Кәсіпорынның бизнес-жоспары

ОН 3.3 Кәсіпорында болып жатқан экономикалық процестерді талдау және бағалау пәнінен

«Кәсіпорынның бизнес-жоспары» тақырыбынан ашық сабақ

Жоспар

І. Ұйымдастыру кезеңі (2 мин)

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру, қайталау (18 мин)

Тақырыбы: Кәсіпкерлік ұйымды кадрмен қамтамасыз ету

1. Ұйым персоналы туралы түсінік

2. Кәсіпкерлік ұйымды кадрмен қамтамасыз ету

№1 тапсырма. «Рөлдік» ойыны

№2 тапсырма. «Қақпан» ойыны

ІІІ. Жаңа сабақ: «Кәсіпорынның бизнес-жоспары» (20 мин)

Жоспар:

1. Бизнес жоспар мәні мен маңызы

2. 400 АЕК бойынша бизнес-жоспардың құрылымы

IV. Бекіту (30 мин)

№3 тапсырма. «Spelling bee» ойыны.

№4 тапсырма. «Бірлік ойыны»

№5 тапсырма. «Логикалық тапсырма»

Жұмыртқаны өз бизнесім деп елестетіңіз. Бизнесіңіз банкротқа ұшыраудың алдында тұр. Берілген факторлардың (шар, скотч, түтікше) көмегімен бизнесті құлдыраудан сақтаңыз. Бизнесіңіздің қаншалықты мықты екенін биіктіктен тастау арқылы тексеретін боламыз. Егер жұмыртқа жарылса, бизнесте банкрот болды деген сөз. Керісінше жұмыртқа жарылмаса, бизнесіңіз сәтті қорғалған болып саналады.

V. Үйге тапсырма (2 мин)

VI. Бағалау (6 мин)

VII. Пайданылған әдебиеттер (2 мин)

Сабақтың тақырыбы: «Кәсіпорынның бизнес-жоспары»

Уақыты 80

Сабақтың мақсаты:

1. Білімділік: Кәсіпорынның бизнес-жоспарын құру, оның құрылымы мен маңыздылығын түсіндіру. Бизнес-жоспардың экономикалық аспектілері мен элементтерін талқылау.

2. Дамытушылық: Студенттерді шығармашылық ойлауға және экономикалық жағдайларды болжауға дағдыландыру. Кәсіпкерлік ойлау қабілетін дамыту.

3. Тәрбиелік: Студенттерді кәсіпкерлікке жауапкершілікпен қарауға, табысты жоспар құруға және уақытты дұрыс пайдалануға тәрбиелеу.

Сабақтың көрнекілігі: Презентация, плакат, видеоролик, шар, скотч

Сабақтың түрі: теориялық

Сабақтың әдісі-тәсілдері: Түсіндіру әдісі, «қақпан» сұрақ-жауап әдісі, «рөлдік» ойын және т.б

Пәнаралық байланыс: экономика негіздері және кәсіпорын экономикасы

Сабақтың барысы:

1. Ұйымдастыру кезеңі (2 минут):

а) оқушылармен сәлемдесу, түгелдеу, журналға белгі соғу

ә) құрал-жабдықтарды тексеру;

б) сабақта ынтымақтастық атмосферасын орнату (оқушылар бір-біріне жақсы тілектер тілейді).

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру, қайталау.(18 мин):

Тақырыбы: Кәсіпкерлік ұйымды кадрмен қамтамасыз ету

1. Ұйым персоналы туралы түсінік

2. Кәсіпкерлік ұйымды кадрмен қамтамасыз ету

№1 тапсырма. «Рөлдік» ойыны

1-топ. «Жұмысқа қабылдау сұхбаты» ойыны.

• Кандидаттың біліктілігі, тәжірибесі, дағдылары, жұмысқа орналасу себептері, сұхбаттасу нәтижесі көрсетілуі тиіс.

2-топ. «Қызметкерлерді ынталандыру» ойыны.

• Ынталандыру құралдары, мотивацияның стратегиялары, мотивация тактикасының тиімділігін тексеру нәтижелері көрсетілуі тиіс

№2 тапсырма. «Қақпан» ойыны

Оқушылар сұраққа жауап беру арқылы ойнайды. Әр дұрыс емес жауап берсе, қақпанға түседі.

1. Сұрақ түрлері

1. Ұйым персоналы дегеніміз не?

Жауабы: мақсаттарға жету үшін жұмыс істейтін адамдар тобы

2. Кәсіпорын кадрларының түрлері қалай бөлінеді?

Жауабы: өндірістік , өндірістік емес

3. Жұмыс беруші мен қызметкер арасындағы заңды құжатты атаңыз?

Жауабы: еңбек шарты

4. Өндірістік емес мамандарды атаңыз?

Жауабы: бухгалтер, заңгер, сантехник

5. Ұйым персоналының құрылымын атаңыз ?

Жауабы: Кадр, басқару, атқарушы бөлім

6. Өндірістік персонал түрін атаңыз?

Жауабы: хирург, терапевт, педиатр

7. Мотивация түрлерін атаңыз?

Жауабы:моральды, материалды

8. Кері байланыс не үшін керек ?

Жауабы: қызметкер пікірін тыңдау үшін

9. Кадр маманы болу үшін қай мамандықты меңгеру қажет?

Жауабы: заңгер

10. Жас маманға жұмыста бағыт бағдар беретін тұлғаны қалай атайды?

Жауабы: тәлімгер

IІІ. Жаңа сабақ: «Кәсіпорынның бизнес-жоспары»

Жоспар:

1. Бизнес жоспар мәні мен маңызы

Кез келген жұмыс белгілі бір мақсатқа негізделеді. Әсіресе жеке кәсіппен айналысуды қалаған жандар табысты арттыруды көздейтіндері анық. Әр істің жоспары, жүргізу реті мен кезеңі болады. Алайда, жоспар, әсіресе бизнес-жоспар туралы айтқанда, бұл тек ауқымды инвестиция құйылған ірі бизнеске қатысты деген ой туындайды. Дегенмен аздаған қаржы салынатын макробизнеске де жоспар керек екенін мамандар дәлелдеп келеді.

 Бизнес жоспар дайындағанда 4 негізгі назарға алу керек: инвесторды қызықтыру, маркетингтік немесе сату жоспары, қаржылық көрсеткіш пен тәуекел. 

Жеке кәсіп ашар алдында стратегия дайындау маңызды. Әсіресе жаңа бағытты қолға алғанда кедергі келтірмейді. Кәсіпкерлердің көбі бизнес-жоспар керек деген ұстанымда болғанымен, жоспарсыз да жетістікке жетуге болатынына сенгісі келетіндердің қатары аз емес. Жоспар – діттеген межеге жетудің жолы. Оның әрбір тетігі дәлме-дәл көрсетіліп тұруы керек.

Бизнес-жоспар мақсатқа жетудің жолын анықтайды, ұшақпен жеткендей жылдам ба, әлде жаяу бағындырғыңыз келе ме? Бизнес-жоспар – карта. Әрбір кезеңі, бағыты, уақыты көрсетілген нұсқаулық, бәсекелестермен жарысу жолын айқындайтын құрал.

Бизнес-жоспар — бұл кәсіпкердің немесе компанияның болашақтағы іс-әрекетін жоспарлайтын құжаты. Ол кәсіпорынның қандай өнім немесе қызмет ұсынатынын, қандай мақсаттарға жетуді көздейтінін, сол мақсатқа қалай жететінін және оны іске асыру үшін қандай ресурстар қажет екенін көрсетеді. Бизнес-жоспардың көмегімен кәсіпкер инвесторларды немесе банкке ақша алуға өтініш бере алады, себебі ол кәсіпорынның қалай жұмыс істейтіні және қаншалықты табысты болатыны туралы толық мәлімет береді.

Қарапайым тілмен айтқанда, бизнес-жоспар — бұл кәсіпорынның болашақтағы жұмысын жоспарлайтын «жол картасы».

Бизнес жоспар тұжырымдамасы алғаш рет 19 ғасырда АҚШ-та пайда болды. Оның алғашқы нұсқалары кәсіпорындар мен жобаларды қаржыландыруға арналған болатын. 20 ғасырдың ортасында бизнес жоспарлар жүйелі түрде пайдаланылып, оның негізгі элементтері мен құрылымы қалыптасты. Бизнес жоспарлардың кеңінен таралуы кәсіпкерлік және қаржылық қызметтер саласындағы дамумен тығыз байланысты болды.

Бизнес-жоспардың маңызы өте зор, себебі ол кәсіпорынның табысты жұмыс істеуі үшін қажетті бірнеше маңызды функцияларды атқарады:

1. Жоспарлау және бағыттау:
   Бизнес-жоспар кәсіпорынның болашақтағы іс-әрекетін нақты жоспарлайды. Ол кәсіпкерге мақсаттар қоюға және сол мақсаттарға қалай жету керектігін анықтауға көмектеседі. Жоспарды жасап, оған сәйкес әрекет ету кәсіпорынның даму бағытын айқындайды.

2. Қаржылық қауіпсіздік:
   Бизнес-жоспар кәсіпорынның қаржылық көрсеткіштерін болжауға мүмкіндік береді. Қаржылық жоспарлау арқылы кәсіпкер өз шығындарын, кірістерін және пайдасын дұрыс есептеп, қаржылық дағдарыстардан сақтануға тырысады.

3. Инвесторлар мен несие берушілер үшін сенімділік:
   Инвесторлар немесе банктер бизнес-жоспарды қарап, кәсіпорынның болашағын, табысты болу мүмкіндігін және қаржылық тұрақтылығын бағалайды. Осылайша, бизнес-жоспар кәсіпкерге капитал тартуға немесе несие алуға көмектеседі.

4. Бәсекелестермен күрес:
   Бизнес-жоспар нарықты зерттеп, бәсекелестердің жағдайын анықтауға мүмкіндік береді. Осы арқылы кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігін арттыруға бағытталған нақты стратегиялар жасалады.

5. Қауіптерді болжау және басқару:
   Бизнес-жоспарда кәсіпкер кәсіпорынның болашақта кездесуі мүмкін қауіптерді (экономикалық дағдарыс, нарықтағы өзгерістер, заңнамалық шектеулер және т.б.) алдын ала болжауға және олармен қалай күресу жолдарын қарастыруға мүмкіндік алады.

6. Ішкі басқару:
   Кәсіпорын ішінде барлық қызметкерлердің мақсаттары мен міндеттерін айқындауға көмектеседі. Бұл ұйымның тиімді жұмыс істеуін қамтамасыз етеді.

Бизнес-жоспар үш негізгі идеядан тұрады: новаторлық, өндірістік, және коммерциялық идея. Әрқайсысы бизнес-жоспардың әртүрлі аспектілерін қамтып, жобаның табысты жүзеге асуына мүмкіндік береді. Осы идеялардың маңыздылығын түсіндірейін:

1. Новаторлық идея (Инновациялық идея)

Новаторлық идея — бұл бизнес-жоспардың негізі болатын жаңашыл , тың және ерекше ой.

Мысалдар:

• Жаңа технологиялар немесе ғылыми жаңалықтарды қолдану.

• Инновациялық өнімдер мен қызметтер.

• Жаңа бизнес-модельдер мен әдістер.

2. Өндірістік идея

Өндірістік идея — бұл бизнес-жоспардың практикалық жағы, яғни өнімді немесе қызметті қалай өндіру, жүзеге асыру және жеткізу бойынша нақты жоспар.

Мысалдар:

• Өнімнің өндіріс кезеңдері мен технологиялық процесі.

• Құрал-жабдықтар мен өндірістік қуаттар.

• Құрылымдық бөлімдер мен кадрларды ұйымдастыру.

.

3. Коммерциялық идея

Коммерциялық идея — бұл бизнес-жоспардың маркетинг және сату бөлігін қамтитын, өнімді немесе қызметті нарыққа қалай енгізу, сатуды қалай ұйымдастыру және табыс табу жолдарын анықтайтын жоспар. Коммерциялық идея тұтынушыларға қалай жеткізілетінін, бәсекелестермен қалай күресетінін және өнімнің құнын қалай анықтайтынын көрсетеді.

Мысалдар:

• Нарыққа шығу стратегиясы.

• Баға саясаты мен жарнамалық науқандар.

• Сату арналары және тарату жүйелері.

2. 400 АЕК бойынша бизнес-жоспардың құрылымы

1. ЖОБА БАСТАМАШЫСЫ

2. БИЗНЕС-ЖОБАНЫҢ МАҚСАТЫ

3. ЖОБА ТУРАЛЫ ҚЫСҚАША АҚПАРАТ

4. БИЗНЕС-ЖОБАНЫ ІСКЕ АСЫРУ ҮШІН ҚАЖЕТТІ ТАУАРЛАРДЫҢ/ҚЫЗМЕТТЕРДІҢ ТІЗБЕСІ

* бизнес-жобаны іске асыру кезінде сатып алуды жоспарлаған тауарлар/қызметтер тізімін көрсетіңіз

5. КӨРСЕТІЛЕТІН ҚЫЗМЕТТЕРДІҢ / ӨТКІЗІЛЕТІН ӨНІМНІҢ БАҒАСЫ

* өндіруді/ұсынуды жоспарлап отырған тауарлардың/қызметтердің тізімін көрсетіңіз

6. ЖОҒАРЫДА КӨРСЕТІЛГЕН БАҒАЛАРДЫ ЕСКЕРЕ ОТЫРЫП, АЙЫНА КІРІС

Күндік болжам 250 шт нан пысыру

* ұсынылатын қызметтердің/сатылған өнімдердің бағаларын ескере отырып, күтілетін табысыңызды есептеңіз

7. ПАЙДА БОЛЖАМЫ

* пайда «Жалпы кіріс – Жалпы шығыс = Пайда» формуласы бойынша есептеледі

ШЫҒЫСТАР МЕН КІРІСТЕРГЕ ТҮСІНІКТЕМЕЛЕР:

* болған жағдайда, шығыстар мен кірістер статьяларына түсініктемелерді сипаттаңыз

Нарықтағы сұранысқа негізделген, кәсіпкердің жаңа өнім немесе қызмет ұсынуға бағытталған ойы қалай аталады?

Жауабы: Бизнес идея

1. Бизнес жоспарды қаржыландырушы тұлғаны атаңыз

Жауабы: Инвестор

2. Бизнес жоспар алғаш рет қашан пайда болды?

Жауабы: 19 ғасыр

3. Бизнес жоспар алғаш рет қай елде пайда болды?

Жауабы: Америкада

4. Бизнесті бастау үшін ең алдымен не керек?

Жауабы: Тәуекел

5. Бизнес жоспарда өнімді сату, жарнамалау қызметімен қай бөлім айналысады?

Жауабы: маркетинг бөлімі

6. Бірдей тауарды өндіруші кәсіпорындардың бір-бірімен жарысуы, қақтығысуы қалай аталады?

Жауабы: бәсеке

7. Бизнес жоспарда ұзақ мерзімді үлкен мақсаттарды қалай атайды?

Жауабы: стратегия

№4 тапсырма. «Бірлік ойыны»

Топтар бірігіп жұмыс жасау арқылы сұраққа жауап береді. Басты мақсаты топтың бірге ұжымдасып жұмыс жасауы.

1Бизнесті бастау үшін ең бірінші не керек?

Жауап: Бизнес идея

2.Бизнесте қолданылатын басты құжатты атаңыз

Жауап: Бизнес жоспар

№3 тапсырма. «Логикалық тапсырма»

Жұмыртқаны өз бизнесім деп елестетіңіз. Бизнесіңіз банкротқа ұшыраудың алдында тұр. Берілген факторлардың (шар, скотч, түтікше) көмегімен бизнесті құлдыраудан сақтаңыз. Бизнесіңіздің қаншалықты мықты екенін биіктіктен тастау арқылы тексеретін боламыз. Егер жұмыртқа жарылса, бизнесте банкрот болды деген сөз. Керісінше жұмыртқа жарылмаса, бизнесіңіз сәтті қорғалған болып саналады.

V. Үйге тапсырма (2 мин)

Жаңа тақырып бойынша бизнес жоспар құру

VІ. Бағалау. (5 мин)

Критериалды бағалау

VII . Пайданылған әдебиеттер.(1 мин)

1. Т. И. Исахметов Қаржылық ұйымдардағы есеп.Оқу құралы. Алматы 2022 ж.

2. Ж. Т. Ходжаниязова. Экономика және бизнес 2022 ж.

3. В.П.Проскурина Кәсіпорын экономикасы Алматы 2018ж.

4. Б.С..Мырзалиев Р.С.Әбдішүкіров Шаруашылық операциялар жүргізудің тәжірибелік негіздері. 2019.