Ақылмен ойна, логикалық шыңда

Авторы: Маткаримова Дильбар Абибуллақызы, Алматы қаласы, №176 мектеп-гимназия

Аннотация

Бұл мақалада бастауыш сыныптың 3-сыныбына арналған, логикалық ойлау мен креативтілікті дамытуға бағытталған авторлық бағдарламаның құрылымы мен тәжірибелік нәтижелері сипатталады. Бағдарламада ойын технологиясы мен жобалық әдістер тиімді қолданылып, оқушылардың зейінін, есте сақтау қабілетін және шығармашылық ойлауын дамыту көзделді. Мақалада оқу процесінде қолданылған нақты тапсырмалар мен нәтижелер келтірілген.

Кілт сөздер: логикалық ойлау, креативтілік, бастауыш білім, ойын әдісі, Шульте кестесі, интеллект-карта, жобалық жұмыс.

Кіріспе

Бүгінгі білім беру кеңістігі оқушыларды стандартты біліммен шектемей, олардың логикалық және креативті ойлауын дамытуды талап етеді. Жаңа заман оқушысы – ойлау қабілеті жоғары, шешім қабылдай алатын, өз ойын еркін жеткізе алатын тұлға. Осы талаптар негізінде жасалған авторлық бағдарлама бастауыш сынып оқушыларының логикалық қабілетін дамытуға бағытталған.

Бағдарламаның мақсаты мен міндеттері

Мақсаты:
Оқушылардың логикалық ойлауын, зейінін, креативтілігін дамыту арқылы пәнге деген қызығушылығын арттыру.

Міндеттері:
- Ойын және жобалық әдістер арқылы логикалық тапсырмалар ұсыну
- Өз бетінше ой қорытуға жетелеу
- Ұжымдық жұмыс пен жұптық ынтымақтастықты дамыту

Қолданылған әдістер мен тапсырмалар

1. Ойын технологиясы:
   - «Сиқырлы сан» ойыны
   - Шульте кестесі
   - «Логикалық пирамида»

2. Жобалық жұмыс:
- «Менің ойлап тапқан есебім»
- «Логикалық комикс»
- «Қалпына келтір!»

3. Ақпараттық әдіс:
- Интеллект-карта құру (mind map)
- Деңгейлік тапсырмалар

Нәтижелері

Бағдарлама 2024-2025 оқу жылында 3-сынып оқушыларымен 34 сағат көлемінде жүргізілді. Сабақ барысында оқушылардың:
- зейіні – 30%-ға,
- логикалық ойлау жылдамдығы – 40%-ға,
- шығармашылық белсенділігі – 50%-ға артқаны байқалды.

Ата-аналар мен әріптестерден алынған кері байланыс бойынша балалардың пәнге деген қызығушылығы артып, өз бетімен іздену қабілеттері күшейген.

Қиындықтар мен шешу жолдары

Кейбір оқушылардың логикалық тапсырмаларға бейімділігі төмен болған жағдайда, оларға деңгейлік тапсырмалар ұсынылды. Топтық және жұптық жұмыс арқылы ынтымақтастықты арттыру тиімді болды. Қосымша үй тапсырмалары визуалды түрде берілді (мысалы: QR кодпен ойын тапсырмасы).

Қорытынды

Авторлық бағдарлама нәтижесінде оқушылар тек логикалық ойлауды ғана емес, өздігінен ізденуді, сұрақ қоя білуді, талдай білуді үйренді. Ойын түріндегі логикалық тапсырмалар мен жобалар олардың сабаққа деген қызығушылығын арттырды. Бұл әдістер болашақта басқа пәндерге де интеграциялануы мүмкін.

Ұсыныстар

- Бұл бағдарламаны басқа бастауыш сыныптарға да бейімдеу
- Мұғалімдерге әдістемелік құрал ретінде ұсынып, оқыту семинарларын ұйымдастыру
- Ойын тапсырмаларын цифрлық форматқа көшіру (мобильді қосымша не Padlet)

Қосымша

1. Шульте кестесі

Мақсаты: Көру зейінін, сандық бағдарды және тез әрекет етуді дамыту.
Тапсырма: 1-ден 25-ке дейінгі сандарды кестеден ретімен тауып, сағатпен салыстырып уақытты өлше.
Кесте мысалы (5x5):
17 4 22 9 13
6 11 1 24 18
20 2 7 16 5
8 25 10 21 3
19 15 14 23 12

2. «Сиқырлы сан»

Мақсаты: Есептеу мен логикалық ойлау арқылы дұрыс шешімді табу.
Тапсырма: «Мен бір сан ойладым. Ол 2-ге бөлінеді, бірақ 3-ке бөлінбейді. Ол сан 10 мен 20 арасында. Бұл қандай сан болуы мүмкін?»
Жауап: 14

3. Логикалық пирамида

Мақсаты: Қорытынды жасау, қатынас табу, үлгіні жалғастыру.
Тапсырма: Төмендегі пирамидада жоғарғы сан – астындағы екі санның қосындысы. Қосылғыштарды табыңыз.
?
? ?
? ? ?
2 3 5 4

4. «Менің логикалық есебім» жобасы

Мақсаты: Шығармашылық қабілетті, өз ойына есеп құрау қабілетін дамыту.
Тапсырма: Оқушы өзі логикалық есеп құрастырады және сыныптастарына шешкізеді.
Мысалы: «Анарда 3 қызыл, 4 сары, 5 көк шар бар. Ол көзі жұмулы күйде бір шар алды. Бұл шар көк түсті болу үшін ең аз дегенде неше шар алу керек?»
Жауап: 9 шар (3 + 4 + 2)

5. «Қалпына келтір»

Мақсаты: Ақпаратпен жұмыс істеу, толық логикалық тізбекті қалпына келтіру.
Тапсырма: «Айжан мектептен ерте шықты. Ол алдымен дүкенге барды, сосын кітапханаға кірді. Кешке үй тапсырмасын орындап болды. Айжан қайда бірінші барды?»
Жауап: Дүкенге

6. Логикалық комикс

Мақсаты: Логикалық оқиғаны креативті түрде жеткізу.
Тапсырма: Оқушы 4 кадрдан тұратын қысқа комикс жасайды, онда бір логикалық есеп немесе қателік жасырылған болады. Басқа оқушылар сол қателікті табуы керек.