Мақал-мәтелдер – қазақ халқының ауыз әдебиетінің бай мұрасы, халықтың ғасырлар бойғы өмір тәжірибесінің, дүниетанымының, философиялық ойларының жинақталған көркем үлгісі. Олар ұрпақтан-ұрпаққа ауызша жолмен жетіп, ұлттың рухани мәдениетінің ажырамас бөлігіне айналған.

Мақал мен мәтелдің айырмашылығы

Мақал – өмірдің түрлі құбылыстарына баға беретін, түйінді ойды білдіретін, ықшамды нақыл сөз. Мысалы: «Білімді өлмес – қағазда аты қалар», «Оқусыз білім жоқ, білімсіз күнің жоқ» .

Мәтел – белгілі бір құбылысты астарлап, бейнелі түрде жеткізетін, көбінесе айтылатын ойдың ұшығы, тұспалы ғана болатын нақыл сөз. Мысалы: «Сауысқан тоты боламын деп, жүрісінен жаңылыпты» .

Мақал-мәтелдердің ерекшеліктері

Қысқалық пен нақтылық: Мақал-мәтелдер ықшамды, ұйқасқа құрылған, еске сақтауға жеңіл.

Тұжырымдылық: Өмірдің түрлі құбылыстарына баға беріп, түйінді ой айтады.

Көркемдік: Тілдің бейнелі құралдарын пайдаланып, көркемдік әдіспен жеткізіледі.

Ұлттық сипат: Халықтың дүниетанымын, салт-дәстүрін, ұлттық ерекшеліктерін көрсетеді.

Мақал-мәтелдердің қоғамдағы рөлі

Тәрбие құралы: Бала тәрбиесінде мақал-мәтелдер үлкен рөл атқарады, олар баланың сөздік қорын байытып, дұрыс мінез-құлық қалыптастыруға ықпал етеді.

Әлеуметтік қызметі: Қоғамдағы түрлі жағдайларға баға беріп, адамдардың қарым-қатынасын реттеуге көмектеседі.

Тілдің дамуы: Мақал-мәтелдер тілдің байлығын, көркемдігін көрсетеді, тілдің дамуына ықпал етеді.

Мақал-мәтелдер – халықтың асыл мұрасы, олар ұрпақтан-ұрпаққа жетіп, ұлттың рухани мәдениетінің негізін қалайды. Оларды зерттеу, сақтау және насихаттау – біздің парызымыз. Мақал-мәтелдер арқылы біз халықтың даналығын, өмір тәжірибесін, дүниетанымын ұрпаққа жеткізе аламыз.

Пайдаланылған әдебиеттер

Қыпшақбай, Айдана. «Халық мұрасы – мақал-мәтелдердің ерекшелігі». syrboyi.kz. https://syrboyi.kz/ryxaniyat/halyq-murasy-maqal-maetelderding-ereksheligi-68836/

«Мақал-мәтел». kitaphana.kz. https://kitaphana.kz/refkaz/219-makal-matelder/1777-makal-matel.html

«Мақал мен мәтелдер туралы қазақша реферат». kznews.kz. https://kznews.kz/bilim/maqal-men-matelder-turaly-qazaqsha-referat/