Тәрбиеші және баланың психологиялық дамуы

Баланың психологиялық дамуы оның жеке тұлға ретінде қалыптасуының маңызды кезеңі болып табылады. Осы кезеңде тәрбиеші үлкен рөл атқарады, себебі оның мінез-құлқы, әдіс-тәсілдері, қарым-қатынас стилі баланың психологиясына тікелей әсер етеді. Баланың дамуында оңтайлы психологиялық орта қалыптастыру, оны дұрыс бағыттау және қажетті қолдау көрсету тәрбиешінің басты міндеті болып табылады.

Тәрбиешінің балалармен жұмыс істеу әдістері психологиялық даму процесіне терең әсер етеді. Жас баланың эмоционалдық, әлеуметтік және когнитивтік дамуының қалыптасуына ықпал ететін негізгі факторлардың бірі – бұл оның тәрбиешісімен өзара қарым-қатынасы. Баланың қоршаған ортаны қабылдауы, эмоцияларын реттеуі, өз сезімдерін түсінуі тәрбиешінің құндылықтары мен көзқарастарына негізделеді.

Баланың эмоционалдық дамуының негізінде оның тәрбиешісімен орнатқан байланысы жатады. Тәрбиешінің мейірімді, түсіністікпен қарауы балаға өзін қауіпсіз сезінуге көмектеседі. Эмоционалдық тұрақтылықтың қалыптасуы, өзін-өзі бағалаудың өсуі, өз эмоцияларын бақылау сияқты дағдылардың дамуы тәрбиешінің дұрыс бағыт-бағдар беруіне байланысты. Бала өзін жақсы сезініп, сенімді болады, ол өз кезегінде мектепке, оқуға деген қызығушылығын арттырады.

Әлеуметтік дағдылардың қалыптасуы да тәрбиешінің ықпалына тығыз байланысты. Балалар тәрбиешімен ғана емес, топтағы басқа балалармен де қарым-қатынас жасау арқылы көптеген маңызды әлеуметтік дағдыларды игереді. Тәрбиеші балалардың бір-бірімен дұрыс қарым-қатынас жасауын қадағалап, ынтымақтастық, жауапкершілік және өзара көмек көрсету сияқты құндылықтарды дәріптеу керек. Тәрбиеші балаларға эмоциялық интеллектінің негіздерін үйрете отырып, олардың әлеуметтік дамуында маңызды рөл атқарады.

Баланың ойлау қабілетінің дамуы тәрбиешінің білім беру әдістеріне байланысты. Тәрбиеші ойындар, сұрақ-жауап әдістері, шығармашылық тапсырмалар арқылы баланың ойлауын дамыта алады. Балалар өзіне қажетті ақпаратты алғаннан кейін оны қоршаған әлемге байланыстыра білуі қажет. Тәрбиешінің баланы қызықтыратын тапсырмалармен қамтамасыз етуі, оның шығармашылық және логикалық ойлауын ынталандыруы, сондай-ақ тапсырмаларды жеңілден күрделіге қарай дұрыс бөліп беруі баланың когнитивтік дамуында маңызды қадам болып табылады.

Тәрбиешінің кәсіби дағдылары оның балалармен жұмыс істеу сапасына тікелей әсер етеді. Педагогикалық білім мен тәжірибе, психолог болып жұмыс істей білу, баланың қажеттіліктерін түсіну және олармен дұрыс қарым-қатынас жасау – мұның бәрі тәрбиешінің психологиялық тұрғыда тиімді жұмыс істеуін қамтамасыз етеді. Тәрбиеші тек білім беруші ғана емес, балаға оның психологиялық күйін түсініп, қолдау көрсететін тұлға болуы керек.

Баланың психологиялық дамуы көп факторларға тәуелді, бірақ тәрбиеші бұл процесте ең маңызды тұлға болып табылады. Тәрбиеші балаларға өздерін түсініп, қабылдауға, эмоцияларын реттеуге, әлеуметтік қарым-қатынас дағдыларын қалыптастыруға, әрі ойлау қабілеттерін дамытуға көмектеседі. Сондықтан, тәрбиеші жұмысының нәтижелі болуы баланың болашағына, оның тұлғалық және психологиялық дамуына айтарлықтай әсер етеді. Тәрбиеші мен бала арасындағы тығыз байланыс, мейірімділік пен қолдау – баланың психологиялық дамуына ықпал ететін негіз қалаушы факторлар болып табылады.

Рамазанова Нургул Отепбаевна

Қостанай облысы әкімдігі білім басқармасының Жанкелдин ауданы білім бөлімінің «Қаратүбек жалпы білім беретін мектебі» КММ-сінің тәрбиешісі