Мақала

“Ақсақ құлан” аңызы.Күйдің тарихы.

Ертеде бүкіл әлемге аты жайылған Шыңғыс ханның үлкен ұлы – Жошы хан Қазақ даласын билеп тұрған кезде бір күні аң аулауға шығады. Ол сайын даланы дүбірлеткен құландарды қуып, садағын кезеп, бірін атып түсірмек болады. Бірақ жараланған құлан арпалысып, Жошыны атынан құлатып, оны тұяғымен таптап өлтіреді.

Бұл қайғылы хабарды ешкім Шыңғыс ханға жеткізуге батпайды, себебі хан:

— Егер кімде-кім маған ұлымның қазасын хабарласа, оның басын аламын! – деп бұрыннан қатаң бұйрық берген еді.

Жошының өлімін ханға естіртуге ел ішіндегі дана жырау әрі күйші Кетбұға шешім қабылдайды. Ол ханның алдына келіп, еш сөз айтпай, домбырасын алып, шерлі күй тартады. Күйдің әрбір әуені Жошының ажалына себеп болған оқиғаны баяндайды:

• Құландардың шабысы,

• Жошының құланға садақ кезеуі,

• Жаралы құланның ызаға булығып шабуы,

• Жошының аттан құлап, жерге құлауы,

• Құланның тұяғы астында қалған сәті…

Күйді тыңдаған Шыңғыс ханның жүрегі тітіркеніп, қасіреттен отыра қалыпты. Қайғылы хабарды түсінген ол домбыраның күңіренген үніне шыдай алмай, ашумен аспапты қолынан жұлып алып, оның шегін үзіп, ішіне қорғасын құйған екен.

Содан бері қазақ домбырасының екі ішегі ғана қалған екен дейді.

Күй – үнсіз тіл

Бұл аңыздан біз қазақ халқының сөзден де күшті, жүрекке тікелей жететін «үнсіз тіл» – күй өнерін қалай қолданғанын көреміз. Шыңғыс хан сияқты қатал билеушінің өзін сөзбен емес, музыкамен жылатқан Кетбұғаның данышпандығы күйдің құдіретін дәлелдейді.

Бүгінде «Ақсақ құлан» күйі қазақ күй өнерінің ең көне әрі тарихи күйлерінің бірі саналады.

Сен бұл аңызды бұрын естіген бе едің?

Аблаким Қарақат Талғатқызы

Жетісу облысы, Панфилов ауданы, Коктал ауылы, Д.Қонаев атындағы орта мектептің 11 сынып оқушысы