МӘТІНДІ ТАЛДАУ АРҚЫЛЫ ОҚУ САУАТТЫЛЫҒЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУ

Тақырып бойынша 11 материал табылды

МӘТІНДІ ТАЛДАУ АРҚЫЛЫ ОҚУ САУАТТЫЛЫҒЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУ

Материал туралы қысқаша түсінік

Оқу сауаттылығының бастапқы дамуы бастауыш мектеп білімінің негізгі тіректерінің бірін құрайды. Қазіргі уақытта мектептегі білім берудің осы деңгейінде оқу мазмұны мен процесінің өзгеруіне байланысты бастапқы оқу сауаттылығының дамуы да түбегейлі өзгерістерге ұшырады. Бұл трансформация өткен ғасырдың тоқсаныншы жылдарында басталды. Оның негізгі қағидасы – бастапқы оқу мен жазуға сауатты көзқарас. Сауатты тәсіл арқылы біз білім берудің өзектілігіне, үйренілген дағдыларды күнделікті қарапайым жағдайларда практикалық қолдануға және оқу мен жазуды оңтайлы дамыту үшін ішкі мотивацияның маңыздылығына назар аударамыз.

Материалдың қысқаша нұсқасы

Shape1 Авторлық бағдарлама

МӘТІНДІ ТАЛДАУ АРҚЫЛЫ ОҚУ САУАТТЫЛЫҒЫН

ҚАЛЫПТАСТЫРУ

УДК 373

ББК 74.243.5

Рецензенты:

Мұқатаев О.О. педагог мастер, Қазақстан Республикасы «Өркениет» ғылыми- әдістемелік орталығының аға ғылыми қызметкері;

Мәтінді талдау арқылы оқу сауаттылығын қалыптастыру/құрастырған Ахметова Ж.К. – Жамбыл облысы, 2023. – 97б.

ISBN 978-631-8657-12-8

Бағдарлама бастауыш сыныпта оқу сауаттылығын дамытатын әдістер арқылы оқушылардың функционалдық сауаттылық деңгейін арттыруға, мәтіндегі нақты ақпаратты іздеу деңгейін анықтау дағдыларын қалыптастыруға, мәтіннен тікелей қорытынды жасау кезеңін анықтау дағдысын қалыптастыруға, идеяларды түсіндіру және интеграциялау дәрежесін анықтау арқылы оқу сауаттылығын қалыптастыруға бағытталған.

УДК 373

ББК 74.243.5

«Өркениет» ғылыми-әдістемелік орталығының 2023 жылғы «14» қыркүйектегі

№7 хаттамасына сәйкес сараптау комиссиясының шешімімен баспаға ұсынылды

978-631-8657-12-8

ISBN

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ

«ÓRKENIET» ҒЫЛЫМИ-ӘДІСТЕМЕЛІКТІҢ БАСПАСЫНА

ҰСЫНЫЛДЫ

Рецензент:

Рецензенттер: «Órkenіet» ғылыми-әдістемелік орталығының аға ғылыми қызметкері О.О. Мұқатаев

Құрастырған:

«Жамбыл облысы әкімдігінің білім басқармасы Байзақ ауданының білім бөлімінің

№2 орта мектебі» коммуналдық мемлекеттік мекемесінің бастауыш сынып мұғалімі

Ахметова Жазира Кылышбаевна

Түсінік хат

Оқу және сауаттылық дағдылары құзыреттілікті, әсіресе оқу құзыреттілігін дамытудың қажетті алғышарттары болып табылады және әлі де жұмыста және жеке өмірде сәттіліктің кепілі болып табылатын басқа мақсаттарға жету құралы ретінде пайдаланылады. Бұл талап қазіргі қоғамның өзекті қажеттілігінен туындайды, онда әртүрлі жағдайлар мен контексттердегі мәтіндерді түсіну қабілеті әр адамның табысты өмірінің және жалпы қоғамның өркендеуінің негізі болып табылады. Оқу сауаттылығын мақсатты түрде дамытуға шақыру біздің оқушыларымыздың соңғы жылдары PISA және PIRLS халықаралық зерттеулерінде қол жеткізген қолайсыз нәтижелерімен расталады.

Оқу адамның жеке дамуы мен адамгершілік жетілуіне көмектеседі. Бұрын оқу әр оқырман мәтіннен бірдей мағына алады деген сенімге негізделген техникалық дағды ретінде ғана түсінілген. Болашақта бұл көзқарас мәтінді түсінуге және тиісті ойлау процестеріне таралды. Бұған мәдениет, қоршаған орта жағдайлары және т.б. себеп болды.

Оқу қоғамның талаптары мен жеке құзыреттер арасындағы өзара әрекеттесуді қамтитын сауаттылық тұжырымдамасымен байланысты. Сауаттылық бірнеше ғасырлар бойы оқу және жазу қабілеті ретінде қабылданғанымен, сауаттылық терминін қолдану қазіргі уақытта математикалық сауаттылық, компьютерлік сауаттылық, мәдени сауаттылық сияқты бірқатар басқа дағдылармен кеңейді.

Қазіргі уақытта оқу сауаттылығы ұғымы үнемі дамып, өзгеріп отырады. Сонымен қатар, оны студенттер оқу процесінде толық меңгеретін дағды деп түсінуге болмайды.

Оқу сауаттылығы функционалдық сауаттылықтың маңызды бағыты болып табылады. Білім беруді, ғылым мен мәдениетті, қоғамның экономикалық және әлеуметтік дамуын арттыру шарттарының бірі ретінде, адам тәрбиесінің құралы ретінде ол ерекше назар аударуға лайық. Ол білім беру процесінде таптырмас рөл атқарады, өйткені ол білім берудің барлық салаларынан ақпарат пен білім алуға мүмкіндік береді. Осылайша, бұл өмір бойы білім алудың таптырмас негізі.

Функционалдық сауаттылықтың прагматикалық мақсаты мәтіндік ақпаратты өңдеу және оны әртүрлі өмірлік жағдайларда тиімді пайдалану болып табылады.

Бұл авторлық бағдарлама бастауыш сынып оқушыларының оқу сауаттылығын дамытуға, мәтінмен жұмыс жасау қабілетін қалыптастыруға және функционалдық сауаттылығын арттыруға бағытталған. Бағдарлама оқу үдерісінде әртүрлі мәтіндермен (көркем, ақпараттық, танымдық) жұмыс істей отырып, оқушының мәтінді түсіну, талдау, интерпретациялау және бағалау дағдыларын кешенді түрде дамытуға негізделген.

БАҒДАРЛАМАНЫҢ ӨЗЕКТІЛІГІ

Қазіргі қоғамда ақпарат ағынының артуы, білім мазмұнының күрделенуі, оқушыдан жоғары деңгейдегі талдау қабілеттерін талап етеді. Сол себепті оқу сауаттылығын дамыту мәселесі бүгінгі таңда ең өзекті бағыттардың бірі болып отыр.

Өзектілігін айқындайтын негізгі аспектілер:

1. Бастауыштағы оқу дағдысы – барлық білімнің негізі

Оқу техникасы ғана емес, мәтінді түсіну, негізгі ойды табу, детальдарды ажырату, жасырын мағынаны анықтау дағдылары төмен болған жағдайда, оқушы барлық пәндерде қиындық көреді.

2. Функционалдық сауаттылық – халықаралық талап

PISA зерттеуінде оқушылардың мәтінді түсіну деңгейі басты көрсеткіш ретінде қаралады. Бағдарлама осы талаптарға сәйкес мәтіннің мағынасын ашу, ақпаратты салыстыру және жаңа біліммен байланыстыру дағдыларын дамытады.

3. Мектеп тәжірибесінде мәтінді талдау әдістерінің жеткіліксіздігі

Көп сабақтарда ақпаратты қайта айтуға бағытталған жұмыс басым. Бұл оқушыны дербес ойлауға, талдауға, дәлелдеуге үйретпейді. Бағдарламадағы әдістер («Аквариум», «Борт журналы», «БББ», «Қолдағы хат», «Сиқырлы жұмыртқа», т.б.) оқушы белсенділігін арттыра отырып, мәтінмен терең жұмыс жасауға жағдай туғызады .

4. Оқу материалдарының өмірмен байланысын күшейту қажеттілігі

Бағдарламадағы мәтіндер (Қызғалдақ, Алтын тамыр, Жыл мезгілдері, Дәстүрлер, Жеңсік, Қыстау, т.б.) – оқушының дүниетанымын кеңейтетін әрі ұлттық мәдениетпен байланыстыратын маңызды мазмұнға ие.

БАҒДАРЛАМАНЫҢ ҚАЖЕТТІЛІГІ

Авторлық бағдарламаның қажеттілігі келесі талаптармен айқындалады:

1. Мәтінді түсіну деңгейлері бойынша жүйелі жұмыстың жоқтығы

Көп оқушылар мәтінді толық түсінбей, негізгі ойды ажыратуда қателік жібереді.

Бағдарлама бұл олқылықтардың орнын толтырады.

2. Оқушылардың оқу әрекетін саралап ұйымдастыру қажеттілігі

Бағдарламада әр сабақ үш деңгейлі мақсатпен жазылған:

барлық оқушылар орындайтын,

көптеген оқушылар орындайтын,

кейбір оқушылар орындайтын тапсырмалар (мәтіннен дәлел –

3. Шығармашылық және логикалық тапсырмалардың жеткіліксіздігі

Бағдарламаға енгізілген тапсырмалар

оқушылардың:ойлау,салыстыру,интерпретациялау,шығармашылық қабілеттерін

дамытады.

4. Мұғалімдерге дайын, ыңғайлы, толық құрылымды материалдың қажеттілігіБағдарламада:сабақ кезеңдері,педагог әрекеті,оқушы әрекеті,бағалау,ресурстарайқын берілген.Бұл практик мұғалімдерге үлкен қолдау.

БАҒДАРЛАМАНЫҢ ЕРЕКШЕЛІГІ

Авторлық бағдарламаның ерекшелігі оны жалпы оқу бағдарламасынан айқындап көрсететін негізгі тұстармен анықталады:

1. Оқу сауаттылығының төрт деңгейіне негізделген құрылым

Бағдарлама мәтінді түсінудің барлық деңгейін бірізді дамытады:ақпаратты табу,тікелей қорытынды,интерпретация,бағалау .

2. Әдіс-тәсілдердің көптүрлілігі және практикалық бағыттылығы. Әдістер оқушыны тек тыңдаушы емес, белсенді қатысушыға айналдырады.

3. Мәтіндер ұлттық және әлемдік мәдениетпен ұштасқан

Бағдарламада:ұлттық салт-дәстүр (Жеңсік, Бас тарту, Қыстау),табиғат тақырыптары (Үй торғайы, Шұбар өзен, Алтын тамыр),әлемдік география (Йеллоустон)сияқты мазмұндар бар.

4. Оқушының ойлау мәдениетін қалыптастырады

Бағдарлама мәтінмен жұмыс арқылы:талдау,салыстыру,дәлелдеу,пікір айту

қабілетіне тәрбиелейді.

БАҒДАРЛАМАНЫҢ МАҚСАТЫ:

Бастауыш сыныпта оқу сауаттылығын дамытатын әдістер арқылы оқушылардың функционалдық сауаттылық деңгейін арттыру.

БАҒДАРЛАМАНЫҢ МІНДЕТІ:

• Мәтіндегі нақты ақпаратты іздеу деңгейін анықтау дағдыларын қалыптастыру;

• Мәтіннен тікелей қорытынды жасау кезеңін анықтау дағдысын қалыптастыру;

• Идеяларды түсіндіру және интеграциялау дәрежесін анықтау арқылы оқу сауаттылығын қалыптастыру;

Бағдарлама ерекшелігі оқу сауаттылығын бағалау кезінде оқуды түсінудің төрт деңгейінде бақыланады:

1. Белгілі бір ақпаратты іздеу. Оқырман мәтінде нақты тұжырымдалған және мәтінді түсіну үшін маңызды ақпаратты анықтайды.

2. Тұжырымдау. Оқырман мәтіннен тікелей мәтінде тұжырымдалмаған, бірақ мәтіннен тікелей шығатын ақпаратты немесе контекстті алады.

3. Идеялар мен ақпаратты интерпретациялау және біріктіру - оқырман мәтіннен тыс мағынаны құрастырады, мұнда интерпретация алдыңғы білімді, дағдыларды, көзқарастар мен тәжірибелерді пайдалана отырып, мәтіндік байланыс идеяларын іздейді; интерпретация мәтіннен идеялар мен ақпаратты бір-бірімен біріктіруге және оқырманның алдыңғы білімі мен білімін біріктіруге және синтездеуге қосымша орын алады.

4. Мазмұнды, тілді және мәтіндік элементтерді бағалау - оқырман мәтіннің мазмұнын, сондай-ақ оның формасын сыни тұрғыдан талдайды және бағалайды, түсіну мәтін құрылымын, тіл мен экспрессия құралдарын, әдеби формаларды, оның ішінде жеке авторлық көзқарасты бейнелеуді қамтиды. түрі мен стилі, оқырманның әлем туралы білімінен басқа, өзінің тілдік дағдыларын, тілдік конвенцияларын қолданады, мәтіндерді оқудың бұрынғы тәжірибесіне сүйенеді, мәтінді идеялар, тұжырымдалған ақпарат тұрғысынан бағалайды, ал оқырман өзінің немесе оның әлемді түсінуіне сүйенеді.

КҮТІЛЕТІН НӘТИЖЕЛЕР:

• Контекстік сауаттылық - контекстік мәтіндерде (проза, поэзия, түсініктемелер және т. б.) ақпаратты түсіну және пайдалану үшін қажетті білім мен дағдыларға ие болады;

• Құжаттық сауаттылық - ақпаратты қысқа, бір-бірімен байланыссыз мәтіндерде (бланкілер, хабарламалар, нұсқаулықтар) іздеу және пайдалану үшін қажетті білім мен дағдыларға ие болу.

• Сандық сауаттылық - мәтіндерге кіретін сандармен (шоттар, шот-фактуралар, каталогтан тауарларға тапсырыс) жұмыс істеу үшін қажетті білім мен дағдыларға ие болу.

• Сандық сауаттылық: мәтін ішіндегі сандарды, деректерді, реттік құрылымды талдай алады;

• Коммуникативтік құзыреттілік: өз ойын еркін жеткізеді, пікірталас мәдениетін меңгереді;

• Шығармашылық қабілет: мәтін мазмұнына сай эссе, диалог, көрініс жазады.

ТҰРАҚТЫЛАУ (МАЗМҰНДЫҚ) БӨЛІМ

Бұл авторлық бағдарламаның мазмұндық бөлімі 3 сынып оқушыларының оқу сауаттылығын жетілдіруге бағытталған оқу материалдарының, мәтіндердің және тапсырмалардың жүйеленген құрылымын қамтиды. Мазмұндық бөлім оқу мақсаттарының бірізді орындалуын қамтамасыз етіп, оқушылардың мәтінді түсіну, талдау, интерпретациялау және бағалау дағдыларын кезең-кезеңімен дамытуға бағытталады.

1. Бағдарламаның мазмұндық негізі

Бағдарлама мазмұны оқу сауаттылығының негізгі талаптарына сәйкес құрылып, келесі білім салаларын қамтиды:

- Мәтінді түсініп, мәнерлеп оқу

- Негізгі ойды анықтау

- Сұрақтарға жауап беру және өз ойын жүйелі жеткізу

- Ақпаратты талдау, салыстыру, дәлелдеу

- Шығармашылық тапсырмаларды орындау

2. Оқу мазмұнының құрылымы

Мазмұндық бөлімде 34 тақырыптан тұратын күнтізбелік-тақырыптық жоспар берілген. Тақырыптар оқушылардың дүниетанымын кеңейтуге, ұлттық құндылықтарды тануға және функционалдық сауаттылықты дамытуға бағытталған.

3. Мәтіндер және оқу материалдары

Бағдарламадағы мәтіндер танымдық, ақпараттық, ғылыми-танымдық және ұлттық бағыттағы мәтіндер болып табылады. Әр мәтін талдау және шығармашылық тапсырмалармен толықтырылған.

4. Оқыту әдістері мен технологиялары

Бағдарламада қолданылған әдістер:

- «Миға шабуыл», «Аквариум», «INSERT»

- «БББ», «Түрлі түсті доптар»

- «Сиқырлы қорапша», «Атомдар мен молекулалар»

- «Wordwall», «LearningApps» цифрлық платформалары

- Топтық, жұптық және жеке жұмыс формалары

5. Дескрипторлар мен бағалау жүйесі

Әр сабақта оқушы жетістігін бақылауға арналған дескрипторлар берілген:

- Негізгі ойды табу

- Сұрақтарға жауап беру

- Ақпаратты дәлелдеу

- Пікір білдіру

- Шығармашылық жұмыс орындау

6. Оқу процесін тұрақтандыруға бағытталған мазмұн

Бұл бөлім сабақтар арасындағы мазмұндық байланысты, сабақтылықты және оқу дағдысының тұрақты дамуын қамтамасыз етеді:

- Мәтіндердің күрделілігі біртіндеп артады

- Тапсырмалар деңгейленген (барлық, көптеген, кейбір оқушылар)

- Ұлттық және экологиялық бағыттағы мазмұн тұрақты беріледі

- Функционалдық оқу дағдысы кезекпен бекітіліп отырады

	Бөлім Бөлімше Тақырып	Оқу мақсаты	Сағат саны			Білім нәтижесі
	Бөлім Бөлімше Тақырып	Оқу мақсаты	Барлығы	Лекция/Теория/ Практика1	Практика2	Білім нәтижесі
1	Құйысқан	Құйысқан тақырыбы бойынша негізгі ұғымды түсінеді; - Мәтіннен негізгі ойды анықтайды;	1	1
2	Көшпелілер дастарханы	Көшпелілер дастарханы тақырыбы бойынша мәтінді түсініп оқиды, негізгі ойды анықтайды
3	Жапырақ
4	Көшпелілер өмірінде малдың орны
5	Төрт түлік
6	Таралғы
7	Жігіт қуу
8	Бурабай
9	Аққала
10	Үкімен байланысты салт-дәстүрлер
11	Бесік
12	Терек қандай ағаш?
13	Әжелер күні
14	Бұғнай
15	Қорқыт ата
16	Күйеу қоржын
17	Құмай тазы
18	Бидай
19	Қыстау
20	Балқарағай
21	Үй торғайы
22	Алтын тамыр
23	Сәукеле
24	Қызғалдақ
25	Шекілдеуік
26	Шұбар өзен
27	Көбелектер
28	Йеллоустон
29	Иткөйлек
30	Тымақ
31	Жеңсік
32	Киіз үй
33	Базаралы
34	Сақтар

Күнтізбелік – тақырыптық жоспар

№	Тақырыбы	Сағат саны	Күні	Ескертулер
1.	Құйысқан	1
2.	Көшпелілер дастарханы	1
3.	Жапырақ	1
4.	Көшпелілер өмірінде малдың орны	1
5.	Төрт түлік	1
6.	Таралғы	1
7.	Жігіт қуу	1
8.	Бурабай	1
9.	Аққала	1
10.	Үкімен байланысты салт-дәстүрлер	1
11.	Бесік	1
12.	Терек қандай ағаш?	1
13.	Әжелер күні	1
14.	Бұғнай	1
15.	Қорқыт ата	1
16.	Күйеу қоржын	1
17.	Құмай тазы	1
18.	Бидай	1
19.	Қыстау	1
20.	Балқарағай	1
21.	Үй торғайы	1
22.	Алтын тамыр	1
23.	Сәукеле	1
24.	Қызғалдақ	1
25.	Шекілдеуік	1
26.	Шұбар өзен	1
27.	Көбелектер	1
28.	Йеллоустон	1
29.	Иткөйлек	1
30.	Тымақ	1
31.	Жеңсік	1
32.	Киіз үй	1
33	Базаралы	1
34	Сақтар	1

АҚПАРАТТЫҚ-ӘДІСТЕМЕЛІК БӨЛІМ

Бұл ақпараттық-әдістемелік бөлім авторлық бағдарламаны іске асыруда мұғалімге арналған теориялық, әдістемелік және практикалық ұсыныстарды қамтиды. Бөлім оқу сауаттылығын дамытуға бағытталған оқу үдерісін тиімді ұйымдастыруды көздейді.

1. Бағдарламаның әдістемелік негіздері

Бағдарлама тұлғалық-бағдарланған, құзыреттілікке бағытталған оқыту тәсілдеріне сүйенеді. Мәтінді түсіну, талдау, интерпретациялау және бағалау дағдылары кезең-кезеңімен қалыптастырылады.

2. Оқытуда қолданылатын әдіс-тәсілдер

Бағдарламада қолданылатын негізгі әдістер:

- «Миға шабуыл», «Блиц-сұрақтар»

- «INSERT», «БББ», «Қолдағы хат», «Түрлі түсті доптар»

- «Аквариум», «Сиқырлы жұмыртқа», «Сұрақ картасы»

- Wordwall, LearningApps, Padlet платформалары

3. Қолданылатын ресурстар

- Көркем, ғылыми-танымдық және ұлттық бағыттағы мәтіндер

- Көрнекіліктер (суреттер, кестелер, сызбалар)

- АКТ ресурстары (бейнематериалдар, презентациялар, онлайн тапсырмалар)

4. Мұғалімнің кәсіби әрекеті

Мұғалім мәтінмен жұмыс әдістерін қолданып, оқушының белсенді оқу әрекетін ұйымдастырады, дифференциацияны қамтамасыз етеді, АКТ құралдарын тиімді пайдаланады.

5. Оқушының оқу әрекеті

Оқушылар мәтінді оқиды, талдайды, салыстырады, пікір білдіреді, дәлел келтіреді және шығармашылық тапсырмаларды орындайды.

Қысқа мерзімді (сабақ) жоспары

Бөлім:	Оқу сауаттылығы
Педагогтің тегі, аты, әкесінің аты (болған жағдайда)
Күні:
Сынып:	Қатысушылар саны:	Қатыспағандар саны:
Сабақтың тақырыбы	Құйысқан
Сабақтың мақсаты	Құйысқан тақырыбы бойынша негізгі ұғымды түсінеді; - Мәтіннен негізгі ойды анықтайды; - Қорытынды жасап, ойын жүйелі жеткізеді.
Құндылақтарды дарыту	Білімге құштарлық – оқушыны үздіксіз үйренуге баулиды. Ғылым мен техникаға құрмет қалыптасады

Сабақтың барысы

Сабақтың кезеңі/ уақыт

Педагогтің әрекеті

Оқушының әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Кіріспе кезең (5 минут)**

Сабақ

тың ортасы

20 минут

Сабақты қорыту

Кері байланыс

Сабаққа дайындық жасау

Психологиялық ахуалды жақсарту

Өсемiз бiз күлiп-ойнап,

Он саусақтың саласындай.

Өсемiз бiз күлiп-ойнап,

Бiр адамның баласындай

Мұғалім «Миға шабуыл» әдісі арқылы ат әбзелдерінің суреттерін көрсетіп, «Қай суретте құйысқан бар?» сұрағын қояды

Тақырыпты ашу

«Адал азамат» біртұтас тәрбие бағдарламасы: Мемлекеттік тілді білу

Жаңа тақырыпты

түсінуге бағытталған

бағытталған

оқыту ортасын құрады

Құйысқан – аттың үстіндегі ертоқымы қия жерде мойнына қарай сырғып кетпес үшін, аттың түп құйрығынан өткізіп, ердің артқы қанжығалығына бекітетін

қайыстан жасалатын құрал. Қайыс теріден жасалған, мықты болады. Құйысқанның екі жақтауы және жаңбырлық-салпыншақ атты жылқының сауырын жапқан үзбелері болады.

Құйысқан аттың тезек тастайтын тышпасына көлденең тұрғандықтан, кейбір кездерде жылқының тезегі құйысқанға қыстырылып қалып, аттың еркін қимылына кедергі келтіреді. Мұндайды біздің қазақ жақтырмай: «Құйысқанға қыстырылған тезек сияқты» деп айтады.Өмілдірік - ер артқа қарай сырғып кетпеу үшін, аттың омырауын орай тағылған құрал.

1. Құйысқанның қайыстан жасалуының себебі

A) Құйысқан мықты болуы үшін

B) Құйысқан аттың терісін қажамас үшін

C) Құйысқан әдемі көрінуі үшін

D) Құйысқанға тезек қыстырылмас үшін

E) Құйысқан осал болуы үшін

2. Мәтіндегі: «Құйысқанға қыстырылған тезек сияқты» деген сөздің астарлы мағынасы

A) Қолынан іс келмейтін адамға қатысты айтылған

B) Өзінің жауапкершілігін көрсете алмайтын адамға қатысты айтылған

C) Кез-келген жерде жарқырап жүретін адамға қатысты айтылған

D) Өзінің жеке пікірі жоқ адамға қатысты айтылған

E) Кез-келген іске қыстырыла беретін адамға қатысты айтылған

«Салыстыр. Талда» әдісімен құйысқан мен үзеңгіні салыстыру.

Практикалық тапсырма: сурет арқылы құйысқанды ат ертоқымына дұрыс орналастыру

Бір сөзбен түйінде» әдісі арқылы сабақтың мазмұнын сипаттау

«Жетістік баспалдағы» арқылы өзін бағалау.

Мұғаліммен амандасады.

«Түрлі – түсті доптар» жаттығуы

Мақсаты: оқушылардың есту арқылы есте сақтауын дамыту

Қағаз бетіне екі кішкентай қызыл және жасыл доп, қызыл доп пен жасыл

доптың ортасына үлкен көк доп сал, ал жасыл доптың жанына кішкентай сары доп

сал.

Оқушылар өз ойларын айтады

Мұғалім ұсынған

тапсырмаларды орындайды

Мәтінді бөліктерге бөліп оқу (Жигсо әдісі).

Әр топ өз бөлігі бойынша түсіндіру постерін жасайды.

Ат әбзелдерін өзара салыстырады

Қазақ жылқыны неге қасиетті жануар санаған?» тақырыбында 3-4 сөйлем жазады

Мақтап, мадақтап отыру

«Асық» арқылы бағалау

Дескриптор:

Бөліктерге бөліп оқиды, постер жасайды

суреттер

Суреттер

Жұмыс парағы

Постер

Маркер

Бөлім:	Оқу сауаттылығы
Педагогтің тегі, аты, әкесінің аты (болған жағдайда)
Күні:
Сынып:	Қатысушылар саны:	Қатыспағандар саны:
Сабақтың тақырыбы	Көшпелілер дастарханы
Сабақтың мақсаты	Көшпелілер дастарханы тақырыбы бойынша мәтінді түсініп оқиды, негізгі ойды анықтайды, талдау және қорытынды жасау дағдыларын дамытады.
Құндылақтарды дарыту	Еңбекқорлық – жүйелі еңбектің нәтижесін сезінеді. Жауапкершілікке тәрбиеленеді

Сабақтың барысы

Сабақтың кезеңі/ уақыт

Педагогтің әрекеті

Оқушының әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Сабақтың басы

Сабақтың ортасы

Корытындылау

Кері байланыс

Oқушылapмен

сәлемдесу, оқушыларды түгeлдeу, oқушылapдың нaзapын caбaққa aудapу.

Сабақтың тақырыбы мен мақсаттарымен таныстыру, жаңа

тақырыпқа шолу

Психологиялық ахуал орнату

Жаңа тақырыпты

түсінуге бағытталған

бағытталған

оқыту ортасын құрады

Мұғалім бейнеролик көрсетіп, «Қазақ дастарханының ерекшелігі неде?» деген сұрақпен «Микрофон» әдісін қолданады.

Көшпелілер ұғымында ыдыс-аяқ түрлері материалдық игіліктің бірі ретінде

молшылық-тоқшылық, ырыс-берекенің көзі деп есептелінді. Өйткені дәстүрлі наным- сенім бойынша, аузы жоғары қараған іші қуыс ыдыс-аяққа Тәңірі несібе бұйыртады екен деседі. Сонымен бірге тұрмыстық

тіршіліктен тыс адамдар арасындағы дәнекер саналатын «дәм-тұз» деген киелі ұғыммен де семантикалық байланысы айқын аңғарылады. Басқаша айтқанда,ыдыс-аяқ дастарқандас адамдар арасындағы сыйластық қатынастың да өзіндік дәнекері функциясын атқарады. Өйткені көшпелілердің этикасы бойынша, бір дастарқаннан, бір ыдыстан (табақтан) дәм татқан адамдар бір-бірін жаманшылыққа қиюы үлкен күнә болып саналды. Ыдыс-аяқтың дәстүрлі отбасылық-некелік қатынас жүйесінде де өзіндік ғұрыптық және этикалық орны мен функциясы болды. Қыздың жасауының құрамындағы шешесінің өз қолынан табысталған ыдыс-аяқ қыздың көргенділігінің айғағы іспеттес болды.

1. Ыдыс-аяқтың функиясы

A) Сыйластық қатынасы

B) Махаббат қатынасы

C) Адамгершілік қатынасы

D) Ар-намыс қатынасы

E) Аманаттау қатынасы

2. Мәтін мазмұнына лайықты даналық ой

A) Ас – адамның арқауы

B) Доссыз өмір, тұзсыз ас

C) Аяғын көріп, асын іш

D) Анаға қарап қыз өсер

E) Отбасы – шағын мемлекет.

Рөлдік ойын»: бір топ – қонақ, бір топ – үй иесі болып, дәстүрлі дастархан көрінісін сахналайды.

«Венн диаграммасы» арқылы Көшпелі дастархан мен қазіргі заман дастарханымен салыстырады

Кері байланыс: «Плюс–минус–қызық» әдісі.

Мұғаліммен амандасады.

Сабақтың тақырыбын дәптерге жазады, сабақтың мақсаттарымен танысады.

«Менің көңіл - күйім» жаттығуы

Мақсаты: көңіл - күйін игере білуге және басқаруға, қадағалауға, дұрыс бағалай білуге тәрбиелеу. Алдарыңдағы бланкіге өз көңіл - күйлеріңді суреттеп салыңдар

Бейнероликті тамашалап «Микрофон» арқылы сұрақтарға жауап береді.

Мұғалім ұсынған

тапсырмаларды

орындайды

Мәтінді мұқият оқып сұрақтарға жауап береді.

Оқушылар топтарға бөлінеді: қазан, торсық, саптыаяқ, дастархан. Әр топ өз тақырыбын зерттеп, постер дайындайды.

Топ: «Қазан»
Топ: «Торсық»
Топ: «Саптыаяқ»
Топ; «Дастархан»

бір топ – қонақ,

бір топ – үй иесі болып, дәстүрлі дастархан көрінісін сахналайды.

Дастархандерды салыстырып ортақ белгілер атайды.

https://youtu.be/gd3fZqVoV_4

Постер, ыдыс аяқтардың суреттері

Маркер

Венн диаграммасының сызбасы

Бөлім:	Оқу сауаттылығы
Педагогтің тегі, аты, әкесінің аты (болған жағдайда)
Күні:
Сынып:	Қатысушылар саны:	Қатыспағандар саны:
Сабақтың тақырыбы	ЖАПЫРАҚ
Сабақтың мақсаты	Жапырақ тақырыбы бойынша мәтінді түсініп оқиды, негізгі ойды анықтайды, талдау және қорытынды жасау дағдыларын дамытады.
Құндылақтарды дарыту	Шығармашылық – әртүрлі тәсілмен шешуді үйренеді. Сұлулыққа құндылық қалыптасады

Сабақтың барысы

Сабақтың кезеңі/ уақыт

Педагогтің әрекеті

Оқушының әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Сабақтың басы

Сабақтың ортасы

Қортындылау

Кері байланыс

Амандасу, психологиялық ахуал орнатады. “Жапырақ не айтар еді?” ойыны арқылы сабақ тақырыбын ашады.

Сабақтың тақырыбы мен мақсаттарымен таныстыру, жаңа тақырыпқа шолу.

Жаңа тақырыпты

түсінуге бағытталған бағытталған

оқыту ортасын құрады

Кіріспе. Ағаш пен жапырақ туралы сұрақ береді: «Неге ағаштарға жапырақ керек?

“Жапырақ” мәтінін мәнерлеп оқиды немесе аудио түрінде тыңдатады. Негізгі ойды анықтауға бағыт береді.

Жапырақ – жоғары сатыдағы өсімдіктер өркенінің өсуі біршама шектелген бүйірлік мүшесі. Ол қыстырмалы меристемалардың белсенділігі нәтижесінде түп жағымен немесе барлық жағымен ұлғайып өседі. Ағаштар мен бұталарда бұл уақытша мүше. Тамыр мен сабақтан жапырақтың айырмасы ол өсуін ұшы арқылы емес, жапырақ тақтасының негізінде орналасқан қыстырма меристемасы арқылы жалғастырады. Алғашқы нағыз жасыл жапырақ өсімдіктердің сулы ортаданқұрылыққа шығуына байланысты құрлық жағдайларына бейімделген. Қос жарнақтыларда негізгі өркеннің апексі және төбе бүршігі жетілгенге дейін, олардың тұқымынан өсіп шыққан жапырақ-тұқым жарнақтарының жапырағы деп аталады. Жапырақтар алғашқы негізгі өркеннің, одан кейін жанама өркендердің әрқайсысының бойконусында экзогенді меристемалық төмпешіктер ретінде қалыптасып жетіледі. Төмпешіктердің жоғарғы бөлігі - апексі, төменгі бөлігі базальды бөлігі деп аталады. Апекстен жапырақ тақтасы, сағағы, ал базальды бөлігінен жапырақ негізі, бөбешік жапырақтар, қынап пайда болады.

Тамыр мен сабақтан жапырақтың айырмасы
1. Тамыры тереңге тартады
2. Өсуі ұшынан жалғаспайды
3. Алғашқысы негізгі өркеннен шығады
4. Жанама өркеннен шығады
5. Меристемасынан өспейді

Мәтін мазмұнына лайықты тақырып
1. Алғашқы жапырақтар
2. Нағыз жасыл жапырақ
3. Жапырақтардың сипаты
4. Жапырақтардың түсі
5. Жапырақтардың түрі

Топтарға бөледі.

1-топ: кейіпкерлер;

2-топ: негізгі ой;

3-топ: автор көзқарасы.

Цифрлық құрал — Padlet тақтасында ойларын жазады.

Wordwall немесе LearningApps сайтында “Жапырақ бөліктерін сәйкестендір” ойынын ұсынады.

“Жапырақтың сыры неде?” сұрағын қойып, “INSERT” кестесін толтыртады. Үй тапсырмасын түсіндіреді.

Кері байланыс орнату

Жапыраққа қатысты ойларын айтады.

Сабақтың тақырыбын дәптерге жазады, сабақтың мақсаттарымен танысады.

Мұғалім ұсынған тапсырмаларды орындайды. Мұғалімнің сұрағына жауап іздейді, жапырақты атайды.

Мәтінді тыңдайды, сұрақтарға жауап береді.

Топпен талқылайды, Padlet арқылы ортақ тақтаға ойларын енгізеді.

Цифрлық тапсырманы орындайды.

Өз ойларын жазады, үйге тапсырманы алады.

«Смс» арқылы оқушылар алған білімімен кері байланыс береді

Мадақтау сөздер, “Смайлик” әдісі

Сұраққа жауап арқылы алдыңғы білімін бағалайды.

“Бас бармақ” әдісі

Дескриптор: Мәтінді оқиды.

Сұрақтарға жауап береді.

Дескрипторлар арқылы бағалау

Автоматты бағалау (сайт нәтижесі)

Өзін-өзі бағалау парағы

«СМС» әдісі

Интерактивті тақта, суреттер

Аудио мәтін, интерактивті тақта

Padlet.com, интернет

Wordwall.net, LearningApps.org

INSERT кестесі, дәптер

Телефон үлгілері

Бөлім:	Оқу сауаттылығы
Педагогтің тегі, аты, әкесінің аты (болған жағдайда)
Күні:
Сынып:	Қатысушылар саны:	Қатыспағандар саны:
Сабақтың тақырыбы	“Көшпелілер өмірінде малдың орны”
Сабақтың мақсаты	Оқушылар көшпелілер өміріндегі малдың маңызын түсінеді. Мәтінді түсініп оқиды, негізгі ойды анықтайды. Мал шаруашылығы мен көшпелілер тұрмысын байланыстырып, өз ойын айта алады. Цифрлық құралдар арқылы білімін бекітеді.
Құндылықтарды дарыту	Танымдық құндылық – ақиқатты іздеуге талпындырады. Ғылымға сенім артады

Сабақтың барысы

Сабақтың кезеңі/ уақыт

Педагогтің әрекеті

Оқушының әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Басы

Ортасы

Жаңа сабақ

Топтық жұмыс

Қортындылау

Кері байланыс

Oқушылapмен сәлемдесу, оқушыларды түгeлдeу, oқушылapдың нaзapын caбaққa aудapу.

Психологиялық ахуал орнату

«Мал аттары» ойыны: экранда әртүрлі мал суреттері жылдам көрсетіледі, оқушылар малдың атын атап үлгереді.

“Көшпелілер неліктен мал өсірген?” – шағын бейнеролик көрсету.

Мәтінді бөліп оқытады. Түсінгенін талқылайды.

Көшпелілер өмірінде малдың орны ерекше. «Күндік өмірің болса, түстік мал жи» деген бабаларымыз. «Малым - жанымның, жаным - арымның садағасы» деп түйеді тағы да. Сәлемдескенде де «мал-жан аман ба?» деп бастайтыны содан. «Көш көлікті болсын!», Қоныс жайлы болсын!» «қойың егіз тапсын!». Бұл тілеулер де шаруашылық ыңғайына қарай қолданылады. «Қой баққанға, шаруаға қыры бар адамға бітеді» дейді бұрынғылар. «Қой қара тасқа, жабағы жеген насқа бітеді» деп те дәріптейді. Қой көшпелі қазақтың кисе – киімі, жесе – тамағы. Оның азықтық және тұрмыстағы пайдасы түйе мен жылқы түлігінен артық. Жер мен шөпті де таңдамайды. С.Мұқанов бір еңбегінде: «Төңкерістен бұрын 20-25 мың қойы бар байлар жиі кездескен», - деп жазыпты. Монғолияның Қобда бетіндегі асқан байдың бірі болған Тоқанұлы Ұлтарақтың тек соғымына 45 жылқы, 10 шақты сиыр, 100 шамасында қой сойылатын болған. Әрине, бұл байдың өз жалшы-малшыларының да қазанын көтеруімен қатар, байға келер қонақтың мөлшерін, жиын-тойдың ауқымын есептегендегі көрсеткіш. Сондай-ақ, XIX ғасырдың соңы кезіндегі мәліметтерге қарағанда «Семей губерниясының бір байы соғымына он жылқы, елу қой, екіүш сиыр соятын болған» дейді зерттеушілер.

3 топқа тапсырма:

1-топ: Малдың көшпелілер өміріндегі пайдасын ата.

2-топ: Малдың түрлерін және өнімін сәйкестендір.

3-топ: “Егер мал болмаса...” тақырыбына постер жаса.

Қысқаша тест (3 сұрақ):

– Көшпелілердің басты байлығы не?

– Малдың адам өміріндегі рөлі қандай?

– Қай малды қасиетті санаған?

“Бес саусақ” әдісі: оқушылар экранда бес саусақ бейнесіне өз пікірін жазады (не үйренді, не ұнады, не қиын болды).

«Атомдар мен

молекулалар» әдісі Әр қатысушы - жеке атомдар. Жүргізушінің

айтуы бойынша атомдар қозғалысқа түседі, бір - бірімен жеңіл қақтығысқа түседі. Жүргізуші қанша атомның қосындысынан молекула құралатынын айтады, сол кезде сол санға сай бірігіп тұра қалу керек. Молекула құрамына кірмей қалғандар ойыннан

шығады.

Белсенді қатысады, көңіл күй қалыптастырады.

Өз ойларын айтады, бейнематериалдан жауап табады.

Топта оқып, негізгі ойды анықтайды.

1. Қой малының артықшылығы

A) Азықтық пайдасы артық

B) Тебінге қатты шыдайды

C) Соғымға көп сойылған

D) Қара тасқа бітеді

E) Көшке қолданған

2. Байлардың соғымға өте көп мал арнауының себебі

A) Кедей-кепшіктерге таратқан

B) Отбасында адамдар көп болған

C) Ауқымды жиын-тойлар көп болған

D) Асқан бай болған

Топта жұмыс істейді, қорғайды.

Жауаптарын жазады, экраннан тексереді.

Пікір білдіреді.

«Жарайсың!», «Белсендісің!» ауызша мадақтау.

Қатысу белсенділігіне қарай шапалақ әдісі.

«Бағдаршам» әдісі (жасыл – түсіндім, сары – аздап түсіндім, қызыл – түсінбедім).

Дескриптор: Мәтінді түсініп оқиды, түсінгенін талқылайд,негізгі ойды табады.

“Екі жұлдыз, бір тілек” әдісімен өзара бағалау

Дескриптор:Тест тапсырмаларын орындайды,малдың маңызын түсінеді.

Wordwall (ойын құралы)

YouTube бейнеролик, Padlet (пікір жазу қабырғасы

Мәтін,

Постер, суреттер,маркер

Бөлім:	Оқу сауаттылығы
Педагогтің тегі, аты, әкесінің аты (болған жағдайда)
Күні:
Сынып:	Қатысушылар саны:	Қатыспағандар саны:
Сабақтың тақырыбы	Төрт түлік
Сабақтың мақсаты	Төрт түлік туралы мәтінді түсініп оқу; Малдың адам өміріндегі орнын анықтау; Цифрлық құралдарды пайдаланып шығармашылық ойды дамыту.
Құндылақтарды дарыту	Дәстүрге құрмет – математикадағы классикалық білімді бағалау. Жаңашылдықты қабылдау

Сабақтың барысы

Сабақтың кезеңі/ уақыт

Қызығушылықты ояту

Сабақтың ортасы

Топтық жұмыс

Қортындылау

Кері байланыс

Педагогтің әрекеті

Oқушылapмен сәлемдесу, оқушыларды түгeлдeу, oқушылapдың нaзapын caбaққa aудapу.

Психологиялық ахуалды туғызу

“Жануар дыбысын тап” ойыны: экраннан төрт түліктің дыбысы естіледі.

“Төрт түлік – халық қазынасы” бейнеролигін көрсетеді. Сұрақ: «Неліктен төрт түлікті қасиетті санаған?»

“Төрт түліктің қасиеті” мәтінін бөліп оқытады.

Қазақтың тал бесіктен жер бесікке дейінгі бүкіл ғұмырында төрт түліксіз күні кем. Салт-дәстүрінде, өлең-жырында, тұрмыс тіршілігінде берік орын тепкен. Шілдехана, бесік той, тұсау кесер, сүндет тойы, келін түсіру, құда шақыру - бәрі мал өнімінсіз өтпеген. Мәселен, құдаларға сойылған малдың етін жеместен бұрын құйрық-бауыр асатады. Жаңа сойылған қойдың мүше бөліктері, кұданың сыбағасы - жамбас салынған «құда табақ» тарту бәрінде жарасымды әдеп, биік парасат жатыр. Қонақ күту рәсімі өз алдына бөлек мектеп. Сыйлы адамдарға жасының үлкен кішілігіне карап сыбаға жасалады. Ақсақалға бас тартылады.

Басты ұстау, одан дәм таттыру, орнымен үлестіру де өнер.

Топтық жұмыс (10 мин) | 3 топқа тапсырма береді:

1-топ: “Түйе – шөл даланың кемесі” (шағын өлең шығару).

2-топ: “Жылқы – ердің қанаты” (жарнама бейнеролик құру).

3-топ: “Қой мен ешкі” (инфографика жасау).

Шығармашылық тапсырма (7 мин) | “Төрт түлік әлемі” – интерактивті сурет жасау: әр оқушы өз сүйікті малын суреттеп, оның пайдасын жазады.

Emoji термометр” әдісі: экранда көңіл күй смайликтері көрсетіледі

Оқушының әрекеті

Афирмациялар әдісі

«Ол жасаған іс менің де қолымнан келеді»,« Мен жетістіктің адамымын»,« Менің жағдайым күннен –күнге жақсаруда»

Дыбысқа қарап, малдың түрін табады.

Өз ойларын айтады.

Мал өнімінің қажеттілігі
1. Салт-дәстүрде қолданған.
2. Жиын- тойларда басты ас ретінде саналған.
3. Құдаларға арналған ас ретінде саналған.
4. Адамдардың сыбағасы болған.
5. Ақсақалға басын тартқан.

Мәтін бойынша мал өнімінің пайдасы
1. Онсыз жиын-той өтпеген
2. Киім тігу өнімі болған
3. Жарасымдылыққа шақырған
4. Парасатты дәріптеген

Сыбаға берілген

Топтар өз жобасын орындайды, қорғайды.

Қиялдап сурет салады, сипаттайды.

Өз көңіл күйін таңдайды, не үйренгенін айтады.

Бағалау

“Қол шапалақтау” әдісі.

Қатысу белсенділігіне қарай мадақтау.

Дескриптор:1. Төрт түлік туралы мәтінді түсініп оқиды.

2.Малдың адам өміріндегі орнын анықтайды.

Дескриптор:1. Шағын өлең шығарады.2. Бейнеролик жасайды.

Ресурстар

Смайликтер

Экран

LearningApps, Wordwall

Жұмыс дәптері

Постер

Canva, Genially, Flip (бейнеролик жазу) |

Постер, маркер

термометр

Бөлім:	Оқу сауаттылығы
Педагогтің тегі, аты, әкесінің аты (болған жағдайда)
Күні:
Сынып:	Қатысушылар саны:	Қатыспағандар саны:
Сабақтың тақырыбы	Таралғы
Сабақтың мақсаты	Оқушыларға «таралғы» ұғымын түсіндіру, мәтін құрылымындағы таралғының рөлін көрсету, өз мәтінінде таралғыны қолдануға үйрету.
Құндылақтарды дарыту	Адалдық – өз шешімін тексеруге үйренеді. Әділдікке ұмтылады.

Сабақтың барысы

Сабақтың кезеңі/ уақыт

Педагогтің әрекеті

Оқушының әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Сабақтың басы

Ортасы

Қортындылау

Кері байланыс

Оқушылармен амандасады, сабақтың тақырыбын, мақсатын айтады.

Сабақтың тақырыбы мен мақсаттарымен таныстыру, жаңа тақырыпқа шолу

«Таралғы» ұғымын түсіндіреді, үлгі мәтінді талдатады.

Таралғы немесе үзеңгі бау – ердің қапталындағы ойыққа өткізіліп, үзеңгіге бекітілген қайыс бауды айтады. Бауды иленген қайыстан екі немесе үш елі етіп тіліп жасайды. Жайшылықта үзеңгі бау бір қабат болса, жаугершілік кезінде сарбаздар үзеңгі бауды бірнеше қабаттайтын болған. Ат үстінде тұрып садақ тарту немесе найзаласу кезінде негізгі күш үзеңгі бауға түседі. Сондықтан да үзеңгі бау немесе таралғының сайыс кезінде маңызы өте зор болған. Қазақтың ауызекі сөзіндегі: «Үзеңгі бауы сегіз қабат, ас үстінде шіреніп...» деген тіркесі тегін айтылмаса керек.

Жұптарға кесте таратады: таралғы.

Таралғы

Негізгі ойы	Өз ойы

Оқушыларға өз мәтінін жазуды ұсынады.

«Бір сөйлеммен түйінде»

Мәтіндегі таралғы не үшін қажет екенін бір сөйлеммен түсіндіріп жаз.

Бағалау: түсінікті, нақты жауап болса – «жетеді», мысал келтірсе – «жоғары деңгей».

Оқушылар сабаққа дайындалады, мақсатпен танысады.

Сабақтың тақырыбы мен мақсаттарымен таныстыру, жаңа тақырыпқа шолу

Мәтінді оқиды, таралғыларды анықтайды, негізгі ойды табады.

1. Мәтін мазмұнына лайықты тақырып

A) Қайыс бау

B) Ат тұрманы

C)Сарбаздар үзеңгісі

D) Үзеңгі бау

E) Ат әбзелдері

2. Үзеңгі бауды бірнеше қабаттан салуының мәнісі

A)Үзеңгі дұрыс тұруы үшін

B)Күш түскенде үзілмес үшін

C)Қайысы әлсіз болған соң

D)Маңызы зор болғаны үшін

E)Қайысы үші елі болған үшін

Жұппен мәтіннің таралғыларын анықтап, кестеге толтырады.

Оқушылар шағын мәтін құрастырып, таралғыларын белгілейді.

Ой ойларын бір сөйлеммен жеткізеді.

Кері байланыс парағын толтырады,

Қызығушылық ояту, ауызша мадақтау.

Мұғалім бақылауы, сұрақ-жауап арқылы бағалау.

«Домбыра» әдісі арқылы бағалау

Дескриптор: Мәтінді түсініп оқиды, мазмұнын әңгімелейді және негізгі ойды анықтайды;

Бағалау парағы, өзара бағалау.

Өзіндік бағалау, жұппен тексеру.

Сабақ тақырыбы жазылған слайд.

Түрлі – түсті доптар

Мәтін үлгісі, интерактивті тақта.таралғының суреті

Интерактивті тақта

Кесте, флипчарт, маркерлер.

Жұмыс парағы, дәптер.

Кесте,

Бөлім:	Оқу сауаттылығы
Педагогтің тегі, аты, әкесінің аты (болған жағдайда)
Күні:
Сынып:	Қатысушылар саны:	Қатыспағандар саны:
Сабақтың тақырыбы	Жігіт қуу
Сабақтың мақсаты	Мәтінді түсініп оқу, негізгі ойды табу. «Жігіт қуу» ойынының мәнін ұғыну. Шығармашылық ойлау, салыстыру, тұжырым жасау.
Құндылақтарды дарыту	Ізденімпаздық – ойлау белсенділігі артады. Ғылыми көзқарас дамиды.

Сабақтың барысы

Сабақтың кезеңі/ уақыт

Педагогтің әрекеті

Оқушының әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Сабақтың басы

Ортасы

Жұптық жұмыс

Қортындылау

Кері байланыс

Амандасу, психологиялық дайындық. «Шеңберде жақсы тілек»

Қызығушылықты ояту: сурет көрсету (ат жарысы). Сұрақ: «Қазақ халқының қандай ұлттық ойындарын білесіңдер?»

Мәтінді оқу:

«Жігіт қуу» туралы мәтінді мәнерлеп оқиды.

Жігіт қуу - барлығы 10-20 адам қатысатын жігіттердің ат ойыны. Әркім өз атымен қатысады. Жиналғандар екі топқа бөлінеді. Ойын жүргізуші арасы 1-2 шақырымдай жерден екі көмбе белгілейді. Көмбенің біреуіне таяқ шаншып, оның басына тұмақ кигізеді, екінші көмбеде өзі тұрады. Екі топтан екі адамды шақырып біреуіне қолына белбеу немесе орамал береді. Ойын жүргізушінің белгісі бойынша ойыншылар екінші көмбеге қарай шаба жөнеледі. Белбеу алған ойыншы екіншісін көмбеге қуып жетіп ұруы керек те, көмбеге жеткен соң белбеуді тұмақтың үстіне тастап, қайта қашады. Екінші ойыншы белбеуді алып, қарсыласын көмбеге жеткенше қуып жетіп ұруы керек. Енді ойынға келесі екі атты адам шақырылып, олар да соны істейді. Қай топтың ойыншысы қарсыласын көп ұстаса сол топ жеңген болып есептеледі.

(«Қазақтар» анықтамалығынан).

«Кестені толтыр» тапсырмасы

Кейіпкерлер

Оқиға орны

Негізгі ойы

Қыз бен жігіт

Ат жарысы алаңы

Ұлттық дәстүрді дәріптеу

Шығармашылық жұмыс:

«Егер мен жігіт қууға қатыссам...» тақырыбына 3 сөйлем жазыңдар немесе сурет салыңдар |

Мәтіннің негізгі ойы неде?

Бір-біріне тілек айтады

Өз ойларын ортаға салады.

Дескриптор: Ұлттық ойындарды атайды. Мағыздылығын түсіндіреді,

Тізбектей, топпен оқиды.

1.Екі көмбе арасындағы қашықтық

A)1-2 метрдей

B)100-300 метрдей

C)1-2 километрдей

D)100-2000 метрде

E)1000-200 шақырымдай

2.Жеңген топты анықтау жолы

A)Таяқ көп жеген топпен анықтаған

B)Қашып ұстатпаған топпен анықтаған

C)Ойыншысы көп жеңген топпен анықтаған

D)Көмбеге шаба алған топпен анықтаған

E)Белбеу немесе орамал алған топпен анықтаған.

Жұпта талдайды.

Шығармашылықпен жұмыс жасайды.

Өз ойын бір сөйлеммен айтады.

«Мен бүгін білдім...», «Маған қиын болғаны...», «Маған ұнағаны...» сөйлемдерін аяқтау.

Мадақтау

Ауызша бағалау

Қалыптастырушы бағалау

Дескриптор: Мәтінді дауыстап, анық оқиды, мазмұнын айтады,

Өзін өзі бағалау

Дескриптор: Кейіпкер іс-әрекетіне баға береді;

-«Менің ойымша...» деп ойын білдіреді

Критерий арқылы бағалау

Музыка, слайд

Суреттер

Мәтін, интерактив тақта

Жұмыс парағы, кесте

Постер, маркер

Бөлім:	Оқу сауаттылығы
Педагогтің тегі, аты, әкесінің аты (болған жағдайда)
Күні:
Сынып:	Қатысушылар саны:	Қатыспағандар саны:
Сабақтың тақырыбы	Бурабай
Сабақтың мақсаты	«Бурабай» мәтінін түсініп оқу, негізгі ойды анықтау. Табиғи нысан туралы ақпаратты АКТ арқылы алу. Өз ой-пікірін дәлелдеп айту, шығармашылық тапсырма орында.
Құндылақтарды дарыту	Жауапкершілік – өз бетінше ізденуге баулиды. Дербес ойлау дамиды.

Сабақтың барысы

Сабақтың кезеңі/ уақыт

Педагогтің әрекеті

Оқушының әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Сабақтың басы

Сабақтың ортасы

Бекіту

Қортындылау

Кері байланыс

Oқушылapмен сәлемдесу, оқушыларды түгeлдeу, oқушылapдың нaзapын caбaққa aудapу.

Психологиялық ахуал: «Бурабайдың табиғаты қандай?» бейнеролик көрсетеді.

Мәтінді мәнерлеп оқиды. Мәтін бойынша сұрақтар қояды. АКТ қолдану.

«Бурабай»

«Бурабай» – қазақ даласының ең әдемі де қасиетті жерінің бірі. Сол маңайдағы қазақ елі – «Жер жұмағы»десе, журналист білгіштер Швейцарияға теңеп, мақтан етеді. Нияз осы сөздерді екшеп, електеп өткізгенде тапқан бір мысқал алтын шындығы: қазақ даласы – халықтың бай «қазынасы». Ол қандай байлық?

Кейбіреулер дала дегенді көлбеп жатқан құла дүз, жусаннан басқа өсімдік, суырдан басқа жәндік жоқ, қу тақыр деп ойлайды. Қазақстан жерінде тау-төбе, өзен-көл, тақыр-құм, сызат-саз, ойпаң-жазық, қырат-адыр, ормантоғай да бар. Үш Франция жеріне пара-пар Қазақстан – түсті, асыл кендердің қазынасы, астықтың қоймасы, мыңғырған малдың өрісі. Міне, Нияз өмір сүрген қазақ жерінің бір бұрышының ауасы – дертке шипа, талай адамды өлімнен құтқарған қасиетті жер (З.Шашкин).

Топтық жұмыс:

«Мен Бурабайға барсам...» тақырыбына шағын әңгіме немесе постер құру.

Kahoot арқылы онлайн викторина өткізу (АКТ элементі).

Кері байланыс орнату

Мұғаліммен амандасады.

Табиғат туралы сөз айтады.

Сұрақтарға жауап береді.

Мәтінді жұппен оқиды, негізгі ойды анықтайды. Бурабайдың ерекшеліктерін кестеге толтырады.

1. Қазақстандағы байлық көзінің бірі

A)Астық

B)Ірі сулар

C)Өнерлі халқы

D)Биік таулар

E)Орман-тоғай

2.Мәтін мазмұнына алшақ ой

A)Қазақстан – асыл кендердің ордасы.

B)Бурабайды көп ел біле бермейді.

C)Бурабай шипалы жерге жатады.

D)Қазақ даласының байлығы – халық қазынасы.

E)Бурабайды Швейцарияға теңейді.

Топпен бірлесе отырып, өз ойларын суретпен не мәтінмен бейнелейді.

Оқушылар Kahoot-та сұрақтарға жауап береді.

«Арқаға жазылған комплименттер» әдісі Әр оқушының арқасына түйрегішпен (немесе скотчпен) А-4

форматындағы қағаз бекітіледі. Оқушылар сынып ішін аралап жүріп, бір-бірінің арқаларындағы қағаздарға жылы, жұмсақ сөздер жазып, бірін-бірі мақтайды. 2-3 минуттан кейін олар қағаздарын

алып, шағын топ ішінде бір-біріне жазылған комплименттерді оқып береді.

Мадақтау

Дескриптор: мәтін мазмұнын нақты жеткізеді.

Дескриптор: мәтінді түсініп оқыды, негізгі ойды анықтады.талқылау сұрақтарына жауап береді.

Критериалды бағалау: идеясы, мазмұны, шығармашылығы бойынша 3 балдық жүйе.

Өзін-өзі және өзара бағалау.

Өзін-өзі және өзара бағалау. Пікір алмасу

Түрлі түсті доптар

«Бурабай туралы аңыз»https://youtu.be/v-gzuRE34hg?si=eg-0qOoO47fVOcGy

Интерактивті карта, Бурабай суреттері, презентация

А3 қағаз, фломастер, стикер

Интерактивті тақта, Kahoot сілтемесі

Бөлім:	Оқу сауаттылығы
Педагогтің тегі, аты, әкесінің аты (болған жағдайда)
Күні:
Сынып:	Қатысушылар саны:	Қатыспағандар саны:
Сабақтың тақырыбы	Аққала
Сабақтың мақсаты	Мәтінді түсініп оқуға, негізгі ойды анықтауға дағдыландыру; Қыс мезгіліндегі табиғат көрінісін елестету арқылы тіл байлығын дамыту; Аққала бейнесі арқылы еңбекқорлыққа, ынтымаққа және табиғатты аялауға тәрбиелеу
Құндылақтарды дарыту	Тәуелсіздік – ой еркіндігін дамытады. Өз шешіміне сенімділік артады.

Сабақтың барысы

	Сабақтың кезеңі/ уақыт	Педагогтің әрекеті		Оқушының әрекеті		Бағалау	Ресурстар
	Сабақтың басы	Oқушылapмен сәлемдесу, оқушыларды түгeлдeу, oқушылapдың нaзapын caбaққa aудapу. Психологиялық дайындық: “Қыс кереметі” атты қыс көріністерінен бейнеролик көрсету (АКТ). Сабақ тақырыбын анықтау. -Қыс басқа жыл мезгілінен айырмашылығы қандай? - Аққала деген не? “Аққала” мәтінін мәнерлеп оқиды. Сұрақтар қоя отырып негізгі ойды анықтауға бағыттайды.Мәтінмен жұмыс. Аққала Жазық даланың ойпаттау бір жерде кесек қардан «аққала» көтеріле берген күнге шағылысып шұғыладай жарқырап көрінеді. «Аққаланың» қасында осы араға келіп қайтқан шананың ізі бар, ішінде бір сиыр дірдектеп жатыр. Әуелі оны қара ала сиыр ма деп қалып едік, қара ала емес, мойны мен қыр арқасының жүні түсіп, ақ құйқаланып қалған қара сиыр болып шықты. Безгегі ұстағандай қалшылдап тоңып жатыр. Қаншырдай қатқан арық. Дәл жаялығында «Алып» деген күйдіріп басқан таңбасы бар. Бір мүйізі сынық. Астына жаялықтай ғана қара құрым киіз төсепті де иесі тастап кетіпті. Тоңып қалшылдап жатқан бейшара сиыр тұра салып жүгіріп кететіндей ілгерілі-кейінді сырғып қояды. Бұл әрине шегіне жете жіңішкерген тіршілік. Сиыр байғұс соның өзінде қия алмай шолақ құйрығын қысып алыпты (Ғ.Мүсірепов). 1.Суреттерді ретімен қой:Аққала жасау кезеңдері. 2. Сәйкестендір: қыс – қар – суық – ойын. 3. “Аққала неге қуанды?” сұрағына толық жауап жаз. Топтық жұмыс. “Менің аққалам” тақырыбында сурет немесе шағын әңгіме құрастыру. “3 сөйлеммен түйін” әдісі. Рефлексия: “Бүгін мен білдім...” интерактивті стикермен жұмыс (АКТ).		Мұғаліммен амандасады. Оқушылар видеоны тамашалап, қыс мезгілінің ерекшеліктерін атайды. Сабақ тақырыбы мен мақсатын тұжырымдайды. Мәтінді жұппен оқиды. Сұрақтарға жауап береді. Негізгі ойды атайды. Оқушылар талқылау сұрақтарына жауап береді. 1.Мәтін мазмұнына лайықты сөйлем A)Ақ құйқаланған ақ сиыр болып шықты. B)Шананың ізі мүлдем жоқ. C)Астына ештеңе де төселмепті. D)Сиыр шолақ құйрығын қысып алыпты. E)Жазық даланың тегістеу жерінде аққала тұр. 2.Сиырдың ақ құйқалануының себебі A)Дірдектеп,қалшылдап жатқандықтан B)Иесі қарамай, тастап кеткендіктен C)Жүреалмай, шамасы кетіп жатқандықтан D) Аққаланың қасында шұғылаға нұрланып жатқандықтан E) Мойны мен арқасынан барлық жүні түсіп қалғандықтан Тапсырмаларды орындайды, жұпта және топта талқылайды. Топпен бірлесе сурет салып, әңгіме құрастырады. Өз ойларын жазып, тақтаға іледі.		Мадақтау Ауызша мадақтау, белсенді қатысу бағаланады. Дескриптор: мәтін мазмұнын нақты жеткізед Дескриптор: Мәтін мазмұнын түсінеді және негізгі ойды атайды; Тапсырма сұрақтарына толық жауап береді; Дескриптор: суретті дұрыс реттейді, жауап жазады. Өзін-өзі және өзара бағалау. Кері байланыс алу.	Түрлі түсті шарлар.. Бейнеролик: “Қыс келбеті ”https://youtu.be/6d-DCqclLo4?si=ZCgJT8brJhl7nxmP интерактивті тақта Қыстың бейнеленеген суреттер. Мәтін,интерактивті тақта Суреттер, карточкалар, жұмыс парақтары А3 қағаз, түрлі-түсті қарындаштар, фломастер Интерактивті тақта, стикер, Padlet немесе Jamboard
Бөлім:			Оқу сауаттылығы
Педагогтің тегі, аты, әкесінің аты (болған жағдайда)
Күні:
Сынып:			Қатысушылар саны:		Қатыспағандар саны:
Сабақтың тақырыбы			Үкімен байланысты салт-дәстүрлер
Сабақтың мақсаты			Оқушылар үкіге байланысты салт-дәстүрлер туралы мәлімет алады; мәтін мазмұнын түсініп, сұрақтарға жауап береді; ұлттық құндылықтарға құрметпен қарауды үйренеді.
Құндылақтарды дарыту			Ғылымға құрмет – математикалық дәлдікке үйретеді. Сандық білімге сенім қалыптасады.

Сабақтың барысы

Сабақтың кезеңі/ уақыт

Педагогтің әрекеті

Оқушының әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Сабақтың басы

Топтық жұмыс

Бекіту

Қортындылау

Кері байланыс

Ұйымдастыру кезеңі (5 мин)

Сәлемдесу, ынтымақтастық атмосферасын қалыптастыру.

«Жақсы тілек» шеңбері — оқушылар бір-біріне тілек айтады.

Жаңа топ құру: «Үкі сыйлау» тәсілімен үш топқа бөледі (батырлар үкісі, сән мен әсемдік, қорғаушы белгі). Психологиялық ахуал орнату: «Қазақ дәстүрін ұлықтайық!» тренингі.

Үкі бейнесін АКТ арқылы көрсетеді. Сұрақ: «Үкіні қазақтар не үшін қадірлеген?»

1-тапсырма. Мәтінді мәнерлеп оқу: Үкімен байланысты қандай салт-дәстүр, әдет-ғұрып бар?

«Қазақ Энциклопедиясында» үкі тағу салты туралы айтылады. Бұл қызға құда түскенде оның айттырылған қалыңдық болғандығының белгісі ретінде берілетін кәделердің бірі. Қыз бен жiгiттiң көңiл-күйiн орнықтыратын бұл ғұрып халқымызда «қарғыбауын» деп те аталады. Жаушыдан жақсы хабар алған соң, жiгiттiң ата- анасы болашақ келінiнiң үкiсiн (қарғыбауын) арнаулы әзiрленген үкiлi тақия, бiлезiк-сырға, бiр киер бағалы киiм алып, құдақұдағиларына асылдан киiт әзiрлеп, қарғыбауға байлайтын бiр атын жетелеп жаңа құданың үйiне барып «үкi тағу» салтын өткiзедi. Сонымен екi жақтың ресми құда болғандығын ел-жұртқа жария етеді. Қыз ауылы жылы шырай, ыстық ықыласпен қарсы алып күтеді. Құдалар аттанар кезде бұйымтай сұрап, шама- шарқынша шапан жауып аттандырады. Үкінің қауырсынын алу үшін оны өлтірмейді. Өлтірген адамды киесі ұрады деген түсінік бар. Үкіні аулап ұстап, балақ жүні мен бауыр төсінің жүнін алып, өзін жемге тойғызып қоя берген. Мұны «үкі жүндеу» деп атайды. Үкі жүндеген ауылдан «олжа алу» салты да болған. Ал, көз тиіп, сұқ қадалмасын деген ниетпен көпшілік алдына шығатын әншілер, бишілердің бөркіне, камзолына, бесікке, домбыраға т.б. үкі қауырсынын тағу – наным-сенім.

Топтарға тапсырма:

1-топ – Үкінің сәндік мәні.

2-топ – Қорғаушы қасиеті.

3-топ – Үкі тағу дәстүрлері.

Canva немесе Padlet арқылы постер жасау (АКТ).

«Егер менің үкілі бөркім болса…» тақырыбында шағын әңгіме жазу.

«Бүгін не білдік?» сұрақтары арқылы кері байланыс.

«Үш түрлі үкі» әдісі.

Кері байланыс орнату

Мұғаліммен сәлемдеседі.

Шеңбер бойымен бір- біріне жақсы тілектер тілейді.

Топқа бөлінеді.

Болжам айтып, өз ойын ортаға салады.

Оқушылар мәтінді мұқият оқып, келесі талқылау сұрақтарына ауап береді.

Үкіні өлтірмеуінің

Себебі:

A)Ұстай алмайтындықтан

B)Киесіз болғандықтан

C) Еті жарамсыз болғандықтан

D) Қасиетті болғандықтан

E) Аз болғандықтан

2. «Үкі жүндеу» деген атауға тән қатар

A) Үкіге жем салу

B) Үкінің жүнін алу

C) Үкінің қауырсынын тағу

D) Қызға үкі тағу

E) Тақияға үкі тағу

3. Мәтіндегі «Киіт» сөзінің мағынасы

A) Құдаларға берілетін сый-сияпат

B) Құдаларға тағылатын үкі жүні

C) Құдағаларға берілетін сыбаға

D) Ресми құдалықтың жариясы

E) Құдағаларға көрсетілген қонақжайлылық

4. Мәтін мазмұнына алшақ ой

A) Үкіні жемге тойғызып қоя беріп отырған.

B) Құдаларға шапан жауып аттандырған.

C) Құдалаға асылдан киіт кигізген.

D) Үкі жүндеген ауылдан олжа алған.

E) Сұқ қадалсын деген ниетпен үкі қауырсынын таққан

Топпен постер жасайды, қорғайды.

Жеке мәтін жазады.

Ақ үкі – жаңа білім, Көк үкі – қызықты, Қызыл үкі – білгім келеді.

«Ассоциативті қатар» Мұғалім тақтаға бір сөз немесе сабақтың

тақырыбын жазады.

Оқушыларға бір бетке

тақтаға жазылған сөзден пайда болған пікірлерін жазуды ұсынады. Сабақ тақырыбына қатысты ассоциация-сөздерді бір

қатарға жазып шығу керек. Оқушылар сөздерді оқып,

артық деп санаған сөздерді алып тастап, сабақ

Шаттық шеңбер і» әдісі.

Ауызша мадақтау

Дескриптор: мәтін мазмұнын түсінеді сұрақтарға жауап береді;

«От шашу» әдісі.

Дескриптор:

Үкінің сәндік, қасиетін, дәстүрін айтады.

Акт бойынша постер жасайды.

Екі жұлдыз, бір тілек»

Мұғалімнің кері байланысы.

Үкі суреті, музыка, интерактивті тақта.

Бейнеролик: «Үкі тағу дәстүрі»

https://youtu.be/k6PaOOJtYJI

Суреттер

Мәтін үлестірмелері, слайд.

Интернет, планшет, Canva, Padlet

Жұмыс парақтары.

Үкі бейнелері бар парақшалар

Бөлім:	Оқу сауаттылығы
Педагогтің тегі, аты, әкесінің аты (болған жағдайда)
Күні:
Сынып:	Қатысушылар саны:	Қатыспағандар саны:
Сабақтың тақырыбы	Бесік
Сабақтың мақсаты	Мәтінді түсініп, «Бесік» дәстүрінің мәнін біледі; Оқыған ақпаратты талдайды, сұрақтарға жауап береді; Халық дәстүріне құрметпен қарауға тәрбиеленеді.
Құндылақтарды дарыту	Жаңашылдық – жаңа әдісті меңгереді. Ойлау мәдениеті артады.

Сабақтың барысы

Сабақтың кезеңі/ уақыт

Педагогтің әрекеті

Оқушының әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Сабақтың басы

Сабақтың ортасы

Топтық жұмыс

Сабақты қортындылау

Кері байланыс

Сәлемдеседі, оқушыларды психологиялық тұрғыдан дайындайды.

– “Жылы сөздер шеңбері”: әр оқушы бір-біріне жылы сөз айтады.

Мұғалім:– Экраннан бесіктің суретін немесе қысқа бейнеролик көрсетеді. Сұрақтар қояды:

-Бұл не?

Бесіктің не үшін қажет екенін білесің бе?

Бейнеролик көрсетеді: «Бесікке салу дәстүрі»

«Болжау» әдісі – Сабақтың тақырыбын болжау.

Мәтінді мәнерлеп оқиды. INSERT, «Ойлан–Жұптас–Бөліс»

«Бесік»

Аңызға сүйенсек, ең алғашқы бесік Жетісу мен Алтайдың бойын мекен еткен Айдархан бидің кезінде пайда болған. Айдархан бидің әкесі, төңірекке белгілі Мизам баба, қазақ даласына ағаш отырғызумен, орманды көбейтумен айналысса керек. Елге сыйлы Мизам баба 150 жыл өмір сүріпті. Өзі сүрген ғұмырында еккен көшет-талдардан үлкен бау-бақшалар өсіп шығыпты. Мизам бабаның о дүниеге сапар шеккенінен хабардар қытайлар, бақилық бабаның еңбегін көреалмаушылықпен өртеп жіберіпті. Сол уақытта Мизам бабаның баласы, Айдархан би алыс ауылға сапар шегіп кеткен екен. Би түсінде әкесін көреді, лезде бір сұмдықтың болғанын сезген ол, үйге қарай аттың басын бұрады. Ауылға асығыс жетіп, ну орманның орнында шөл далаға айналған ауылын көріп қатты қапаланады… Жылдар өте береді… Айдархан би үйленіп, ең тұңғышы туылады. Бірақ туыла сап, сәби тоқтамай жылай береді. Оған шартарапқа аты шыққан емшілер де көмектесе алмайды. Бір күні бала жылауын тоқтатады. Әкесі қуанып кетіп, жүгіріп үйге кірсе, оны ақ шапан киген бір қария өрттен аман қалған сынық бұтақтарға жатқызып, сәбиді тербетіп отырады. Айдархан би жақын келгенде, ақсақал ғайып болады. Оның орнында қалған ағаш бұтағымен Айдархан, қазіргі «бесік» деп айтылып жүрген бұйымды жасайды. Осылайша, «бесік» көшпелі қазақ халқының ажырамастай мұрасына айналады

Сәйкестендіру ойынын береді. Интерактивті ойын

Топтарға бөледі:

1-топ – мақал-мәтел,

2-топ – сахналық көрініс,

3-топ – сурет.

«Бесік – ...» кластерін жасатады.

«Кластер» әдісі

«Мен білдім, мен үйрендім, мен таңғалдым» тәсілі.

Амандасып, жылы тілектер айтады, сабаққа назар аударады.

Бір – біріне жылы сөздер айтады.

Бейнероликті тамашалап, сұрақтарға жауап береді.

Тақырыпты анықтайды, болжам жасайды.

Мәтінді түсініп оқып, төмендегі сұрақтарға талдау жасайды.

1. Қытайлардың Мизам баба еккен ағаштарды өртеуінің себебі

A) Қызғаныштан

B) Жағымпаздықтан

C) Жауласқаннан

D) Әділетсіздіктен

E) Еріккеннен

2. Айдарханның бесік жасауына себеп болған жағдай

A) Баласы қатты жылағандықтан

B)Ақсақал айтқандықтан

C)Баласын тербеткісі келгендіктен

D)Баласының ағашта тыныш ұйықтауы

E)Әкесінен қалған ағаш болған соң

3. Мәтіннің соңғы бөлігіне қатысты мақал-мәтел

A) Жаман деп бесікке күлме, Тар деп бар есікке күлме.

B)Ауылым - алтын бесігім.

C)Төріңде бесік тұрса, төре де бас иеді.

D)Бесік–ұшар ұяң, Есік – алтын шыған.

E)Өз елің - алтын бесік.

4. Айдархан бидің қапалануының себебі

A)Ну орманның өртеніп кеткеніне

B)Баласының жылай беретініне

C)Алыс сапарлап кеткеніне

D)Сұмдықтың болғанын сезгеніне

E)Ақсақалдың ғайып болғанына

Дұрыс жауапты сәйкестендіреді.

Рөлдік ойын, сурет, әңгіме арқылы орындайды.

Өз ойларын кластер түрінде көрсетеді.

Өз пікірін жазады.

Мадақтау

Ауызша кері байланыс

Дескриптор: Мәтінді түсініп оқиды, сұрақтарға жауап береді.

«Екі жұлдыз, бір тілек»

Дескриптор: Дәстүр элементтерін ажыратады

Өзін-өзі бағалау

Дескриптор: Дәстүрдің тәрбиелік мәнін түсінеді, шығармашылық танытады.

Дескриптор: Тақырып бойынша қорытынды жасайды.

Мадақтау

Музыка: жеңіл фондық әуен (Қазақ күйлері), интерактивті тақта.

YouTube бейнеролик: «Бесікке салу дәстүрі» https://youtu.be/BS0r-HNKl1Y?si=PrjZFB0RzOi1BRXf

Wordwall: “Бесік туралы не білемін?” викторинасы

LearningApps.org – “Бесік пен дәстүрлер” ойыны

Padlet.com – топ жұмысы нәтижесін жүктеу

Сурет қағаздары, маркерлер

Интерактивті тақта, стикерлер

Бөлім:	Оқу сауаттылығы
Педагогтің тегі, аты, әкесінің аты (болған жағдайда)
Күні:
Сынып:	Қатысушылар саны:	Қатыспағандар саны:
Сабақтың тақырыбы	Терек қандай ағаш?
Сабақтың мақсаты
Құндылақтарды дарыту	Ойлау дәлдігі – нақты дәлелдеуге баулиды. Шындыққа құштарлық дамиды.

Сабақтың барысы

Сабақтың кезеңі/ уақыт

Педагогтің әрекеті

Оқушының әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Сабақтың басы

Сабақтың ортасы

Жұптық жұмыс

Топпен жұмыс

Қортындылау

Кері байланыс

Сәлемдеседі, жағымды атмосфера орнатады. «Жапырақ сыйла» ойынын өткізеді.

«Болжау» әдісі.

Терек ағашының суретін, қысқа бейнеролик көрсетеді. Сұрақ: «Бұл ағашты көрдің бе? Ол неге пайдалы?»

Ойлан–Жұптас–Бөліс.

Мәтінді мәнерлеп оқиды, жаңа сөздермен жұмыс жүргізеді.

«Терек»

Терек таулы жерде өсетін көктеректен (осина) таралған. Іле Алатауының ылғалды бөктерлерінде, қар көп тоқтап қалатын жерлерде өседі. Қазір теректің түрі көп. Гибридті түрлері де жеткілікті. Суарылуы жақсы болса, бір жылда 2-3 метрге дейін көтеріледі. Бәрі күтіміне байланысты. Қарағай мен еменнің жүз жылда беретін өнімін терек 13-ақ жылда береді. 50-60 жылға дейін өсе береді, сосын ғана өсімі азаяды. Жағдайлы жерде бұл ағаш 120-150 жылға дейін өмір сүреді. Терек – өте әдемі ағаш. Тік өседі. Ағаш өсіргісі келгендердің көпшілігі теректі мамық шашады деп егуден қашқақтайды. Мұның шешімі оп-оңай. Аталық теректен алған шыбық мамық шашпайды. Асықпай қарап жүріп, мамық шашпайтын аталық теректің тұқымын алу керек. Теректі егіп, өсіру үшін көп қаражат керек емес. Қалемшесін, шыбықтарын күз соңында немесе ақпан айында кесіп алып, көлеңкелі жерге көміп тастаған дұрыс. Қазылған жердің тереңдігі бір жарым метрдей болса жетеді. Осы ұраға терек шыбықтарын елу-елуден байлап, үстіне сабан тастап, көміп тастаңыз. Сәуір айының 27-29-ы аралығында қайтадан аршып алып, 20- 25 сантиметр қалемшелеп кесіп, жерге қисығынан қадау керек. Қисық дегенде, шамамен 45 градустай, көлбеу егілгені жөн. Мұның себебі – көлбеу егілген кезде шыбықтың буындары жерге тиіп тұрады да, ағаш осы буындардан өсіп шығады. Негізгі өскін жерден нәр алып тұрғасын тез тамырланады.

LearningApps.org –

“Теректің қасиеті” ойыны

Сәйкестендіру тапсырмасы: “Теректің қасиеті мен пайдасын тап.”

Топтарға бөледі:

1-топ – «Терек туралы мақал-мәтелдер» табу

2-топ – «Ағаш отырғызушы бала» әңгімесін сахналау

3-топ – терек бейнесін суреттеп сипаттау.

Кластер әдісі

«Терек – табиғаттың досы» кластерін жасатады

Кері байланыс орнату

Әр оқушы бір-біріне жасыл жапырақ (тілек) береді.

Өз ойларын айтады, бейнероликті талдайды.

Мәтінді жеке, жұппен оқып, негізгі ойды анықтайды, Талдау сұрақтарына жауап береді.

1.Мәтін мазмұнына алшақ ой

A)Терек өсіру үшін көп қаражат керек емес.

B)Терек тік өседі.

C)Негізгі өскіні жай тамырланған.

D)Терек 150 жылға дейін өмір сүре алады.

E)Терек өнімді тез береді.

2.Терек буындардан өсіп шығуы үшін жасалатын әрекет

A)Жерге қисық қадау керек

B)Көлбеу егілуі керек

C)Аршып алу керек

D)Қалемшегін кесу керек

E)Жерді 1,5 метрдей қазу керек

3. Мәтін мазмұнына лайықты мақал-мәтел

A)Ағаш көркі – жапырақ

B)Адам досымен, ағаш тамырымен мықты.

C)Жаңбыр бір жауса, Терек екі жауады

D)Ағаш екпей, жеміс бермес.

E)Қанатсыз құс- Жапырақсыз ағаш

4.Теректің өсу жерлері

A)Ылғалды жерлерде

B)Қар тоқтамайтын жерлерде

C)Тау бөктерлерінде

D)Ашық алаңқайларда

E)Шөлді жерлерде

Дұрыс жұпты сәйкестендіреді.

Топтық, рөлдік, шығармашылық жұмыс орындайды.

Кластер толтырады.

Экраннан өздеріне керекті түсиі басу арқылы кері байланыс жасайды

Мадақтау

Дескриптор: Тақырыпты болжайды, табиғат туралы ой айтады.

Дескриптор: Мәтінді түсініп оқиды; негізгі ойды табады.

Дескриптор: Ақпаратты ажыратады, қорытынды жасайды.

Дескриптор: Табиғатқа қамқорлық идеясын жеткізеді, сөйлеу мәдениетін дамытады.

Дескриптор: Табиғатты қорғау маңызын түсінеді.

Сабақтан алған әсерін айтады.

Музыка, жасыл жапырақ үлестірмелер «Шаттық шеңбері

YouTube: «Терек – табиғаттың тынысы» бейнежазбаhttps://youtu.be/ZJtzn6y0QFk?si=iFxGOHvQnuvaNipt

Интерактивті тақта

LearningApps.org – “Теректің қасиеті” ойыны

Padlet.com – топ жұмысы нәтижесін жүктеу

Сурет парақтары, маркерлер

Интерактивті тақта, стикерлер

Интерактивті тақта

Бөлім:	Оқу сауаттылығы
Педагогтің тегі, аты, әкесінің аты (болған жағдайда)
Күні:
Сынып:	Қатысушылар саны:	Қатыспағандар саны:
Сабақтың тақырыбы	Әжелер күні
Сабақтың мақсаты	Мәтінді түсініп оқиды, негізгі ойын анықтайды;Әже туралы өз пікірін айтады; Отбасындағы үлкендерді құрметтеу сезімін қалыптастырады.
Құндылақтарды дарыту	Әділдік – нәтижені әділ бағалауға үйретеді. Өзін-өзі бағалау қалыптасады

Сабақтың барысы

Сабақтың кезеңі/ уақыт

Педагогтің әрекеті

Оқушының әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Сабақтың басы

Oқушылapмен сәлемдесу, оқушыларды түгeлдeу, oқушылapдың нaзapын caбaққa aудapу

«Жылы сөздер себеті» ойынын ұйымдастырады.

«Болжау» әдісі .«Әжелер күні» суреті мен бейнеролик көрсетеді. Сұрақ: «Әже сен үшін кім?»

INSERTәдісі арқылы мәтінді оқиды, жаңа сөздермен жұмыс жасайды.

Жыл сайын наурыз айының алғашқы жексенбісінде Франция елі Әжелер күнін (Fête des grands-mères) атап өтеді. Бұл күні жасы 55-тен асқан апаәжелерге ерекше құрмет көрсетіледі. Әжелер мерекесі ұлттық мәртебеге ие болғандықтан, бұл күнді француз халқы асыға күтеді. Бұл мерекенің француз халқының өмірінде орын алуына «Әжелер» кафесі мен ірі сауда орындарының маркетингтік агенттіктері себепші болды. Жүздері мейірімге толы апа-әжелер бұл күні әдемі көйлектерін киіп, төл мерекелерін атап өтуге дайындалады. Мереке күні апа-әжелерін құттықтап, олардың көңілін көтеру үшін немерешөберелер арнайы сый-кәделер жасайды. Бұл күні барлық дүкендер мен сауда орталықтарында әжелер үлкен жеңілдікпен өздеріне қажетті бұйымдарды сатып ала алады. Мейрамханалар мен кафелерде мерекелік мәзір дайындалады. Ал туристік фирмалар әжелер мен олардың немерелеріне тегін экскурсиялық бағдарламалар қарастырады. Әжелер мерекесінің жексенбі күні тойлауында бір гәп бар. Француз халқының апа- әжелерінің жасы келіп, зейнетке шықса да, олар еңбек етуден жалықпайды. Олардың ойынша, жұмыс істеген жан ешуақытта қартаймайды. Сондықтан болар, әжелер күні жексенбі, демалыс күні тойланады. Ал 8наурыз мерекесі Франци елінде мемлекеттік мәртебеге ие болмағандықтан, бұл күні ешкім демалмайды. Мереке кең көлемде атап өтілмегендіктен, француз халқының қыз-келіншектері мен апа-әжелері өздеріне бағытталған игі тілектерді естумен ғана шектеледі.

«Сәйкестендіру әдісі».

“Әженің ісі мен немеренің ісін сәйкестендір” кестесін береді.

Топтық жұмыс: 3 топқа бөледі:

1-топ – “Әжем – алтын қазынам” эссе жазады;

2-топ – әжеге арнап құттықтау хат жазады;

3-топ – сурет салып, сипаттама береді.

«Кластер әдісі»

“Әже — отбасының шуағы” кластері.

Кері байланыс

Мұғаліммен амандасады.

Әжелеріне арналған жылы сөздерді айтады.

Бейнероликті тамашалап, пікір білдіреді.

Оқушылар өз ойын айтады.

Мәтінді мұқият оқу арқылы оқушылар мәтіндң талдау сұрақтарына жауап береді.

1.8 наурыз мерекесінің Францияда тойланбауының себебі

A)Ешкім дем алмағандықтан

B)Мереке кең көлемде аталып өтілмегендіктен

C)Мемлекеттік мәртебеге ие болмағандықтан

D)Әжелер күні ғана тойланатындықтан

E)Демалыс күнге дөп келгендіктен

2.Әжелерге жататын құрметтің бірі

A)Әжелерге кез келген адам кедә-сый жасайды.

B)Әжелер жексенбі күні жұмыс жасамады.

C)Әжелерге жеңілдікпен экскурсиялар ұымдастырылады.

D)Әжелерге немерелері арнайы сый-кәде жасайды

E)Әжелерге әдемі көйлектер сыйланады.

3.Әжелер күні мерекесінің жексенбі күні жасалуының мәнісі

A)Жексенбі күні жұртшылықтың барлығы дем алатындықтан.

B)Көктемнің ең алғашқы жексенбісі болатындықтан.

C)Барлық адамдарға жексенбі ыңғайлы болғандықтан

D)Туристік фирмаларда саяхатқа орындар болатындықтан

E)Зейнетке шықса да, еңбек етуден жалықпайтындықтан

4.Мәтін мазмұнына лайықты даналық ой

A)Кәрілік – дауасыз дерт

B)Күлсең, кәріге күлме

C)Өсетін елдің қарты - қазына болар

D)Қарттың айтқанын істе

E)Қарт кебінін қапта сақта

Кестедегі әрекеттерді сәйкестендіреді.

Топтық жұмыс орындайды, қорғайды.

Кластерге өз ойларын қос

ады.

Алған әсерлерімен бөліседі.

Мадақтау

Дескриптор:Тақырыпты анықтайды.

Қол шапалақта

Дескриптор:

Мәтінді түсініп, сұрақтарға жауап береді.

«Екі жұлдыз, бір тілек»

Дескриптор: Отбасылық рөлдерді ажыратады.

Дескриптор: Ойын шығармашылықпен жеткізеді.

Декриптор:

Негізгі ойды қорытындылайды.

Ауызша мадақтау

Себет, жүрекшелер

YouTube: «Әжелер мейірімі» бейнеролик

https://youtu.be/I0dGdrXn7Xc?si=GVrIizFNolWwLR7x

Мәтін: «Әжелер күні»

LearningApps.org

А3 парақтар, фломастер

Интерактивті тақта, стикерлер

Стикерлер

Интерактивті тақта

Бөлім:	Оқу сауаттылығы
Педагогтің тегі, аты, әкесінің аты (болған жағдайда)
Күні:
Сынып:	Қатысушылар саны:	Қатыспағандар саны:
Сабақтың тақырыбы	Бұғнай
Сабақтың мақсаты	Мәтінді түсініп оқиды, негізгі ойды анықтай алады. Бұғнайдың іс-әрекетіне баға беріп, өз ойын дәлелмен жеткізеді. «Бұғнайдың орманға хаты» тақырыбында шығармашылық тапсырма орындайды. Мәтіндегі жаңа сөздердің мағынасын түсініп, сөйлемде орынды қолданады.
Құндылақтарды дарыту	Жаңаға бейімделу – заманауи технологияға үйренеді. Тәжірибеге құрмет артады.

Сабақтың барысы

Сабақтың кезеңі/ уақыт	Педагогтің әрекеті		Оқушының әрекеті		Бағалау	Ресурстар
Сабақтың басы Ортасы Топтық жұмыс Бекіту Қортындылау Кері байланыс	Oқушылapмен сәлемдесу, оқушыларды түгeлдeу, oқушылapдың нaзapын caбaққa aудapу. «Жылы лебіз» әдісі Психологиялық ахуал тудырады, табиғат туралы жұмбақ айтады. «Ой қозғау» Сурет көрсетіп, «Бұғнай» кім немесе не екенін болжауға бағыттайды. Мәтінді мәнерлеп оқиды, сұрақтар қояды. Топтық жұмыс ұйымдастырады. Бұғнай ойыны Бұғнай ойыны көгалдарда, үлкен бөлмелерде өтеді. Ойнаушылардың жас ерекшеліктері ескерілмейді, ойнағысы келгендердің бәрі қатысады. Ойнаушылар қаншалықты көп болса, ойын соншалықты қызықты өтеді. Ойын жүргізуші ойнаушыларды айнала отырғызып, "бірінші бұғнай", "екінші бұғнай", "үшінші ..." тағысын тағы, ең соңына дейін отырғандарды санап шығады да, "Пәленінші бұғнай",- деп дауыстайды. Аты аталған бұғнай орнынан атып тұрып, келесі біреуін шақыруы керек. Әдетте, малдас құрып отырған балалар, жүресінен немесе жамбасымен отырған қыздар бірден тез тұра алмай қалады. Ал, кейбір сақ отырған ойыншылар аты аталмай тұрып кетеді. Осындай орнынан уақытында тұра алмай қалған және аты аталмай атып тұрып кеткен ойыншыларға жаза қолданылады. Ондай адам көпшіліктің ұйғарымымен ортаға шығып өнер көрсетеді. («Қазақтар» анықтамалығынан) «Ойлан – жұптас – бөліс»әдісі Тест, шығармашылық тапсырма береді: «Бұғнайдың орманға хаты». Бұғнай мен ханталапай ойынын салыстырады.		Мұғаліммен амандасады. Жұмбақ шешеді, назар аударады. Өз болжамын айтады, тақырыпты табады. Ұлттық ойындарды атайды. Мәтінді тізбектей оқиды, кейіпкерге мінездеме береді.Сонымен қоса мәтінді талдайды. 1. Ойында ойнаушылардың көп болуының себебі A) Ойын қызықты өтуі үшін B) Бұғнайлардың шексіз болуы үшін C) Өнер көп көрсетілуі үшін D) Ойынның шарты сондай болғаны үшін Үлкен бөлмеде ойналатындықтан 2.Бұғнайдағы қыздардың отырысы A)Малдас құрып отырады B)Нық отырады C)Тікесінен отырады D)Жамбасымен жатады E)Жүресінен отырады 3.Жаза қолданылатын сәт A)Аты аталған соң тұрып кетсе B)Аты аталмай отырып қалса C)Уақытынан бұрын тұра алмай қалса D)Аты аталып тұрып кетсе E)Шарт орындалмай тұрып кетсе 4.Мәтіннің тірек сөздері A)Адам, біреу B)Жамбас, кейбір C)Көгал, адам D)Бұғнай, ойыншы E)Бұғнай, үлкен Жеке жұмыс жасайды, пікірін білдіреді. Өз ойын жазады, салыстырады. «Аяқталмаған сөйлем» тәсілі «Мұғалімге жеделхат» тақтасына оқушылар стикер жапсыру арқылы орындалады. Оқушылар өздеріне жақын сөйлемді таңдап, айтылған ойды жалғастырады: - бүгінгі сабақта мен....түсіндім, ...білдім, ....көзімді жеткіздім. - бүгін сабақта қуантқаны..... - мен өзімді үшін мақтар едім. - маған ерекше ұнағаны..... - сабақтан соң маған келді.		Белсенді қатысуы. Мадақтау Дескриптор;Тақырыпты дұрыс болжайды. Дескриптор: Негізгі ойды анықтайды, сұрақтарға жауап береді. Дескриптор: Мәтін мазмұнын түсінгенін дәлелдейді. Дескриптор: Пікірін дәлелмен жеткізеді. Бағалау парағы арқылы өз жұмысын бағалайды.	Суреттер, интерактивті тақта Суреттер, Табиғат бейнесі, бейнеролик https://youtu.be/eZqHNevw6Ao?si=On2JcsPrDsxe6qb_ Мәтін көшірмесі, маркерлер Видеоролик https://youtu.be/h_1h-UNW0ho?si=0qcuGcz8Vnn1STje А4 қағазы, стикер
Бөлім:		Оқу сауаттылығы
Педагогтің тегі, аты, әкесінің аты (болған жағдайда)
Күні:
Сынып:		Қатысушылар саны:		Қатыспағандар саны:
Сабақтың тақырыбы		Қорқыт ата
Сабақтың мақсаты		Мәтінді түсініп оқиды, Қорқыт атаның өмірі мен даналығын анықтай алады. Қорқыт атаның дана сөздерінен тәлім алады, өз пікірін айтады.
Құндылақтарды дарыту		Прагматизм – білімді өмірде қолдану. Жауапкершілік артады.

Сабақтың барысы

Сабақтың кезеңі/ уақыт

Педагогтің әрекеті

Оқушының әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Сабақтығ басы

Ортасы

Тптық жұмыс

Қортындылау

Кері байланыс

Oқушылapмен сәлемдесу, оқушыларды түгeлдeу, oқушылapдың нaзapын caбaққa aудapу.

Психологиялық ахуал тудырады.

«Домбыра әуені» ойыны

Музыка әуенімен «Домбыра үні» ойынын ұйымдастырады: кім домбыра даусы шыққанда тоқтайды, сол Қорқыт туралы бір сөз айтады.

«Ой қозғау» әдісі

Суреттер мен бейнеролик көрсетеді: Қорқыт, қобыз, Сырдария. Сұрақ: «Қорқыт ата туралы не білесіңдер?»

Бейнеролик.«Қорқыт ата туралы аңыз»

Мәтінді мәнерлеп оқиды. Мағынасын талдайды, сұрақтар қояды.

Қорқыт ата

Қорқыттың нақыл сөздері Баят руында Қорқыт ата дейтін білікті, сәуегей адам болыпты. Тәңірі зердесіне салған соң оның барлық болжамдары қатесіз болған...

Оғыз тайпаларында Қорқыт ата ең қиын деген мәселелерді шешкен. Қандай ғана қиын іс болмасын, Қорқыттың кеңесін алмай, ел ешбір жұмысқа қол ұрмаған. Ел оның барлық өсиетін (билігін) бұлжытпай орындаған. Қорқыт атадан мынадай нақыл сөздер қалыпты: «Тәңірге сиынбаған адамның тілегі қабыл болмайды. Тәңірісі құрамаса, ешкімнің бірі екеу болмайды. Тәңірі бендесінің маңдайына не жазса, сол болады. Оның жазуынсыз адам жамандық көрмейді, ажал келіп, өлмейді. Өлген тірілмейді, кеудеңнен қаның кетсе, ол қайтып келмейді. Жігіт тірісінде Қаратаудай қылып, бір күн тыным көрмей дүние жияды, байиды. Бірақ соның ішінен ол өзіне тиісті үлесін ғана жейді. Сулар тарам-тарам болып қаншама тасып аққанымен, теңіздерді толтыра алмайды. Менмен, тәкаппар адамды тәңірі сүймейді.

Басқалардан өзін жоғары ұстаған адамға тәңірі бақ бермейді. Өзіңнен тумаса ұл өгей: қаншама бағып, қаққаныңмен ол саған ұл болмайды. Ер жетіп, ат жалын тартып мінген соң өз жөніне кетеді, бәлки ол тәрбиелеген адамға көрдім-білдім деген сөзді де айтпас. Күлді қаншама үйгенмен төбе болмас. Қара есектің басына жүген таққанмен – тұлпар болмас. Күңге сары пай шапан жапқанмен – бәйбіше болмас. Қар қаншама қалың жауғанмен – жазға бармас. Гүлденіп өскен бәйшешек – күзге бармас. Тозған мақта бөз болмас, ежелгі жау ел (дос) болмас. Ат қиналмай жол шалмас. Қайыспас қара балтасыз жау алынбас. Мыңғырған мал жиғанмен, адам жомарт атанбас. Анадан өнеге көрмеген қыз жаман, атадан тағылым алмаған ұл жаман. Ондай бала ел басын құрап, үйінен дәм беруге де жарамас.»

«Сәйкестендір» әдісі

– Қорқыттың нақыл сөзі мен мағынасын сәйкестендір.

Топтық жұмыс.

«Ойлан – жаз – бөліс» әдісі

Шығармашылық тапсырмалар береді:

1. «Қобыз сазы» – Қорқыт туралы 4 жол өлең жаз.

2. «Егер мен Қорқыт болсам...» – эссе.

«Даналық қобдишасы»әдісі

Қобдишадан бір нақыл сөзді алып, мағынасын түсіндіреді.

Кері байланыс

«Күй жүрегімде» әдісімен: күй тыңдатады да, “Қорқыт маған…” сөйлемін аяқтауды сұрайды.

Мұғаліммен амандасады.

Әуенге билейді, тоқтағанда «дана», «күйші», «жырау» сияқты сөздер айтады.

Өз білетіндерін айтады, болжам жасайды.

Үш суретті негізге ала отырып, Қорқыт атаның Сырдария өңірінде дүниеге келіп, оның жанының серігі- қобыз аспабы болғаны туралы сө етеді.

Мәтінді түсініп оқу барысында мәтінді талдайды.

1.Қорқытқа тән сипат

A)Көреген

B)Оқыған

C)Зияткер

D)Бақсы

E)Көрсеқызар

2.Тағдыр туралы айтылған нақыл сөзі

A)Оның жазуынсыз адам жамагдық көрмейді.

B)Гүлденіп өскен бәйшешек – күзге бармас.

C)Мыңғырған мал жиғанмен, адам жомарт атанбас.

D)Анадан өнеге көрмеген қыз жаман.

E)Күлді қаншама үйгенмен төбе болмас.

3.Қорқыттың ақылынсыз ешбір жұмыстың орындалмауының мәнісі

A)Қорқытқа барлығының бағынышты болғанын көрсетеді.

B)Қорқыттан күллі тайпаның қорыққандығын көрсетеді.

C)Қорқыттың өз тайпасының көсемі болғандығын көрсетеді.

D)Оның мысының басып тұрғандығын көрсетеді.

E)Қорқыттың қиын мәселені шешетін көрегендігін көрсетеді.

4.Мәтін мазмұына алшақ ой

A)Ел ешқандай жұмысқа қол ұрмаған.

B)Барлығы Қорқыттың кеңесін алған.

C)Оның барлық болжамдары қате болған.

D)Қорқыт Баят руынан шыққан.

E)Оғыз тайпаларына танымал болған.

Топта жұмыс істейді, дұрыс сәйкестендіреді.

Өз шығармасын жазады, бөліседі.

Нақылды түсіндіреді, мысал келтіреді.

«Қорқыт маған даналық үйретті», «Мәңгілік туралы ойландырды» т.б. жауап береді.

Мадақтау

Белсенді қатысуы.

Дескриптор: Ой бөліседі, болжам жасайды.

Дескриптор: Мәтінді түсінеді, негізгі ойды анықтайды. Қорқыттың іс-әрекетін сипаттайды, даналығын түсіндіреді.

4/5 сұраққа дұрыс жауап берсе – «өте жақсы».

Шығармашылық ой қорытады.

Дескриптор: Дұрыс түсіндіреді.

Музыка, домбыра үні жазбасы

Суреттер, бейнеролик

https://youtu.be/Vy-FZbHNK6E?si=HZcsNj8A2DT8lvWC

Мәтін көшірмесі, маркер

Карточкалар, интерактивті тақта

А4 парақ, қалам

Қобдиша, сұрақтар

Бөлім:	Оқу сауаттылығы
Педагогтің тегі, аты, әкесінің аты (болған жағдайда)
Күні:
Сынып:	Қатысушылар саны:	Қатыспағандар саны:
Сабақтың тақырыбы	Күйеу қоржын
Құндылақтарды дарыту	Ынтымақтастық – топпен жұмыс жасайды. Бір-біріне құрмет артады.
Сабақтың мақсаты	Мәтінді түсініп оқиды, негізгі ойды анықтайды. - “Күйеу қоржын” дәстүрінің мәнін түсініп, өз пікірін айтады. - Шығармашылық тапсырма арқылы ұлттық салт-дәстүрге қызығушылық танытады.

Сабақтың барысы

Сабақтың кезеңі/ уақыт

Педагогтің әрекеті

Оқушының әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Сабақтың басы

Сабақтың ортасы

Топтық жұмыс

Қортындылау

Кері байланыс

Oқушылapмен сәлемдесу, оқушыларды түгeлдeу, oқушылapдың нaзapын caбaққa aудapу.

Психологиялық ахуал тудырады: “Тілек шеңбері” әдісі.

“Бейнеролик көру”:

“Күйеу қоржын” дәстүрі туралы қысқа видео.

Мәтінді мәнерлеп оқиды. “INSERT” әдісімен жұмыс.

«Қоржын»

Жас жұбайлар, той иелері, құда-құдағи, жүректі жарып шыққан ақ тілектер, көңілді әуен, қызықты шоу-бағдарлама және осының барлығын бір – бірімен байланыстырып, өмірде бір рет қана болатын оқиғаны барынша есте қалатындай етіп өткізуге өз үлесін қосатындарынды асаба. Бұның барлығы бір күнде ғана орын алатын оқиғалар. Алайда,

дайындығы мен машақаты бірнеше айларға созылады. Той алдында әулеттің ақылдасуы (құрылтай), тойға дайындық, ас мәзірі, қонақтар тізімі, өтетін орны (мейрамхана), киіт және басқада кәде сыйларды дайындау, бұның барлығы уақыт бөлуді қажет ететін жұмыстар. «Тойдың боларынан, боладысы қызық» деген содан қалса керек. Бұдан бөлек, міндетті түрде өткізу керек жөн-жоралғылар, салт-дәстүрлер де бар. Оларды өткізу үшін де арнайы дайындық қажет.

“Венн диаграммасы” әдісі

“Күйеу қоржын” мен “Сыңсу” дәстүрін салыстыру.

“Қоржын ішінде не бар?” ойыны – әр оқушы қоржыннан қағаз таңдап, тапсырманы орындайды.

Тапсырма түрлері:

1️⃣ “Күйеу қоржыны” туралы өлең шығару.

2️⃣ Қоржынның суретін салып, сыйлық идеясын жазу.

3️⃣ Қоржынның түрлерін жазады.

«Кластер » әдісі

Кері байланыс

Мұғаліммен амандасады.

Бір-біріне жылы лебіздерін білдіреді.

Видео көріп, сұрақтарға жауап береді.

Оқушылар мәтінді түсініп оқиды, белгі қояды: ✓ + ?

1. Той алдындағы әулеттің ақылдасуы

A) Ақыл шай

B) Мейрамхана

C) Кәде сый

D) Құрылтай

E) Құда қоржын

2. Тойдың дайындығының реті

1. Құрылтай

2. Тойға дайындық

3. Қонақтар тізімі

4. Ас мәзірі

5. Кәде сыйлар дайындау

6. Өтетін орны

A) 1, 2, 4, 3, 6, 5

B) 1,4, 6, 3, 5, 2

C) 5, 1, 6, 4, 3, 2

D) 6, 4, 2, 5, 1, 3

E) 3, 4, 1, 2, 6, 5

Топта салыстырады, ұқсастық пен айырмашылығын жазады.

Оқушылар таңдаған тапсырмасын орындайды.

Бүгінгі алған біоімдерін топтастырып жазады.

Алған әсерлерімен бөліседі

Мадақтау

Дескриптор

Сұрақтарға дұрыс жауап береді.

Дескриптор: Түсінік белгілері дұрыс қойылған.

Дескриптор

- Ұлттық дәстүр туралы ойын білдіреді.

Дескриптор: Шығармашылық және мазмұн сапасын айтады.

“Күйеу қоржын” дәстүрі туралы қысқа вhttps://youtu.be/nAoDM-UPzfw?si=ZymhyznDKf3TDXFSидео

Мәтін бөліктері, интерактивті тақта

Венн диаграммасы маркер

Түрлі суреттер, маркер

Кластер жазу парағы

Бөлім:	Оқу сауаттылығы
Педагогтің тегі, аты, әкесінің аты (болған жағдайда)
Күні:
Сынып:	Қатысушылар саны:	Қатыспағандар саны:
Сабақтың тақырыбы	Құмай тазы
Сабақтың мақсаты	Мәтінді түсініп оқиды, негізгі ойды анықтайды. - Құмай тазының ерекшелігін түсінеді. - Мәтін бойынша шығармашылық тапсырма орындайды. - Ит тұқымдары мен ұлттық мұра арасындағы байланысты анықтайды.
Құндылақтарды дарыту	Табиғатқа құрмет – әлем құрылысын түсінуге баулиды. Эстетикалық талғам қалыптасады

Сабақтың барысы

Сабақтың кезеңі/ уақыт

Педагогтің әрекеті

Оқушының әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Сабақтың басы

Сабақтың ортасы

Жұптық жұмыс

Қортындылау

Қосымша тапсырма

Кері байланыс

Oқушылapмен сәлемдесу, оқушыларды түгeлдeу, oқушылapдың нaзapын caбaққa aудapу.

“Шаттық шеңбері” әдісі.

Бейнебаян көру”:

«Құмай тазының аңшылықтағы рөлі» туралы қысқа бейнеролик көрсетеді.

Мәтінді мәнерлеп оқиды. “INSERT” әдісі арқылы түсінігін белгілейді (✓, +, –, ?).

«Құмай тазы»

Көшпелі бабамыз жаз жайлауды той-думандатып өткізсе, қысқы күнде ит жүгіртіп, құс салып саятшылық құрған. Сөйтіп, аңға салатын құстарды, мінетін атты – жүйрік ат, қыран бүркіт, алғыр қаршыға, құмай тазы, айлалы сұңқар деп ерекше қасиеттерімен атаған. Осындағы құмай тазының қасиетіне тереңірек тоқталсақ… Тазының ең жүйрігін, аң алғыш, ұшқырын құмай, құмай тазы деп атайды. Халқымыз тазының ең күштісіне, жүйрігіне «нағыз құмай екен, қанатты құмай екен» деген секілді мадақ сөздер айтқан, оның ерекше қабілеттеріне сүйсінген. Өз бойына біткен ептілік, жылдамдық, әдісқойлық, түлкі-қоянды құйындай соғатын, тіпті арқарға, қасқырға шабатын қасиеттердің бәрі құмайға тән. Құмай тазы өзінің ізшілдігімен, желмен жарысқан жүйріктігімен, сұлу мүсінімен өз аталастарының ішіндегі сырттаны, төресі деп есептелген. Асылы, құмайдың ерекше белгілері күшік кезінен-ақ байқалса керек. Мысалы, М.Мағауиннің «Тазының өлімі» атты шығармасындағы құмай тазы – Лашынның күшік кезіндегі сипаты: «Кеуделі екен, ұзаққа шабар. Қысқа мойын, әрі шықшытты, езулі көрінеді, қайратсыз да болмас. Артқы аяғы да келісті, маймақ біткен – жүйріктіктің белгісі», ал өсе келе «Шодыр төбелі басына түйе жапырақтай жалпақ, ұзын шашақты құлақтары әсем кейіп беріп тұр. Сойдақ тістері…». Осы шығармадағы аты аңызға айналған Бесқара құмайдың бейнесі: «Кеудесі шынтақтан сынық сүйем десем өтірік, тура үш елі төмен, құшақ жетпес зор; бір қырындап жантаймаса, түзу жата алмайтын. Басы үлкен, шықшытты. Дене бітімі мөлшерден тыс ірі болатын. Өз тұрғыластарынан озып туған ерекше тазы», – деп суреттелген.

“Кластер құру”

“Құмай тазының ерекшелігі” тақырыбында топпен жұмыс.

Кім жылдам табады?” (АКТ)

Интерактивті тақтада “Құмай” мен “Басқа ит тұқымдары” суреттерін сәйкестендіру ойыны (Wordwall).

“Кубизм” әдісі бойынша сұрақтар:

– Құмай тазы неге ерекше?

– Оның иесіне адалдығы неден байқалады?

– Егер сенде тазы болса не істер едің?

“Бес саусақ” әдісі: оқушылар сабақтағы өз әсерін бес сөзбен сипаттайды.

Мұғаліммен амандасады.

Көңіл-күйін білдіреді, сабаққа қызығушылықпен қатысады.

Бейне баянды тамашалап, өз ойларымен бөліседі.

Оқушылар мәтінді мұқият оқып, талдау сұрақтарына жауап береді.

1. Мәтінге лайықты тақырып

A) Саятшылық өнер

B) Құмайлар өмірі

C) Құмайлардың ерекшелігі

D) Көшпелі қазақ

E) Құмай тазы

2. Құмайға тән қасиеттер

A) Салғырттық

B) Қомағайлық

C) Әдісқойлық

D) Ірілік

E) Тексіздік

3. Лашынның күшік кезіндегі сипаты

A) Артқы аяғы келісті

B) Құйындай соғатын

C) Қанатты құмай

D) Мүлдем қайратсыз

E) Шықшыты ұзын

4. Лашын мен Бесқара құмайдың ұқсастығы

A) Басы кіші

B) Шықшытты

C) Денесі кішілеу

D) Тым жүйрік

E) Езулі

Құмай тазының қасиеттерін анықтап, кластер сызбасын жасайды.

Құмай тазы мен басқа да Азиялық иттердің тұқымдарын сәйкестендіреді.

Өз ойларын айтады, қорытынды жасайды.

Саусақ бейнесіне өз пікірін жазады.

Мадақтау

Дескриптор:

Мәтінді оқып, белгі қояды, жаңа ақпаратты анықтайды.

Дескриптор: Ақпаратты дұрыс топтастырады.

Дескриптор: Дұрыс сәйкестендіреді.

Дескриптор:

Негізгі ойды қорытындылайды.

Белсенді қатысу.

https://youtu.be/oDvbzTgOJfA?si=yOz91y10HQRr8I9s

Мәтін бөліктері мен флипчарт

Кластер сызбасы

Wordwall)

Куб

Суреттер

Бөлім:	Оқу сауаттылығы
Педагогтің тегі, аты, әкесінің аты (болған жағдайда)
Күні:
Сынып:	Қатысушылар саны:	Қатыспағандар саны:
Сабақтың тақырыбы	Бидай
Сабақтың мақсаты	Мәтінді түсініп оқиды, негізгі ойды анықтайды. - Бидайдың адам өміріндегі маңызын түсінеді. - Шығармашылық тапсырма орындау арқылы өз ойын білдіреді.
Құндылақтарды дарыту	Танымдық қызығушылық – есепке терең үңіледі. Дәлдікке ұмтылады.

Сабақтың барысы

Сабақтың кезеңі/ уақыт

Педагогтің әрекеті

Оқушының әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Сабақтығ басы

Ортасы

Шығармашылық тапсырма

Қортындылау

Кері байланыс

Oқушылapмен сәлемдесу, оқушыларды түгeлдeу, oқушылapдың нaзapын caбaққa aудapу.

“Егіншінің тілегі” әдісі. Әр оқушы бір жақсы тілек айтады.

“Миға шабуыл”

Суреттер көрсету

- «Бұл не? Қайда өседі?

Не үшін қажет?»

Мәтінді мәнерлеп оқиды, жаңа сөздерді түсіндіреді: “егін”, “дән”, “өнім”.

Бидай — астық тұқымдасына жататын аса маңызды дәнді дақыл. Қазақстанда алты түрі (Еділ бидайы, Полыпа бидайы, көже бидай, жұмсак бидай, қатты бидай, көбен бидай) өседі, жабайы түрлері сирек кездеседі. Биіктігі 40-130 см, тамыр жүйесі — шашақты, тарамданған. Сабағы қуыс, жұмыр, жапырағы таспа тәрізді, сағағы сабағын орай орналасқан. Гүл шоғыры — күрделі масақ, оның қынабында екі масақша қабыршағынан тұратын масақтар орналасқан, ал олардың аралығында үш-бес гүлдері болады. Масақтың пішіні ұршық тәрізді, түсі ақ, қызғылт кейде қара, ішінде қылтанағы болады. Тұқымы – ұзына бойына тартылған сызаты бар, беті жылтыр дән. Масақ қылтығына, түсі мен масақша қабыршағының түк басуына, қылтықтары мен дәндерінің түсіне, т.б. байланысты бидайдың түрлері түршелерге бөлінеді, ал әрбір түрше сорттардан тұрады.

“Семантикалық карта” әдісімен тапсырма:
Төмендегі сөздерді мағынасымен сәйкестендіру:
?Бидай — ...
?‍?Егінші — ...
? Нан — ...

Шығармашылық тапсырма (10 мин)

1️⃣ “Бидайдың сапары” тақырыбында қысқа әңгіме жазыңдар.

2️⃣ “Егер мен егінші болсам...” тақырыбында сурет салыңдар.

3️⃣ “Бидайдың дәні сөйлейді” рөлдік ойын ұйымдастыру.

“3 сөйлем” әдісі:

сабақта не білді, не қызық болды, не есте қалды?

Кері байланыс

“Нан тілімен сөйлейік” әдісі: стикерге нан суретіне сабақ туралы әсерін жазады.

Мұғаліммен амандасады.

Сабаққа жағымды көңіл-күймен қатысады.

Болжам жасайды, тақырыпты анықтайды.

Бидай. Ол егістік алқаптарында өсіріледі.
Бидайдан бәз ұн аламыз.Ұннан біз нан аламыз.

Мәтінді түсініп оқиды, белгі қояды. Оқыған мәтін бойынша талдай сұрақтарын белгілейді.

1. Бидай түрлерінің түршелерге бөліну ерекшелігіне жататын қатар

A)Түрше сорттарына қарай

B)Масақтың пішініне қарай

C)Масақтардың орналасуына қарай

D)Дәндерінің түсіне қарай

E)Биіктігіне қарай

2. Мәтін мазмұнына лайықты жауап

A)Бидайдың маңызы

B)Бидайдың пайдасы

C)Бидайдың сипаты

D)Бидайдың тұқымы

Сәйкестендіріп жазады.

Әңгіме немесе сурет салып, рөлдік ойын ойнайды.

Өз пікірін 3 сөйлеммен жазады.

Алған әсерлерімен бөліседі

Мадақтау

Дескриптор: Ой ұсына алады.

Дескриптор: Мәтінді дұрыс және мәнерлеп оқиды.
- Негізгі ойды анықтайды.

Дескриптор: Дұрыс сәйкестендіреді.

«Шаттық шеңбері»

суреттер, астық дәндері,

Мәтін, бейнероликсуреттер,

Бөлім:	Оқу сауаттылығы
Педагогтің тегі, аты, әкесінің аты (болған жағдайда)
Күні:
Сынып:	Қатысушылар саны:	Қатыспағандар саны:
Сабақтың тақырыбы	Қыстау
Сабақтың мақсаты	 Мәтінді түсініп, негізгі ойды анықтайды. Қыстау туралы мәлімет алады, көшпелілердің тұрмысын сипаттайды. Өз ойын жүйелі жеткізіп, шығармашылықпен жұмыс жасайды.
Құндылақтарды дарыту	Шығармашылық ойлау – жаңа үлгі жасайды. Эстетикаға тәрбиеленеді.

Сабақтың барысы

Сабақтың кезеңі/ уақыт

Педагогтің әрекеті

Оқушының әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Сабақтың басы

Сабақтың ортасы

Жұптық жұмыс

Қортындылау

Кері байланыс

Oқушылapмен сәлемдесу, оқушыларды түгeлдeу, oқушылapдың нaзapын caбaққa aудapу.

Психологиялық даярлық.

– «Суреттен тап» ойынын ұйымдастырады (жайлау, күзеу, қыстау суреттері).

– Негізгі сұрақ қояды: Қыстау не үшін қажет?

«Қысқы қазақ ауылы» бейнеролигін көрсетеді.

– «Қыстау» мәтінін мәнерлеп оқиды.

– Мазмұны бойынша сұрақтар қояды:

1. Қыстау дегеніміз не?

2. Неліктен адамдар қыстауға көшкен?

3. Жайлаудан айырмашылығы неде?

Қыстау

Қыстаулар орналасқан жерлерді таңдауға қазақ халқы, ерекше мән бергені белгілі. Қыстаулық жерлерді онда қыстататын мал түліктеріне және жайылымның табиғи жағдайына қарайтаңдайтын, қысқы жайылымды дұрыс пайдалану үшін қазақтар қыстау төңірегіндегі жерді бірнеше алаңға бөліп, ең алдымен қыстаудан алыстағы өрістерді пайдаланып жақын жайылым қыстың соңына қалдырған. Қыстыгүні тебіндеп келген малды суарудың да қажеті жоқ, өйткені жұлып жеген шөппен бірге қар қауып, сусынға қандырады. Ал қорада шөпте тұрған малды күніне екі рет суару керек. Мал суару үшін, қажетті құдықтар тау адырлар етегі, шилі жерлерде қазылады. Сондықтан қыстау аттарында географиялық терминдердің басым болуына себепші болды. Қыстаулар маңында бұлақтар, құдық, көл, жыра, айлар көптеп кездеседі. Қыстауларды, қысқы жайылымдардың меншікті сипаты болған. Осы күнге дейін сақталып қалған қыстау қоныс атауларында антропонимдердің жиі кездесетінін байқауға болады.

«Сәйкестендір»ойыны:

Қыстау — ..., Жайлау — ...

2. Сөйлемді толықтыр: Қыстауда адамдар ...

3. Венн диаграммасы арқылы салыстыр.

«Менің арман қыстауым» суретін салу.

2. (АКТ) Canva немесе Paint-та қыстаудың цифрлық бейнесін жасау.

– Жұмыстарын таныстыру.

Төмендегі сөздерге сүйеніп, «Қыстаудағы бір күн» тақырыбында шағын әңгіме (5–6 сөйлем) құрастыр.

Көмек сөздер:

боран, киіз үй, мал, шөп, жылы, отбасым, қыстау.

«Бағдаршам» әдісімен кері байланыс алады:

Мұғаліммен амандасады.

«Сәлемдесу» ойыны: Қазір біз сендермен ойын ойнаймыз, қимылды тез жасауларың керек.

«Бастаймыз» деген белгі берілгенде, мен қалай амандасу керек екенін

айтамын, сонда сендер бір

- бірлеріңмен тез - тез амандасасыңдар. Әр адаммен әртүрлі амандасасыңдар.

Сонымен, көзбен… қолмен… иықпен… құлақпен… тіземен…

иекпен… өкшемен… арқамен.

Суреттерді талдап, айырмашылығын атайды.

– Болжам айтады. –Күзеу, күздеу – күзгі қоныс. Жыл мезгілдеріне қарай қазақтың малшы ауылдары қыстау, көктеу, жайлау, күзеу секілді қоныстарға көшіп-қонып отырған. Көш жүгі жаздай даярланған азық-түлік, киіз-төсеніш, үй жабдықтары, қыстық киім есебінен құралып, күзге қарай молыға, ауырлай түседі.

Сабаққа назар аударады.

– Қыс туралы өз ойымен бөліседі.

Мәтінді мұқият оқиды.

– Сұрақтарға жауап береді, негізгі ойды анықтайды.

Мәтінді талдайды.

1. Қыстүгіні тебіндеп келген малды суармаудың себебі

A)Қыста су қатып жатады

B)Мал қыста суға төзімді болады

C)Қар қауып алады

D)Жұлып жеген шөппен қар жеп алады

E)Мал тебіндеп келгендіктен

2.Қыстау таңдауға ерекше мән берілуінің себебі

A)Жақын жайылымнан болуы үшін

B)Тебіндетін шөп болуы үшін

C)Жайылымның табиғи жағдайы дұрыс болуы үшін

D)Құдық қазуға ыңғайлы болуы үшін

E)Тау адырлары болуы үшін

3.Қазақстанда өсетін бидай түрлері

A)Қызыл бидай

B)Шашақты бидай

C)Күрделі масақты бидай

D)Көбен бидай

E)Есіл бойы бидайы

4. Бидайдың гүл шоғырындағы масақтардағы гүл саны

A) 2-5

B) 3-5

C) 4-5

D) 1-2

E) 3-4

– Жұппен, топпен орындайды.

– Өз пікірін дәлелдейді.

– Сурет салады немесе цифрлық макет жасайды.

– Өз жұмысын таныстырады, әңгімелейді.

Мысал:

Қыстауда күн суық, боран соғады. Біз киіз үйде от жағамыз. Малға шөп береміз. Әкем қораны қарайды, анам тамақ пісіреді. Қыстау жылы әрі жайлы.

Алған әсерлерімен бөліседі.

Мадақтау

Ауызша мадақтау

Дескриптор:

– Сұрақтарға жауап береді.

Дескриптор:

✓ Мәтінді түсінеді.

✓ Негізгі ойды табады.

Дескриптор:

✓Сәйкестендіруді дұрыс орындайды

✓Толық сөйлеммен жазады

✓Айырмашылықты анықтайды

Дескриптор:

✓ Шығармашылықпен орындайды

✓ Өз ойын жүйелі жеткізеді

Дескриптор: Шығармашылық ой қорытады

5–6 сөйлемнен тұратын әңгіме құрастырады

Интерактивті тақта, суреттер

YouTube бейне: “Қысқы қазақ ауылы. Қыстау өмірі” https://youtu.be/3CNkZNuAHPY?si=6mR7v305PKDFqfhB

Мәтін бөліктері, интербелсенді тақта

Үлестірмелі парақтар, Венн диаграммасы, маркерлер.

Canva, Paint, қағаз, түрлі түсті қарындаштар.

Суреттер, көмекші сөздер .

Интерактивті тақта

Бөлім:	Оқу сауаттылығы
Педагогтің тегі, аты, әкесінің аты (болған жағдайда)
Күні:
Сынып:	Қатысушылар саны:	Қатыспағандар саны:
Сабақтың тақырыбы	Балқарағай
Сабақтың мақсаты	«Балқарағай» мәтінін түсініп оқиды, негізгі ойын анықтайды.Табиғатты қорғау идеясын түсінеді.Шығармашылық және логикалық тапсырмалар орындайды.
Құндылақтарды дарыту	Сыни ойлау – деректерді талдайды. Шынайылықты бағалайды

Сабақтың барысы

Сабақтың кезеңі/ уақыт

Педагогтің әрекеті

Оқушының әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Сабақтың басы

Сабақтығ ортасы

Топтық жұмыс

Қортындылау

Кері байланыс

Oқушылapмен

сәлемдесу, оқушыларды

түгeлдeу, oқушылapдың

нaзapын caбaққa aудapу.

Оқушыларды топқа бөледі (жапырақтар арқылы).

– Сабақ тақырыбын ашады.

Миға шабуыл: экранда сурет (орман, ағаштар).

Сұрақ: «Қандай ағаштарды білесіңдер?»

– «Балқарағай» мәтінін мәнерлеп оқиды.

– Түсінгенін талқылайды.

«Балқарағай»

Балқарағайдың пайдасы өте зор. Самырсын майы, яғни, «кедровое масло» деп аталатын май осы балқарағайдан жасалады, бізде емес, Қытайда, әрине. Ал Еуропада аталмыш майдың 100 грамының өзі жүздеген АҚШ долларымен бағаланады. Ал Қазақстанда балқарағай әзірге ауладағы орындықта отырып шағуға арналған шемішкенің орнына ғана жүріп тұр. Оны шағу да оңай емес, шемішкені шақ келтірмей шағатындар балқарағайдың дәніне келгенде кібіртіктеп қалатыны бар. Себебі, қабығы тастай қатты тау жаңғағын шағудың да өзіндік тәсілі бар. Оны катондықтар жақсы біледі Балқарағай ағашының пайдасы керемет. Жалпы, Алтай балқарағайының құнарлылығы басқамен салыстырғанда өте жоғары. Қытайда ғана емес, Азия мен Еуропаның көптеген мемлекеттерінде кедр дәнінен жасалған дәрілерге сұраныс көп. Иван Грозный патшаның тұсында балқарағайды Ресей жылына 300 мың пұтқа дейін Швеция мен Англияға экспорттаған екен. Академик П.Палластың XVIII ғасырдағы жазбаларында Швецияның дәріханаларында омырау бездерінің ауруларына қарсы балқарағай майынан жасалған дәрілер сатылатынын жазыпты. Ертеректе орыс емшілері кедр жаңғағының майын гипертония, атеросклероз, асқазан жарасы ауруларына қарсы пайдаланып, сонымен бірге терінің күйген жерлерін сылап-сипауға, бұлауға пайдаланған. Адамның иммундық жүйесін күйшейтетін қасиеті бар балқарағай майында түрлі микро және макро элементтер бар. Оның құрамында ақуыз, көмірсу, А, В1 (тиамин), В2 (рибофлабин), В3 (РР ниацин) дәрумендері, сонымен қатар фосфор, марганец, кобальт, йод кездеседі. Балқарағай майының баланың өсуіне және адамның көз жанарына тигізер пайдасы да бар көрінеді.

«Ойлан–жұптас–бөліс» әдісі

Топтарға тапсырма береді:

1. Балқарағайдың пайдасын жаз.

2. Табиғатты қорғау жолдары.

«Жылдам жауап » әдісі

Сәйкестендір:

“Балқарағай – ...”, “Терек – ...”

2. Сөйлемді толықтыр: “Балқарағай өсетін жер – ...”

– “Бес жолды өлең” әдісімен «Балқарағай» сөзін сипаттау.

«Бағдаршам» әдісі арқылы кері байланыс алады.

Мұғаліммен амандасады.

– Топқа бөлінеді, сабаққа дайындалады.

– Өз ойларын ортаға салады.

Терек, Емен, Қарағай, Жөңке, Самырсын, Шырша.

Мәтінді тізбектей оқиды, негізгі ойды анықтайды.

Мәтінді талдайды.

1.Мәтін мазмұнына лайықты тақырып

A)Балқарағайдың түрлері

B)Балқарағайдың майы

C)Балқарағайдың дәні

D)Балқарағайдың пайдасы

E)Балқарағайдың сипаты

2. Мәтіндегі: «Ал Қазақстанда балқарағай әзірге ауладағы орындықта отырып шағуға арналған шемішкенің орнына ғана жүріп тұр»,- деген сөйлемнің мәнісі

A)Қазақстанда балқарағай майын өңдеуді құнттамайтыны

B)Қазақстанда балқарағай майына сұраныстың жоқтығы

C)Қазақстанда балқарағай майын өңдейтін өндірістің жоқтығы

D)Қазақстанда оны шағу арқылы денсаулыққа пайдаланатыны

E)Балқарағайдың Қазақстандағы молшылығы

3. Балқарағай майы ем болатын аурулар атауы

A)Бауыр, бүйрек

B)Атеросклероз, жүрек

C)Омырау безі, тамақ

D)Асқазан, қан қысымы

E)Иммундық жүйе, құлақ

4.Балқарағай майының құрамындағы пайдалы дәрумендер

A)Тмин, көмірсу

B)Йод, кальций

C)Кобальт, ақуыз

D)Тиамин, кальций

E)Флабиан, йод

– Топта талқылайды, плакатқа жазады.

– Жеке жұмыс орындайды.

5 жолды өлең құрайды:

1. Балқарағай

2. Биік, мықты

3. Желмен тербеледі

4. Табиғатты әсемдейді

5. Орман

Түстер арқылы өз түсінігін білдіреді.

Мадақтау

Белсенді қатысу.

– Ойын білдіреді.

Дескриптор:

✓ Мәтінді түсініп оқиды

✓ Негізгі ойды табады.

Дескриптор: Тақырыпқа сай жауап береді

✓ Пікірін дәлелдейді.

Дескриптор:

✓Сәйкестендіруді дұрыс орындайды

✓ Толық сөйлем құрайды.

Дескриптор:

Шығармашылық ой қорытады

✓ Сөз тіркесін дұрыс қолданады.

Өзіндік бағалау.

Әдіс: «Шаттық шеңбері»

АКТ: интерактивті тақта

Әдіс: «Миға шабуыл»

Оқулық, INSERT кестесі

Әдіс: «INSERT» (білемін–білдім–білгім келеді)

Флипчарт, маркер

Үлестірмелі парақтар

Суреттер

Интербелсенді тақта

Бөлім:	Оқу сауаттылығы
Педагогтің тегі, аты, әкесінің аты (болған жағдайда)
Күні:
Сынып:	Қатысушылар саны:	Қатыспағандар саны:
Сабақтың тақырыбы	Үй торғайы
Сабақтың мақсаты	Үй торғайы» мәтінін түсініп оқиды, негізгі ойды анықтайды. Табиғаттағы құстардың пайдасын біледі. Логикалық және шығармашылық тапсырмалар орындайды.
Құндылақтарды дарыту	Жауапкершілік – нақты деректерге сүйену. Әділ бағалау.

Сабақтың барысы

Сабақтың кезеңі/ уақыт

Педагогтің әрекеті

Оқушының әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Сабақтың басы

Сабақтың ортасы

Топтық жұмыс

Жұптық жұмыс

Қортындылау

Кері байланыс

Oқушылapмен сәлемдесу, оқушыларды түгeлдeу, oқушылapдың нaзapын caбaққa aудapу.

«Сиқырлы қорапша» (ішінен құс қауырсыны шығады – жаңа тақырыпты табады).

Сабақ мақсатын хабарлайды.

– Құстардың даусын тыңдату арқылы қызығушылық оятады.

«Миға шабуыл» әдісі.

Сұрақтар қояды:

-«Торғайды қайда кездестірдіңдер?»

- «Құстардың адамдарға қандай пайдасы бар?»

«Үй торғайы» мәтінін мәнерлеп оқиды.

– Мәтіннен негізгі ойды анықтау тапсырмасын береді.

«Үй торғайы»

Бұрын үй торғайының мекендейтін аумағы Солтүстік Еуропамен шектелді. Кейіннен кеңінен, сондай-ақ Солтүстік (Азия арктикалық, солтүстікшығыс, оңтүстік-шығыс және орталық бөліктерін қоспағанда), Еуропа және Азия таратылады және Шығыс Африка, Сенегал, Кіші Азия, Араб түбегі және Java аралдары. ХХ ғасырдың бастап жоғарыда аталған орындарда қоспағанда, кеңінен жерде және Рассел сәтте түрлі елдердің енгізілді, сондай-ақ, Оңтүстік Африка, Австралия, Жаңа Зеландия, Солтүстік және Оңтүстік Америка мен көптеген аралдар тұрады. Торғайдың синантропты түр болғандықтан, адамның тұрақты өмірінің әсерімен өзгеретін ортада өмір сүруге жақсы

бейімделген. Торғай ауылдық және қалалық жерлерде, Қиыр Солтүстік және Орта Азияның елді мекендерінде бірдей кездестіруге болады. Шаруа қожалығының кеңеюінен кейін солтүстіктен және оңтүстіктен тарақты таралуы оның жоғары көбейуіне ықпал етеді. Бозторғай тұрақты өмір сүреді, ол адам қонысы орындарына жақын жерде болуға тырысады, себебі адам қонысы жанында қорек мол, және ұя салуға ыңғайлы.

Топтық жұмыс

– Топтарға тапсырма береді:

«Кластер» әдісі

1-топ: Торғайдың сыртқы бейнесін сипаттау.

2-топ: Торғайдың адамдарға пайдасын жазу.

3-топ: Торғайды қорғау жолдарын ұсыну.

«Жұптық тексеріс» әдісі

«Сәйкестендір»:

торғай – ұя,

балапан – қамқорлық,

адам – табиғат

«Торғай туралы 3 факт жаз»

(Мысалы: кішкентай, ұя жасайды, дәнмен қоректенеді.)

«Бес саусақ» (1 – не білдім, 2 – не ұнады, 3 – не қиын болды...)

Мен торғай болсам...” тақырыбында шағын әңгіме немесе сурет салу.

– Еркін ойлауға мүмкіндік береді.

«Бағдаршам» әдісі арқылы кері байланыс алады.

Мұғаіліммен амандасады. Сабаққа назар аударады, тыңдайды, пікір айтады.

Торғай
Қарға
Бұлбұл
Сауысқан
Тоқылдақ
Әтеш
Қаз
Бүркіт

Өз тәжірибесінен мысал келтіреді.

Мәтінді тізбектей оқиды.Негізгі ойды табады, қысқаша мазмұндайды. Оқыған мәтіндерін талдайды.

1. Мәтін мазмұын ашатын тақырып

A)Торғайлардың сипаты

B)Торғайлардың түрі

C)Торғайлардың ерекшелігі

D)Торғайлардың тіршілік ортасы

E) Торғайлардың азығы

2. Торғайлардың тірлік ортасы

A)Шөлейт жерлер

B) Ашық алаңқайлар

C)Ауылдық жерлер

D)Тоғайлы мекен

Ақылдаса отырып, топтық постер жасайды, қорғайды.

– Жұппен орындайды, бірін-бірі тексереді.

– Шығармашылық жұмыс орындайды.

– Өз жұмысын таныстырады.

Өз көңіл күйін, түсінігін түстер арқылы білдіреді.

Мадақтау

Дескриптор: – Сұрақтарға дұрыс жауап береді, аттарын табады.

Дескриптор:

✓ Мәтінді түсініп оқиды

✓ Негізгі ойды анықтайды.

Дескриптор:

✓ Ақпаратты жүйелейді

✓ Нақты дәлел келтіреді.

Дескриптор:✓ Сәйкестендіруді дұрыс орындайды

✓ Мәтіннен дәлел келтіреді.

Дескриптор: ✓ Сөйлемдер логикалық байланыста

✓ Өз ойын анық жеткізеді.

Өзін өзі бағалайды.

АКТ: дыбыс файлы «Құстар үні»

Суреттер

Мәтін бөліктері жазылған парақшалар, суреттер

Флипчарт, маркер.

Әдіс: «Жұптық тексеріс»

«Бес саусақ» суреті.

Бағдаршам смайлигі

Бөлім:	Оқу сауаттылығы
Педагогтің тегі, аты, әкесінің аты (болған жағдайда)
Күні:
Сынып:	Қатысушылар саны:	Қатыспағандар саны:
Сабақтың тақырыбы	Алтын тамыр
Сабақтың мақсаты	Мәтін мазмұнын түсініп, негізгі ойын анықтайды. Алтын тамырдың қасиеті мен табиғаттағы рөлін сипаттайды. Креативті тапсырмалар арқылы өз ойын еркін жеткізеді.
Құндылақтарды дарыту	Бәсекеге қабілеттілік – тез шешім қабылдау. Әділ жарысқа баулиды.

Сабақтың барысы

Сабақтың кезеңі/ уақыт

Педагогтің әрекеті

Оқушының әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Сабақтың басы

Сабақтың ортасы

Тотық жұмыс

Қортындылау

Кері байланыс

Oқушылapмен сәлемдесу, оқушыларды түгeлдeу, oқушылapдың нaзapын caбaққa aудapу.

Психологиялық ахуал тудыру

«Болжау» әдісі

«Табиғаттың емшісі» бейнеролигін көрсетеді, «Бұл өсімдіктің қандай қасиеті бар деп ойлайсың?» деген сұрақ қояды.

-Бейнеролик қандай өсімдік туралы?

Алтын тамыр туралы не білеміз?

«INSERT» әдісімен түртіп алу әдісі

«Алтын тамыр» мәтінін мәнерлеп оқиды.

Алтын тамыр – ірі әрі жуан тамыры бар, жасаңшөп тұқымдасының семізот туысына жататын көп жылдық, шөп тектес, өте бағалы дәрілік өсімдік. Кейбір тамырының салмағы 900 грамға дейін жетеді. Тамырының сырт жағы алтын түстес сары да, ішкі жағы ақ түсті, кепкен кезде тамырының сынған жері ашық қызыл түсті болады. Тамырының сыртқы қабығын пышақпен ептеп аршыса мұрынға аңқыған хош иіс келеді, ал сыртқы қабықтан кейінгі қабық лимон сияқты сары түсті болады. Бұл – тек алтын тамырға ғана тән қасиет. Емдік қасиетіне тоқталар болсақ, Алтын тамыр 400 жылдан астам уақыттан бері халық

медицинасында қолданылып келеді. Ол, әсіресе, қытай медицинасында ертеден белгілі болған. Онда бұл өсімдіктің тамырын тауып келу үшін арнаулы экспедициялар ұйымдастырып отырған. Біздің еліміздің ғалымдары 1930 жылдан Алтай маңын мекендеген халықтарға белгілі осы дәрілік өсімдікті іздеп табу ісімен шұғылдана бастады. Соның нәтижесінде 1931 жылы совет ғалымы Г.В.Крылов басқарған экспедиция алтын тамырды Алтай тауларынан тапты. Алтын тамыр 1961 жылдан бері ғылыми медицинада қолданылып, аз уақыттың ішінде ғана халық арасына кеңінен белгілі болды. Құрамында глюкозид, илік заттар, флавоноидтер, крахмал, органик, қышқылдар, эфир майы бар. Халық медицинасында бұл өсімдіктің тамырынан жасалған дәрілерді адамның еңбек ету қабілетін күшейтетін, шаршағанды басатын дәрі ретінде пайдаланады. Асқазан мен жүйке ауруларын емдеуге де, жатырдан кеткен қанды тоқтату үшін де кеңінен қолданады. Өсімдікті қайнатып трахоманы да емдейді. Фармакологиялық зерттеулер бұл өсімдік тамырының денеге қуат беретін қасиетін толық анықтады. Әсіресе, ой еңбегімен айналысып, шаршаған адамдардың еңбек ету қабілетін едәуір арттыратыны белгілі болды.

Топтарға тапсырма береді:

– 1-топ: Алтын тамырдың пайдасын суретпен көрсет.

– 2-топ: Неліктен “Алтын тамыр” деп аталған?

– 3-топ: Өсімдік туралы бес жолды өлең құрастыр.

«Сиқырлы сурет» әдісі – оқушылар алтын тамырды бейнелеп, оған 2 сөйлемнен тұратын сипаттама жазады.

Кері байланыс

Мұғаліммен амандасады.

«Шаттық шеңбері» арқылы оқушылар бір- біріне жылы лебіздер білдіреді.

Болжам жасайды, ойларын айтады.

Оқушылар сұрақтарға жауап береді.

Мәтінді түсініп оқиды, сұрақтарға жауап береді.

Оқыған мәтінін талдайды.

1. Тамырдың «Алтын тамыр» деп аталуының мәнісі

A)Өте бағалы өсімдік болғандықтан

B)Бағасы алтынмен бірдей болғандықтан

C)Медицинада 400 жылдық тарихы бар

D)Тамырының сырт жағы алтын түстес

E)Екінші қабығы лимон түстес болғандықтан

2. Алтын тамырдың құрамындағы заттар

AГлюкозид, кальций

B)Фосфор, крахмал

C)Крахмал, эфир майы

D)Трахома, кальций

E)Флавоноид, лимон

3. Біздің елімізде алтын тамырды тапқан уақыт

A)20-ғасырдың ортасы

B)21-ғасырдың басы

C)19-ғасырдың басы

D)20- ғасырдың басы

E)20-ғасырдың алпысыншы жылдары

4. Алтын тамырға ғана тән қасиет

A)Ішкі қабығынан кейін мұрынға хош иіс келеді

B)Тамырының сынған жері лимон түстес болады

C)Тамырының сыртқы жағы ақ түсті

D)Тамырының денеге қуат беретін күші бар

E)Сыртқы қабығын аршығаннан-ақ, мұрынға хош иіс келеді.

Әр топ өз тапсырмасын орындайды және қорғайды.

Өз суреттерін салып, шағын сипаттама жазады.

Өз ойларымен бөліседі.

Мадақтау

Дескриптор:

Тақырыпты болжайды, ойларын ашық айтады.

Дескрипторлар

✅ Мәтіндегі негізгі ойды табады;

✅ 2–3 сұраққа дұрыс жауап береді;

✅ Өз ойын еркін жеткізеді;

Дескрипторлар

✅ Өз ойын еркін жеткізеді;

✅ Шығармашылық тапсырманы орындайды.

«Шаттық шеңбері»

YouTube бейнесі

https://youtu.be/01_MP0krQVY?si=oeX-Jgo2wGVI8J1M

Мәтін бөліктері жазыл,ан үлестірмелі қағаз, суреттер

Плакат, постер, маркер

«Жетістік баспалдағы», стикерлер

Бөлім:	Оқу сауаттылығы
Педагогтің тегі, аты, әкесінің аты (болған жағдайда)
Күні:
Сынып:	Қатысушылар саны:	Қатыспағандар саны:
Сабақтың тақырыбы	Сәукеле
Сабақтың мақсаты	«Сәукеле» мәтінін түсініп, негізгі ойды анықтау. Қазақ дәстүріндегі сәукеленің рөлі мен ерекшелігін сипаттау. Креативті тапсырмалар арқылы шығармашылық қабілетін дамыту.
Құндылақтарды дарыту	Тәртіп пен жүйелілік – қадамдық шешімге үйретеді. Логикалық ойлауға баулиды

Сабақтың барысы

Сабақтың кезеңі/ уақыт

Педагогтің әрекеті

Оқушының әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Сабақтың басы

Сабақтың ортасы

Топтық жұмыс

Қортындылау

Кері байланыс

Oқушылapмен сәлемдесу, оқушыларды түгeлдeу, oқушылapдың нaзapын caбaққa aудapу.

Психологиялық ахуал тудыру.

«Миға шабуыл» әдісі

Қазақ дәстүріне байланысты сәндік заттар бейнеленген слайд көрсетеді.

«Бұл не үшін қолданылған?» деп сұрақ қояды.

«Сәукеле» мәтінін мәнерлеп оқиды.

«INSERT» әдісімен түсінгенін белгілейді.

«Сәукеле»

Сәукеленің сұлбасы көк әлеміне шаншыла үшкілденген оттың алауына ұқсайды. Бұл шаңырақтың иесі – отағасы болса, ошақтың иесі – отанасы дегенді білдірсе керек. Сәукеле неғұрлым биік болған сайын салтанаты арта түседі. Шамамен екі қолды төбеден асыра созып, саусақтарының ұшын түйістіргендей ұзындықтаболған. Астыңғы тиянағы қозының жүнінен талдырып басып қарпылған жұқа ақ киізден қиылып тігіледі. Кейде сәукеленің астынан іш топы киіліп, бөзбен астарланып,

тысы ашық қызыл түсті қымбат матамен қапталып, әшекей бұйымдармен әрленеді. Маңдайы мен шекесі, жақтауы ( шықшыттан белге дейін), салпыншақ – жырғасы, әдемі ою – өрнек, шұбыртпа маржан – моншақ, тана – түймелермен, зер шашақ, оқа кесте, шоқ, қозамен, нәзік су моншақтармен жиектеліп, түрлі – түсті кестемен көмкеріліп безендірілген. Сәукеленің ұшар төбесіне бүрілген, етегі өкшесіне түскен желектің шоғырланған

төбілдірігіне әшекейлі қатырғы – бергек қадаған. Бұған қоса көзмоншақ, үкіаяқ, самай сырға, жыланбас т.б. әшекей бұйымдар тағылады. Сәукеленің астынан өңір мен жауырынды жауып тұратын жеңіл желек – зере киілген.

Ойлан – жұптас – бөліс

«Сәукелені не үшін киді?» тақырыбында пікір таластыру.

Бес жолды өлең

«Сәукеле» сөзіне бес жолдан өлең құрастыру

Кері байланыс

Мұғаліммен амандасады.

Түрлі түсті қалпақтарды кию арқылы бүгінгі күнге сәттілік тілейді.

Болжам жасайды, ойларын айтады.

Мәтінді оқып, сұрақтарға жауап береді.

1. Сәукеленің биіктігі нені аңғартады

A)Көкпен таласқандығын

B)Ерекше әсемдігін

C)Сәуеленің асылдығын

D)Салтанатының артуын

E)Сәукеленің биіктігін

2.Сәукележиектелетін бұйым

A) Бөзбенен

B) Киізбенен

C) Астарменен

D) Матаменен

Өз ойларымен бөліседі.

Бес жолды өлең құрастырады.

Өз ойларымен бөліседі.

Мадақтау

Дескриптор: Пікірін айта алады.

Дескриптор: Мәтінді түсінеді, негізгі ойды анықтайды.

«Өз өзін бағалау»

Түрлі түсті қалпақтар

Суреттер, презентация, «Миға шабуыл» әдісі.

Оқулық мәтіні, интерактивті тақта.

Мәтінн бөліктері жазылған үлекстірмелі қағаздар,маркет, суреттер.

Постер, маркер

Интербелсенді тақта, стикерлер

Бөлім:	Оқу сауаттылығы
Педагогтің тегі, аты, әкесінің аты (болған жағдайда)
Күні:
Сынып:	Қатысушылар саны:	Қатыспағандар саны:
Сабақтың тақырыбы	Қызғалдақ
Сабақтың мақсаты	«Сәукеле» мәтінін түсініп, негізгі ойды анықтау. Қазақ дәстүріндегі сәукеленің рөлі мен ерекшелігін сипаттау. Креативті тапсырмалар арқылы шығармашылық қабілетін дамыту.
Құндылақтарды дарыту	Ынтымақтастық – бірлескен жұмыс. Құрмет пен сенім

Сабақтың барысы

Сабақтың кезеңі/ уақыт

Педагогтің әрекеті

Оқушының әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Сабақтың басы

Сабақтың ортасы

Сергіту сәті

Жұптық жұмыс

Қортындылау

Кері байланыс

Амандасу, көңіл-күй

қалыптастыру

«Гүл шоғын жинайық» ойыны арқылы көңіл күй қалыптастыру.

«Ой шақыру» әдісі

Сурет немесе бейнежазба көрсету: Қызғалдақтың түрлері.

«Бұл қандай гүл? Қайда өседі?» деген сұрақтар қою.

Мәтінді дауыстап немесе аудиомен тыңдату.

«Түртіп алу» әдісі

Мәтін мазмұны бойынша сұрақтар қояды.

«Қызғалдақтар»

Қызғалдақ жалпы алғанда, тек бір түптен өсіп, гүл ашады. Бірақ, бір түптен 4 гүл ашатын түрлері де кездеседі. Қызғалдақтың отаны Азия, Қазақстан болып саналады. Бірақ, алғаш рет Голландияда өсірілген. Cолайша Еуропаға кең

таралып, танымал болып кеткен.Қызғалдақты Голландияда ең алғаш фламандық ботаник Карл Клузиус немесе Шарль де Леклюз (Charles de l'Écluse) 1593 жылы Лейден университетінің ботаникалық саябағында өсіре бастайды. Нәтижесінде, 1594 жылы қызғалдақтың Нидерландыда өсіре бастауы ресми тарихи маңызға ие болған. Карл Клузиус, жапырақтарда әдемі сызықтар пайда болатын вирустық инфекция «сызығы бар қызғалдақтарды» анықтаған алғашқы зерттеуші. Зарарсыз бір вирустың болу себебінен кейбір қызғалдақтарда сызық пайда болады.

«Гүл терейік» қимылды жаттығу жасатады.

«Жұппен жұмыс»

Сәйкестендір: Қызғалдақ – көктем – әсемдік – табиғат.

«Ойлан, тап» визуалды әдіс

Сурет бойынша әңгіме құрастыр.

«Менің гүл бағытым» тақырыбында постер жасатады.

«Сұрақ-жауап» әдісі

«5 сұрақ» әдісімен сабақты қорытындылау:

1. Қызғалдақ қай мезгілде өседі?

2. Оның қандай түрлерін білесің?

«Гүлдің түсін таңда» әдісі:

? Қызыл – бәрін түсіндім

? Сары – әлі үйренгім келеді

? Ақ – көмек қажет

Сабаққа дайындалады.

Өз аттарын айтып, «қызыл, сары, ақ қызғалдақ» деп түстерін таңдайды.

Оқушылар өз ойларын айтып, болжам жасайды.

Қызғалдақ[ – лалагүлдер тұқымдасына жататын көп жылдық шөптесін пиязшықты өсімдік. Қазақстанның далалық аймақтарында жиі кездеседі, 32 түрі бар, оның 11 түрі – Қазақстанның эндемигі болып саналады. Бұлардың биіктігі 3 – 50 см. Сабағы жұмыр, тік өседі.

Мәтінді мәнерлеп оқиды, сұрақтарға жауап береді.Мәтінді мұқият оқып, талдайды.

1. Қызғалдақтарда сызықтың пайда болуының белгісі

A)Инфекцияның таралуы

B)Вирустың болуы

C)Жаңа түрінің белгісі

D)Бірнеше гүл ашуы

E)Табиғатқа бейімделуі

2.Мәтін мазмұнына алшақ ой

A)Еуропаға кеңінен таралған.

B)Төрт гүл ашатын кездері бар.

C)Қызғалдақ алғаш рет Қазақстанда өсірілген.

D)Зарарсыз вирус болады.

Әуенге сай қимылдар орындайды.

Жеке, жұппен орындайды. Өзара тексеру

Топпен жұмыс істеп, өз гүл бағытын суреттейді, таныстырады.

Сұрақтарға жауап береді, өз ойын қорытындылайды.

Өз көңіл күйін, түсіну деңгейін білдіреді.

Белсенділік көрсетеді.

Сабаққа белсенді қатысады.

Белсенді жауап береді, болжам жасайды.

Дескриптор:

– негізгі ойды табады;

– кейіпкерлер іс-әрекетін сипаттайды.

Белсенділік көрсетеді.

Дескриптор:

– сөз тіркестерін дұрыс қолданады;

– сөйлемдерді байланыстырып жазады.

Дескриптор:

– идеясын суретпен жеткізеді;

– өз ойын түсінікті айтады.

Мәтін мазмұнын меңгергенін көрсетеді.

Қатысу белсенділігі мен рефлексия жасай алады.

Түрлі-түсті гүл суреттері, музыка.

АКТ: бейнеролик (қызғалдақтар бейнесі)

«Қызғалдақ – көктемнің көркі».

Музыкалық файл

Қызғалдақ суреттері, А4 қағаз, маркерлер

Флипчарт, маркер, түрлі-түсті қағаз.

«Рефлексия гүлдері»

Бөлім:	Оқу сауаттылығы
Педагогтің тегі, аты, әкесінің аты (болған жағдайда)
Күні:
Сынып:	Қатысушылар саны:	Қатыспағандар саны:
Сабақтың тақырыбы	Шекілдеуік
Оқу бағдарламасына сәйкес оқыту мақсаттары	Мәтінді түсініп, мәнерлеп оқуға дағдыланады. Шекілдеуіктің тіршілігі мен табиғаттағы рөлін анықтайды. Мәтіндегі негізгі ой мен қосымша ақпаратты ажырата біледі.
Құндылақтарды дарыту	Еңбекқорлық – тапсырманы орындауға үйретеді. Жауапкершілік артады.

Сабақтың барысы

Сабақтың кезеңі/ уақыт

Педагогтің әрекеті

Оқушының әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Сабақтың басы

Сабақтың ортасы

Топпен жұмыс

Қортындылау

Кері байланыс

Oқушылapмен

сәлемдесу, оқушыларды

түгeлдeу, oқушылapдың нaзapын caбaққa aудapу.

Психологиялық ахуал

қалыптастыру

«Ойын элементі»

«Шекілдеуік шоқып алды» ойыны.

«Ой шақыру»

Сурет және бейнеролик көрсетіп, сұрақтар қою:

-«Бұл қандай өсімдік?»

-Қайда өсіріледі?

«INSERT» әдісі.

«Шекілдеуік» мәтінін оқиды/тыңдатады. Сұрақтар қояды:

«Неліктен ол пайдалы құс?»

«Шекілдеуік»

Шекілдеуік шемішкенің ағзаға тигізер пайдасы зор. Ол ағзаны май

қышқылдарымен толықтырып отырады. Кептірілген пістеде оның құрамындағы барлық дәрумен сақталады. Ал қуырылғаннан кейін оның құрамындағы пайдалы заттардың 90 пайызы жойылып кетеді. Күнбағыс пістесі – тері жасушалары үшін таптырмас дәрумен. Өлі тері жасушаларын тірілтіп, оның жасаруына септігін тигізеді. Атеросклероз, инфаркт миокарды, жүрек-қан тамырлары ауруларына, бауырға пайдасы бар. Онда теңдесі жоқ аминқышқылдары бар. Ақ пістенің 100 грамында 540 ккал бар, ал қара пістеде – 580 ккал. Пістенің құрамында холестерин мүлде жоқ. Ақ пістеде – 34 пайыз, қара пістеде 20 пайыз белок бар. Көбіне оны ауыр тағам деп есептейді. Асқазанда қорытылуы жарты сағатты алады. Ал кәуаптың 3,5 сағатта әзер қорытылатынын ескерсек, бұл онша көп уақыт емес, әрине. Қара пісте магнийдің қоймасы деп саналады. Онда қара

нанның құрамындағыдан да магний 6 есе көп. Ағзада мырыш жеткіліксіздігі болса, аяқ сіңірі тартылып, шаш түсе бастайтыны белгілі. Ал пістеде мырыш көп. Тәуліктік қажеттілігін бір стақан пісте алмастыра алады. Ағзада темір жетіспесе, қаназдық, созылмалы шаршау синдромы болатыны белгілі. Құрамында темірі көп ақ пісте соның бәрін қуып шығады. Ол – дәмді ғана емес, өте пайдалы тағам. Өсімдік майы мен А, D, Е дәрумендері мол. Дегенмен диетологтер артық салмақ пен семіздіктен зардап шегетіндерге пісте шағудан бас тартуын талап етеді…

Топпен жұмыс

Мәтін бойынша тапсырма береді:

1️⃣ Кейіпкерді сипатта.

2️⃣ Мәтін бойынша сұрақ құрастыр.

3️⃣ Құстардың пайдасын жаз.

«Gallery walk» әдісі

«Құстарға қамқорлық» тақырыбында сурет немесе шағын әңгіме жасату.

«5 сұрақ» әдісімен сабақты қорытындылау.

Кері байланыс

«Құс қауырсыны» әдісі арқылы кері байланыс жасайды.

Мұғаліммен амандасады.

Ойынға қатысып, көңіл-күйін көтереді.

Өз пікірін айтады, болжам жасайды.

Мәтінді мәнерлеп оқиды, негізгі ойды анықтайды.Мәтінді талдайды.

1.Шекілдеуік қуырылғаннан кейінгі өзгеріс

А)Құрамындағы пайдалы заттар сақталады.

B) Құрамындағы дәрумендер жойылып кетеді.

C) Құрамындағы май азайып кетеді.

D) Құрамы құрғап кетеді.

E) Құрамындағы мырыш жойылып кетеді.

2. Құрамында темір көп шекілдеуіктің түрі

A) Қара пісте

B) Шекілдеуік пісте

C) Ақ пісте

D) Шемішке пісте

E) Сары пісте

3. Кәуап пен пістенің асқазанда қорытылуындағы уақыт мөлшеріндегі айырма

A) Екі жарым сағат

B) Үш сағат

C) Екі сағат

D) Жарты сағат

E) Үш жарым сағат

4.Диетологтердің пістеден бас тартуды талап етулерінің себебі

A) Майы зиян тигізеді.

B) Пайдасыз тағам.

C) Салмақты арттырады.

D) Созылмалы шаршатады.

E) Аяқ сіңірі тартылып қалады

Топпен орындайды, жауаптарын қорғайды.

Сұрақтарға жауап береді, ой бөліседі.

Өз пікірін білдіреді, стикерге жазады.

Мадақтау

Белсенді қатысады.

Белсенділік танытады.

Дескриптор: – Негізгі ойды табады;

– Қосымша ақпаратты ажыратады.

Дескриптор: – Кейіпкерге сипаттама береді; – Сұрақ құрастырады.

Мәтін мазмұнын түсінгенін көрсетеді.

Сабақ бойынша ой бөліседі

Музыка

АКТ (бейнежазба

https://youtu.be/-DmcCzGeFls

Мәтін, оқулық

Карточка, флипчарт

«Рефлексия қауырсыны»

Бөлім:	Оқу сауаттылығы
Педагогтің тегі, аты, әкесінің аты (болған жағдайда)
Күні:
Сынып:	Қатысушылар саны:	Қатыспағандар саны:
Сабақтың тақырыбы	Шұбар өзен
Сабақтың мақсаты	Мәтінді түсініп, мәнерлеп оқуға дағдылану; «Шұбар өзен» мәтінінің мазмұнын талдап, негізгі ойды анықтау; Табиғат сұлулығын сезіну, туған жерге сүйіспеншілік пен қамқорлық сезімін дамыту; Шығармашылық тапсырма арқылы өз ойын еркін жеткізу
Құндылақтарды дарыту	Ғылымға құрмет – дәлдікті сезінеді. Танымдық қызығушылық артады.

Сабақтың барысы

Сабақтың кезеңі/ уақыт

Педагогтің әрекеті

Оқушының әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Сабақтың басы

Сабақтың ортасы

Топтық жұмыс

Қортындылау

Кері байланыс

Амандасу, жағымды ахуал қалыптастыру.

«Өзен ағысы» сергіту жаттығуы.

«Өзен» тақырыбындағы бейнеролик көрсетеді.

Сұрақтар:

«Өзендер не үшін қажет?», «Табиғаттағы рөлі қандай?»

«Шұбар өзен» мәтінін оқиды немесе тыңдатады.

Мәтін бойынша сұрақтар қояды.

Бүгінгі әңгімемізге арқау болып отырған Шұбар өзен Британдық Колумбияның Osoyoos атты қалашығына таяу маңда орналасқан. Жаз айларында болатын су булану нәтижесінде өзен бетінде таңғажайып пішіндегі дақтар пайда болады. Оны айдай

әлемге танымал еткен осы ала дақтар. Өзеннің ғылыми атауы – Клилук. Бұл жерде ертеден өмір сүретін канадалық үндістер өзенді

қасиетті деп санайды. Оған себеп болған өзен суының терапевтік қасиеттерінде екен. Сондай-ақ, Клилук Бірінші дүниежүзілік соғыс жылдарында оқ-дәрі өндіруде өте көп көмектескен екен. Өзен мен оның аумағындағы жер қырық жылдан астам уақыт бойы Эрнест Смиттің иелігінде болған. Ол 1979 жылы осы өңірге спа-шипажай тұрғызуды жоспарлайды. Жергілікті тұрғындардың өзенге деген құрметі Эрнесттің бұл әрекетіне тосқауыл болады.

«Жұптық жұмыс»

1️⃣ Мәтіндегі табиғат суретін сипатта.

2️⃣ Өзеннің адам өміріндегі маңызын жаз.

3️⃣ Мәтінге сұрақ құрастыр.

«Gallery walk» әдісі

«Менің өзенім» тақырыбында постер немесе сурет жасату.

«5 сұрақ» әдісімен сабақты қорытындылау:

1. Шұбар өзен қайда ағады?

2. Өзеннің пайдасы неде? т.б.

Кері байланыс

«Су тамшысы» әдісі арқылы кері байланыс алу:

? Көк – бәрін түсіндім

? Жасыл – әлі сұрағым бар

? Сары – қосымша білгім келеді

Бір-біріне жылы тілек айтады, қозғалыс жасайды.

Өз ойларын айтады, болжам жасайды.

Мәтінді мәнерлеп оқиды, түсінгенін айтады.

1.Эрнестің шипажай аша алмауының себебі

A)Эрнестің жоспары іске аспай қалады.

B)Канадалық үнгдістерден қорыққандықтан

C)Өзен бетіндегі дақтардың болғандығынан

D)Үкіметтен рұқсат ала алмағандықтан

E)Жергілікті тұрғындардың өзенді киелі санағандығында

2. Мәтін мазмұнына лайықты тақырып

A)Шұбар өзен

B)Эрнест Смит

C)Қасиетті бұлақ

D)Ала дақты су

Топпен, жұппен талқылайды, жауап береді.

Топта постер жасап, өз ойларын таныстырады.

Сұрақтарға жауап береді.

Стикерге пікірін жазады.

Сабаққа белсенді қатысады.

Белсенділік танытады.

Дескриптор:

– Мәтінді дұрыс оқиды;

– Негізгі ойды табады.

Дескриптор:

– Табиғат көрінісін сипаттайды;

– Сұрақтар қояды.

Дескриптор:

– Идеясын анық жеткізеді;

– Суретін қорғайды.

Мәтін мазмұнын түсінгенін көрсетеді.

Өз оқуына баға береді.

Музыка, бейнефон

бейнежазба, суреттер

https://youtu.be/AVaUu-U7YZU

«Шұбар өзен» мәтіні

Карточкалар, плакат

Түрлі түсті қағаз, флипчарт

«Рефлексия тамшысы»

Бөлім:	Оқу сауаттылығы
Педагогтің тегі, аты, әкесінің аты (болған жағдайда)
Күні:
Сынып:	Қатысушылар саны:	Қатыспағандар саны:
Сабақтың тақырыбы	Көбелектер
Сабақтың мақсаты	Оқушылар көбелектер туралы ақпарат алады, мәтін мазмұнын түсініп, негізгі ойды анықтайды, өз ойын шығармашылықпен жеткізеді.
Құндылақтарды дарыту	Танымдық белсенділік – есепке қызығушылық артады. Ойлау мәдениеті дамиды.

Сабақтың барысы

Сабақтың кезеңі/ уақыт

Педагогтің әрекеті

Оқушының әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Сабақтың басы

Сабақтың ортасы

Топтық жұмыс

Қортындылау

Керібайланыс

Oқушылapмен сәлемдесу, оқушыларды түгeлдeу, oқушылapдың нaзapын caбaққa aудapу.

Сәлемдесіп, жылы атмосфера орнатады.

«Түстер арқылы көңіл күй» ойынын өткізеді.

«Ой қозғау» әдісі,

Суреттер көрсетіп, сұрақ қояды: «Бұл қандай жәндік?», «Қайда өмір сүреді?»

«Көбелектер» мәтінін оқып береді (ақпараттық мәтін). Мәтін бойынша сұрақтар қояды. Көбелектер аралардан кейінгі тозаңдандырғыш. Көбелектер табиғатын зерттейтін ғылым «лепидоптерология» деп аталады. Ең ірі көбелек қанаты 30 см болатын «Attacus aitas» түнгі көбелегін жиі құстармен шатастыратын көрінеді. Ең шыдамды көбелек – «Монарх». Ол мыңдаған шақырымдарды тоқтаусыз ұшып өтеді. «Монархтың» жылдамдығы сағатына 12 шақырымды болады екен. Тіпті сағатына 31 шақырым ұшып өтетін түрлері де кездесетін көрінеді. Көздің жауын алатын әсем жәндіктердің бір құпиясы – олар күннің сәулесі болмаса ұша алмайды. Бір қызығы, көбелектің қанаты түссіз мөлдір болады екен. Күн сәулесі мен сан – алуан гүлдер тозаңынан түзілген ғажап түстер, қаттылау нәрсеге тисе немесе қажалса түсіп қалады. Көбелектердің қысқа ғұмыры жұмыртқадан басталып, шынжыртабан, қуыршақ және имаго (көбелек) атты төрт кезеңнен тұрады. Жұмыртқасы әртүрлі формада болады: шар тәрізді, дөңгелек, цилиндрлі және көпбұрышты бола береді. Ол көбелек түріне байналысты болады. Көбелектер өз жұмыртқаларын бір жерге көп жылдар бойы сала береді. Бұл жәндіктер ешуақытта ұйықтамайды. Азия және Оңтүстік Америкада бұл ғажап жәндіктерді деликатес ретінде де пайдаланады.

Осынау құпиясы мол жәндіктің ең күрделі мүшесі – көзі, ол 6 мың майда бөлшектерден тұратын линза секілді. Көбелектер тек Антарктидада ғана

болмайды екен. Олар өте ежелгі дәуірде пайда болған жәндік. Осыдан 3,5 мың жыл бұрынғы Египет аңыздарында көбелектер жайлы айтылыпты.

Топтық жұмыс Постер қорғау

«Көбелектер болмаса не болар еді?
Өз ойыңмен көбелек бейнесін сипаттап жаз.

«Ойлан, тап!»,

Шығармашылық көзқарас

Көбелектің өмір кезеңдері суретін салып көрсету.

«Көбелектің қанаты» кері байланыс парағын ұсынады

Мұғаліммен амандасады.

Өз көңіл-күйін түспен көрсетеді.

Оқушылар ққалаған түстерін таңдап алады. Таңдау себебін жағымды эмоцияларымен білдіреді.

Көбелектер туралы білетінін айтады.

Көбелектер- Жер шарында кең тараған. Қабыршақ қанаттылырдың 200-ге жуық тұқымдасқа бірігетін 140 мыңдай түрі белгілі. Қазақстанда 3 мыңнан астам түрі кездеседі.

Мәтінді түсініп оқиды, сұрақтарға жауап береді.Оқылған мәтінді талдайды.

1. «Монарх» көбелегін шыдамды санауының себебі

A)Тез ұша алатындығынан

B)Аралардан кейінгі екінші тозаңдандырғыш болғандықтан

C)Ол түнде ғана тез ұша алатындықтан

D)Ешуақытта ұйықтамайтындықтан

E)Ұзақ шақырымдарды ұшып өте алатындықтан

2.Көбелектің ғажап түстері неден түзілгенін анықтаңыз

A)Күн сәулесінен

B)Түнгі табиғаттан

C)Көз линзаларынан D)Табиғатынан солай

E) Түнгі сәулелерден

3. Көбелектер өмірінің кезеңдеріне жатпайтын қатар

A)Шынжыртабан

B)Қуыршақ

C)Имаго

D)Жұмыртқа

E)Линза

4. Көбелектердің күрделі мүшесі

A)Көзі

B)Қанаты

C)Мұртшасы

D)Майлы линзасы

E)Қуыршақ мүсіні

Топта ұйымшылдықпен бірлесе отырып, аталған мәселенінің шешімін табады.

Өз ойларын айтып, жазады, сурет салады.

Қанатқа өз әсерін жазады (не үйренді, не қызық болды).

Қатысу белсенділігі.

Белсенді қатысу, жауаптың дәлдігі.

Дескриптор: Мәтінді түсінеді; - Негізгі ойды табады; - Сұрақтарға толық жауап береді.

Дескриптор:

1.Өз ойларымен бөліседі.

Түрлі түсті қағаз, смайликтер.

«Ой қозғау» әдісі,

Мәтін үлгісі

Интерактивті тақта, бейнеролик

Парақшалар. | «Кері байланыс – көбелек қанаты»

Бөлім:	Оқу сауаттылығы
Педагогтің тегі, аты, әкесінің аты (болған жағдайда)
Күні:
Сынып:	Қатысушылар саны:	Қатыспағандар саны:
Сабақтың тақырыбы	Йеллоустон ұлттық паркі
Сабақтың мақсаты	Йеллоустон ұлттық паркі туралы түсінік қалыптастыру; Табиғатты қорғау маңызын түсіну; Мәтінді түсініп оқу, негізгі ойды табу, өз ойын шығармашылықпен жеткізу.
Құндылақтарды дарыту	Прагматизм – білімді өмірмен байланыстырады. Ғылымға қызығушылық дамиды.

Сабақтың барысы

Сабақтың кезеңі/ уақыт	Педагогтің әрекеті		Оқушының әрекеті		Бағалау	Ресурстар
	Oқушылapмен сәлемдесу, оқушыларды түгeлдeу, oқушылapдың нaзapын caбaққa aудapу. «Бейнелі тыңдау»әдісі Сәлемдесіп, көңіл-күй орнатады. «Табиғат көрінісі» релаксациясы: бейнебаяннан табиғат дыбыстарын тыңдатады. «Болжам айту»әдісі Сурет көрсетеді: гейзер, сарқырама, орман. Сұрақ қояды: «Бұл жер қайда болуы мүмкін?», «Неліктен ерекше?» Жаңа тақырыпты түсінуге бағытталған бағытталған оқыту ортасын құрады. Йеллоустон ұлттық саябағы Миссури өзенінің оң жақ саласы Йеллоустон өзенініңжоғары ағысындағы теңіз деңгейінен 2200 — 2500 м биіктікте жанартаулық үстіртті алқапты алып жатыр. Оның біраз жері жартасты тау жоталарын да қамтиды.Саябаққа қара обсидиан (жанартаулық шыны) тау жыныстарынан құралған тік жартастар мен құздар, Йеллоустон менДжексон көлдері, саябақтың ең биік шыңы –Электрик (3350 м) ерекше көрік беріптұрады. Жанартаулық жыныстардың астында тасқа айналған орман – Спесимен тау жотасы да орналасқан. Йеллоустон ұттық саябағының жері қалың қылқан жапырақты орман болып келеді. «Түйінді сөздер» ойыны: Мәтіннен 5 маңызды сөзді тауып, сөйлем құра. «Ыстық орындық» әдісі: Бір оқушы Йеллоустон саяхатшысы рөлінде, басқалар сұрақ қояды. «Картадағы саяхат» тапсырмасы: АКТ арқылы Google Maps-та Йеллоустон орнын табу. «Жұлдызша сыйла» әдісі арқылы кері байланыс алады.		Мұғаліммен амандасады. Табиғаттың дыбысын тыңдап, бейнелейді. Болжау жасайды, өз пікірін айтады. Мәтінді оқиды, түсінеді, негізгі ойды анықтайды. 1. Йеллоустон ұлттық саябағының орналасу жері A) Жанартаулық алқап B)Йеллоустон өзенінде C)Йеллоустон үстіртінде D) Электрик шыңында E) Миссури өзенінде 2. Йеллоустон ұлттық саябағындағы ерекше жер A) Теңіз деңгейінің үсті B) Жанартаулық үстірт C) Тасқа айналған орман Спесимен D) Джексон өзендері E) Электрик орманы Мәтін бойынша тірек сөздерді тауып бірнеше сөйлем құрайды. Ортаға «Ыстық орындыққа » оқушы отырады. Оған басқа оқушылар мәтіннің мазмұны бойынша сұрақтар қояды. Кармамен жұмыс жасайды. Әркім өз ойын айтады.		Мадақтау Қатысу белсенділігі. Дескриптор: Идея ұсыну белсенділігі Дескриптор- Мәтінді түсініп оқид, оқылған мәтіінді талдайды. Дескриптор: тірек сөздерді тауып сөйлем құрайды. Дескриптор: Сұрақтарға жауап береді.	Табиғат дыбыстары, бейнеролик. https://youtu.be/F7TnZURjVpY Йеллоустон суреттері. Мәтін бөліктері Постер, маркет «Ыстық орындық»
Бөлім:		Оқу сауаттылығы
Педагогтің тегі, аты, әкесінің аты (болған жағдайда)
Күні:
Сынып:		Қатысушылар саны:		Қатыспағандар саны:
Сабақтың тақырыбы		Ит көйлек
Сабақтың мақсаты		Мәтінді түсініп оқиды, негізгі ойды анықтайды. «Иткөйлек» дәстүрінің мәнін түсінеді, өз пікірін білдіреді. Шығармашылық тапсырма орындау арқылы ой-қиялын дамытады.
Құндылақтарды дарыту		Икемділік – әртүрлі жол табуға үйренеді. Шешім қабылдау қабілеті артады.

Сабақтың барысы

Сабақтың кезеңі/ уақыт

Педагогтің әрекеті

Оқушының әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Свбвқтың басы

Сабақтың ортасы

Топтық жұмыс

Қортындылау

Кері байланыс

Oқушылapмен

сәлемдесу, оқушыларды түгeлдeу, oқушылapдың нaзapын caбaққa aудapу.

«Жылы тілек» шеңбері.

Иткөйлек туралы қысқа сурет немесе бейне көрсетеді.

Сұрақ: “Бұл не үшін киіледі деп ойлайсың?”

«Иткөйлек немесе ит жейде»туралы

видеосюжет

Мәтінді оқытады.

“INSERT” әдісі: ✓ – білдім, + – жаңалық, ? – сұрақ.

Ырымшыл халқымызда баланы «қырқынан» (туғанына қырық күн толған күн) шығарғаннан кейін оның иткөйлегіне тәтті түйіп, иттің мойнына байлап жіберетін дәстүр бар. Итті балалар қуып жетіп, мойнындағы «иткөйлекті» шешіп алып, тәттісін бөліп жейді. Ал көйлекті баласы жоқ келіншектер ырым қылып алады. Иткөйлек ырымының шығуы иттің мойнына байланғандықтан ғана емес, баламыз көп болсын деген ырыммен (ит жеті қазынаның бірі деп есептейтін халықтың сенімі бойынша, ит өз иесінің үйінде баланың көп болуын тілейді екен) астасып жатыр.Осы жерде «қырқы» деген сөзге мән беру керек. Қайтыс болған адамның да «қырқы» беріледі. Бірақ баланы «қырқынан шығарылды» деп, өлген адамға «қырқы берілді» деп айтады. Мұны шатастырып алуға болмайды. Ойын-тойларда, айт мерекесінде, тағы басқа салт- дәстүрлер кезінде берілетін сыйды немесе алымды «кәде» деп атайды. Кәде – ойын-тойдың гүлі, оның сұрауға әркімнің де еркі бар. Кәде жоралғылары өте көп. Той кәделері (жол-жоралары): тойбастар, шашу, мүше сұрау, тәбәрік, т.б.

Құдалық кәделері мен ырымдары: жаушы жіберу, алдынан өту, қалың мал беру, құда түсу, өлітірі, батааяқ, той малы, есікашар, атбайлар, тойбастар, құйрық- бауыр, құда тарту, көрімдік, отқа құяр, түйемұрындық, қосақбас, құда аттандырар. Күйеу жолы мен кәделері: ұрын бару, есік көру, ентікпе, көрімдік, күйеу табақ, қалыңдық ойнау, қызқашар, тағы басқа лар. Құда-күйеу келгенде: сүтақы, атбайлар, босаға аттар, күйеу табақ, жеңгетай, отау жабар, қол ұстатар, шаш сипатар, ит ырылдатар, кемпір өлді, бақан салар. Осыған байланысты «Қалыңсыз қыз болса да, кәдесіз күйеу болмайды» дейді қазақ мақалы.

«Венн диаграммасы»

Иткөйлек дәстүрін “Тұсаукесермен” салыстыру.

Флипчартқа екі баған жасап береді.

Топтық тапсырма:

1-топ “Егер мен иткөйлек киер болсам...” – шағын ойтолғау.

2- топ: Иткөйлектің жаңа дизайнын сал.

3- топ: “Иткөйлек сөйлесе...” – рөлдік мини-диалог.

Кубизм” әдісі:

- Иткөйлек қай кезде киіледі?

- Оның маңызы неде?

- Неліктен қазақ халқы оны қастерлейді?

Кері байланыс

«Су тамшысы» әдісі арқылы кері байланыс алу:

? Көк – бәрін түсіндім

? Жасыл – әлі сұрағым бар

? Сары – қосымша білгім келеді

Сыныпта жағымды атмосфера қалыптастырады.

Болжам жасайды.Оқушылар суретті мұқият қарап, сабақтың тақырыбын анықтайды.

Оқушылар видио таммашалайды.

Иткөйлек – жаңа туған нәрестеге арнап тігілген қырқынан шыққанша киетін ғұрыптық көйлек.

Мәтінді мұқият оқып,белгі қояды, негізгі ақпаратты анықтайды.

Мәтінді талдау үшін тест тапсырмаларын орындайды.

1. Құда-күйеуге байланысты жасалатын дәстүрлер

A)Сүтақы, жеңгетай

B)Көрімдік, ентікпе

C)Шаш сипатар, отқа құяр

D)Бақан салар, батааяқ

E)Тәбәрік, тойбастар

2. Мәтіннің бірінші бөліміне лайықты тақарып

A)Ойын-тойлар

B)Кәделер түрлері

C)Ырымшыл халық

D)Иткөйлек

E)Айт мерекесі

3. «Кәде» атауына лайықты жауап

A)Салт

B)Ырым

C)Наным

D)Сый

E)Дәстүр

4. «Иткөйлек» ырымының туу себебі

A)Халықтың сеніміне орай

B)Ит асырағандықтан

C)Баланы қырқынан шығаруға орай

D)Ит көп таралғандықтан

E)Иткөйлек ақ болғандықтан

Ұқсастық және айырмашылық жазады.

Әр топ өздеріне берілген тапсырмаларды орындап, өз ойларымен бөліседі.

Сұрақттарға жауар береді.

Алған әсерлерімен бөліседі.

Қатысу белсенділігі

Болжам айта алады.

Дескриптор:

Мәтіндегі негізгі ойды көрсетеді.

Иткөйлек дәстүрін сипаттайды.

Талдау жасай алады.

Дескриптор:

Әр топ өз тапсырмаларын орындайды.

«Шаттық шеңбері»

Суреттер

https://youtu.be/1qmal_k8-ZA?si=ieKEkQ2Ra-kWqOfW

мәтін бөліктері,

суреттер, үлектірмелі қағаздар

Флипчарт,плакат, маркер

«Куб»

«Су тамшысы» стикерлер

Бөлім:	Оқу сауаттылығы
Педагогтің тегі, аты, әкесінің аты (болған жағдайда)
Күні:
Сынып:	Қатысушылар саны:	Қатыспағандар саны:
Сабақтың тақырыбы	Ит көйлек
Сабақтың мақсаты	Мәтінді түсініп оқиды, негізгі ойды табады; Тымақтың ұлттық маңызын түсіндіреді; Мәтіндегі кейіпкерлердің әрекетіне баға береді; Дидактикалық тапсырмалар арқылы сөздік қорын, ойлау, салыстыру қабілетін дамытады.
Құндылақтарды дарыту	Әділдік – нақты нәтижені бағалау. Тәртіпке баулиды

Сабақтың барысы

Сабақтың кезеңі/ уақыт

Педагогтің әрекеті

Оқушының әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Сабақтың басы

Сабақтың ортасы

Топтық жұмыс

Қортындылау

Кері байланыс

Oқушылapмен сәлемдесу, оқушыларды түгeлдeу, oқушылapдың нaзapын caбaққa aудapу.

Психологиялық ахуал

«Миға шабуыл»

«Қыстақтағы киімдер» суреттерін көрсетеді.

-Суретте көріп тұрғандарыңыз не?

- Бұл киімдердң қай уақытта киеміз?

«Бейнекөрсетілім»

Тымақтың суретін көрсетіп, шағын видео көрсетеді (АКТ).

«Белгі қою» әдісі

«Тымақ»

«Тымақ» туралы мәтінді таратады немесе экранға шығарады. Оқушыларға іштей, дауыстап оқытады

Тымақ - ерлердің қысқы бас киімі. Оны аңның, малдың терісінен тігеді. Тымақты мынадай түрлері болады: түлкі тымақ, елтірі тымақ, сеңсең тымақ, пұшпақ тымақ. Бұрын қазақ елі қай жүздің, қай рудың адамы екенін тымағына қарап та таныған, яғни арғын, жалайыр мен найман тымағы немесе Торғай, Семей тымағы деген үлгілері болған. Тымақ - биік төбелі, маңдайы, екі құлағы бар, желке, жотаны жауып тұратын артқы етегі бар жылы бас киім. Сыртын берік, қымбат маталармен тыстайды. Екі құлағына ызбалы бау тағады. Етегін төбеге қайырып қою үшін, тымақтың артқы жағына тобылғыдан немесе берік ағаштан тиек (құрысқақ) жасап қадайды. «Ескілік» деген өлеңінде данышпан Абай былай деп жырлаған: Күләпара бастырған, пұшпақ тымақ, Ішкі бауын өткізген тесік құлақ. Тобылғыдан кесіп ап, жіппен қадап, Артын белге қыстырған бар құрысқақ. Тымақ - қасиетті бас киім. Оны айырбастауға болмайды, оған аяқ тигізбейді. Жақсы кісілердің тымағы атадан балаға мұра ретінде қалып отырған. Бұрынғы кезде қазақтар шала туған баланы неше күні кем болса, сонша күн тымаққа салып, кереге басына іліп қоятын болған. Бұл - тымақтың қадірі мен қасиетін бейнелейтін көрініс.

«Ыстық орындық» әдісі

Тымақ не үшін қажет?

Сен қыс мезгілінде қандай бас киім киесің?

Неге ұлттық киімдерді сақтау керек?

«Қай тымақ иесі?» ойын

Берілген сипаттамаға сәйкес суретті табуды сұрайды. (мыс: “Түлкі тымағы — сәнді әрі жылы”).

«Жоғалған сөз» ойыны

Сөйлемдердегі түсіп қалған сөздерді толықтатады.

Тымақ - ерлердің қысқы ... киімі. Оны аңның, малдың ...... тігеді. Тымақты мынадай ......болады: түлкі тымақ, елтірі тымақ, сеңсең тымақ, пұшпақ тымақ.

«Кім жылдам?» сөздік ойыны

Берілген сөздерден сөйлем құрау:

тері

жылу

ұлттық

сән

дәстүр

Мұғаліммен амандасады.

Оқушы жанындағы балалардығ құұшақтап, жымиып, шаттық шеңберін жасайды.

Суреттеді заттардың аттарын атайды.

Сұрақтарға жауап береді7

Сурет/видео бойынша ой айтады.

Тымақ — ерлердің қысқы бас киімі. Оны аңның, малдың терісінен тігеді. Тымақ биік төбелі, маңдайы, екі құлағы бар, желке, жотаны жауып тұратын баскиім.

Мәтінді оқиды, белгілеу әдісімен (V, +, ?) жұмыс жасайды.

Мәтңндң мұқият оқып, талқылау сұрақттарына жауап береді.

1. Тымақтың құрылымына жататын атау

A) Маңдайы

B) Терісі

C) Шекесі

D) Тігісі

E) Астары

2. Тымаққа қатысты айтылған ырым

A) Тымақты тек қана малдың терісінен тіккен.

B) Әр рудың өзінің тымақтары болған.

C) Шала туған баланы тымаққа салып өсірген.

D) Тымаққа ызбалы бау тағылған.

E) Тымаққа құрысқақ жасап қадаған.

Оқушылар ортада ыстық орындыққа отырып, сұрақтарға жауап береді.

Дұрыс суретті таңдайды.

Тақтадағы бас киімдерді берілген сөйлемдермен сәйкестендіреді.

Бас, терісінен, түрлері деген сөздерді қойып шығады.

Берілген сөздерден шағын мәтін құрайды.

Тымақ- ұлттық қысқы бас киім. Тымақты түрлі жануардың терілерінен тігеді.

Оө ойларымен бөліседі.

Мадақтау

Дескриптор:

Сұрақтарға жауап береді.

✔ Болжам жасайды.

Дескриптор:

✔ Мәтінді түсінеді ✔ Белгілеу жасай алады.

Дескриптор:

✔ Мәтінді түсінеді .

✔ Белгілеу жасай алады.

Дескриптор:

Сұрақтарға жауап береді.

Дескриптор: ✔ Сипаттама мен суретті сәйкестендіреді.

Декриптор:

Сөздерден мәтін құрайды.

Дескрипторға сәйкес өзін бағалайды

«Бас бармақ»

«Қаттық шеңбері»

«Қысққы киімдер» суреті

Тымақ суреті, қысқа видео https://youtu.be/fI4oTTNJq9E

Мәтін бөліктері, суреттер

«Ыстық орындық»

Бас киімдердің суреттері,

Мәтін бөліктері

Үлестірмелі қағаздар

Бес саусақ, стикерлер

Бөлім:	Оқу сауаттылығы
Педагогтің тегі, аты, әкесінің аты (болған жағдайда)
Күні:
Сынып:	Қатысушылар саны:	Қатыспағандар саны:
Сабақтың тақырыбы	Жеңсік
Сабақтың мақсаты	«Жеңсік тағам» туралы мәтінді түсініп оқиды; Мәтіндегі маңызды ойды анықтайды; Жеңсік тағамдардың ерекшелігін түсіндіреді;
Құндылақтарды дарыту	Жаңашылдық – бағдарламалауға қызығушылық артады. Жауапкершілік дамиды.

Сабақтың барысы

Сабақтың кезеңі/ уақыт

Педагогтің әрекеті

Оқушының әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Сабақтың басы

Сабақтыңң ортасы

Топтық жұмыс

Жеке жұмыс

Қортындылау

Oқушылapмен сәлемдесу, оқушыларды түгeлдeу, oқушылapдың нaзapын caбaққa aудapу.

Психологиялық ахуал

«Сурет арқылы ой қозғау»

«Бұл қандай тағам?» суреттер көрсетеді (қымыз, шұбат, қытырлақ, тәттілер).

«Миға шабуыл»

«Жеңсік тағам деген не?» деген сұрақ қойып, шағын бейнеролик көрсетеді.

«INSERT» әдісі

«Жеңсік тағам» туралы мәтінді таратады. Белгілеу әдісімен оқытуды ұйымдастырады.

Жеңсік ас көбіне қозының қом жинаған шағында дайындалады екен. Сондықтан жер көгеріп, көктемнің құлпырған шағында жеңсік астың бірі саналатын сірне

жасау әдетке айналған. Сондай-ақ туғанынан әлжуаз немесе ауырып тұрған төлді «арам қатпасын» деген ниетпен бауыздап, арнайы ас әзірлеген. Жас төлдің еті өте жұмсақ, әрі сіңірсіз сіресіп пісетіндіктен де, сірне аталады. Ал енді, тағамның қалай дайындалатынын білсек. Асты дайындау әдісі көп жұмысты талап етпейді. Төлдің етін сүйегінен ажыратып, ірілеп турайсыз. Сүйектерді де мүмкіндігінше бөлу қажет. Қазанға бір литрдей сұйық май құйып, әбден қызған кезде туралған етті саласыз. Майға жақсылап қуырылған еттің үстіне дәмдеуіштер, яғни пияз, аскөк, қолыңызда болса көк пиязды да салып, қажетінше бұрыштап, тұздайсыз. Артынша қою қаймақ немесе жаңа сауған бие сүтін құйып, буын шығармай бетін жақсылып бекітіп, 40-45 минут демдейсіз. Қаймақ пен саумалдың орнына ірі етіп туралған картоп, сәбіз қосылады. Буға піскен сірнені дастарқанға түсіре беруге болады. Бұл сірне әзірлеудің соңғы кездегі үлгісі.

«Кесте толтыру» әдісі

Жеңсік тағам қандай?» кестені толтыру. (Дәмі, жасалу жолы, ерекшелігі).

Дәмі

Жасалу жолы

Ерекшелігі

«Сұрақ шеңбері» әдісі

Мәтін бойынша 3 сұрақ құрастыру.

Жеңсік – жеңсік емес» ойыны

екі топқа бөлу

Оқушы төмендегілерді екі бағанға бөледі:

— қазы, жал, жая, қымыз, бауырсақ, тәтті кәмпит, балмұздақ, май қуырық

«Артықты алып таста»

Берілген тағамдардан жеңсікке жатпайтынын табады.

(Құрт – Жеңсік; Қант – жеңсік емес; Май қуырық – Жеңсік; Шоколад — жеңсік емес)

Кері байланыс

«Су тамшысы» әдісі арқылы кері байланыс алу:

? Көк – бәрін түсіндім

? Жасыл – әлі сұрағым бар

? Сары – қосымша білгім келеді

Мұғаліммен амандасады.

Балалар, алма, алмұрт, апельсин сияқты жемістерді таңдап өздерінің достарына сыйға тартады. Тартылған сыйды экраннан сипаттамасымен танысады.

Суреттер бойынша өз ойларын айтады.

Оқушылар суреттегі тағамдардың зиянды және пайдалы деп екі топқа бөледі.

Болжам жасайды, идея айтады.

Жеңсік ас— таңдаулы тағам. Жеңсік ас - кең тараған өнімдерден ерекшеленетін, аз кездесетін, ерекше болып қабыл- данатын өнімдер тобы кіретін аспаздық түсінік. Осыған орай "жеңсік ас" түсінігі әр ұлттық аспаздықта және әлемнің әрбір аймағында, сонымен қатар әр түрлі тарихи кезеңдерде әр түрлі қолданады.

Оқушылар Мәтінді мұқият оқып , талқылау сұрақтарын қояды.

Мәтінді оқиды, белгі қояды (V, +, ?).

1. Мәтін мазмұнына лайықты тақырып

A) Сірне әзірлеу

B) Жеңсік ас

C) Жас төлдің дәмі

D) Сірненің пайдасы

E) Төл еті

2. Сірне жасауда қосылатын дәмдеуіш

A) Аскөк

B) Қырыққабат

C) Жуа

D) Сиыр сүті

E) Сары май

Кестені толтырады.

Керекті ақпаратты мәтіннен алады.

Топпен мәтін бойынша сұрақ құрастырып, оны қарсылас тортарға ұсынады.

Оқушылар берілген тамақтарды екіге бөліп жазады.

Артық затты таңдайды.

Өз ойлармын бөліседі.

Мадақтау

Өз- өздерін бағалау.

Дескриптор: ✔ Тағамдарды ажыратады.

Дескриптор:

✔ Өз ойын білдіреді.

Дескриптор:

✔ Түсініп оқиды.

Талқылау сұрақтарына жауап береді.

Негізгі оййды табады.

Дескриптор:

Кестені толтырады, Дәмі, жасалу жолы, ерекшелігін та

✔ Мәтін бойынша сұрақ құрастырады лдады.

Екі топқа бөліп жазады.

Дескриптор:

✔Салыстырады ✔ Дәлелдейді

«Шаттық шеңбері»

Суреттер

Видеокөрсетілім

https://youtu.be/dlck2FP5S50?si=NAT6FIRHstnuuWFe

Мәтін парағы

Кесте, маркер

Үлестірмелі қағаздар

Үлестірмелі қағаз

Тағамдардың суреттері

Су тамшыларымен стикерлер

Бөлім:	Оқу сауаттылығы
Педагогтің тегі, аты, әкесінің аты (болған жағдайда)
Күні:
Сынып:	Қатысушылар саны:	Қатыспағандар саны:
Сабақтың тақырыбы	Киіз үй
Сабақтың мақсаты	Киіз үй туралы мәтінді түсініп оқиды, негізгі ойды табады; Киіз үйдің бөліктерін ажыратып, маңызын түсіндіреді; Мәтіннен ақпаратты кестеге, сызбаға түсіреді.
Құндылақтарды дарыту	Ынтымақтастық – бір-біріне көмектесу. Жауапкершілік артады.

Сабақтың барысы

Сабақтың кезеңі/ уақыт

Педагогтің әрекеті

Оқушының әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Сабақтың басы

Сабақтығ ортасы

Топтық жұмыс

Қортындылау

Кері байланыс

Oқушылapмен сәлемдесу, оқушыларды түгeлдeу, oқушылapдың нaзapын caбaққa aудapу.

Киіз үйдің суреттерін көрсетіп

«Бұл не? Қайда қолданылады?» деп сұрайды.

«Болжау» әдісіҚысқа бейнеролик көрсетеді. АКТ қолдану.

«INSERT» әдісі Киіз үй туралы мәтінді таратады. «Белгілеу» тәсілін қолданады.

«Киіз үй»

Киіз үй ең алдымен көші-қонға қолайлы етіп жасалынған. Жығып-жисаң жалғыз – ақтүйенің жүгі. Түйеге жүйе-жүйесімен ыңғайланған жүк орныорнына қойыла салады. Бірақ ауыстырып алсаң пәлеге қаласың. Тіршілігінің бәрін жаугершіліктің кесірінен тездікке, дәлдікке, қолайлылыққа бейімдеген халық аяқ астынан жау келе қалса, алқам-салқам жатқан етегін тез жиып, қас қаққанша бел асып кететін. Әлгінде ғана көрген ауылыңның жер ошақтарында түтіні бұрқырап жұрты ғана жатады. Киіз үйді жығу, арту мұндайда өте оңай.Қауіп-қатерден іштей сақтанып жүретін қазақ әр керегенің, теңнің қай түйеге артылатынын алдын ала есептеп қойған. Киіз үйді тігу өте оңай. Екі-үш әйел шай қайнатымда керегесін керіп, уығын шаншып, шаңырағын көтеріп, түндігі мен үздігін, туырлығын жауып дайындай салады. Бұл дүниеде бұдан тез дайындалатын баспана жоқ. Әдеттегі киіз үйлерді қарапайым адамдар пайдаланғанда төріне жүк жияды. Оң жақта үй иесінің, солжақта келіннің төсегі болады. Төрге көбінесе от киіз төселеді. Оң жақтағы ыдыс-аяқ шимен қоршалады. Босағадағы кереге басына қайыс, айылтұрман ілінеді. Мұны келген балаларға тамақ пысқанша уқалатып алу үшін оңай жерге әдейі қояды. Отбасындағы киіз үйдің астында ій жағылған тері жатады. Бос отырғысы келмеген бәйбіше, не басқа біреу бос уақытында уқалай отыруы керек. Киіз үйді ыстап қалмау үшін түндіктің жел жағын ауыстырып отыру қажет. Бұл үшін бір сырық дайын тұрады.

«Сәйкестендіру» әдісі

Киіз үйдің бөліктерін ата (кереге, уық, шаңырақ, туырлық, түндік). сурет береді.

«Киіз үйді модельдеу»

Қиылған бөліктерді дұрыс ретпен қою (кереге → уық → шаңырақ → жабуы).

«Қай бөліктің қызметі?» (Сәйкестендіру)

Киіз үй бөлігі	Қызметі
Кереге	Үй қаңқасы
Уық	Шаңырақты ұстайды
Шаңырақ	Үйдің жоғарғы бөлігі
Түндік	Жарық пен ауа кіред
Туырлық	Үйді жабады.

Мен киіз үйде тұрсам… (шығармашылық тапсырма)

3 сөйлеммен шағын қиял-әңгіме жазу.

Кері байланыс

Мұғаліммен амандасады.

Музаканың сүйемелдеуімен оқушылар бір- біріне жылы лебізін білдіреді.

Оқушылар экраннан суреттерді мұқият қарап, жалпы киіз үй туралы не білетіндерін ортаға салады.

Киіз үй- Орталық және Орта Азия халықтарының негізгі баспанасы. Орталық және Орта Азия халықтарының көшпелі тұрғын үйі.Ол — көшпенділердің тез жығып, шапшаң тігуге, яғни көшіп-қонуға ыңғайлы үйі.

Видеоны көріп, алғашқы пікір айтады.

Мәтінді оқып, белгі қояды (V, +, ?).

Мәтінді тұтас түсініп негізгі ойды табады, талқылау сұрақтарына жауап береді.

1. Қазақ халқының сақтығы туралы айтылған сөйлем

A)Жүктің қай түйеге артылатынын алдын ала есептеп отырған.

B)Киіз үйде оң жақта үй иесінің, сол жаққа келіннің төсеген салған.

C)Төрге от киіз төсеп тастаған, ыдысты шимен қоршаған.

D)Жер ошақтарды түтінін бұрқыратпай, өшіріп кеткен.

E)Киіз үйді жығу мен артуға ерекше мән берген.

2. Халықтың аяқ астынан көшуіне себепкер жағдай

A)Жау келіп қалған жағдайда

B)Уақытты үнемдеу үшін

C)Көш басшысының бұйрығына орай

D)Жердің ыңғайына қарай

E) Ауа раының қолайсыздығына қалмау үшін

3. Түндіктің жел жағын ауыстыруының мәнісі

A)Жел кіргізбес үшін

B)Қауіп-қатер болмауы үшін

C)Ыс тиіп қалмауы үшін

D)Даладағы дыбыс естілмес үшін

E)Жаңбыр, қар кірмес үшін

4. Мәтін мазмұнына лайықты тақырып

A)Киіз үй тігу

B)Киіз үйдің пайдасы

C)Киіз үй

D)Киіз үйдің құрылымы

Бөліктерін сәйкестендіреді.

Әрбір оқушыға киіз үй қаңқасының суреті беріледі. Соны үй бөліктер сәйкестендіреді.

Реттілікті орналастырады.

Кестедегі мәліметтерді дұрыс нұсқада сәйкестендіреді.

Әркім өз қиялындағы киіз үйді сипаттап жазады.

Өз ойларымен бөліседі.

Бағалау

✔ Болжам жасайды.

Дескриптор:

✔ Түсініп оқиды, негізгі ойды табады.

Дескриптор: Бөлшектерді таниды.

Дескриптор:

Логикалық ретпен орналастырады.

Дескриптор:

Дұрыс нұсқада сәйкестендіреді.

«Шаттық шеңбері»

Суреттер, тапсырммалар

https://youtu.be/Dv6O050slac?si=HTc3MWZnjYzfsorb

Мәтін бөліктері ,суреттер

Суреттер

Қиылған киіз үйдің бөліктері

Кесте

Бағдаршам.

Бөлім:

Оқу сауаттылығы

Педагогтің тегі, аты, әкесінің аты (болған жағдайда)

Күні:

Сынып:

Қатысушылар саны:

Қатыспағандар саны:

Сабақтың тақырыбы

Базаралы

Сабақтың мақсаты

Мәтінді түсініп оқиды, негізгі ойды табады;

Базаралы бейнесінің жақсы қасиеттерін анықтайды;

Кейіпкер әрекетіне өз көзқарасын білдіреді;

Құндылақтарды дарыту

Әділ бәсеке – әділ жарысуға үйретеді. Сенімділікке тәрбиеленеді.

Сабақтың барысы

Сабақтың кезеңі/ уақыт

Педагогтің әрекеті

Оқушының әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Сабақтығ басы

Сабақты, ортасы

Жеке жұмыс

Топтық жұмыс

Кері байланыс

Oқушылapмен сәлемдесу, оқушыларды түгeлдeу, oқушылapдың нaзapын caбaққa aудapу.

«Ой қозғау»

. «Бұл адам қандай?» деген сұрақпен батырлардың суретін көрсетеді.

Балалар, сендер әдебиет әлемінде Базаралы деген есім туралы білетіндерің бар ма?
«Базаралы туралы не білесің?» деп сұрайды. Қысқа бейне немесе сурет көрсетеді.

«Базаралы» туралы 3-сыныпқа лайықталған мәтінді таратады. «Белгілеу» тәсілімен оқыту.

Базаралыдан басқа Жиреншенің достары Оразбай Бейсенбі Абыралы бар. Және орталарында өз қолдарымен сайлаған әкімі Шыңғыстың болысы Күнту да отыр. Жұрт көңілін көтерер «жаңа пері» Сыбанның жас ақыны Әріп те бар. Алтындай сары сақалды кең қызыл жүзді келбетті жігіт Әріп бүгін түстен бергі отырыста арғы-бергіден көп өлеңді жосыта айтқан. Базаралыны соңғы екі-үш күн бойында қоралай қоршап жүрген осы топ бір отырыста Жиреншенің тағы бірде Бейсенбінің немесе Күнтудың ауызымен бүгін міне Оразбай аузымен жаңағыдай орағытқан тұспалдарды айта жүрген. Базаралы Оразбай сияқтылардың Құнанбаймен алысайық шыдасайық жайлықты

ұмытпайық дегенді айта жүріп бір жағынан басқа болыстарға шығып кеткісі келетінін түсінбейтін. Және анығында ұнатпай да жүрген. Қазір өзінің турашыл ашық бетімен сол көңілін дағдылы әзіліне сүйеп айтып та салды. Бірақ қазір Базаралының сөзі бадырайып кеп басқа соққандай Оразбай мен бұның өзін тапқандықтан Күнту жауап айтуға тура келді. Ол да Оразбайдың жаңағы айтқан сөзін қатты қостайды. Құнанбайларды ұра беріп бұқтыра берсе әсіресе жеңе берсе бұның болыстығының бауы берік боп тұра беретіні айқын. Ол жағынан да Оразбайдың ұранын бұдан артық құлшынып қостайтын кісі болмасқа тиіс. Тек жаңағы Базаралы айтқандай күдік көпке жайылса ол жақсы ат емес.

(М. Әуезов)

«Таңда және дәлелде»

Базаралының қасиеттерін тап (батыл, әділ, мейірімді, қайсар)

«Шын – жалған» әдісі

Базаралы елін қорғаған. (Шын)

Базаралы еріншек болған. (Жалған)

Адамдарға көмектескен. (Шын)

«Бес жолды өлең» (Cinquin) – Базаралыға

Қортындылау

Базаралы кім?	Не істеді?	Қандай қасиеті бар?

Кері байланыс

«3 сөзбен айт» рефлексия: Бүгін білдім…, таңғалдырғаны…, қиын болғаны…

Мұғаліммен амандасады.

Сурет негізінде ой айтады.

Өз болжамын айтады.

Мәтінді оқып, белгі қояды (V, ?, +).

1.Мәтін мазмұнынан алшақ сөйлем

A)Жиреншенің досы Бейсенбі бар.

B)Базаралы Құнанбаймен алыспаймын дейтін.

C)Әріп жұрт көңілін көтеретін еді.

D)Күдік көпке жайылса жақсы емес.

E)Күнту жауап беруге тура келген сияқты.

2. Шыңғыстың болысы

A)Бейсенбі

B)Абыралы

C)Жиренше

D)Күнту

E)Құнанбай

3. Базаралыға тән мінез

A)Кекшіл

B)Күдікшіл

C)Тұспалшыл

D)Турашыл

E)Ақжарқын

4. Мәтіннің бірінші бөлігіне тән даналық ой

A)Өнерлінің он бармағы қыналы.

B)Атаға арап ұл өсер.

C)Жақсы өнер – жігіт ырысы.

D)Білімдіге дүние жарық.

E)Қол өнері – кілемде

Дұрыс қасиеттерді түртіп алады.

Ақиқат пен жалған пікірлерді жауап береді.

Топпен « 5 жолды өлең» жазады.

Кестені толтырады.

Рефлексия жасайды

Мадақтау

Идея айтады.

Болжам жасайды.

Өз ойларымен бөліседі.

Дескриптор:

Мәтінді мұқият оқып негізгі ойды табады.
Мәтінді талдайды.

Кейіпкерді сипаттайды.

Пікірлерді анықтайды.

Топпен өлең шығарады

Ақпаратты өңдейді.

✔ Сабақ бойынша ой айтады

«Шаттық шеңбері»

Суреттер

https://youtu.be/go00iIWfcuc?si=ELnwRs0c7ttzSao6

Мәтін бөліктері

Үлестірмелі қағаз

Үлектірмелі қағаз

Кесте

«3-сөз әдісі»

стикер

Бөлім:	Оқу сауаттылығы
Педагогтің тегі, аты, әкесінің аты (болған жағдайда)
Күні:
Сынып:	Қатысушылар саны:	Қатыспағандар саны:
Сабақтың тақырыбы	Сақтар
Сабақтың мақсаты
Құндылақтарды дарыту	Әділ бәсеке – әділ жарысуға үйретеді. Сенімділікке тәрбиеленеді.

Сабақтың барысы

Сабақтың кезеңі/ уақыт

Педагогтің әрекеті

Оқушының әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Сабақтығ басы

Сабақтың ортасы

Топтық жұмыс

Қортындылау

Кері байланыс

Oқушылapмен

сәлемдесу, оқушыларды түгeлдeу, oқушылapдың нaзapын caбaққa aудapу.

Миға шабуыл» әдісі

Сақ жауынгері мен «Алтын адам» суреттерін көрсетіп:

«Бұл қандай халық деп ойлайсыңдар?»

«INSERT» әдісімен

«Сақтар» туралы қысқа мәтінді мәнерлеп оқиды. «INSERT» әдісімен белгі қоюды тапсырады.

«Сақтар»

Тарихшылардың еңбегінде сақтардың ержүрек, батыл тайпа болғаны айтылған. Сақтардың ержүрек, жауынгер тайпа болғанын сақ патшайымы Томирис туралы аңыздан да аңғаруға болады. Деректерге сүйенсек, б.з.б 530 жылы Кир бастаған парсы әскері сақ жеріне басып кіреді. Сол уақытта сақтарды Томирис патшайым билеген болатын. Және әйел екеніне қарамастан, ол парсылармен қиян-кескі соғыс жүргізеді. Кир әскері Сырдария аумағына дейін келіп, сақ билеушісіне елші жібергенде Тұмар

патшайым онымен келіссөз жүргізуден бас тартады. Оған ашуланған Кир сақтарға қарсы шабуылға шығады. Сол ұрыста сақтар парсы әскерін ойсырата жеңіп, Томирис патшайым қанға тоймаған парсы билеушісі Кирдің басын алдырып, жазалайды. Ол әскерлеріне тері қапты қанмен толтыруды бұйырып, Кирдің басын ұстап тұрып: «Сен осында қанды аңсап келіп едің, енді өз қаныңды тойып іш!» деп, өшін алған. Міне, тарихшылар жазып кеткен осы аңыз да сақтардың батыл, ержүрек, жауынгер тайпа болғанын дәлелдейді. Ал, Шырақ есімді сақ малшысы туралы аңыз сақтардың өте ақылды және жауынгер болғанын тағы бір дәделдемек. Сол заманда Шырақ есімді малшы жігіт өз денесін пышақпен тілгілеп, алдынан шыққан жауға сақ көсемдерінен қорлық көрдім деп, ақылдылығымен жау әскерін алдап түсірген. Оның қызылала қан болған денесін көрген жау қолы малшы жігіттің сөзіне сеніп, оның артынан еремін деп, шөл далада адасып, қырылып қалады.

«Кластер» әдісі

Топтық жұмыс

3 топқа бөледі:

1-топ – Сақтардың өмірі

2-топ – Қару-жарағы

3-топ – Алтын адам туралы мәлімет

1. Сәйкестендір

Төмендегілерді сәйкестендір:

Сақтар — батыр халық

Алтын адам — ерекше археологиялық табыс

Жебе, садақ, найза — қару-жарақ

Суретпен жұмыс

Сақ жауынгерінің суретін салыңдар немесе дайын суретке 3 сөйлемдік сипаттама жазыңдар.

«5 жолды өлең» әдісі

Сақ жауынгеріне «5 жолды өлең шығарады»

Мұғаліммен амандасады.

Суреттерге қарап, бүгінгі сабақтын тақырыбын болжады.

Есік Алтын адамы – Алматы облысының жергілікті маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштерінің мемлекеттік тізіміне енген археология ескерткіші.

Мәтінді оқып, белгі қояды, сұрақтарға жауап береді.

Мәтінді оқып талдау сұрақтарына жауап береді.

1. Мәтін мазмұнына лайықты сөйлем

A) Тұмар патшайым келіссөз жүргізуді құптайды.

B)Парсылармен қиян-кескі ұрыс жүргізеді.

C)Ақылдылығымен жау әскеріне жол көрсетеді.

D)Парсы билеушісі Кирден жеңіліс табады.

E)Шырақ шөл далада адасып қалады.

2. Мәтін мазмұнына лайықты тақырып

A)Тұмар патшайым

B)Ержүрек сақтар

C)Жеңілген Кир

D)Жауынгер Шырақ

E)Тарихшылар жазбасы

3. Мәтіндегі Шыраққа тән қасиет

A)Бейжайлық

B)Енжарлық

C)Ұлтжандылық

D)Менмендік

E) Көрсеқызарлық

4. Мәтін мазмұнын қорытындылайтын нақыл сөз

A)Өлімге де - мал керек, батырға да - жан керек.

B)Ешкімде іштей батыр болып тумайды.

C)Ел шауып кісі өлтірген боп па батыр.

D)Ер жігіт не көрмейді, Ер көңіл не бермейді.

E)Қағаны - батыр, ақылгөйі - кемеңгер елдің бағы жанады.

Топта талдайды, постер дайындайды.

Ақпаратты мәліметпен сәйкестендіреді.

Мұғалімнің ұсынуымен суретке сипаттама береді.

Мысалы: Сақ жауынгері ержүрек , батырлардың бірі. Олар ешқандай қиыншылдықтан қорықпайды.

Жұппен және жеке орындайды.

Өзін бағалайды, кері байланыс береді

Мадақтау

Дескриптор:

Мәтінді оқып, сұрақтар,а жауап береді, негзгі ойды табады.

Дескриптор: Ақпаратты жүйелейді, мәліметті топтастырады.

Дескриптор: сөз тіркестерін дұрыс сәйкестендіреді.

Дескриптор: Сақ жауынгерін сипаттайды.

Шығармашылық жұмысты орындай алады

Нені меңгергенін көрсетеді

«Шаттық шеңбері»

Суреттер, интербелсенді тақта

Мәтін бөліктері

Сақ жауынгерлерінің суреттері

«Кластер» әдісі, Флипчарт, маркерлер

Суреттер, постер, маркер

Бағалау парақтарыстикерлер

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ

«ӨРКЕНИЕТ» ҒЫЛЫМИ-ӘДІСТЕМЕЛІК ОРТАЛЫҒЫ РЕСПУБЛИКА КАЗАХСТАН

НАУЧНО-МЕТОДИЧЕСКИЙ ЦЕНТР «ӨРКЕНИЕТ»

Электрондық почта: kabinet-2020@mail.ru Байланыс телефоны: 87768438855

Жүктеу

Бөлісу

ЖИ арқылы жасау

Файл форматы:

docx

Бастауыш сынып Авторлық бағдарлама 3 сынып

18.11.2025

Жүктеу

ЖИ арқылы жасау

Жариялаған:

Ахметова Жазира Кылышбаевна

Бұл материалды қолданушы жариялаған. Ustaz Tilegi ақпаратты жеткізуші ғана болып табылады. Жарияланған материалдың мазмұны мен авторлық құқық толықтай автордың жауапкершілігінде. Егер материал авторлық құқықты бұзады немесе сайттан алынуы тиіс деп есептесеңіз,
шағым қалдыра аласыз

МӘТІНДІ ТАЛДАУ АРҚЫЛЫ ОҚУ САУАТТЫЛЫҒЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУ

МӘТІНДІ ТАЛДАУ АРҚЫЛЫ ОҚУ САУАТТЫЛЫҒЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУ

Химия пәні

Тарих пәні

Биология пәні

Ағылшын тілі пәні

География пәні

Информатика пәні

Мектепке дейінгі білім беру

«Қазақ тілі» жəне «Қазақ əдебиеті»

Дене шынықтыру

Білім алушылардың білім сапасын арттыру

Инклюзивті білім беру