Мәдени маргиналдар: афроамерикалықтар

Мәдени маргиналдар: афроамерикалықтар

Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті

Философия және Саясаттану факультеті

Орындаған: Қайсарқызы Аяулым

Жетекшісі: Аликбаева Маржан Башановна

Афроамерикалықтар, Америка Құрама Штаттары халқының бөлігі ретінде, елдің әлеуметтік, экономикалық және мәдени құрылымында ерекше және күрделі орын алады. Африкадан күштеп шығарудан басталып, ғасырлар бойы құлдық, сегрегация және құқықтар үшін күрес арқылы жалғасқан олардың тарихы оларды "мәдени маргиналдар"ретінде жиі қабылданатын қауымдастық ретінде қалыптастырды. Алайда, бұл анықтама олардың қоғамның шетіндегі орнын соншалықты сипаттамайды, бірақ олардың тәжірибесінің терең қайшылықтарын көрсетеді – бір уақытта дәстүрлі американдық негізгі ағымнан алынып тасталды және оның ажырамас бөлігі болды.

Маргинализацияның тарихи тамыры

Отаршыл Америкадағы құлдық Африка халқының маргиналдануының бастамасы болды. Африкалықтарды туған жерлерінен шығарып, тілінен, мәдениетінен және жеке басынан айырып, оларды еңбек құралына айналдырды. Құлдық афроамерикалықтар әлеуметтік иерархияның төменгі жағында ғана емес, сонымен бірге заңды түрде меншік болып саналатын жүйені құрды. 1865 жылы құлдық жойылғаннан кейін афроамерикандықтардың жағдайы түбегейлі жақсарған жоқ. Оңтүстік Штаттардағы Джим Кроу заңдары африкалық американдықтарды қоғамның қалған бөлігінен бөліп, теңсіздікті заңды түрде бекітетін сегрегация жүйесін құрды.

Сегрегация оларды білімге, денсаулық сақтауға, жұмысқа және саяси қатысуға тең қол жетімділіктен айырды. Осыған қарамастан, афроамерикалықтар блюз, джаз, Інжіл және басқа музыкалық жанрлар сияқты өзін-өзі көрсетудің ерекше формаларын құра отырып, өз мәдениетін сақтап, дамытты, олар кейінірек американдық мәдениеттің негізі болды.

Маргинализацияның Әлеуметтік және экономикалық аспектілері

Афроамерикандықтардың қазіргі маргинализациясы көбінесе тарихи әділетсіздіктің салдарымен байланысты. Афроамерикалық отбасылардың табысы ақ отбасыларға қарағанда орташа есеппен айтарлықтай төмен және сапалы білім мен денсаулық сақтауға қол жетімділік шектеулеріне тап болады. Жаппай қамау жүйесі сияқты әлеуметтік құрылымдар афроамерикалық халыққа пропорционалды емес әсер етеді. Мысалы, зерттеулер көрсеткендей, афроамерикалықтар АҚШ халқының шамамен 13% құрайды, бірақ тұтқындардың шамамен 40% құрайды.

Нәсілдік алалаушылық жұмыспен қамту саласында да сақталады. Тіпті бірдей біліктілікке ие болса да, афроамерикандықтар ақ халаттылармен салыстырғанда жиі бас тартады немесе аз төленетін позицияларға ие болады. Бұл ұрпақтан-ұрпаққа берілетін кедейлік мәселесін күшейтеді.

Мәдени маңызы және теңдік үшін күрес

"Мәдени маргиналдар" мәртебесіне қарамастан, афроамерикалықтар американдық мәдениет пен әлемдік өркениетке үлкен әсер етті. Афроамерикандықтардың музыкасы, әдебиеті, өнері, спорты мен белсенділігі қоғамды байытып, миллиондаған адамдарға дауыс берді. Джаз, хип-хоп, жан, рок-н-ролл – бұл музыкалық жанрлардың барлығының афроамерикалық тамыры бар. Джеймс Болдуин, Тони Моррисон және Майя Анджелоу сияқты ұлы жазушылар нәсілшілдік, сәйкестілік және бостандық туралы сұрақтар қойып, қоғамға нәсілдік мәселелердің тереңдігі мен ауқымын түсінуге көмектесті.

1960 жылдардағы азаматтық құқықтар қозғалысы афроамерикандықтардың теңдік үшін күресіндегі бетбұрыс болды. Кіші Мартин Лютер Кинг, Роза Паркс және Малкольм х сияқты көшбасшылар дүние жүзіндегі миллиондаған адамдарды кемсітушілік пен әділетсіздікпен күресуге шабыттандырды. Олардың күш-жігерінің нәтижесінде сегрегация мен кемсітушілікке тыйым салатын азаматтық құқықтар туралы заңдар қабылданды.

Дегенмен, теңдік үшін күрес жалғасуда. Black Lives Matter сияқты қозғалыстар қоғамға нәсілшілдік пен полицияның қатыгездігі туралы еске салады. Афроамерикалықтар институционалдық және жеке деңгейде көрінетін біржақты көзқарастармен бетпе-бет келуді жалғастыруда.

Афроамерикалық мәртебенің сәйкессіздігі

Афроамерикандықтардың маргиналдық парадоксы-өмірдің көптеген салаларынан шығарылғанына қарамастан, олардың американдық мәдениетке, экономикаға және саясатқа әсері орасан зор. Олар бостандық пен теңдік үшін күрестің символына айналып қана қоймай, Американың әлемдегі қабылдауына айтарлықтай әсер етті.

Сонымен қатар, маргиналдылық мәртебесі қоғамдастықтың ішкі қайшылықтарын көрсетеді. Афроамерикалықтар өздерінің мәдени ерекшеліктерін сақтауға тырысады, бірақ сонымен бірге қоғамға тең жағдайда интеграцияланғысы келеді. Бұл әлеуметтік теңдікке қол жеткізе отырып, мәдениеттің бірегейлігін қалай сақтау керектігі туралы сұрақтар туғызады.

Перспективалар мен қиындықтар

Бүгінде афроамерикалықтар жаңа қиындықтарға тап болды. Экономикалық теңсіздік, нәсілдік профильдеу, білім беру мен денсаулық сақтаудағы сегрегация мәселелері өзекті болып қала береді. Алайда, африкалық американдықтардың саясатқа, мәдениетке және бизнеске ықпалының артуы жағдайдың өзгеруіне үміт береді.

Маргинализм идеясы біртіндеп өзгеруде. Афроамерикалықтар саясаттан (Барак Обама) өнер мен технологияға дейін қоғамда негізгі позицияларды көбірек алады. Бұл маргинал мәртебесі тұрақты емес екенін көрсетеді.

Қорытынды

Афроамерикандықтар мәдени маргинал ретінде тарихи әділетсіздік пен қарсылық күшін бейнелейді. Олардың тәжірибесі көрсеткендей, алып тастау жағдайында да өз қауымдастығын ғана емес, бүкіл әлемді байытатын бірегей құндылықтар жасауға болады. Теңдік үшін күрес жалғасуда және афроамерикалықтар бұл оқиғаның маңызды бөлігі болып қала береді, бұл халықтарды әділеттілік пен адамгершілік құндылықтарын қайта қарауға шабыттандырады.