Мазмұны:

I . Кіріспе

1.1 Мектеп жасына дейінгі балалардың тілін дамытуда мнемотехника әдісінің маңызы

II. Негізгі бөлім

Бала танымында есті дамытуда мнемотехника әдісінің психологиялық сипаты

2.1 Сөздік қорды дамыту тәсілдері

2.2 Мнемокестені тақпақтарды жаттату кезінде пайдалану жолдары

III .Қортынды

IV. Қолданылған әдебиеттер

І. Кіріспе.

Бүгінгі таңда біз тәрбиеленушілерімізді бақылау барысында: сөздік қорының аздығын, сөйлем ішінде сөздерді дұрыс қолдануды, дыбыстау мен еназарларының бұзылуын байқаймыз. Ертегілерді сахналауда қиналады, 2-3 сөзден тұратын жай сөйлем аясында жауап береді. Балалардың бойында көркем шығарманы мазмұндап беруді, түрлі оқиғаларды сипаттауды, өз ойын еркін жеткізуді, байланыстырып сөйлеуді педагогтар мен ата-аналар қалыптастыру қажет. Сонымен қатар заманауи тәрбиеленуші үшін көп ақпараттың болуы, оны өз еркінше талдай алмауы қиындық туғызады. Бұл біздің балаларымыз тап болған ақиқат. Осыған орай мектеп жасына дейінгі балалардың тілін дамытуда заманауи әдістер мен тәсілдерді, ғылыми-негізделген жолдарды қолдану өзекті болып табылады. Солардың бірі мнемотехника болып табылады. Балаларды оқу қызметіне дайындау үшін, ақпаратты сауатты талдауда, күрделі материалды қабылдауда, ақыл-ой мен жүйке жүйесін қоздырмай өз тілін дамытуда аталмыш технология қолданылады.

Қоғамдағы адамдардың қатынас құралы болып саналатын тілдің балаларды оқыту, білім беру, тәрбиелеу саласындағы орны ерекше. Өйткені баланың сә-би шағынан басталатын түрлі іс-әрекеттері, айналадағы адамдармен қарым-қатынасы осы тіл арқылы жалғасып, жетіле түседі. Сол себепті де баланың ойлау, сөйлеу дағдыларын арнайы зерттеген көрнекті ғалымдар мектеп жа-сына дейінгі балалардың сөдік қорының даму мөлшерін, екіншілері олардың сөйлеу тіліндегі ерекшеліктерін, сөзді түсіну дағдылары мен грамматикалық категорияларды түсіну дағдылары мен грамматикалық категорияларды иге-руі, жүйелі сөйлеуді меңгеруі туралы мәселелерді, үшіншілері баланың ойлау қабілетін, психикалық процестерін дамытуда тілдің ролі сияқты әр тарапты проблемаларды қарастырады.

Сондықтан арнайы өтілетін сабақтарда бақылау, экскурсия кезінде жаңадан үйренген сөздерін күнделікті өмірде, жолдастарымен, мұғаліммен, сөзбе-сөз қарым-қатынас кезінде орынды қолдана отыруға жаттықтыра беріледі. Грам-матикалық формада байланыстырып сөйлеу тәсілдерін жетілдіруге төселдіреді. 

1.1 Мектеп жасына дейінгі балалардың тілін дамытуда мнемотехника әдісінің маңызы

Мнемоника (гр. mnematik - есте сақтау өнері) - табиғи ассоциациялар жасау көмегімен есте сақтауды қамтамасыз ететін, жасанды түсініктер арқылы қажетті мәліметтерді еске сақтауды жеңілдететін ережелер мен тәсілдер жиынтығы.

Мнемотехникалық әдіс балалардың сөз материалын есте сақтауда қалдыру үшін қолайлы. Сонымен қатар дыбыстық және көру  қабілеттері де дамиды. Мектепке дейіңгілердің жас ерекшелікте-ріне қараса, осындай қорытындыға келуге болады, сөйлейтін суреттерді  пайдалану әңгіме құрастырғанда, өлең, логоритмика-лық жаттауда жеңілдетеді және есте сақтау процесін тездетеді.  Есте сақтаумен жұмыс  әдістерін қалыптастырады. Есте сақтауды бекітудің ережесінің бірі былай дейді: «Жаттағанда жаз, сызба, диаграммалардың суретін сал,  кестелерді сыз». Сөйлейтін суреттер, сипаттау сызбалары қызығушылық тудырады және проблеманы шешуге көмектеседі.  Мектепке дейінгі бала есте сақтау мен қабылдауы жоғары қабілетімен ерекшеленеді. Мнемотехникалық әдіс балалардың сөз материалын есте сақтауда қалдыру үшін қолайлы. Сонымен қатар дыбыстық және көру қабілеттері де дамиды. Мектепке дейіңгілердің жас ерекшеліктеріне қараса, осындай қорытындыға келуге болады, сөйлейтін суреттерді пайдалану әңгіме құрастырғанда, өлең, логоритмикалық жаттауда жеңілдетеді және есте сақтау процесін тездетеді. Есте сақтаумен жұмыс әдістерін қалыптастырады. Есте сақтауды бекітудің ережесінің бірі былай дейді: «Жаттағанда жаз, сызба, диаграммалардың суретін сал, кестелерді сыз».

Мнемотехникалық әдіс – өлеңдерді, алогоритмикалық жаттығуларды жаттаудың, әңгімелерді сипаттаудың әдістемесі.

Осы жастағы балаларға өлеңдер жаттауда сөйлейтін суреттерді қолданған қолайлы. Өлең жаттауда әр сөзді рәміздермен алмастыруға болады. Кейбір жағдайда сөйлемді бір сызбада көрсетуге болады. Заттардың сынын, күйін, әрекетін білдіретін суреттерді құрастырғанда толық түсіну үшін балалармен бірге ойнау қажет және эмоциялы деңгейде әрекетті көрсетуге болады. Мектепке дейінгілерді өлеңдерді мәнерлеп жаттауға, шығармаға сай ырғақты сақтауды үйретеді. Балалармен бірге қайталағанда педагог интонацияға, дикцияға, дем алуына назар аударады.

Өлеңді оқып болғаннан кейін міндетті түрде әңгіме өткізіледі:

 - аударма жұмысын өткізу;
 - мұғалімнің сұрақтары;
 - суреттер қарау;
 - қазақ тіліне тән дыбыстарды дұрыс айтқызу, қайталату;
 - сызбалар арқылы жаттау;

Балаларға өлеңді есінде сақтау үшін, мұғалімге келесі әдістерді қолдануға болады: бірінші жолды топпен қайталау және 3-4 балаға бір-бірден қайталатқызу;
фонетикалық жаттығу орындау; әсіресе мәнерлеп оқуға талап ететін сөзді, жолды балаларға қайталату.

1. Мектеп жасына дейінгі балалардың тілін дамыту үшін мнемотехника әдісінің қолданылуы

Мнемотехника дегеніміз не? Ол балалардың қоршаған орта туралы алған білімдерін тиімді есте сақтауы, хабарламаны сақтап және жаңғыртуы, тіл дамуын қамтамасыз ететін әдіс-тәсілдер жүйесі. 

Мнемотехника - балалардың тілін дамыту үшін табысты тәсіл. Балаларды жан-жақты дамыту. Олардың барлық кемістіктерін жөндеу мектепке дайындаудағы және балабақша алдындағы басты мақсат. Сөйлеу-басты мидың бірнеше бөлігінің бірігіп жұмыс істеу нәтижесі. Артикуляция мүшелері тек мидан келген бұйрықты орындайды. Балалардың тілін дамытуда келесі кедергілердің бары ешкімге де құпия емес.

 - Сөздік қорының кемдігі;
 - Сөйлемдегі сөз тіркестерін дұрыс таба алмауы;
 - Дыбыстау кемшілігі;
 - Берілген тақырыпқа сюжеттік немесе сипаттау әңгіме құра алмауы;
 - Өз ойын дұрыс жеткізе алмауы.

Балабақша жолында көрнекілік бейнелік есте сақтау және есту, суретін көру арқылы баланың есінде нақты қалады. Соның бірі мнемотехника.

Мнемотехника - балалардың қоршаған орта, табиғат туралы білімін кеңейтуге, әңгіме барысын тиімді есте сақтауға, әңгімені айтып беруге және тіл дамытудағы іс-әрекеттерінің жүйесі.

Мнемотехника - тіл дамытуда тиімді есте сақтау, оны дұрыс жеткізе білудегі әдіс пен тәсілдер жүйесі. Қазіргі кезде мектеп жасына дейінгі балалардың тілін дамытуда мнемотехниканы қолдану өзекті болып тұр. Бұл мақсатты іске асыру үшін баланың тілін мақсатты нәтижелі өтуге қолданатын тәсіл.

1.2. Тақырыптың өзектілігі

Қазіргі кезеңдегі қоғам дамуында мемлекеттік тілге үйрету - мектепке дейінгі білім берудегі өзекті мәселеге айналып отыр. «Басқа тілдің бәрін біл, өз тіліңді құрметте»- деп Қадыр Мырзалиев ағамыз бекер айтпаған.
Тілді үйрену - оңай емес, бір тілді білгеннен гөрі бірнеше тілді білген адамның рухани байлығы мол болмақ.       

Мектепке дейінгі жастан бастап баланың болашақ тұлға өз елінің азаматы ретінде негізі қаланады. Ұстаздардың алдында тұрған басты мақсаттардың бірі – Отанға, туған елге, туған жерге, өз халқына деген сүйіспеншілікті тәрбиелеу.

Қазақ тілі - әлеуметтік, рухани адамгершілік, эстетикалық тәрбиенің қайнар көзі балалардың мүмкіншіліктерінің даму барысында қазақ тілінің оқыту мен тәлім – тәрбие берудегі рөлі күннен күнге арта түсуде.  Басқа ұлт өкілдерінің балаларын қазақ тілінде сөздерді, сөйлемдерді, диалог , монолог үлгілерін механикалық қайталай беру жолымен емес, жалпы белсенді түрде сөйлеу арқылы үйрету керек. Біздің балабақшаларда балаларға мемлекеттік тілді меңгерту үшін барлық жағдайлар жасалынған.

Мақсаты:

- Балаларды ойын түрінде тірек кестелер және модельдер арқылы қазақ тіліне тән дыбыстарды дұрыс анық айтқызу,грамматика құрылысын сақтай отырып дұрыс сөйлем құру және де лексикалық тақырыптар бойынша балалардың сөз қорына және тәжірибелеріне сүйене отырып байланыстырып әңгіме құрастыру.

- Балалардың шығармашылық елестеуін, есте сақтау қабілеттерін, көру зейінін, конструктивті және кескінді бейне арқылы ойлау қабілеттерін дамыту. Тапқырлыққа тәрбиелеу.

Міндеттері:

- Балалар тілін орфоэпиялық дыбыстау мәдениетіне тәрбиелеу.
 - Сөздегі грамматикалық дағдыларды қалыптастыру.
 - Сөздік жұмыс.
 - Байланыстырып сөйлеуін қалыптастыру (диалогты және монологты).
 - Сөйлеу мәдениетін тәрбиелеу.
 - Сауат ашу.
 - Көркем әдебиет шығармаларын таныстыру.

II. Негізгі бөлім

2.1 Мектеп жасына дейінгі балалардың тілін дамытуда мнемотехника әдісінің маңызы

Мнемоника (гр. mnematik - есте сақтау өнері) - табиғи ассоциациялар жасау көмегімен есте сақтауды қамтамасыз ететін, жасанды түсініктер арқылы қажетті мәліметтерді еске сақтауды жеңілдететін ережелер мен тәсілдер жиынтығы.

Мнемоника таңбалары сақталып қалған не топталған бірнеше зат арқылы, солардың суреттерінен көрінуі мүмкін. Мысалы, садаққа—соғыстың, соғыс жариялаудың мнемоника таңбасы. Қазақстанның таулы аудандарында танбалы тастар көп, солардың бетіндегі қолына  найза, садақ ұстаған адамдар мен әртүрлі аң суреттері ерте замандағы аң аулау көрінісін еске түсірегін мнемоникалык таңбалар болып табылады. Мнемотехникалық әдіс балалардың сөз материалын есте сақтауда қалдыру үшін қолайлы. Сонымен қатар дыбыстық және көру қабілеттері де дамиды. Мектепке дейіңгілердің жас ерекшеліктеріне қараса, осындай қорытындыға келуге болады, сөйлейтін суреттерді  пайдалану әңгіме құрастырғанда, өлең, логоритмикалық жаттауда жеңілдетеді және есте сақтау процесін тездетеді.  Есте сақтаумен жұмыс  әдістерін қалыптастырады. Есте сақтауды бекітудің ережесінің бірі былай дейді: «Жаттағанда жаз, сызба, диаграммалардың суретін сал, кестелерді сыз». Сөйлейтін суреттер, сипаттау сызбалары қызығушылық тудырады және проблеманы шешуге көмектеседі.  Таңбалы рәміздер дегеніміз не? Бұл объекттің абстрактылы қорытылған немесе графикалық бейне. Графикалық аналогия – бұл солардың  белгілеріне жалпы бойынша бірнеше бейнелердің немесе бейненің  жүзеге асатын рәмізбен қандай болсын таңбасы.

Мектепке дейінгі бала есте сақтау мен қабылдауы жоғары қабілетімен ерекшеленеді. Мнемотехникалық әдіс балалардың сөз материалын есте сақтауда қалдыру үшін қолайлы. Сонымен қатар дыбыстық және көру қабілеттері де дамиды. Мектепке дейіңгілердің жас ерекшеліктеріне қараса, осындай қорытындыға келуге болады, сөйлейтін суреттерді пайдалану әңгіме құрастырғанда, өлең, логоритмикалық жаттауда жеңілдетеді және есте сақтау процесін тездетеді. Есте сақтаумен жұмыс әдістерін қалыптастырады. Есте сақтауды бекітудің ережесінің бірі былай дейді: «Жаттағанда жаз, сызба, диаграммалардың суретін сал, кестелерді сыз». Сөйлейтін суреттер, сипаттау сызбалары қызығушылық тудырады және проблеманы шешуге көмектеседі. Таңбалы рәміздер дегеніміз не? Бұл объекттің абстрактылы қорытылған немесе графикалық бейне. Графикалық аналогия – бұл солардың белгілеріне жалпы бойынша бірнеше бейнелердің немесе бейненің жүзеге асатын рәмізбен қандай болсын таңбасы.

Әсіресе 6-7 жастағы балалардың тілдің дамуында ерекше маңызы бар. Балаларда танымдық белсенділік арттылады.

Баланың тілін дамыту үшін 6-7 жастағы балалар шағын әңгіме құрастырады, өлеңдер, aлогоритмикалық жаттығулар жаттайды. Әңгіме сипаттағанда, өлең, логоритмикалық жаттығулар жаттағанда сызбалар қолданған қолайлы. Мнемотехникалық әдістің міндеті: қазақ тіліне тән дыбыстардың дұрыс ай тылуын жаттықтыруы, сөз қорының байытуы, белсенуі мен бекітуі, сөйлеудің грамматикалық дұрыстығын жүзеге асыруы және тілдің дамуы.

Ересек топтан бастап балаларда қоршаған әлем туралы түсініктер бар болғанда, таңбалы рәміздерді құрастыруға өздеріне жасауға болады. Бала өзі таңба жасайды, одан кейін мұғалім сәйкес келетін рәмізді таңдап алады.

Заттардың белгілері мен күйін (көңілді, ызалы, аянышты, т.б), іс - әрекетті білдіретін таңбалы рәміздерді құрастырғанда толық түсіну үшін балалармен ойнау және эмоциялы-ымдық деңгейде әрекетті көрсету қажет.

Әңгіме, өлең, логоритмикалық жаттаулар жаттағанда әрбір дыбысталатын сөзді алмастыруға болады.

Кейбір кезде рәміздік бір сызбада толық сөйлемді суретте көрсетуге болады. Егер де біз кейбір сөздерге балалардың ерекше назарын аударатын болсақ (мысалы, іс-әрекетін білдіретін сөздер), оларды жеке сызбада көрсеткен жөн.

Өлең, логоритмикалық жаттығулар жаттауда ондағы бірнеше рет қайталанып келетін сөз тіркестерін сөздерді рәміздермен алмастырудың қажеті жоқ.Мемлекеттік стандартына сай әңгіме құрастыру, жаттау айына 2-3 рет. 5-6 жастағы балалар әңгіме құрастырғанда 3-5 сөйлем, ал 6-7 жастағы балалар 5-7 сөйлем құрастыру қажет.

Сызба – схемалар тақырыптарға байланысты үйренген жеке сөздермен сөйлем құрастыруға, сөйлемдермен әңгіме құрастыруға таптырмайтын қазына. Сызбаларға қарап, балалар әңгіме құрастыруды тез үйренеді. Әсіресе отбасы тақырыбына арналған сызбаны әр сабақта қолдануға болады. Бұл сызбаға қарап, балалар отбасы мүшелерінің атауын тез есте сақтауға, адамдардың әрекеттерін әңгімелеуге үйренеді.

Жеміс-көкөністерге арналған сызба бойынша балалар олардың түрін, түсін, дәмін, қайда өсетінін сипаттап бере алады. Мысалы, алманы сипаттау: алманың түсі қызыл, пішіні – домалақ, дәмі – тәтті. Ол ағашта өседі, жеміс. Біз оны жейміз.Ойыншықтарға арналған сызба бойынша балалар олардың түсін, пішінін, мөлшерін атап беруге үйренеді.

Міне, осылай әрбір жаңа тақырып бойынша сызбалар қолдануға болады. Мұғалім өз балаларының қабылдау қабілетін, жас шамасын ескере отырып, сызбаны өзі жасап алуына да болады.

Мнемотехникалық әдіс – өлеңдерді, алогоритмикалық жаттығуларды жаттаудың, әңгімелерді сипаттаудың әдістемесі.

Осы жастағы балаларға өлеңдер жаттауда сөйлейтін суреттерді қолданған қолайлы. Өлең жаттауда әр сөзді рәміздермен алмастыруға болады. Кейбір жағдайда сөйлемді бір сызбада көрсетуге болады. Заттардың сынын, күйін, әрекетін білдіретін суреттерді құрастырғанда толық түсіну үшін балалармен бірге ойнау қажет және эмоциялы деңгейде әрекетті көрсетуге болады. Мектепке дейінгілерді өлеңдерді мәнерлеп жаттауға, шығармаға сай ырғақты сақтауды үйретеді. Балалармен бірге қайталағанда педагог интонацияға, дикцияға, дем алуына назар аударады.

Өлеңді оқып болғаннан кейін міндетті түрде әңгіме өткізіледі:

- аударма жұмысын өткізу;
 - мұғалімнің сұрақтары;
 - суреттер қарау;
 - қазақ тіліне тән дыбыстарды дұрыс айтқызу, қайталату;
 - сызбалар арқылы жаттау;

Балаларға өлеңді есінде сақтау үшін, мұғалімге келесі әдістерді қолдануға болады: бірінші жолды топпен қайталау және 3-4 балаға бір-бірден қайталатқызу; фонетикалық жаттығу орындау; әсіресе мәнерлеп оқуға талап ететін сөзді, жолды балаларға қайталату.

2.2 Мектеп жасына дейінгі балалардың тілін дамыту үшін мнемотехника әдісі бойынша таңдалған тақырыпқа мнемокестелер жасау

Тілдің жалпы жетілмеуі балалардың байланыстырып сөйлеу тілін дамыту үшін Мнемокестені мына бағыттар үшін қолдануға болады:

 Сөздік қорларын байыту;

• Сөйлем, әңгіме құрастыру;

• Әңгімені құрастыру;

• Жұмбақтарды жасыру және жауабын табу;

• Тақпақтарды жаттау.

Мнемокесте қалай жұмыс істеу керек.

Мнемокестенің дидактикалық материалы белгілі бір ақпарат жасырылған сызбалар болып табылады. Мнемокестемен жұмыс істеу тәсілдерін меңгеру оқытудың уақытын біршама азайтып, сонымен бірге мынадай міндеттерді шешеді:

- Басты психикалық үрдістерді – есте сақтау, зейін, бейнелі ойлауды дамыту;

- Ақпаратты қайта кодтау, яғни абстрактылы таңбаларды бейнелерге қайта құру;

Мнемокесте бойынша жұмыс жүргізу кезеңдері:

• Кестені қарастыру және бейнеленген суреттерді талқылау.

• Жалпы символдардан бейнелерді жаңғырту, мысалы: Үй – шатыр, қоян – ұзын құлақтар т.б.

• Қайта кодтаудан кейін құрастырған символдар бейнелер бойыша әңгімені, ертегіні, тақтақтарды мазмұндап беру.

Сонымен қатар, мнемокестені қолдану арқылы тапсырмаларды балалардың білім деңгейіне байланысты құрастыру.

Мнемокестелер тақпақтарды жаттаған кезде ерекше тиімді. Оның мазмұны мынада: әр сөзге немесе кішкентай сөз тіркесіне сурет (бейне) ойдан шығарылады. Осылайша, барлық тақпақтар сызба түрінде бейнеленеді. Бұдан кейін бала графикалық бейнені қолдана отырып, есте сақтау арқылы тақпақты бүтіндей дыбыстайды.

Тақпақты жаттауға үйрету үшін керек суреттерді қолдану балаларды қызықтырады, сабақты ойынға айналдырады. Суреттермен ілесе жүретін тақпақты тыңдағаннан кейін бала оны біршама тезірек есте сақтайды. Алдымен таңдалған тақпаққа тірек суреттерін іріктеп алу керек (әр бір жолға). Суреттер айқын танылатындай болуы қажет. Оны оқығаннан кейін балалар тірек суреттері бойынша айтып береді.

Бастапқы кезеңде мұғалім дайын сызба жоспарын ұсынады. Үйрете келе бала өзінің сызбасын құру үрдісіне де белсенді қосылады.

Мнемокестелердің мазмұны – ол графикалық немесе кейіпкерлер мен жануарлар, жыл мезгілдерінің кейбір бөлімдері ғана белгіленеді және ең басты символдары да белгіленеді.

Ең бастысы – бұл кестеде суреттер балаға нақты түсінікті болуы керек.

Сәбилер мен ортаңғы топ балаларына түрлі-түсті мнемосызбалар ұсынған жөн. Өйткені балалардың ойында нақты кейіпкер немесе заттар қалады. Мысалы: шырша-жасыл, жидек-қызыл. Келесіде сызбаларды күрделендіре отырып жасау керек. Мысалы: түлкі – сарғыш, қызыл геометриялық пішіндерден бейнеленеді (үшбұрыш, дөңгелек) аю-үлкен қоңыр дөңгелек және т.б. Ересек және даярлық тобының балалары үшін бір түсті мнемосызбалар қолдану керек.

Схема — мнемокесте балалардың тілін дамытудағы дидактикалық құрал болып табылады.

Оны біз қолданатын кезіміз:

Сөздік қорын байыту үшін

Әнгіме құруға ұйретуге

Көркем әдебиетті мазмұндауда

Жұмбақ жасыру және шешуде

Өлең жаттауда

Құрылған схема балаларға өз бетінше заттың ерекшеліктерің байқауға, олардың айтылу кезегін белгілеуге көмектеседі. Балалардың сөздік қорын байытады.

Мнемокестені қолдану 3 этаптан тұрады:
-Кестені қарап, онда не бейнеленгенін бақылау.
-Белгі /символды/бір бейнемен сәйкестендіру.
-Колдандырылғаннан кейін әңгіме немесе ертегіні әңгімелеуге көшеді.

Бала мектепте сурет бойынша әңгімелей алу керек. Сурет бойынша әңгіме құру үшін сөз байлығын кеңейту керек.
Кіші және орта балабақша жасындағы балаларға түрлі-түсті мнемокесте беру керек, өйткені балалардың есінде тек бөлшек бейнелер ғана есте қалады: шырша-жасыл, жидек- қызыл. Кейіннен суретті кішкене қиындатып немесе басқа суретпен ауыстырылады.

Мысалы: түлкі-тоқсары, геометриалық пішіннен тұрады. (үшбұрыш,шеңбер) аю — үлкен қоңыр шеңбер, т.б.

Мнемотехника - оңай жолдың қиынына қарай құрылады. Мнемокесте қарапайымнан басталып, күрделене түседі.

Мнемошаршы, мнеможол, мнемокесте.

Мнемокесте

Мнемокестені тақпақтарды жаттату кезінде пайдалану жолдары

Мнемокестені тақпақтарды жаттату кезінде өте тиімді. Жұпты суреттер арқылы бала көрсете отырып, тақпақты жаттайды. Баланы қызығушылығы артады, сабақты ойынға айналдырады. 

Тақпақпен жұмыс істеу кезеңдері төмендегідей:

1. Үлкендер көркем тілде оқиды.
2. Үлкендер тақпақты өзі жатқа айтып, мнемокесте арқылы тағыда оқып береді.
3. Үлкендер тақпақтың мазмұнына сәйкес сұрақ қойып, негізігі түсінікті қалыптастырады.
4.Үлкендер тақпақтың түсінбеген сөзін қолайлы әдіспен баяндап береді.
5. Үлкендер тақпақтың әрбір сөзін оқиды да,балалар мнемокесте арқылы қайталайды.
6. Үлкендер мнемокесте арқылы тағы да қайталап оқиды.

III.Қорытынды

Балалардың ақыл-ойына, қабілеттерінің дамуына жетудің бірден – бір жолы – өзара тілдік қарым-қатынас. Әр баланың табиғи қабілетін ескере отырып, балаға көмекші әрі сүйемелдеуші болып, әрдайым жанында достық қарым-қатынаста болсақ, оқыту мазмұнын жаңғыртуға, әрі тиімді әдіс-тәсілдерді кеңірек қолдануға еркін жол ашады. Мектепке дейінгі балаларға қазақ тілді үйретудің басты шарттары топта жағымды психологиялық климат, мейірімді орта, қазақ тілінде тілдесудің қуану сияқты факторлар өз себін тигізеді. Қазақ тілін үйретуде балалардың қорларын байыту, молайту, сөздіктерінің белсенділігін арттыру, күнделікті өмірде қолдана білуіне бағыт беру, қазақ тіліне тән дыбыстарды дұрыс айтуға жаттықтырып, тіл мәдениетін жетілдіру, сөйлем құрап, сөйлесу тәжірибесін ұдайы ұйымдастыру – балалардың қазақ тіліне деген сүйіспеншілігін арттырып, мемлекеттік тілдің мәртебесін ұғынып, тілінің жетілуіне ұстаздық әсер көрсетудің маңызы зор. Тіл тағдырына терең қарап, мектеп жасына дейінгі бүлдіршіндерге қазақ тілін үйретудегі талап, міндеттер балабақшамызда жақсы іске асырылуда.

Жоғарыда айтып кеткен топтық, жұптық, ұжымдық оқытуларда мнемокестелерді тақырыпқа байланысты өткізуге болады. Мысалы: жұптық оқытуда, балаларға жеке  символдармен бейнеленген кестелерді беріп , балалар сол кестені пайдалана отырып диалог түрінде сөйлесе алада. Ал негізі монологтарды ең алғашқысында ұжымдық оқытуда пайдаланып, содан соң жеке – дара сол тақырыпта әңгіме жүргізе алады. Осы ең тиімдісі деп ойлаймын. Балалардың ойын дамытуда тағы бір әдістің түрі бұл  - үстел үстіндегң мнемокестені ұйымдастыру. Адам мәдениеті ойын арқылы дамиды, демек балалық шақтан бастап, қартайған кезге дейін

Күтілетін нәтижесі: Белгілерді кескінді бейнелерге түрлендіре отырып, мнемокестелермен, модельдермен және тірек үлгілермен жұмыс істеуге және әдістер мен тәсілдерді игеруге дағдыландыру, оқыту уақытын қысқарту. 

Жалпы балалар тілін дамыту жұмысының негізгі мазмұны – сөздің жалпы ұғым беретін жағын меңгеруге көңіл бөліп ойлау қабілеттерін дамыту, өз ойын еркін жеткізуін, қоршаған орта мен айналасындағы адамдармен еркін қарым-қатынасқа түсу, сөйлеу қабілеттерін қалыптастыру. Сонымен қатар өздігінен қорытынды жасап, талдай білу дағдыларын жетілдіру, бұрыннан меңгерген, лесикасында бар сөздерді қажетіне қарай қолдана білуге үйрету, әсіресе, сын есім, етістік, синоним, омоним сөздерді меңгерту, сөз тудыру тәсілдеріне жаттықтыру, белсенді сөздік қорын жетілдіру.

IV.Қолданылған әдебиеттер

Нормативтік құжаттар:

1. Қазақстан Республикасының Президенті – Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауы «Қазақстан жаңа жаһандық нақты ахуалда: өсу, реформалар, даму». Астана, 2016ж.

2. Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2016 жылғы 13 мамырдағы №292 қаулысымен бекітілген Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың жалпыға міндетті мемлекеттік стандарты

3. Бала құқықтары туралы конвенция 2012ж

Негізгі құжаттар

1. В.И., Сохин Ф.А. Мектепке дейінгі педагогика. . А «Мектеп», 1982.

2. Большева Т.В. Учимся по сказке «Развитие мышление дошкольников с помощью мнемотехники», 2003

3. Козаренко В.А. Авторлық әдістемелер. «Учебник мнемотехники» 2010г.

4. Козаренко В.А. «Есте сақтау қабілетін дамыту» 1999ж.

5. Полянская Т.В. «Использование метода мнемотехники в обучении рассказыванию детей дошкольного возраста» 2006г.

6. Чохонелидзе Н. «Учим стихи по картинкам», 2006.

Қосымша әдебиеттер:

1. Журнал «Балабақша» 2009 жыл

2. Тіленбаева Н.Б. Дидактикалық ойынның маңызы// Отбасы және балабақша.- 2007жыл № 7

Қосымша