Квал тест биология 2023 мәтіндік тапсырмалар

Мәтіндер:

1. «Бөліп шығару»

2. «Пестицидтердің маңызы»

3. «Дәрумендер»

4. «Қан тобы»

5. «Асқазан-ішек жолдары аурулары»

6. «Көру жүйесі»

7. Қалқаншаманы бездері .

8. Көміртек айналымы

9. Көздің құрылысы.

10. Иммунитет

11. Қоректену

12. Гомеостаз

МӘТІН: «Бөліп шығару»

Бүйрек жеткіліксіздігінің себебі-бүйректің созылмалы ауруы, антибиотикті бақыламай қабылдау, артық тұздардың жинақталуы болуы мүмкін. Нәтижесінде зат алмасудың өнімдерімен ағзаның улануы пайда болады. Қанды тазалау проблемасын диализ шешуге көмектеседі. Оны зәр шығару жүйесінің басты мүшелерінің қызметі 85% ке жойылғанда пайдаланды. Диализдің әсер ету принципі осмос пен диффузия заңдарына негізделген.

66. Суретте бейнеленген диазатор түрі:Д).Капиллярлы

67. Бүйрек жеткіліксіздігінің себебі:А).Артық тұздар

68. Қанды тазалайды:А).Диализ

69. Диализдің жұмыс принципінің негізі:С).Осмос пен диффузия

70. Қанды тазалу үшін диализ тәсілін қолданатын мүшелер жүйесі:С).Зәр шығару

МӘТІН: «Пестицидтердің маңызы»

Эколог ғалымдар пестицидтердің екі әсерін қарастырды. Пестицидтердің тура және тікелей әсері ол қарсы қолданатын зиянкес ағзаларды жоюға бағытталған. Сонымен қатар пестицидтердің тікелей емес немесе жанама әсерін де қарастыруға да болады. Бұл ол қарсы қолдану қарастырылмаған ағзалардың топтарына әсерін жою, улану болып табылады. Кейде пестицидтердің осындай әсеріне өңделген өнімдердің немесе өсімдіктерді тамаққа пайдаланған адамның өзі де ұшырайды.

61. Экологтардың пестицидтерге қарастырған әсерлерінің бағыты:С).Зиянкес ағзаларды жоюға

62. Пестицидтердің әсерлері:С).Тура және Жанама

63. Қарсы қолдану қарастырылмаған ағзалардың топтарына әсерін жою:А).Жанама

64.Пестицидтердің жанама әсерін тамаққа пайдаланған адамның жай-күйі:Д).Улану сезімі

65. Пестицидтердің жанама әсерін сақтау шарасы:???

МӘТІН: «Дәрумендер»

Дәрумендер тірішілік етуге қажет ерекше органикалық заттар.Дәрумендерді 1880 жылы орыс дәрігері Н.И лунин ашты .Дәрумендердің атауы латынның бас әріппен белгіленеді.Дәрумендер суда еритіндер -С РР В тобының дәрумендері,майда еритіндер К Е Д А болып бөлінеді.Ағза үшін қажетті дәрумендердің тәуліктік мөлшері шамамен 180-200мг Олардың ағзадағы жетіспеушілігі гиповитаминоз ал ағзвдв ұзақ уақыт болмауын авитоминоз деп атайды. Шамадан көп пайдалануда гипервитаминоз туындайды.Дәрумендердің тамақ қүрамындағы мөлшері тұрақты емес.А дәрумені тамақ пісіру кезінже бұзылмайды.Бірақ көкеністерді ұзақ уақыт сақтау және кептіру кезінде жойылып кетеді.С Дәрумені ауамен жанасқанда оңай бұзылады.Сондықтан көкеністерді пісіру алдында ғана тазалап турау керек.Қайнаған суға салып қақпағы жабық ыдыста шамалы пісіру қажет.

Дәрумендерді ашқан ғалым C) Н.Лунин

62. Дәрумендер тірішілік етуге қажет ерекше органикалық заттар.Дәрумендерді 1880 жылы орыс дәрігері Н.И лунин ашты .Дәрумендердің атауы латынның бас әріппен белгіленеді.Дәрумендер суда еритіндер -С РР В тобының дәрумендері,майда еритіндер К Е Д А болып бөлінеді.Ағза үшін қажетті дәрумендердің тәуліктік мөлшері шамамен 180-200мг Олардың ағзадағы жетіспеушілігі гиповитаминоз ал ағзвдв ұзақ уақыт болмауын авитоминоз деп атайды. Шамадан көп пайдалануда гипервитаминоз туындайды.Дәрумендердің тамақ қүрамындағы мөлшері тұрақты емес.А дәрумені тамақ пісіру кезінже бұзылмайды.Бірақ көкеністерді ұзақ уақыт сақтау және кептіру кезінде жойылып кетеді.С Дәрумені ауамен жанасқанда оңай бұзылады.Сондықтан көкеністерді пісіру алдында ғана тазалап турау керек.Қайнаған суға салып қақпағы жабық ыдыста шамалы пісіру қажет.

Суда еритін дәрумен E)PP

63. Дәрумендер тірішілік етуге қажет ерекше органикалық заттар.Дәрумендерді 1880 жылы орыс дәрігері Н.И лунин ашты .Дәрумендердің атауы латынның бас әріппен белгіленеді.Дәрумендер суда еритіндер -С РР В тобының дәрумендері,майда еритіндер К Е Д А болып бөлінеді.Ағза үшін қажетті дәрумендердің тәуліктік мөлшері шамамен 180-200мг Олардың ағзадағы жетіспеушілігі гиповитаминоз ал ағзвдв ұзақ уақыт болмауын авитоминоз деп атайды. Шамадан көп пайдалануда гипервитаминоз туындайды.Дәрумендердің тамақ қүрамындағы мөлшері тұрақты емес.А дәрумені тамақ пісіру кезінже бұзылмайды.Бірақ көкеністерді ұзақ уақыт сақтау және кептіру кезінде жойылып кетеді.С Дәрумені ауамен жанасқанда оңай бұзылады.Сондықтан көкеністерді пісіру алдында ғана тазалап турау керек.Қайнаған суға салып қақпағы жабық ыдыста шамалы пісіру қажет.

Көкеністердің қабығы ашық қалғанда бұзылатын дәрумен В)C

64. Дәрумендер тірішілік етуге қажет ерекше органикалық заттар.Дәрумендерді 1880 жылы орыс дәрігері н.И лунин ашты .Дәрумендердің атауы латынның бас әріппен белгіленеді.Дәрумендер суда еритіндер -С РР В тобының дәрумендері,майда еритіндер К Е Д А болып бөлінеді.Ағза үшін қажетті дәрумендердің тәуліктік мөлшері шамамен 180-200мг Олардың ағзадағы жетіспеушілігі гиповитаминоз ал ағзвдв ұзақ уақыт болмауын авитоминоз деп атайды. Шамадан көп пайдалануда гипервитаминоз туындайды.Дәрумендердің тамақ қүрамындағы мөлшері тұрақты емес.А дәрумені тамақ пісіру кезінже бұзылмайды.Бірақ көкеністерді ұзақ уақыт сақтау және кептіру кезінде жойылып кетеді.С Дәрумені ауамен жанасқанда оңай бұзылады.Сондықтан көкеністерді пісіру алдында ғана тазалап турау керек.Қайнаған суға салып қақпағы жабық ыдыста шамалы пісіру қажет.

Дәруменді шамадан тын пайдаланудан туындайтын ауру В)гипервитаминоз

65. Дәрумендер тірішілік етуге қажет ерекше органикалық заттар.Дәрумендерді 1880 жылы орыс дәрігері н.И лунин ашты .Дәрумендердің атауы латынның бас әріппен белгіленеді.Дәрумендер суда еритіндер -С РР В тобының дәрумендері,майда еритіндер К Е Д А болып бөлінеді.Ағза үшін қажетті дәрумендердің тәуліктік мөлшері шамамен 180-200мг Олардың ағзадағы жетіспеушілігі гиповитаминоз ал ағзвдв ұзақ уақыт болмауын авитоминоз деп атайды. Шамадан көп пайдалануда гипервитаминоз туындайды.Дәрумендердің тамақ қүрамындағы мөлшері тұрақты емес.А дәрумені тамақ пісіру кезінже бұзылмайды.Бірақ көкеністерді ұзақ уақыт сақтау және кептіру кезінде жойылып кетеді.С Дәрумені ауамен жанасқанда оңай бұзылады.Сондықтан көкеністерді пісіру алдында ғана тазалап турау керек.Қайнаған суға салып қақпағы жабық ыдыста шамалы пісіру қажет.

Дәруменнің тамақ құрамында сақталуының негізгі ережесі D)тамақты тез пісіру

МӘТІН: «Қан тобы»

66. Адамда 4қан тобы бар.Олар эритроциттер бетіндегі арнай нәруыздар арқылы анықталады. Эритроциттердегі нәруыздар-агглютиногендер ал плазма нәруыздары-агглютининдер.Бірінші қан тобын I немесе 00 деп белгілейді.Оны кез келген топқа құюға болады.Сондықтан қаны бірнші топқа жататын адамды әмбебап донер (қан беретін) деп атайды.Екінші қан тобын ІІ н/е А(АА,А0) деп белгілейді. Үшінші топқа екінші және І топ қан құюға болады.Ал оны ІІІ және ІV топқа құяды. Төртінші қан тобын ІV н/е АВ деп белгілейді. Оған кез келген қан тобын құюға болады.Сондықтан қаны төртінші топқа жататын адамды әмбебап рецициент қан алатын деп атайды. Тобы сәйкес келмейтін қан құйған кезде эритроциттер бір бірне жабасып қалады. Мұндай құбылысты агглютинация деп атайды.

Адам қан тобының саны D)4

67. Адамда 4қан тобы бар.Олар эритроциттер бетіндегі арнай нәруыздар арқылы анықталады. Эритроциттердегі нәруыздар-агглютиногендер ал плазма нәруыздары-агглютининдер.Бірінші қан тобын I немесе 00 деп белгілейді.Оны кез келген топқа құюға болады.Сондықтан қаны бірнші топқа жататын адамды әмбебап донер (қан беретін) деп атайды.Екінші қан тобын ІІ н/е А(АА,А0) деп белгілейді. Үшінші топқа екінші және І топ қан құюға болады.Ал оны ІІІ және ІV топқа құяды. Төртінші қан тобын ІV н/е АВ деп белгілейді. Оған кез келген қан тобын құюға болады.Сондықтан қаны төртінші топқа жататын адамды әмбебап рецициент қан алатын деп атайды. Тобы сәйкес келмейтін қан құйған кезде эритроциттер бір бірне жабасып қалады. Мұндай құбылысты агглютинация деп атайды.

Бірінші қан тобын C) I немесе 00 деп белгілейді.

68. Адамда 4қан тобы бар.Олар эритроциттер бетіндегі арнай нәруыздар арқылы анықталады. Эритроциттердегі нәруыздар-агглютиногендер ал плазма нәруыздары-агглютининдер.Бірінші қан тобын I немесе 00 деп белгілейді.Оны кез келген топқа құюға болады.Сондықтан қаны бірнші топқа жататын адамды әмбебап донер (қан беретін) деп атайды.Екінші қан тобын ІІ н/е А(АА,А0) деп белгілейді. Үшінші топқа екінші және І топ қан құюға болады.Ал оны ІІІ және ІV топқа құяды. Төртінші қан тобын ІV н/е АВ деп белгілейді. Оған кез келген қан тобын құюға болады.Сондықтан қаны төртінші топқа жататын адамды әмбебап рецициент қан алатын деп атайды. Тобы сәйкес келмейтін қан құйған кезде эритроциттер бір бірне жабасып қалады. Мұндай құбылысты агглютинация деп атайды.

Әмбебап рецициент С) төртінші топ

69. Адамда 4қан тобы бар.Олар эритроциттер бетіндегі арнай нәруыздар арқылы анықталады. Эритроциттердегі нәруыздар-агглютиногендер ал плазма нәруыздары-агглютининдер.Бірінші қан тобын I немесе 00 деп белгілейді.Оны кез келген топқа құюға болады.Сондықтан қаны бірнші топқа жататын адамды әмбебап донер (қан беретін) деп атайды.Екінші қан тобын ІІ н/е А(АА,А0) деп белгілейді. Үшінші топқа екінші және І топ қан құюға болады.Ал оны ІІІ және ІV топқа құяды. Төртінші қан тобын ІV н/е АВ деп белгілейді. Оған кез келген қан тобын құюға болады.Сондықтан қаны төртінші топқа жататын адамды әмбебап рецициент қан алатын деп атайды. Тобы сәйкес келмейтін қан құйған кезде эритроциттер бір бірне жабасып қалады. Мұндай құбылысты агглютинация деп атайды.

Әмбебап донер С)бірінші топ

70. Адамда 4қан тобы бар.Олар эритроциттер бетіндегі арнай нәруыздар арқылы анықталады. Эритроциттердегі нәруыздар-агглютиногендер ал плазма нәруыздары-агглютининдер.Бірінші қан тобын I немесе 00 деп белгілейді.Оны кез келген топқа құюға болады.Сондықтан қаны бірнші топқа жататын адамды әмбебап донер (қан беретін) деп атайды.Екінші қан тобын ІІ н/е А(АА,А0) деп белгілейді. Үшінші топқа екінші және І топ қан құюға болады.Ал оны ІІІ және ІV топқа құяды. Төртінші қан тобын ІV н/е АВ деп белгілейді. Оған кез келген қан тобын құюға болады.Сондықтан қаны төртінші топқа жататын адамды әмбебап рецициент қан алатын деп атайды. Тобы сәйкес келмейтін қан құйған кезде эритроциттер бір бірне жабасып қалады. Мұндай құбылысты агглютинация деп атайды.

Тобы сәйкес келмейтін қан құйған кезде эритроциттер бір бірне жабасып қалады. Мұндай құбылысты агглютинация деп атайды. B) агглютинация

МӘТІН: «Асқазан-ішек жолдары аурулары»

Асқазан және ішек ауруларын бактериялар, қарапайымдар және вирустар тудырады. Көбінесе ішек жұқпасының қоздырушысы қайналмаған су, жақсы жуылмаған көкөністер, лас ыдыстар, кір қол және сақтану мерзімі өтіп кеткен тамақ өнімдері арқылы түседі. Микроағзалар тез көбейеді, ағзаны улайтын улы заттар бөліп шығарады. Адамдардың басы айналып, жүрегі айнып, құсады. Мұндай белгі байқалғанда тез арада дәрігерге көрсеткен жөн. Қауіпті ауруларға дизентерия, ішсүзек, тырысқақ т.б. жатады. Асқазан-ішек жолдары ауруларының жұқпаларын көбінесе шыбындар мен тарақандар таратады.

61.Дизентерия ауруы жұқпасының жұғу жолы:Д).Қайнамаған су

62.Асқазан-ішек жолдары ауруларының жұқпаларын тарататын жәндік:Д).Шыбын

63.Тамақтан уланудың бірінші белгісі:Д).Жүрегі айнып, құсуы

64.Эпидемиялық қауіпті асқазан-ішек жолдары ауруы:В).Тырысқақ

65.Асқазан-ішек жолдары ауруларының жұқпаларымен күресу шаралары:С).Дезинфекциялау

МӘТІН: «Көру жүйесі»

Мида заттың бейнесі «төңкеріліп» қабылданады. Көз бұршағы арқылы зат бейнесі «төңкеріліп», ал торлы қабықшада заттың бейнесі дұрыс қабылданады. Адам баласы туғаннан бастап және тепе-теңдік мүшесі қалыптасқанға дейін заттың бейнесін төңкерілген қалпында қабылдайды. Нәресте басын дұрыс ұстай бастаған кезде шамамен үш айдан бастап оларда «жоғары», «төмен» деген ұғым қалыптасады. Сол кезде ми торлы қабықшада заттың бейнесін «қайта төңкеріп», әлемді дұрыс қабылдай бастайды.

66.Мида заттың бейнесінің түсуі:Д).Төңкеріліп

67.Көздің бейнені төңкеріп өткізетін құрылымы:С).Көз бұршағы

68.Нәрестелердің әлемді дұрыс қабылдай бастайтын мерзімі:С).Үш айдан бастап

69.Жас нәрестенің әлемді қабылдауы:Д).Төңкерілген қалпында

70.Үш айлық нәрестенің әлемді дұрыс қабылдауына жауапты бөлім: В).Торлы қабықша

Қалқаншаманы бездері .

Бұл бездер паратгормон бөледi. Бездердiң саны төртеу, олардың екеуi қалқанша бездiң жоғарғы жағына, ал екеуі төменгi жағына орналасқан . қалқаншамаңы бездерiнiң қызметі: бездерден бөлінетін гормондар суйектер-де жиналатын фосфор мен кальцийдің мөлшеріне реттейді . Паратгормонның әсерiнен олар қанға өтеді. Егер организмде паратгормон жетіспесе немесе бездерді алып тастағанда, қандағы кальцийдің деңгейі азайып, фосфордың мөлшері артады. Орталық жуйке жуйесiнiң қозғыштығы жоғарылайды да бұлшық еттер туйiлiп қалады. Тiстер өте сынғыш болып, оларда бор тустес дақтар пайда болады. Паратгормон шамадан артық бөлінгенде суйекте кальций мүлдем азаяды. Суйектер қисайып, сынғыш болады, қан тамырлар-да, бауыр мен бүйректе, мида кальций көп жиналады .

61.Бездердің саны: С)төрт

62.Қалқаншамаңы бездерінен бөлінеді: А)паратгормон

63.Паратгормон жетіспегенде : D)орталық жүйке жүйесінің қозғыштығы жоғарылайды да бұлшық еттер түйіліп қалады

64.Қалқаншамаңы бездерден бөлінетін гормондар қызметі В)сүйектерде жиналатын фосфор мен кальцийдің мөлшерін реттейді

65.Фосфор мен кальций қанға сіңіріледі В) паратгормон әсерінен

Көміртек айналымы

Атмосфера мен дүниежүзілік мұхит арасында үнемі C алмасуы болатының ескеру керек . Бірақ көптеген теңіз ағзалары «көміртекті бекітеді» , яғни оны ерімейтін күйге айландырады да , «айналымнан алады» .Мысалы, маржандар, ұлулар мен кейбір бақалшақтылар мұхит муынан көміртекті сіңіріп , өздерінің қатты жабынын түзіп, оны кальций карбонаты немесе әктас түрінде жинайды.

66.Атмосфера мен дүниежүзілік мұхит арасында жүретін алмасу D) алмасуы

67.Теңіз ағзаларының көміртекті бекітуінен туындайтын өзгеріс Е)ерімейтін күйге айналады

68.Маржандар мұхиттан сіңірген көміртегінен түзілетін құбылыс Е)қатты жабын түзеді

69.Бақалшықтылар мұхит суынан сіңіретін элемент В)көміртек

70.Маржандар,бақалшақтылар,ұлулар жабынын құрайтын көміртек түзілісі С)әктас

Көздің құрылысы.

Көздің құрамына қосымша бөліктері: қабақ,қас,кірпік,жас безі, көз бұлшық еттері және көз немесе көз алмасы кіреді. Сыртқы бірінші қабығы- тығыз дәнекер ұлпасынан тұратын ақ қабық. Ақ қабыққа көз алмасын қозғалтатаын бұлшық еттер бекиді. Ортаңғы екінші-тамырлы қабық. Оның көптеген ұсақ қан тамырлары көзді қоректік заттармен және оттекпен қамтамасыз етеді. Тамырлы қабықтың ішкі бөлігі артық жарық фотосезімтал рецепторларды зақымдамауы үшін қара түсті болады . Алдынан тамырлы қабық нұрлы қабықты түзеді . Осы қабық пигменті көздің түсін (қара, қоңыр, көк, жасыл және т.б) анықтайды. Нұрлы қабық орталығында-қарашық болады. Нұрлы қабық қарашық мөлшерін реттейді . Егер жарық көмескі болса, қарашық ұлғаяды, ал жарық жарқыраған болса, тарылады

61.Көздің құрамына қосымша бөлігіне кірмейді С)нұрлы қабық

62.Сыртқы бірінші қабығы В) ақ қабық

63.Ақ қабық тұрады Д) дәнекер

64.Тамырлы қабық қызметі С)қоректік заттармен және оттекпен қамтамасыз етеді

65.Тамырлы қабықтың ішкі бөлігі артық жарық фотосезімтал рецепторларды зақымдамауы үшін В)қара түсті болады

Иммунитет

Иммунитет (лат.иммунис-бір нәрседен босату)-бұл ағзаның жүқпаларға (бактериялар мен вирустарға) және кез келген бөтен бөлшектерге қарсы тұру қасиеті. Ағзаны жұқпалардан қорғауды қанның ақ жасушалары- лейкоциттер қамтамасыз етеді. Олар ағзаны екі әдіспен қорғайды:-1)микробтарды жояды-фагацитоз;2) микробтарды жоятын немесе арнайы қорғаныш нәруыздар –антиденелерді жасайды. Нейтрофилдер (ұсақ) және моноциттер (ірі)-ең белсенді макрофагтар. Олар бактерияларды, өкпедегі тозанды және басқа зиянды бөлшектерді жояды

66.Ағзаның жұқпаларға және кез келген бөтен бөлшектерге қарсы тұруы С)иммунитет

67.Иммунитет лат. аударғанда Е)босату

68.Ағзаны жұқпаларды қорғауды қамтамасыз ететін қан жасушасы Д)лейкоциттер

69.Бактерияларды және басқа зиянды бөлшектерді жояды. Е) нейтрофилдер

70.Лейкоциттер микробтарды жоятын немесе арнайы қорғаныш нәруыздар жасайды А)антидене

Қоректену

Ұйқы безі-аралас секреция бездері. Ол қанға инсулин (қандағы қанттың төмендеуі, глюкозаның глюкозаның гликогенге айналуы) және глюкагон (кері реакция, қандағы глюкоза деңгейінің артуы) гормондардан бөліп шығарады. Ұйқы безінің асқорыту сөлін панкреатин деп атайды. Оның басты рөлі майларды глицерин мен май қышқылдарына дейін ыдырату. Бірақ бұл бауыр өті қатыспаса жүзеге аспайды. Сонымен қатар ұйқы безі сөлінің құрамында қорытылатын нәруыздар, көмірсулар болады.

61.Суретте ұйқы безі бейнеленген Д)3

62.Аралас секреция без С)ұйқы

63.Инсулин реттейді С)қандағы қанттың төмендеуі

64.Ұйқы безінің асқорыту сөлі Д)панкреотин

65.Майларды глицерин мен май қышқылдарына дейін ыдырауы іске асады В)өт қатысуымен

Гомеостаз

Ағза үнемі әртүрлі:температураның өзгеруі, ағзаға түрлі заттардың түсуі, дене жүктемесі, ауру тудыратын микробтардың енуі, ұйқы мен сергектіктің ауысуы әсерге ұшырап отырады. Ағза өзін сақтау үшін тіршілік көсеткіштерін белгілі бір деңгейде ұстауы керек.Бұл құбылыс гомеостаз деп аталады. Гомеостаз-қоршаған ортаның өзгеруіне қарамастан ағзаның өз көрсеткіштерінің тұрақтылығын сақтайтын жалпы қасиеті. Гомеостаз тек жеке ағзалардың қатысы емес. Табиғи экожүйеде өсімдіктер, шөпқоректі және жыртқыш жануарлардың саны тұрақты болады.Физиологиялық гомеостаз-қарапайымдылардан бастап көпжасушалы ағзаларға дейін әрбір ағзаға өзгермелі қоршаған ортада тіршілік көрсеткіштерінің тұрақтылығын сақтауға мүмкіндік береді.

66.Ағзаның өз көрсеткіштерінің тұрақтылығын қасиеті В)гомеостаз

67.Ағза өзін сақтау үшін тіршілік көрсеткіштері С)белгілі бір деңгейді ұстауы

68.Табиғи экожүйедегі тірі ағзалар гомеостазы А)саны тұрақты болады

69.Ағзаның белгілі бір деңгейді ұстауы Е)гомеостаз

70.Қарапайымдылардан бастап көпжасушалы ағзаларға дейін әрбіп ағзаға өзгермелі қоршаған ортада тіршілік көрсеткіштері С)физиологиялық гомеостаз