ҚМЖ: Кальций және оның қосылыстары

1. Сабақтың оқу мақсаты (ОҚМ) – ҚР МЖМБС бойынша

8.2.3.6 – Кальцийдің маңызды қосылыстарының қасиеттерін, қолданылуын түсіндіру.

8.2.1.1 – Химиялық элементтердің периодтық жүйедегі орнына қарай қасиетін болжау.

2. Сабақтың мақсаты

• Кальций элементінің жалпы сипаттамасын түсіндіреді.

• Кальцийдің маңызды қосылыстары (CaO, Ca(OH)₂, CaCO₃, CaSO₄) туралы білім қалыптастырады.

• Қасиеттерін тәжірибе, реакция теңдеулері арқылы дәлелдейді.

• Тұрмыста, медицинада, өндірісте қолданылуын түсіндіреді.

3. Бағалау критерийлері

Оқушы:

• Кальцийдің периодтық жүйедегі орнын дұрыс анықтайды;

• Кальций қосылыстарының формуласын жазады;

• Қасиеттерін химиялық тәжірибе немесе теңдеулер арқылы түсіндіреді;

• Қолданылуын өмірмен байланыстырып айтады;

• Қорытынды шығарады.

4. Құндылықтарды қалыптастыру

• Жауапкершілік

• Топтық жұмыс

• Сыни ойлау

• Денсаулық және табиғатқа ұқыптылық

5. Пәнаралық байланыс

• Биология – сүйек құрамындағы кальций

• География – әктас, бор, гипс

• Физика – жылу бөлу, сөну реакциясы

6. Сабақ барысы

I. Ұйымдастыру кезеңі – 2 минут

• Амандасу

• Топқа бөлу: Әктас, Бор, Гипс, Әк (кальций қосылыстары бойынша)

II. Қызығушылықты ояту – 5 минут

Экраннан сурет көрсету: бор, әктас, гипс, құрылыс материалы, тіс пастасы.

Сұрақ:

– Бұлардың барлығын не біріктіреді?

Жауап: құрамында кальций бар.

III. Жаңа сабақ – 15 минут

1) Кальций элементінің сипаттамасы

• Периодтық жүйеде: 4-период, ІІ А тобы, сілтілік-жер метал

• Атомдық құрылысы:

  • Ar = 40

  • Электрондық формуласы: 2e, 8e, 8e, 2e

• Валенттілігі: II

• Тотығу дәрежесі: +2

2) Маңызды қосылыстары және қасиеттері

A) Кальций оксиді – CaO (Ізбест)

• Ақ түсті күйдірілген әк

• Сумен реакциясы (жылу бөледі):

CaO + H_2O \rightarrow Ca(OH)_2 + жылу

B) Кальций гидроксиді – Ca(OH)₂ (Сөндірілген әк)

• Суда аз ериді, лай ерітінді түзеді — әк суы

• СО₂ анықтайды:

Ca(OH)_2 + CO_2 \rightarrow CaCO_3↓ + H_2O

(ақ тұнба түзіледі)

C) Кальций карбонаты – CaCO₃ (Әктас, бор, мәрмәр)

• Қышқылдармен әрекеттеседі:

CaCO_3 + 2HCl \rightarrow CaCl_2 + CO_2↑ + H_2O

D) Кальций сульфаты – CaSO₄ (гипс)

• Құрылыс материалдары

• Мүсін, гипс – медицинада

3) Қолданылуы

• Құрылыс: цемент, әк, бетон

• Медицина: сүйек пен тіс құрамында

• Ауыл шаруашылығы: топырақты бейтараптандыру

• Химия өнеркәсібі: шыны, әйнек өндірісі

• Тұрмыста: тіс пастасы, бор

IV. Топтық жұмыс – 10 минут

Әр топқа кальций қосылыстары беріледі.

Бағалау: Екі жұлдыз, бір тілек

V. Жеке жұмыс – 8 минут (Критериалды тапсырма)

1-тапсырма. Дұрыс жауапты таңда.

1. Кальцийдің тотығу дәрежесі:

а) +1 б) +2 в) –2

2. CaO + H₂O → ?

а) CaCO₃ б) Ca(OH)₂ в) CaCl₂

2-тапсырма. Сәйкестендір.

3-тапсырма. Реакция теңдеуін толықтыр.

1. CaCO₃ + HCl → ___ + ___ + ___

2. CaO + H₂O → ___

VI. Қорытынды – 3 минут

«Бес саусақ» әдісі:

1. Не білдім?

2. Не түсіндім?

3. Қандай сұрақ бар?

VII. Үй тапсырмасы – 2 минут

§ Кальций және оның қосылыстары.

Қысқа презентация (5 слайд): «Кальцийдің тұрмыстағы рөлі».

VIII. Рефлексия

«Бағдаршам» әдісі

? – түсіндім

? – жартылай

? – қиын