Көне түркі жазба ескертшіштері

Сабақ :

Мектеп:

Күні:

Мұғалім:

Сынып: 8

Қатысқан оқушылар саны:

Қатыспағандар:

Сабақтың тақырыбы:

Көне түркі жазба ескертшіштері

Осы сабақ арқылы жүзеге асатын оқу мақсаттары:

8.1.1.1 - Мәтін үзінділерін тыңдай отырып, оқиғаның дамуы мен аяқталуын болжау 8.1.4.1 - Мәтіннен алынған дәйексөздерге, үзінділерге сүйене отырып, көтерілетін мәселені болжау.

Сабақ мақсаты:

Оқушылардың барлығы

Мәтінді мәнерлеп оқуға, сұрақтар арқылы монолог құрастыра білуге, 
мазмұнын ауызша айта білуге, етістіктің өткен шақ түрін ажырата 
білуге үйренеді. 

Оқушылардың көпшілігі

Көне түркі ескерткіштері арқылы оқушыларға қазақ халқының тарихын 
білуге және қадірлеуге дағдыланады

Оқушылардың кейбірі

Мәтін бойынша деңгейлік тапсырмаларды орындауды игереді

Құндылықтарды игерту:

Өзіне және өзгелерге құрмет мұғалім мен оқушылардың бір-бірімен амандасуында, сыпайы, ойын ашық білдіріп, тыңдауда, сабақты уақытында бастап, аяқтауда, тапсырмаларды нұсқалық бойынша толық орындауда, бір-бірінеқолдау көрсетуінде көрініс табады. Патриотизм мен азаматтық жауапкершілік уақытты пайдамен өткізу қажеттігін түсіну арқылы жүзеге асырылады. Өмір бойы оқу қағидасы ақпаратты өздігінен табу, сабақ мақсатын білуде, кері байланыс беруде, рефлексия жасауда, алған білімінің практикалық мәнін түсінуде көрініс табады. Ашықтық оқушыларға ақпаратты алуында бірдей мүмкіндіктер беруде, сабақ мақсатын бірге құрастыруда, бағалау мен кері байланыс беруде, бірнеше көзқарастың бар екенін түсінуде орын алады. Еңбексүйгіштік жұмыс орынын таза сақтауда, оқушылардың белсенді жұмысында, алшығармашылық жаңа идеяларды ұсынуда көрініс табады.

Пәнаралық байланыс:

Тарих пен әдебиет

АКТ-ны қолдану дағдылары:

PowerPoint таныстырылымы.

Жетістік критерии

Оқушының төменгі жетістігі (ОТЖ): тыңдау-кө у мате

баяндалатын оқиғаларды

түсінеді, қарапайым сөйлеу үлгілері а қылы айтады.

Оқушының орташа жетістігі (ООЖ): сабақ

жазбаша, ауызша жұмыстарды

орындайды, мәтін ішінде берілген ақпаратты түсінеді, қолдана алады.

Оқушының жоғарғы жетістігі(ОЖЖ): тақырып аясында жаңа сөздерді сөйлем ішінде

қолдана алады.

Тілдік мақсаттар:

Оқушылар:

Одағайлардың сөйлемде жазылу ережесін біліп, қолдануын дағдыға айналдырады.

Пән лексикасы және терминология:

өмір - ғұмыр 
ірі - зор 
ескерткіш - құлпытас 
көне - ескі 
аймақ - өлке 
салт – дәстүр ,

Жаңа сөздер мен терминология.

Алақай! Бәрекелді! Әттеген-ай! Қап! Пай-пай! Жә! Тәйт! Ойпырай! Шөре-шөре! Құрау-құрау!

Диалог және жазылым үшін қажетті сөз тіркестер:

Келесі көріністе сіздер ………………………….. тамашалайсыздар.

Назарларыңызға ұсынылған қойылымда ………………… куәгері боласыздар.

Осыған дейін меңгерілген білім

«Уақыт алтыннан қымбат» тақырыбында сөздік қорын дамытып, тыңдалым дағдыларын дамытты. Мүмкін, шығар көмекші етістіктерінің қолданылу ережесін дағдыға айналдырады.

Жоспар

Жоспарланатын уақыт

Жоспар бойынша орындалуы тиіс іс-әрекеттер

Дереккөздер

Сабақ басы

10мин

Қызығушылықты ояту үшін миға шабуыл.

Мұғалім оқушыларды «шаттық шеңберіне» тұрғызады, өлең жолдарын оқиды:

Бәрі жақсы баланың,

Тілін алған ананың.

Бәрі жақсы баланың,

«Беске» оқыған сабағын

Мұғалім оқушыларға өлең жолдарын қайталатады.(Топқа бөледі)

Алдыңғы сабақтармен байланыстыра отырып үй тапсырмасын тексереді. Кемшіліктерді анықтайды, түзетеді, бағалайды.Оқу мақсатымен, тілдік мақсатпен танысады;

Жетістік критерийлерін болжайды;

Жетістік критерийлерімен танысады.

Дидактикалық материал 1,

Слайд 1-5

Сабақ ортасы

10 мин

10 мин

5 мин

1. Қазақ тіліндені -ып көсемшелі өткен шақ тұлғасын ретроспективті қарастырылу оның даму жолының мына мына тұрғыда өткендігін көрсетеді. Функциялық және семантикалық жағынан -мыш еді формасымен ұқсас бұл тұлға өнімді қолданылу сипатына ие болып, келе-келе қыпшақ, қарлұқ тобындағы тілдердің ерекшелігіне айналып кеткен. Көне түркі тілі – қазіргі түркі халықтарының түп негізі саналатын халықтар тілі. Көне түркі тілінің кейбір материалдары топонимика мен ономастика тарихында, көршілес елдердің жылнама жазбаларында кездеседі. Басты мәліметтер көне түркі жазба ескерткіштері (V-VIII ғ.) мен көне ұйғыр жазба ескерткіштерінде (V–XIII ғ.) сақталып қалған. Олар жеке тайпалық тілдер негізінде жасалған. Қазіргі түркі тілдерінің жетілу барысындағы белгілі бір кезеңді танытатын тарихи нұсқа Көне түркі тілінің грамматикалық құрылысы, фонетикалық жүйесі және оның негізгі сөздік қоры осы күнгі түркі тілдерінде түгелдей сақталған. Кейбір өзгешеліктері мынадай: 1) Грамматикалық ерекшеліктер: К. т. т. типол. жағынан жалғамалы топқа жатады, оның морфол. құрылысының негізі – аффиксация: түбір – жұрнақ жалғау. Түбір көбінесе бір буынды, кейде екі буынды болып келеді, аффикстік көрсеткіштер де осы іспеттес. Көне түркі тілінде тек (род) категориясы болмаған. Атау тұлғада тұрған сөздің көптеген мағынасы болған. жіктеу есімдіктері мен сілтеу есімдіктері – этимол. жағынан өзара төркіндес. Қазіргі түркі тілдерімен салыстырғанда, К. т. т-нде мынадай айырмашылықтар кездеседі: табыс септігінің -ғ/-г; -ығ/-іг жалғауы: сөз-сөздігі (сөзді), баш-башығ (басты); -ғару/-геру (ға-ру, ге-ру) табғачғару (табғачқа), -ңару/-ңеру, -ңару/-ңеру, -ңар/-ңер: аңар (оған), -йа/йе: курйа (кері, кері қарай); құралдық септіктің -ын/-ін, -ун/үн жалғауы: көлік-көлгүн (көлікпен). Қазіргі қазақ тіліндегі көрі, ілгері, сыртқары, шеткері, жазын, қысын, күзін сияқты сөздер К.т.т-нің кезінде қалыптасып кеткен реликті формаларда қолданылады. Өткен шақ, жекеше 2-жақ -тығ/-тіг: бардығ (бардық); ауыспалы келер шақ -тачы/-течі, -дачы/-дечі: болтачы (болады),өлтүртечі (өлтіреді), өткен шақ -тұқ/-түк, -дұқ/дүк: өтүндүк (өтінген), бардуқ (барған), есімше 1–2-жақ есімдіктерімен тіркесіп айтылады: болтачы сөн (боласың); көсемшенің өткен шағы -бан/-пан, -бен/-пен арқылы берілген: келібен (келіп), алыбан (алып); шартты рай -сар/-сер: келсер (келсе), бұйрық рай -ың/ің, уң/-үң (2-жақ көпше сыпайы түрде), -ғыл/-гіл (2-жақ көпше анайы түрі): барың (барыңыздар), барғыл (барыңдар), т.б. Ондық сан есімдердің жасалу жолдары ерекше түзілген: әуелі бірлік сандар, сонан соң ондық сандар айтылады: беш иігірмі (бес жиырма). 2) Синтаксистік ерекшеліктер, негізгі көрсеткіштері: матасудың 1-түрі (екі сыңарының да жалғаусыз келуі) өте жиі жұмсалады: түрк будун (түрік халқы), 2-түрі (бір сыңары жалғаулы болуы) біршама жиі (қаған інісі – ханның інісі), ал 3-түрі (екі сыңары да жалғаулы болып келуі) өте сирек ұшырасады, бұл нұсқа қазіргі қазақ тілінде жиі қолданылады. 3) Фонетикалық ерекшеліктер: жуан және жіңішке болып айтылатын 8 дауысты дыбыс қолданылған: а-е, о-ө, у-ү, ы-і, (и), 18 дауыссыз дыбыс болған. б, д, ж, з, г, ғ, к, қ, й, л, м, н, п, р, с, т, ч, ш,. Сөйлемнің 1-жартысында 8, қалған жартысында 6 не 7 дауыссыз дыбыстар қолданылған (сөз соңында о, ө дыбыстары кездеспеген, у, ү, өте сирек). Сөз басында 7 дауыссыз фонема (б, т, қ, ч, м, с, й), басқа позицияларда 18 дауыссыз дыбыс қолданылған. Кейбір ұяң дауыссыздардың (ғ, г, б, д) сөз соңында келуі әдеттегі құбылыс: сарығ (сары), кічіг (кіші), еб (үй), өд (уақыт). Сөздің басқа позициясында екі дауыссыз дыбыс қатар келмейді, бірақ басқа орындарда (түбір мен қосымшаның қосылған жерінде) кездесе береді, сөз соңында лт, рт, нт тіркестері жиі ұшырасады: алты (алды), олурты (отырды), анта (онда). Қазіргі түркі тілдерімен салыстырғанда ғ, г дыбыстарының ұ, й дыбыстарымен алмасуы не болмаса айтылмай түсіп қалуы, сол сияқты д/т/й заңдылығы жиі байқалады: оғры (ұры), оғул (ул/ұл), өгрет(үйрет), тағ (тау), адақ, айақ (аяқ), т.б. К. т. т-нде кейбір дыбыстар өзара алмасып отыратын болған: с/ш: сад/шад (атақ, дәреже), м/б: мен/бен (мен), т/д: тегрі/дегрі (де, дейін), ч/ш: кічі/кіші (кісі), е/и: ел/ил (ел), н/й: анығ/айығ (сұм, зұлым), ң/й: коң/қой (қой), т.б. Жергілікті тайпа тілдерінің әсерінен пайда болған мұндай фонет. құбылыстар сөздің қай позициясында болса да ұшыраса береді. Қазақ тілінің говорларында кездесетін осы іспеттес дыбыстардың өзара алмасып келуі К. т. т-нен қалған тарихи іздер болуы ықтимал.

Мәтінмен жұмыс:Торптық жұмыс

Мәтінді аудармасыз оқу. Негізгі айтылмақ ойды  анықтау. Әр абзацтағы түйіндеуіш басты ойды білдіретін сөйлемдерді тауып оқу.

1. Грамматикалық талдау: етіс формасындағы етістіктерді тауып оқу; етістіктің шақтарын анықтау.

а)Тапсрымалар: етістіктерді бұрыңғы өткен шақ түрінде жазу;

ә) Төмендегі етістіктерді өткен шақ түрлеріне қарай үш бағанаға теріп жазу.

3. Лексикалық талдау жұмыстарын жүргізу, ескерткіш сөзіне синоним табу. Берілген сөздердің синонимін тауып, сөйлемдер құрастыру.

Көне сөзіне түбірлес (көнерген, көнелеу, көнетоз) сөздер жазу, сөйлем құрастыру; көне дәстүр- ескі салт дәстүр, байырғы әдет-ғұрып деген тіркестердің қолданылуын түсіндіру. Ірі сөзіне синоним әрі антоним табу.

. Мұғалім оқушылардың ой-өрісін дамытып «Тірек сөздер» стратегиясын пайдаланып, 4-тапсырмадағы тірек сөздерден диалог құратады.

Жұптық жұмыс

Жеке жұмыс «Сөз жұмбақ» ойынын ұйымдастырады.

Оқушылар сөз жұмбақта жасырынып тұрған дене мүшелерін табу керек

Көне түркі жазба ескерткіштері неше топқа бөлінеді? 
Енисей, Талас, Орхон ескерткіштері қай жерде табылған? 
Көне түркі ескерткіштерінде не туралы жазылған? 
Руника жазуын түркі халықтары неше жыл қолданған? 
Көне түркі жазулары қайда жазылған? 
Ең ірі ескерткіш? 
Күлтегін ескерткіштері қай жерде табылған? 

Дескриптор

• Сабақтың тақырыбын аша білді

• Көне түркі жазба ескертшіштері нің маңызын анықтады

• Көне түркі жазба ескертшіштері туралы ақпарат алып, талдады.

Мәтін жазылған үлестірме қағаз;

Дидактикалық материал 2,

Таймер

Сабақ соңы

10мин

Рефлекция
«ББҮ» кестесі

Оқушылар өздеріне қиық қағазға жазылып үлестірілген одағайды қиып, үш топқа бөліп, тиісті қорапшаларға салады.

Шағын 3 қорапша

Дидактикалық материал 4

Қосымша ақпарат

Дифференциация – Сіз оқушыларға көбірек қолдау көрсету үшін не істейсіз? Қабілеті жоғары оқушыларға қандай тапсырма беруді көздеп отырсыз?

Бағалау – Оқушылардың ақпаратты қаншалықты меңгергенін қалай тексересіз?

Пәнаралық байланыс

Қауіпсіздік ережелері

АКТ-мен байланыс
Құндылықтармен байланыс (тәрбиелік элемент)

Дифференциация үш түрде іске асады:

1- үлгерімі төмен оқушыларға қолдау топтық жұмыста үлгерімі жақсы оқушылар тарапынан көрсетіледі.

2 –оқушылардың тапсырмасынан күтілетін нәтиже дифференциацияланған.

Оқушылар бір-бірін дискрипторларарқылы бағалайды.Сол арқылы кері байланыс беріледі.

Сабақ философияға қатысты болғандықтан, белсенді азаматтық позициясын қалыптастыруға септігін тигізеді. Сабақта оқушылардың өміріне қауіпті ештеңе пайдаланылмайды. PowerPointтаныстырылымы, аудиофайл тыңдау үшін компьютерқолданылады.

Ойлану

Сабақ мақсаттары/оқу мақсаттары жүзеге асырылды ма?

Бүгін оқушылар нені үйренді? Сыныптағы оқу атмосферасы қандай болды?

Дифференциацияны жүзеге асыру қолымнан келді ме?

Мен жоспарланған уақытымды ұстандым ба?

Мен жоспарыма қандай өзгерістер енгіздім және неліктен?

Төменде берілген бөлімді осы сабақ туралы ойларыңызды жазу үшін пайдаланыңыз. Сол жақ бағанда берілген сабағыңызға қатысты ең маңызды сұрақтарға жауап беріңіз.

Жалпы баға

Сабақ талаптарға сай өтті. Оқушылар сөздік қорын молайтты. Жұпта бір-біріне қолдау көрсетіп, қарым-қатынас жасады.

Сәтті өткен екі нәрсені атап көрсетіңіз (сабақ беру және оқытуға қатысты)?

1.

2..

Қандай екі нәрсе сабақтың одан да жақсы өтуіне ықпалын тигізер еді (сабақ беру және оқытуға қатысты)?

1.

Осы сабақ барысында сынып немесе жеке оқушылар туралы менің келесі сабағыма дайындалу үшін қажет болуы мүмкін қандай ақпарат алдым?

Сабақ :

Мектеп:

Күні:

Мұғалім: .

Сынып: 8

Қатысқан оқушылар саны:

Қатыспағандар:

Сабақтың тақырыбы:

Енисей,Талас, Орхон ескерткіштері

Осы сабақ арқылы жүзеге асатын оқу мақсаттары:

8.1.2.1 мұғалімнің көмегімен тірек сөздерді, сөйлем, суреттерді пайдаланып, қарапайым постер / сөйлем/ құрастыру

Сабақ мақсаты:

Оқушылардың барлығы

Орхон ескерткіштері туралы мәлімет беріп, оқушыларға ойландыратын сауал бере отырып,пікірін тыңдау

Оқушылардың көпшілігі

Ежелгі түркі жазуларының өзіндік ерекшеліктері туралы түсінік беру

Оқушылардың кейбірі

Мәтін бойынша барлық сұраққа дұрыс жауап бере алды.

Шығарма идеясына өмірден 3 мысал келтіре алады.

Жетістік критерилері

Орхон – Енисей жазба ескерткіштері жөнінде жазба ескерткігтері жөнінде, Қазақстанда өмір сүрген түркі тайпалары жайында мағлұматалады

Оқушының төменгі жетістігі (ОТЖ): жаңа заттың, сапалың атауларды ңатыстырып сөйлемдер ңұрай алады.

Оңушының орташа жетістігі (ООЖ): таңырып көлемінде заттың, сапалың атаулар туралы аңпарат беріп, оларды тілдесім барысында ңолдана алады.

Оңушының жоғары жетістігі (ОЖЖ): тілдесімге тез түсіп, таңырыпңа ңатысты кез келген зат, ңұбылыс туралы диалог ңұра алады

Құндылықтарды игерту:

Өзіне және өзгелерге құрмет мұғалім мен оқушылардың бір-бірімен амандасуында, сыпайы, ойын ашық білдіріп, тыңдауда, сабақты уақытында бастап, аяқтауда, тапсырмаларды нұсқалық бойынша орындауда, бір-біріне қолдау көрсетуінде көрініс табады. Патриотизм мен азаматтық жауапкершілік уақытты пайдамен өткізу қажеттігін түсіну арқылы жүзеге асырылады. Өмір бойы оқу қағидасы ақпаратты өздігінен табу, сабақ мақсатын білуде, кері байланыс беруде, рефлексия жасауда, алған білімінің практикалық мәнін түсінуде көрініс табады. Ашықтық оқушыларға ақпаратты алуында бірдей мүмкіндіктер беруде, сабақ мақсатын бірге құрастыруда, бағалау мен кері байланыс беруде, бірнеше көзқарастың бар екенін түсінуде орын алады. Еңбексүйгіштік жұмыс орынын таза сақтауда, оқушылардың белсенді жұмысында, ал шығармашылық жаңа идеяларды ұсынуда көрініс табады.

Пәнаралық байланыс:

Тарих пен әдебиет

АКТ-ны қолдану дағдылары:

PowerPoint таныстырылымы, аудиофайл..

Тілдік мақсат

Оқушылар орындай алады:

Пәнге қатысты сөздік қор мен терминдер:

Диалог құруға шығарма жазуға арналған пайдалы тіркестер:

Талдауға арналған сұрақтар:

Не себебті ......деп ойлайсыз

ишара

Осыған дейін меңгерілген білім

«Елу жылда ел жаңа» мақалына көзқарасын білдіріп, эссе жазды.

Жоспар

Жоспарланатын уақыт

Жоспар бойынша орындалуы тиіс іс-әрекеттер

Дереккөздер

Сабақ басы

5 мин

Қызығушылықты ояту үшін миға шабуыл.

Жұпта тақырыпқа ену үшін сұрақтарға жауап береді:

Бір үйде біз нешеуміз?» өлеңін жатқа оқу., жаңа сөздерді жаттау.

Өткен сабақтың тапсырмасын тексереді. Кемшіліктерді анықтайды, түзетеді, баға- лайды.

Мұғалім слайдтан шашы ұзын сүйкімді қыз- дың суретін көрсетеді. Сол қыздың кескін- келбетін сипаттап берулерін сұрайды.

Оқу мақсатымен, тілдік мақсатпен танысады;

Жетістік критерийлерін болжайды;

Жетістік критерийлерімен және дескрипторлармен танысады.

Сабақ ортасы

5 мин

мин

15 мин

10 мин

Өткен тақырыпты тексеру мақсатында сөздік диктантын жүргізу.

1. Сөздікпен жұмыс.

Түркілер Ү-ҮІІІ ғасырларда «Түрік қағанаты» деп аталатын үлкен мемлекет құрды. Түркілер - қазіргі қазақ, қырғыз, қарашай, қарақалпақ, өзбек, ұйғыр, татар, ноғай, саха (якут), хакас, әзірбайжан, түрік, құмық, авар, балқар, башқұрт сияқты тілдері бір-бірімен ұқсас, түркі тілінде сөйлейтін, тұтас түркі елі. Түркілердің түпкі Отаны - қазіргі қазақ жері.

Түрік қағанатының негізін құрғән Бұмын қаған еді. Ол 552 жылы қайтыс болып, кейінгі ұрпақтарынын біліксіздігінен қағанат екіге бөлініп, көрші жатқан тауғаштарға тәуелді болады. Елу жылдан кейін Елтеріс ханның тұсында бостандыққа қол жеткізеді.

Елтеріс қайтыс болған соң₍ артында қалған ұлдары Білге - жеті жаста, Күлтегін бес жаста екен. Мұрагерлері жас болғандықтан, елді інісі Қапаған билейді. Жиырма төрт жылдан кейін ған Білге қағандықты алып, Күлтегін әскербасы болады. Тонұқұқ ақылшы кеңесші болып отырады.

Орхон ескерткіштері дегеніміз - осы тарихи тұлғаларға арнап жасалған жәзулар. Түркілердің ежелгі мекені - Орхон өзенінің аңғарынан табылған. Мұндай тарихи тастар бұрын қәзақ жерінде көп болған, бірақ түрлі жаугершіліктер кезінде жойылып кеткен.

Орхон ескеркіштеріндегі жазулардың негізгі мазмұны - ел тәуелсіздігін аңсау, елге қорған болған батырлар мен көсемдерді дәріптеу.

Орхон жазулары мазмұны, айтар ойы жағынан «Қобыланды батыр», «Алпамыс батыр» сияқты қазақтың эпостық жырларымен үндес, ұқсас.

Орхон жырларының құрылысы жағынан қазіргі өлеңнен біраз айырмашылығы бар. Онда арагідік болмаса, ұйқас кездесе бермейді. Дыбыс үндестігі, сөз қайталаулар ішкі ырғаққа құрылады.

Тіл тірі организм секілді өзгеріп отырады. VIII ғасырындағы ата-бабалар тілі мен бүгінгі тілде айырмашылықтар болуы заңды. Көрші елдермен қарым-қатынастарға байланысты біздің олардан, олардың біздің тілімізден сіңіргені аз емес. Сондықтан, бүгінгі оқушыға түсінікті болу үшін зерттеуші ғалымдар қазіргі тілімізге аударып берген.

Түркілер оларды «бітіг таш» деп атаған. «Бітіг» жазу дегенді білдіреді. Сонда бұл – тастағы жазу деген сөз. Демек, ертедегі түркі халықтары өзіне тән алфавиттік жүйесі, емлесі бар жазуды дүниеге әкелген. Ескерткіштер сол замандағы түркі тектес халықтың бәріне ортақ тіл болған деуге болады. Ескерткіштердегі сөздердің басым көпшілігі қазір де сол қалпында қолданылады. Мысалы, ескерткіште тағ, таш, қазақ тілінде тау, тас.

Бұлардың қатарына үч- үш, қара, төрт, қыш – қыс, ата, апа, көз, арқа, тай, ат, ер, алтун – алтын, көңүл – көңіл сияқты толып жатқан сөздерді қосуға болады.

Қазақ тілі қыпшақ-ноғай тіліне жатады. Оның басқа топтағы тілдерден мынадай айырмашылықтары бар.

Сөздікпен жұмыс: Тауғаштар-қытайға қараған түркі тайпалары

Тоңықұқ-алғашқы заң шығарушы деген мағынада

Кітаппен жұмыс: Орхон ескерткішін мәнерлеп, нақышына келтіре оқиды.

А) Мұғалім интерактивті тақтадан тақырып- қа қатысты жаңа сөздермен таныстырады. Оларды оқиды, оқушыларға қайталатады.

Ә) «Дұрыс айт!» айдарында берілген сөздер- ді дұрыс айтуға машықтандырады, бірнеше рет қайталатады.

2. Оқулықтағы тапсырмалармен жұмыс.

А) Оқылым. Мәнерлеп, дұрыс оқуға машық- тандыру үшін 1-тапсырманы орындатады

Ә) Айтылым. Оқушының сөйлеу дағдысын қалыптастыру үшін 2-тапсырманы орында­тады.

Б) Жазылым. Дұрыс, сауатты жазу үшін 3-тапсырманы орындатады.

В) «Сыр сандыққа» сөздер.

Кестені толтырыңдар:

Орхон- Енисей ескерткіштерінің әріп таңбалары

Дидактикалық материалдар №1

Дидактикалық материалдар №2-3,

Аудио жазба

Сабақ соңы

5 мин

Бірнеше сөздер беріп, жаңа сөздерден синк- вейн құрастыртады.

Синквейн құрастырады. Мысалы: шаш

Жазу дәптерімен жұмыс.

Формативті бағалау. Мұғалім оқушылардың өзара бағалауы бойынша қорытынды баға- ны өзі қояды.

Оқулықтағы 4-тапсырманы орындау.

Ішкі және сыртқы шеңбер» техни- касы бойынша өзара бір-бірін баға- лайды.

Мұғалім түрлі желім қағаздар таратып бе- реді

Рефлексия. Оқушылар қиық қағаздарға жазып береді.

Сабақта маған не пайдалы болды?
Сабақта маған не қызықты болды?
Сабақта маған не қиын болды?

Қосымша ақпарат

Дифференциация – Сіз оқушыларға көбірек қолдау көрсету үшін не істейсіз? Қабілеті жоғары оқушыларға қандай тапсырма беруді көздеп отырсыз?

Бағалау – Оқушылардың ақпаратты қаншалықты меңгергенін қалай тексересіз?

Пәнаралық байланыс

Қауіпсіздік ережелері

АКТ-мен байланыс
Құндылықтармен байланыс (тәрбиелік элемент)

Дифференциация үш түрде іске асады:

1- үлгерімі төмен оқушыларға сөздік беру немесе сабақ материалымен алдын ала танысуға мүмкіндік беру арқылы қолдау көрсетіледі.

2 –оқушылардың тапсырмасынан күтілетін нәтиже дифференциацияланған.

Оқушылар бір-бірін дискрипторлар тұсына «+» белгісін қоя отырып, бағалайды. Сол арқылы кері байланыс беріледі.

Сабақ философияға қатысты болғандықтан, белсенді азаматтық позициясын қалыптастыруға септігін тигізеді. Сабақта оқушылардың өміріне қауіпті ештеңе пайдаланылмайды. PowerPoint таныстырылымы, аудиофайл тыңдау үшін компьютер қолданылады.

Ойлану

Сабақ мақсаттары/оқу мақсаттары жүзеге асырылды ма?

Бүгін оқушылар нені үйренді? Сыныптағы оқу атмосферасы қандай болды?

Дифференциацияны жүзеге асыру қолымнан келді ме?

Мен жоспарланған уақытымды ұстандым ба?

Мен жоспарыма қандай өзгерістер енгіздім және неліктен?

Төменде берілген бөлімді осы сабақ туралы ойларыңызды жазу үшін пайдаланыңыз. Сол жақ бағанда берілген сабағыңызға қатысты ең маңызды сұрақтарға жауап беріңіз.

Жалпы баға

Сабақ талаптарға сай өтті. Оқушылар сөздік қорын молайтты. Жұпта бір-біріне қолдау көрсетіп, қарым-қатынас жасады.

Сәтті өткен екі нәрсені атап көрсетіңіз (сабақ беру және оқытуға қатысты)?

1.

2..

Қандай екі нәрсе сабақтың одан да жақсы өтуіне ықпалын тигізер еді (сабақ беру және оқытуға қатысты)?

1.

Осы сабақ барысында сынып немесе жеке оқушылар туралы менің келесі сабағыма дайындалу үшін қажет болуы мүмкін қандай ақпарат алдым?

Сабақ :

Мектеп:

Күні:

Мұғалім:

Сынып: 8

Қатысқан оқушылар саны:

Қатыспағандар:

Сабақтың тақырыбы:

Қазақ жазуы

Осы сабақ арқылы жүзеге асатын оқу мақсаттары:

8.О1. Мәтіндегі негізгі ақпаратты анықтау

8А2. Қазақша жазуу мәнері мен ұлттық этикет формаларын пайдалану.

8.Ж4. Мәліметтерді жинақтай отырып, тақырып бойынша постер жасау.

Сабақ мақсаты:

Барлығы:

Тіл туралы бұрынғы білетіндерін еске түсіре отырып, ой — өрісін, ойлау белсенділігін, сөйлеу шеберлігін, тіл мәдениетін дамытады.

Көбі: осы тақырып бойынша сөздерді, сөз тіркестерін сөйлемдерде дұрыс қолдана білуге машықтанады.

ұлттық киімдермен таныстыру, эстетикалық дағдыларын қалыптастырады.

Кейбірі: Мәтіннің мәнін түсінеді, ажыратады, сұрақтарға жауап береді

Бағалау критерийі

Жеке, жұптық, топтық тапсырмаларды орындай алады. Сабақ барысында тыңдаушының назарын өзіне аудара алады.

Құндылықтарды игерту:

Өзіне және өзгелерге құрмет мұғалім мен оқушылардың бір-бірімен амандасуында, сыпайы, ойын ашық білдіріп, тыңдауда, сабақты уақытында бастап, аяқтауда, тапсырмаларды нұсқалық бойынша орындауда, бір-біріне қолдау көрсетуінде көрініс табады. Патриотизм мен азаматтық жауапкершілік уақытты пайдамен өткізу қажеттігін түсіну арқылы жүзеге асырылады. Өмір бойы оқу қағидасы ақпаратты өздігінен табу, сабақ мақсатын білуде, кері байланыс беруде, рефлексия жасауда, алған білімінің практикалық мәнін түсінуде көрініс табады. Ашықтық оқушыларға ақпаратты алуында бірдей мүмкіндіктер беруде, сабақ мақсатын бірге құрастыруда, бағалау мен кері байланыс беруде, бірнеше көзқарастың бар екенін түсінуде орын алады. Еңбексүйгіштік жұмыс орынын таза сақтауда, оқушылардың белсенді жұмысында, ал шығармашылық жаңа идеяларды ұсынуда көрініс табады.

Пәнаралық байланыс:

Тарих пен әдебиет

АКТ-ны қолдану дағдылары:

PowerPoint таныстырылымы.

Тілдік мақсаттар:

Оқушылар:

Шартты рай формасының қолданылу ережесін дағдыға айналдырады.

Пән лексикасы және терминология:

Уақыт тақырыбына қатысты мақал-мәтелдер.

Диалог және жазылым үшін қажетті сөз тіркестер:

Мәселенің бір (екінші) жағын қарастыратын болсақ; Жоғарыда айтылған ойымызды қорытындылайтын болсақ; Менің пікірімше,

Осыған дейін меңгерілген білім

Лексикалық тараудың алғашқы сабағы

Жоспар

Жоспарланатын уақыт

Жоспар бойынша орындалуы тиіс іс-әрекеттер

Дереккөздер

Сабақ басы

5 мин

Қызығушылықты ояту үшін миға шабуыл.

Амандасу.

Күннен , жерден нәр алған

Біз - өмірдің гүліміз.

Бүгінгі күннің сәтінде

Сәтті болсын күніміз -деп оқушылармен сабаққа бейімдету психологиялық ахуал жасалды.

Ыстық орындық әдісі арқылы үй жұмысын тексеру

1. Орхон – Енисей жазба ескерткіштерінің табылған жерлері.

2. Ежелгі дәуір әдебиетіне жататын ескерткіштер, шығармаларды ата.

3. Көне түркі әдебиеті неше әріптен тұрады?

4. Оларды ашқан тпақан кісілер кімдер?

5. Орхон жырларының негізгі ойы.

6. Құлыптастағы жазулар қалай аталады?

7. Күлтегін жырының батырлар жырына ұқсастығы.

8. Ескерткіштерде суреттелетін, баяндалатын оқиғалар не туралы?

3 түсті стикерлерді сыныпқа таратамын, сол түскен стикері бойынша сабақ соңында сабақты өздері қалай түсінгендерін білдіреді.

Сабақтың критериалды бағалау түрлері тақтада ілініп тұрды.

Суреттерді тақтаға шашыраңқы түрде іліп қоямын. Көру арқылы оқушылармен бірге сабақтың тақырыбын анықтап аламыз.

Слайд 1-5

Сабақ ортасы

30 мин

5 мин

Оқулық  тақырыбына  «Авторлық орындық» әдісі  пайдалану

1 топ  Тіл – біздің тірегіміз

2 топ Қазақ тілі — ұлттық мәдени

3 топ Тіл- рухани асыл мұ

Әр түрлі смайликтер арқылы бағалау, топ ішінде бірін-бірі шапалақ арқылы бағалау.

Дескриптор

- суреттерге таңдау жасайды;

- сурет бойынша ауызша мәтін құрайды;

- мәтінде қазақша амандасу түрлерін қолданады;

- сөздер мен сөз тіркестерін суретке қатыстырып киім үлгілерін дұрыс пайдалану формаларын қолданды.

Кері байланыс

- нені білді, нені үйренді;

- не әлі де түсініксіз;

- қандай бағытта жұмыс жүргізу қажет

Слайд 6-7

Дидактикалық материалдағы жетістік критерийлері

Сабақ соңы

5 мин

Рефлексия. Оқушылар қиық қағаздарға жазып береді.

Сабақта маған не пайдалы болды?
Сабақта маған не қызықты болды?
Сабақта маған не қиын болды?

Слайд 8

Қосымша ақпарат

Дифференциация – Сіз оқушыларға көбірек қолдау көрсету үшін не істейсіз? Қабілеті жоғары оқушыларға қандай тапсырма беруді көздеп отырсыз?

Бағалау – Оқушылардың ақпаратты қаншалықты меңгергенін қалай тексересіз?

Пәнаралық байланыс

Қауіпсіздік ережелері

АКТ-мен байланыс
Құндылықтармен байланыс (тәрбиелік элемент)

Дифференциация үш түрде іске асады:

1- үлгерімі төмен оқушыларға сөздік пайдалану арқылы қолдау көрсетіледі.

2 –оқушылардың тапсырмасынан күтілетін нәтиже дифференциацияланған.

Оқушылар бір-бірін дискрипторлар тұсына «+» белгісін қоя отырып, бағалайды. Сол арқылы кері байланыс беріледі.

Сабақ философияға қатысты болғандықтан, белсенді азаматтық позициясын қалыптастыруға септігін тигізеді. Сабақта оқушылардың өміріне қауіпті ештеңе пайдаланылмайды. PowerPoint таныстырылымы, аудиофайл тыңдау үшін компьютер қолданылады.

Ойлану

Сабақ мақсаттары/оқу мақсаттары жүзеге асырылды ма?

Бүгін оқушылар нені үйренді? Сыныптағы оқу атмосферасы қандай болды?

Дифференциацияны жүзеге асыру қолымнан келді ме?

Мен жоспарланған уақытымды ұстандым ба?

Мен жоспарыма қандай өзгерістер енгіздім және неліктен?

Төменде берілген бөлімді осы сабақ туралы ойларыңызды жазу үшін пайдаланыңыз. Сол жақ бағанда берілген сабағыңызға қатысты ең маңызды сұрақтарға жауап беріңіз.

Жалпы баға

Сабақ талаптарға сай өтті. Оқушылар сөздік қорын молайтты. Жұпта бір-біріне қолдау көрсетіп, қарым-қатынас жасады.

Сәтті өткен екі нәрсені атап көрсетіңіз (сабақ беру және оқытуға қатысты)?

1.

2..

Қандай екі нәрсе сабақтың одан да жақсы өтуіне ықпалын тигізер еді (сабақ беру және оқытуға қатысты)?

1.

Осы сабақ барысында сынып немесе жеке оқушылар туралы менің келесі сабағыма дайындалу үшін қажет болуы мүмкін қандай ақпарат алдым?

Бөлім:

Мектеп:

Күні:

__________2018ж

Мұғалімнің аты-жөні:

Сынып: 8

Қатысқандар саны:

Қатыспағандар саны: