Мағжан үміті-жастар

Халқымыздың даналық рухы мен биік болмысын тану жолында қазақ ойының дамуына ерекше үлес қосқан ойшыл тұлға, Мағжан Жұмабаевтың философиялық дүниетанымын зерттеу бүгінгі күннің өзекті мəселесі болып қала бермек. Қазақтың қандай ойшылын алып қарасақ та, олардың шығармашылығы белгілі бір тарихи кезеңмен байланысты, қоғамдық қарама-қайшылықтардың негізінде қалыптасқандығын көруге болады. Мағжан Жұмабаевтың философиялық дүниетанымы мен шығармашылығы XIX ғасырдың екінші жартысындағы жəне XX ғасыр басындағы замана қайшылығымен, халқымыздың тарихымен тығыз байланысты. Оның үстіне поэзия мен терең ойлылықты бір-бірімен тамаша ұштастырған, соның өзара кірігуі нəтижесінде ерекше шығармашылыққа қол жеткізген ақынның ойлау машығы мен сөз саптау əлемі қазақ халқының ұлттық философиясында ерекше орын алады. Мағжан Жұмабаевтың дүниетанымы Шығыс пен Батыс халықтарының философиялық ілімдері мен поэзиясын өз бойында жинақтап жəне сол ілімдердің негізінде қалыптасып, жаңа жол – адам іліміне қарай бағыт сілтеп, Шығыс пен Батыс мəдениетінің аясында сұхбат құруы, оның шығармашылығының маңыздылығын көрсетеді.

Қазіргі замандағы маңызды мəселелердің бірі адамның еркіндігі туралы болғандықтан, адамдардың ішкі жан дүниесіндегі ар-ұждан мен адамгершілік қасиеттері қоғам өмірінде басты орынға қойылуы тиіс. Бұл жолда тарихтан тəлім алып, оны философиялық тұжырымнан өткізе білген жағдайда ғана елдігімізді бағалап, тəуелсіздігімізді сақтап қалу мүмкіндігіне ие боламыз. Халықтың өзіне тəн рухани тəжірибесін өз бойына сіңірген ұлттық философияны сараптау оның өзін-өзі тануына жол ашады. Зерттеу барысында ақынның өзінен алдыңғы аға буындардың дәстүрін жалғастырып, оны қазақ әдебиетіне үлгі етіп кеткенін түйіндік. Ақын өз заманының қиын-қыстау кезеңдерін келер ұрпаққа күйініш үшін емес. Керісінше, болашағынан үміт күттіретін жастарды қуатты болашаққа бағыттады. Жаңашыл ақын бұрын-соңды қолданылмаған өзіндік ойлары мен стильі арқылы арқылы қазақ сахарасының төріне қазақ әдебиетін дүр сілкіндірген еңбектерін тастап кетті. Осыдан-ақ, Мағжанның кезінде қазақ әдебиетінің үлкен өзгерістерді және оның орыс, әлем әдебиеттерінің деңгейіне көтерілгенін байқаймыз.

Қазақ философиялық ойлау мəдениетіндегі Мағжан Жұмабаевтың орнын анықтап, ондағы философиялық ойларды түсіндіруде мен дəстүрлі əдістерге сүйендім. Атап айтқанда, абстракттылықтан нақтылыққа өту жəне тарихилық пен логикалықтың бірлігі принциптерін, талдау мен жүйелеу, түсінік беру тəсілдерін қолдандым.