МАТЕМАТИКА ПӘНІНДЕ ОҚУШЫЛАРДЫҢ ТАНЫМДЫҚ ІС-ӘРЕКЕТІН ДАМЫТУ МӘСЕЛЕСІНІҢ ҒЫЛЫМИ ТҰРҒЫДАН ҚАРАСТЫРЫЛУЫ

Ахмаджанова Гавхар Адилжановна, Ө.Жәнібеков атындағы Оңтүстік Қазақстан педагогикалық университеті, 3-курс білімалушысы

Кіріспе

Қазіргі білім беру жүйесінің басты мақсаты — оқушылардың өздігінен білім алу қабілеттерін дамыту, олардың танымдық белсенділігін арттыру. Бұл мақсатты жүзеге асыруда математика пәні ерекше орын алады, себебі ол оқушылардың логикалық ойлауын, абстрактілі ойлау қабілетін және шығармашылық қабілеттерін дамытуға ықпал етеді. Математика пәнінде оқушылардың танымдық іс-әрекетін дамыту мәселесі педагогика мен психология ғылымдарында кеңінен зерттелген.(ust.kz, ust.kz)

1. Танымдық іс-әрекеттің теориялық негіздері

Танымдық іс-әрекет — бұл адамның қоршаған ортаны танып-білуге бағытталған белсенді әрекеті. Ол білім алу, ойлау, қиялдау, есте сақтау сияқты психикалық процестерді қамтиды. Педагогика ғылымында танымдық іс-әрекеттің құрылымы мен дамуы туралы бірнеше теориялар бар. Мысалы, Л.С. Выготскийдің әлеуметтік-мәдени теориясы бойынша, танымдық іс-әрекет әлеуметтік ортада қалыптасады және дамиды. Ал Ж.Пиаже танымдық дамуды кезеңдерге бөліп, әр кезеңнің өзіндік ерекшеліктерін анықтаған.

2. Математика пәнінде танымдық іс-әрекетті дамыту әдістері

2.1. Деңгейлеп-саралап оқыту технологиясы

Деңгейлеп-саралап оқыту технологиясы оқушылардың жеке ерекшеліктерін ескере отырып, оқу процесін ұйымдастыруды көздейді. Бұл технология бойынша тапсырмалар бірнеше деңгейге бөлінеді: бастапқы деңгей, негізгі деңгей және жоғары деңгей. Әр деңгейдің тапсырмалары оқушылардың дайындық деңгейіне сәйкес келеді, бұл олардың танымдық белсенділігін арттыруға мүмкіндік береді. Мысалы, «А» деңгейіндегі тапсырмалар оқушылардың негізгі білімдерін тексеруге бағытталса, «С» деңгейіндегі тапсырмалар шығармашылық ойлауды талап етеді .(infourok.ru)

2.2. Ақпараттық-коммуникациялық технологияларды қолдану

Ақпараттық-коммуникациялық технологиялар (АКТ) білім беру процесінде оқушылардың танымдық іс-әрекетін дамытуда маңызды рөл атқарады. Интерактивті тақталар, компьютерлік бағдарламалар, интернет ресурстары сияқты құралдар оқушылардың оқу материалын меңгеруін жеңілдетеді және қызығушылығын арттырады. АКТ қолдану оқушылардың өздігінен жұмыс істеу дағдыларын қалыптастыруға ықпал етеді .(infourok.ru)

2.3. Проблемалық оқыту әдісі

Проблемалық оқыту әдісі оқушыларды оқу материалын өздігінен зерттеуге, сұрақтар қоюға және шешімдер қабылдауға ынталандырады. Бұл әдіс оқушылардың логикалық ойлауын, шығармашылық қабілеттерін дамытуға бағытталған. Математика пәнінде проблемалық жағдайлар құру арқылы оқушылардың танымдық іс-әрекетін белсендіруге болады.

3. Оқушылардың танымдық іс-әрекетін дамытудағы мұғалімнің рөлі

Мұғалім — оқушылардың танымдық іс-әрекетін ұйымдастырушы және бағыттаушы. Оның міндеті — оқушылардың қызығушылығын ояту, оқу материалын түсінікті әрі қызықты етіп жеткізу, оқушылардың өздігінен жұмыс істеуіне жағдай жасау. Мұғалімнің кәсіби шеберлігі, педагогикалық біліктілігі оқушылардың танымдық белсенділігін арттыруда шешуші фактор болып табылады.

4. Математика пәнінде танымдық іс-әрекетті дамытудағы психологиялық аспектілер

Оқушылардың танымдық іс-әрекеті олардың мотивациясына, қызығушылығына, эмоционалдық күйіне байланысты. Психологтар танымдық қызығушылықтың үш деңгейін бөліп көрсетеді: қарапайым, орташа және жоғары деңгей. Қарапайым деңгейде оқушылар тек фактілерді қабылдайды, орташа деңгейде себеп-салдар байланыстарын түсінеді, ал жоғары деңгейде терең теориялық мәселелерді зерттейді . Математика пәнінде оқушылардың танымдық қызығушылығын арттыру үшін оқу материалын өмірмен байланыстырып, практикалық тапсырмалар беру маңызды.(ust.kz, ust.kz)

Қорытынды

Математика пәнінде оқушылардың танымдық іс-әрекетін дамыту — білім беру жүйесінің маңызды міндеттерінің бірі. Бұл мақсатты жүзеге асыру үшін деңгейлеп-саралап оқыту, ақпараттық-коммуникациялық технологияларды қолдану, проблемалық оқыту әдістері сияқты тиімді тәсілдер қолданылады. Мұғалімнің кәсіби шеберлігі, оқушылардың танымдық қызығушылығы мен мотивациясы осы үдерістің табысты болуына ықпал етеді. Болашақта математика пәнін оқытуда инновациялық әдістер мен технологияларды енгізу оқушылардың танымдық іс-әрекетін одан әрі дамытуға мүмкіндік береді.(infourok.ru, infourok.ru)