Тексерілді:

ҒӘБ басшысымен келісілді ____________ Г.А. Амрина

ЦӘК төрайымы ____________ А.Н.Далибаева

Қосымша 1

Мәдени-генетикалық код дегеніміз не? Адамзат тарихын зерттеудегі өркениеттік тәсіл бойынша әрбір этнос, ұлт пен өркениеттің бірегей өзіндік мәдени ерекшеліктеріне үлкен аударуды қажет етеді. Бүл ерекшеліктер этноска тарихтың кез келген қиыншылықтарының алдында өзінің қайталанбас келбетін сактауға мүмкіндік беріп кана қоймай, оның өмір сүруіне де жауап береді. Ерекше мәдени белгілер жаңа ұрпақтарға тілдегі, мифология мен мәдени нышандардагы ақпарат түрінде беріледі. Ол бұл этносқа кіретін адамдардың рухани дүниесі мен өзіндік санасын

анықтайды. Өзіндік мәдениетті жоғалту күйреуге, бөтен мәдениетке араласып кетуге әкеледі.

Әрбір этностың мәдениетінде тек өздеріне ғана түсінікті және соларды ғана біріктіретін идеялар мен түсініктер, нышандар мен белгілер жүйесі болады. Этностың бүл ішкі әлемі этностың көзге көрінбейтін, «құпия» (яғни, бөгделер үшін жасырын) мәдени-генетикалық коды ретінде өмір сүреді.

«Генетикалык» үғымын сөзбе-сөз қан, ген, ДНҚ арқылы берілетін нәрсе деп түсінуге болады. Бұл ішінара солай да: біз ата-бабаларымыздың генетикалық жадын сақтаймыз. Қазакстан жерінде тұрғандар энео­лит жылкышыларының, қола дәуіріндегі жауынгер арбакештердің, сақ садақшылары мен зергерлерінің, жартастағы сурет авторларының, ежелгі қорғандар мен кесенелер құрылысшыларының, руналық мәтіндер 85авторларының, отқа, Күнге, Тәңірге табынушылардың жэне алғашкы түркі мұсылмандарының, қолөнершілер мен егіншілердің, түркі және моңғол жауынгерлерінің, яғни Ұлы Даладағы барлық дәуірлердегі көшпелілердің генетикалық жадын сақтап жалғастырушылар болады. Бізде ата-бабаларымыздың қаны, олардың гендері бар. Ол әрбір қазақ білуге міндетті «жеті атаны» ғана емес, одан анағұрлым ертеректегіні де қамтиды. Жеті ұрпақ - бар-жоғы екі жүз жыл. Көшпелілер өркениетіне үш мың жылдай уақыт болды. Егер оның алдындағы Ботай мәдениетінен есептеуді бастасақ, онда бес мың жылдан асып, біздің генетикалық тамырларымыз тереңге кетеді.

Назар аударыңдар! Мәдени-генетикалық код -этнос (ұлт) мүшелерінің арасындағы ерекше өзара байланыстар. Бұл биологиялық өзара байланыс (шығу тегі ортақ генетикалық жад), тарихи өзара байланыс (ортақ тарих жэне тарихи жад), әлеуметтік өзара байланыс (ортақ қағидалар, өнегелі құндылықтар мен дәстүрлер) болып табылады.

Дегенмен генетикалық деген үғым - метафора. Ұлттың генетикалық кодын этнос ішіндегі биологиялық туыстықтан ауқымдырақ түсінген жөн. Мұнда этностың мәні мен оның басқалардан айырмашылығын анықтайтын мәдени мұра туралы сөз болып отыр. Дала кеңістігіндегі бір-бірін алмастырған мәдениеттер толқыны өзінен бүрынғы мәдениетті жойып отырған жоқ, оны өзіне қабылдап отырды. Осылайша олар Қазақстан аумағында қазақ этносын қалыптастыруда генетикалық кана емес, мәдени қызмет те атқарады.

Мәдени-генетикалық код этникалык сана-сезім үшін маңызды түсініктерді қамтиды, этностың ерекше белгілерін көрсетеді және ұлттық мұратқа сәйкес келеді. Бүл түсініктердің ішінде жалпыадамзаттық, мәселен, адамгершілік қағидалары мен құндылықтары да бар. Сондай- ақ тіл, Отан, мифтік және эпикалық бейнелер, халықтык музыка сияқты өзіндік және тұрақты түсініктері де болады. Халыктың өз өткенін қалай көретіні, осы шақты қалай қабылдайтыны, болашақты қалай болжайтыны және дәл казіргі сәтте қандай мұратқа ұмтылатындығы туралы түсініктері бар.

Ұлттық нигилизм — ұлттық құндылықтарды, ерекшеліктерді, төлтума мәдениетті менсінбеу, жатсыну, жоққа шығару. Ұлттық нигилизм ассимиляцияға ұшыраған ұлттарға тән.

Қосымша 2

ХХ ғасыр жаңғырту , индустрияландыру және революциялық қайта құрулар ғасыры болды . Бірақ бұл жаңғырту технократиялық сипат алып , табиғатқа , Жерге және оның ресурстарына аяусыз қараумен , экологиялық тепе - теңдікті бұзумен қатар жүрді . Тарих пен прогреске « сызықтық » тұрғыдан қарауға сүйенген жаңғырту басқа мәдениеттер мен өркениеттерге Батыс өркениетінің тәжірибесі мен дүниетанымын енгізді . Сталиндік жаңғырту барысында миллиондаған қазақ қырылды . Нәтижесінде қазақ мәдениеті мен тілі жойылып кете жаздады . Ұрпақтар сабақтастығы үзіліп , мәдени генетикалық кодты жоғалту қатерін төндірді

Жаһандану дәуірінде әр ұлттың өз құндылығын сақтау мәселесі өте маңызды. Себебі, қоғамда кейбір ұлттар ассимиляцияға ұшырап, өзінің мәдени құндылығын жоғалтып, тілінен айырылып жатқан жағдайлар көп кездесуде. Осы мәселені қазақ қоғамында да алдын алып, ертеңгі ел болашағы болар жас ұрпақ бойына қазақстандық патриотизмді сіңіру маңызды. Әр балаға отбасылық құндылықты, ұлттық құндылық пен руханилықты сіңіру арқылы ұлттық кодтың мәдени саласын жан-жақты қалыптастырып, сіңіреміз. Жеті атасын жетік біліп, шежіресін жан-жақты таратқан текті ұрпақ ұлтымыздың тарихының тереңіне үңілетіні анық. Қазақтың ұлан-ғайыр даласы жүзден астам ұлттың Отанына айналып, бүгінде бейбітшілікте бір тудың астында өмір сүруде. Қазақстанды Отаным деген әр ұлттың басын біріктіретін құндылық ол туған жерге, Отанға деген зор сүйіспеншілік болып табылады.

Тәуелсіз Қазақстанда ұлттық мәдениетке басымдық берілді . Қазақ этносы мен өркениетінің негізі ретінде мемлекеттік тілге және оған сүйенген мәдениетке ерекше көңіл бөлінді . Мәдени - генетикалық кодты қалпына келтіру және жаңадан толықтыру жүріп жатыр . Елде жаңа үлгідегі жаңғырту – этностың үздік дәстүрлерін сақтауға бағытталған, өткен тарих пен рухани мұраға сүйенетін жаңғырту басталды.