Маңғыстау облысының геомәдени картасы

Автор:Елеусіз Аяулым Әділханқызы

Ш.Есенов атындағы Каспий технологиялар және инжинеринг университетінің

4-курс студенті

Аннотация

Бұл мақала Маңғыстау облысының геомәдени картасын жасау жобасына негізделген. Жоба тарихи, мәдени және табиғи нысандарды жинақтап, олардың географиялық орналасуын картада көрсету арқылы аймақтың мәдени және тарихи мұрасын кең аудиторияға таныстыруға бағытталған. Геомәдени карта оқушылар мен студенттерге зерттеушілік дағдыларын дамытуға, өлкетану және экологиялық мәдениетін қалыптастыруға мүмкіндік береді. Сонымен қатар, карта білім беру, туризм және мәдени бағдарлама жасау саласында қолдануға жарамды құрал ретінде ұсынылады.Зерттеу барысында Маңғыстау өңіріндегі киелі орындар, тарихи ескерткіштер, табиғи ландшафттар мен мәдени дәстүрлер зерттелді. Жобаның ғылыми мәні – аймақтық тарихи және мәдени деректерді біріктіріп, оларды визуалды түрде картада көрсету. Бұл оқушылар мен студенттерге зерттеушілік және аналитикалық ойлау қабілетін дамытуға, тарихи және экологиялық сана қалыптастыруға көмектеседі. Аннотацияда жобаның әдістемелік аспектілері де көрсетілді: әдебиеттерді талдау, экспедиция, экскурсиялар, сауалнама және интервью арқылы ақпарат жинау, сондай-ақ картография және заманауи GIS технологиялары арқылы деректерді жүйелеу. Сонымен қатар, жобаның практикалық маңызы мектеп бағдарламасына қосымша ресурс ретінде пайдалануға, өлкетану сабақтарын байытуға және өңірдің мәдени-туристік әлеуетін дамытуға мүмкіндік береді. Жобаның нәтижесінде Маңғыстау облысының геомәдени объектілері бойынша толыққанды карта жасалады, аймақтың тарихи, мәдени және табиғи мұрасы жүйеленеді, оқушылар мен студенттердің экологиялық және тарихи мәдениеті нығаяды. Осы арқылы жоба ғылыми және тәрбиелік мәні бар, туған жерге деген сүйіспеншілік пен мәдени құндылықтарды насихаттайтын кешенді құралға айналады.

Кілт сөздер: Маңғыстау облысы, геомәдени карта, тарихи ескерткіштер, киелі орындар, мәдени мұра, өлкетану, экологиялық және тарихи тәрбие, геомәдени карта, тарихи ескерткіштер, киелі орындар, мәдени мұра, ұлттық дәстүрлер, табиғи ландшафттар, өлкетану, экологиялық мәдениет, тарихи сана, педагогикалық зерттеу, зерттеушілік дағдылар, туристік маршруттар, мәдени-танымдық білім, интерактивті карта, жергілікті тұрғындардың мәдени тәжірибесі, экспедиция және сауалнама әдістері.

Зерттеу әдістері Әдебиеттерді талдау – тарихи және этнографиялық деректерді жинақтау. Саяхат және экскурсиялар – аймақ нысандарын жерінде зерттеу. Суреттеу және карта жасау – ArcGIS немесе Google Maps қолдану.
Сауалнама және интервью – жергілікті тұрғындардың мәдени тәжірибесін жинау. Педагогикалық бақылау – картаны оқу процесінде пайдалану арқылы оқушылардың қызығушылығын бағалау. Фототүсірілім және экспедиция – нысандарды визуалды тіркеу қосу керек .[1].

Маңғыстау облысының геомәдени картасы: сипаттама және құрылым Маңғыстау облысының геомәдени картасы бірнеше негізгі категориядан тұрады: Тарихи ескерткіштер: Ақмешіт кесенесі, Форт-Шевченко музейі, Құлбарақ батыр кесенесі, Бекет-Ата қорымы.
Мәдени мұра және дәстүрлер: жергілікті халықтың дәстүрлі киімдері мен қолөнері, ұлттық тағамдар мен фольклорлық фестивальдер, дәстүрлі ғұрыптық орындар. Табиғи нысандар мен ландшафттар: Бозжыра шатқалы, Шерқала тауы, Қарақия ойпаты, Каспий теңізінің жағалауы.
Экологиялық және туристік маңыздылық: табиғатты қорғау аймақтары, геомәдени маршруттар мен экскурсиялар [2].

Қорытынды

Маңғыстау облысының геомәдени картасы туған өлкені тануға, мәдени және тарихи мұраны сақтауға, экологиялық мәдениетті қалыптастыруға тиімді құрал болып табылады. Жоба нәтижесінде оқушылар мен студенттер зерттеушілік дағдыларын дамытып, карта жасау тәжірибесін игереді. Геомәдени карта білім беру, туризм және өлкетану саласында қолдануға жарамды әрі практикалық құндылыққа ие.Жоба нәтижесінде тек карта ғана емес, сонымен қатар аймаққа қатысты толық ақпараттық база, фото және видео мұрағат қалыптасады, бұл оқушылар мен студенттерге өлкетану, тарих және экология салаларында практикалық тәжірибе береді. Геомәдени карта арқылы жас ұрпақ туған жерін тереңірек түсінеді, мәдени және тарихи құндылықтарды бағалай білу дағдыларын дамытады, экологиялық және әлеуметтік жауапкершілікті арттырады. [3].

Жоба барысында қолданылған зерттеу әдістері – әдеби шолу, экспедиция, экскурсиялар, сауалнама мен интервью, GIS технологияларын пайдалану – оқушылардың зерттеушілік, аналитикалық және критикалық ойлау қабілеттерін жетілдірудің тиімді жолдарын көрсетті. Сонымен қатар, карта жасау процесі интербелсенділік пен шығармашылықты дамытады, пәндер аралық байланыс орнатуға септігін тигізеді: география, тарих, биология және мәдениет салалары біртұтас оқу процесінде біріктіріледі.[4].

Маңғыстау өңірінің геомәдени объектілерін жүйелеу мен визуалдау аймақтық туризмді дамытудың, білім беру бағдарламаларын байытудың және мектеп оқушылары мен студенттердің өлкетану мәдениетін қалыптастырудың негізі болып табылады. Бұл жоба болашақта ғылыми зерттеулер, мәдени іс-шаралар, туристік бағыттар мен білім беру жобалары үшін қолжетімді әрі қолданбалы ресурс ретінде қызмет етеді. Жас ұрпақтың туған жеріне деген сүйіспеншілігі мен жауапкершілігі артып, тарихи, мәдени және табиғи мұраны сақтау мен насихаттауға бағытталған әрекеттерге ынтасы күшейеді.[5].

Қорытындылай келе, Маңғыстау облысының геомәдени картасы – бұл тек ғылыми жоба емес, сонымен қатар мәдени, педагогикалық және экологиялық тәрбиелік мәні зор кешенді құрал болып табылады. Жобаны жүзеге асыру арқылы оқушылар мен студенттерге тарихи және мәдени сана, өлкетану дағдылары, зерттеушілік тәжірибе, шығармашылық қабілеттер мен экологиялық жауапкершілік қалыптасады, бұл олардың жан-жақты дамуына және болашақта мәдени және туристік салаларда өз үлесін қосуына ықпал етеді.[6].

Пайдаланылған әдебиеттер

1. Маңғыстау энциклопедиясы. – Алматы: Атамұра, 2005.

2. Қазақтың киелі жерлері. – Нұр-Сұлтан, 2018.

3. Геомәдениет және ландшафт. – Ғылыми журналдар.

4. Қазақстан картасы (топографиялық және геомәдени).

5. Жергілікті өлкетанушылардың еңбектері.

6. Маңғыстау облысы: Қазақстан Республикасының тарихи‑мәдени ескерткіштерінің жинағы (бас ред. З. Самашев; ред. кеңес: Қ. Е. Көшербаев).