Мақала ТРИПАНОСОМА ҚАРАПАЙЫМДЫЛАРЫНЫҢ БИОЛОГИЯСЫН ЗЕРТТЕУГЕ ИММУНОЛОГИЯЛЫҚ ӘДІСТЕРІН ПАЙДАЛАНУ

ТРИПАНОСОМА ҚАРАПАЙЫМДЫЛАРЫНЫҢ БИОЛОГИЯСЫН ЗЕРТТЕУГЕ ИММУНОЛОГИЯЛЫҚ ӘДІСТЕРІН ПАЙДАЛАНУ

Алмат А.С.,.

Жетекшісі – Халила Ә.Н., б.ғ.д.

Халықаралық гуманитарлық-техникалық университеті, Шымкент қаласы. Қазақстан

АННОТАЦИЯ

Целью наших исследований явилось совершенствование иммунологических методов исследований для выявления животных больных паразитозом и изучение его распространения в зависимости от влияний среды.

Ключевые слова: паразитоз,трипанасома, эритроцитные диагностики, агглютинаты,микробиология, вирусология, иммунологические реакции, реакция обратной гемагглютинации

ABSTRACT

The purpose of the researchis perfecting of the immunological methods of research for determination of animals sicked by anaphlazmos and spreading of animals depending on the influence of a habitat.

Keywords: Parasitosis, tripanasoma, erythrocyte diagnostics, agglutinates, microbiology,virology, immunological reactions, reverse hemagglutination react.

Трипанасома арапайымдылар ауруының клиникалық және патоморфологиялық белгілерінің өзіндік тәндігі көмескі, айқын болмау себебінен ауруды анықтау үшін паразитологиялық және серологиялық зерттеулер жүргізеді.

Трипанасома арапайымдыларын паразитологиялық анықтау, тексерілетін материалда паразиттердің жетілген ересектерінің, кейде дернәсілдері мен жұмыртқаларының бар немесе жоғын микроскопиялық және биологиялық әдістермен анықтайды. Осыған байланысты қарапайымдыларны анықтау тәсілдеріне байланысты паразитологиялық әдістер: микроскопиялық және биологиялық болып бөлінеді.

Трипанасома арапайымдыларын микроскопиялық анықтау үшін, төсеніш шыныларға жағынды жасап, қарау үшін тексерілетін материалдар қажет. Ол үшін жануарлардың тірі кезінде лимфа бездерінен, бауырдан, талақтан тағы басқа мүшелерден пунктаттар алады. Іш тастаған малдардың қағанағын пайдаланады. Кейде жұлын сұйықтығын, көзден, мұрыннан аққан сұйықтарды және қанды алып тексеруге болады. Өлген малдың ішкі мүшелерін: бауыр, талақ, ми және лимфа бездерін тексереді[1]..

Жағынды жасау үшін тазаланған, спирт және эфирмен сүртілген төсеніш шынысын алады. Қан, пунктат т.б. сұйық заттардан жағынды жасау үшін төсеніш шынының бір шетіне 1-2 тамшы тамызады да, арнаулы 86 шынымен біркелкі жағып өтеді. Бұл жерде жағындының қалың болып кетпеуін қадағалау керек. Жағындыны ауада кептірген соң, бекемдейді.

Ішкі мүшелерден жағынды жасау үшін олардан шамалы бөлігін кесіп алады. Қанын кетіру үшін сорғыш қағаздарды жайлап тигізу арқылы тазаланған соң, төсеніш шынының бір шетінен екінші шетіне қарай жағып жағынды жасайды. Ауада кептірілген жағындыларды бекемдеу үшін: этил спирті 960С немесе метил спиртін пайдаланады. Ішкі мүшелерден, ұлпалардан және сұйықтардан жасалынған жағындылардан, боямай қарауға болады. Дегенмен паразиттің анық көрінуі үшін жағындыны бояған дұрыс. Ол үшін Романовский-Гимза бояуының 1-2 тамшысын 1 мл дистилденген суға (рН 7,0-7,2) араластырып жағындыға құяды. 15-20 минут өткен соң жағындыны сумен шайып, кептіреді. Микроскоппен қарағанда қарапайымдылар бар болса онда плазмасы көк, ал ядросы қызғылт болып көрінеді. Ескертетін жай жағынды да паразит өте аз кездесуіне байланысты, жағындыны түгел қарап шыққан дұрыс. Сонымен қатар қарапайымдылар, безноития, саркопоридия, М-ағзасы т.б. көптеген қарапайымдарға пішіні жағынан ұқсас болғандықтан, олардан ажырату көптеген қиыншылықтар тудырады.

Трипанасома қарапайымдыларын иммунологиялық әдістермен анықтау барысында көптеген серологиялық әдістер қолданылады,иммунологиялық реакцияларда антиген мен антидененің байланысын байқау үшін көптеген қосымша заттар пайдаланылады. Солардың бірі сорбенттер немесе тасымалдаушы заттар деп атайды [2].

Сорбенттерге антиген немесе антидене бекітіліп байланыстырылса олар иммуносорбенттер деп аталады. Кері гемагглютинация реакциясына (КГАР) сорбент ретінде эритроциттер қолданылады. Эритроциттерге қалыпты жағдайда антиген отырғызу арқылы эритроцитті диагностикум алуды алғаш рет 1946 жылы қолданды. Кейін эритроцитті дианостикумдар (ЭД) ұзақ сақтау үшін оларға формальдегид немесе (танинмен әсер ете отырып антиген отырғызады. Эритроцитке сенситиндерді (антиген мен антидене) байланыстырып отырғызу үшін көптеген заттар пайдаланады. Оларға танин, риванол, хром хлориді, глутар альдегиді, амидол т.б. химиялық заттар жатады. Сонымен бірге ЭД жасауда қалыпты эритроцит немесе формалинмен қатырылған эритроциттер пайдаланылады[3].

Эритроцитті диагностикумдарды қолдану арқылы: кері гемагглютинация, антиденені бейтараптау, антигенді бейтараптау, кері гемагглютинация реакциясын тежеу т.б. серологиялық реакцияларды қоюға болады.

Аталған реакциялардың жүру заңдылығына негізінен эритроцитті диагностикумдарды бір-бірімен байланысып агглютинация түсуіне сүйенген. Егер тексерілетін қан сарысуында іздестіріліп отырған антидене бар болса, онда олар эритроцитке отырғызылған эритроциттер байланысып, агглютинация байқалады. Олардың түбі ойыс пластинканың ойығына немесе пробиркаға шөгуі кері аударылған қол шатырына ұқсас, жайылып түседі. Егер антидене болмаса эритроцитті диагностикумдарды пробирканың немесе пластинка ойығының түбіне бір жерге жиналып қалады. 87

Кері гемагглютинация реакциясы қоюға керекті компоненттер: тексерілетін қан сарысуы (1:25) эритроцитті диагностикум, қалыпты эритроцит және қан сарысуы, физиологиялық ерітінді және 1% қалыпты қоян қанының сарысуы алынады . Кері гемагглютинация реакциясы полистиролды пластинкалардың ойығына немесе пробиркада қойылады. Қан сарысуының физиологиялық ерітіндісін реакцияға дайындар алдында, оған 30 минут су қобдиында 600С ұсталған қалыпты қоян қанының сарысу және буфер жүйесі (рН 7,2) құйылады.

Қан сарысуы титрлеген соң барлық ойықтарға 0,05 мл 2,5% эритроцитті диагностикум құйылып шығады. Қосылыс аздап шайқатылып араласқан соң, бөлме температурасында стол үстінде қойылады. 2-3 сағат өткен соң реакцияның нәтижелері есепке алынады. кері гемагглютинация реакциясы нәтижесі 4 балдық жүйемен бағаланады.

4 балл- эритроциттер ойық түбін түгелдей жұқа қабықпен жауып жатады;

3 балл- эритроциттердің жауып жатқан аймағы алдыңғыға қарағанда аздау;

2 балл- эритроцит тұнбасының шет жақтарында шамалы агглютинат түйіршіктері байқалады;

Теріс реакция –эритроциттер ойық түбінде бір жерге түйме сияқты болып жинақталған, тұнба шеті тегіс болады.

Кері гемагглютинация реакциясы көрсеткіштерін жазғанда 1, 2, 3, 4 баллдар «+» белгісімен, ал теріс реакция «-» белгісімен белгіленеді. (Мысалы: 1 балл -+, 2 балл-++, теріс--). Қан сарысуынының титріне ең жоғарғы 3-4 балл алған ерітіндісі алынады. Кері гемагглютинация реакциясы сапалы жүргенін қадағалау үшін тексеру ойықтарын қатар қою қажет.

1 ойық 0,5 қалыпты қан сарысуы қосылған физиологиялық ерітінді және 0,05 мл 2,5% ЭД.

2 ойық 0,5 қалыпты қан сарысуы қосылған физиологиялық ерітінді және 0,05 мл 2,5% қалыпты эритроцит.

Бұл екі ойықты гемагглютинация жүрмеуге тиісті.

3 ойық 0,5 тексерілетін қан сарысулардың 1:50 ерітіндісі және 0,05 мл 2,5% қалыпты эритроцит.

Бұл ойықтарда реакция теріс болу керек. Егер тексерілетін қан сарысуы көп болатын болса, соның барлығы 3 ойықтағыдай тексерілу қажет.

Эритроцитті диагностикумды тексеру үшін алдын ала тексеріліп титрі көрсетілген оң қан сарысуын пайдаланады. Ол үшін берілген оң қан сарысуын бір қатар ойыққа көрсетілген ерітіндіге дейін титрлеп оларға ЭД тамызып шығады. Реакция барлық ойықтарда оң 4 балдық көрсеткіште болу керек.

Жылқыларда трипаносома қарапайымдыларының таралуын зерттеу нәтижелерi бойынша 35 бас малдардың қанын паразитологиялық әдістермен зерттеу барысынды 14 жылқыларда трипаносома қарапайымдыларының бар екендігін көрсетті (1 кесте). Жылқыларда трипаносома қарапайымдыларының таралуын иммунологиялық реакциялармен зарттеу нәтижелерi бойынша 35 бас жылқылардың қан сарысуларын 18 бастары оң реакция, көрсеттi (1 кесте). 88

Кесте 1 Жылқылардың трипанасома қарапайымдыларымен таралуын салыстырмалы зерттеу

№	Мал белгілері	Паразитология лық әдістеме	Кері гемагглютинация әдістемесі
	021	оң реакция	оң реакция
	022	оң реакция	оң реакция
	023	теріс реакция	оң реакция
	024	теріс реакция	теріс реакция
	770 ₸ - Сатып алу Материал ұнаса әріптестеріңізбен бөлісіңіз Ватсапта бөлісу Телеграммда бөлісу Фейсбукта бөлісу Сілтемені көшіру Ашық сабақ, ҚМЖ, көрнекілік, презентация жариялап табыс табыңыз! Материалдарыңызды сатып, ақша табыңыз. (kaspi Gold, Halyk bank) Соңғы бір жылда: 45 000 000 ₸ Авторлар тапқан ақша Толығырақ Ресми байқаулар тізімі Республикалық байқауларға қатысып жарамды дипломдар алып санатыңызды көтеріңіз! Тізімді көру Материал іздеу Сіз үшін 400 000 ұстаздардың еңбегі мен тәжірибесін біріктіріп, ең үлкен материалдар базасын жасадық. Төменде пәніңізді белгілеп, керек материалды алып сабағыңызға қолдана аласыз Барлығы 663 959 материал жиналған Пән Жүктелуде... Бағыт Жүктелуде... Сынып Жүктелуде... Іздеу Ұқсас материалдар Дайын ҚМЖ. Барлық пәндерден 2024-2025 оқу жылына, жаңа бұйрыққа сай жасалған Сертификатталған тренер жасаған 01.01.2023 17 863 13 694 ҚР Білім және Ғылым министірлігінің стандарты бойынша жасалған. Барлық пәндер Барлық материалдар Барлық сыныптар Биология пәні бойынша барлық материалдарды көру Аттестацияда (ПББ) 100% келетін тақырыптармен дайындаймыз Аттестацияда (ПББ) келетін тақырыптар бойынша жасалған тесттермен дайындалып, бізбен бірге тестілеуден оңай өтесіз Өткен жылы бізбен дайындалған ұстаздар 50/50 жинап рекорд жасады Толығырақ