Мектепке дейінгі бала тәрбиесіне арналған ұлттық ойындар

Балабақша

Баяндама

Тақырыбы: Мектепке дейінгі бала тәрбиесіне арналған ұлттық ойындар

Шымкент қ 2025 ж

Жоспар

Кіріспе

Негізгі бөлім

1-ТАРАУ. МЕКТЕПКЕ ДЕЙІНГІ БІЛІМ БЕРУДЕ ҰЛТТЫҚ ОЙЫНДАРДЫҢ РӨЛІ

1.1. Ұлттық ойындардың тәрбиелік мәні

1.2. Мектепке дейінгі балалардың танымдық қабілеттерін дамытудағы ұлттық ойындардың маңызы

1.3. Ұлттық ойындарды үйретуде инновациялық технологияларды қолдану қажеттілігі

2-ТАРАУ. ИНТЕРАКТИВТІ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ҰЛТТЫҚ ОЙЫНДАРДА ҚОЛДАНУДЫҢ ТИІМДІЛІГІ

2.1. «Асық ату» ойынын үйретуде интерактивті тақтаны пайдалану

2.2. Ұлттық ойындар арқылы математикалық сауаттылықты дамыту

Қортынды

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

КІРІСПЕ

Зерттеудің өзектілігі - мектепке дейінгі жастағы балалардың тәрбиесі мен дамуы – білім беру жүйесіндегі маңызды әрі жауапты кезеңдердің бірі. Бұл жаста баланың ойлау, есте сақтау, моторика және әлеуметтік дағдылары қарқынды дамиды. Сондықтан тәрбиелеу мен оқыту әдістерінің тиімділігі балалардың болашақ тұлға ретінде қалыптасуына тікелей әсер етеді. Ұлттық ойындардың тәрбиелік және дамытушылық маңызы,қазақ халқының ұлттық ойындары – халықтың ғасырлар бойы жинақтаған тәлім-тәрбиесінің көрінісі. Олар балалардың дене қимылын жетілдіріп қана қоймай, ойлау, есте сақтау, зейін қою, ұжымдық қарым-қатынас жасау сияқты қабілеттерін дамытады.

«Асық ату» ойыны дәлдікке, жылдамдыққа және стратегиялық ойлауға баулиды. Бірақ қазіргі заманда балалардың көпшілігі ұлттық ойындардан алшақтап, заманауи гаджеттер мен компьютерлік ойындарға көбірек көңіл бөледі. Осындай жағдайда ұлттық ойындарды жаңаша әдістермен, инновациялық технологиялар арқылы қайта жандандыру – өзекті мәселе. Егер біз дәстүрлі ойындарды цифрлық форматқа икемдеп, мектепке дейінгі білім беру бағдарламасына енгізсек, оларды балалардың қызығушылығын арттыру құралы ретінде тиімді пайдалана аламыз. Инновациялық технологияларды қолдану қажеттілігі. Қазіргі педагогикада интерактивті оқыту әдістері білім сапасын арттырудың негізгі құралдарының біріне айналды. Интерактивті тақталар, мультимедиалық бағдарламалар және сандық оқыту әдістері арқылы балаларға ұлттық ойындардың мазмұнын қызықты әрі қолжетімді етіп ұсынуға болады. Балалар ойын ережелерін теория түрінде тыңдаудан гөрі, интерактивті тақтада көріп, тапсырмаларды орындау арқылы жақсырақ меңгереді. Балалар тек экранға қарап қана қоймай, іс жүзінде асық ату немесе басқа да ұлттық ойындарды ойнау арқылы тәжірибе жинақтайды. Сандық форматта ойын элементтерін қолдану балалардың ойынға деген ынтасын күшейтеді, бұл олардың дәстүрлі ұлттық ойындарға деген қызығушылығын қайта жаңғыртуға мүмкіндік береді. Мектепке дейінгі балалардың математикалық сауаттылығын дамыту. «Асық ату» ойыны тек қимыл белсенділігін дамытып қоймай, балалардың математикалық дағдыларын жетілдіруге көмектеседі. Ойын барысында балалар ұпай жинайды, асықтарды санайды, ұпайларды қосып, шегереді. Интерактивті тақтада ойын нәтижелерін визуалды түрде көрсету арқылы балаларға математикалық есептеулерді оңай әрі түсінікті үйретуге болады. Ұлттық ойындарды цифрлық технологиялармен ұштастыру – балалардың ұлттық мәдениетке деген қызығушылығын арттырып, олардың ұлттық сана-сезімін қалыптастыруға септігін тигізеді. Сонымен қатар, бұл әдіс заманауи және дәстүрлітәрбиелеу тәсілдерінің үйлесімін қамтамасыз етеді.

Зерттеудің нысаны: Мектепке дейінгі ұйымдарда ұлттық ойындарды қолдану арқылы балаларды тәрбиелеу мен дамыту үрдісі.

Зерттеу пәні: Интерактивті технологиялар арқылы ұлттық ойындарды үйрету әдістері және олардың тиімділігі.

Педагогикалық жаңашылдығы: Көру, есту, қимыл арқылы үйрену .Балалар ойын ережелерін тек тыңдап қана қоймай, экрандағы тапсырмаларды орындап, практикалық түрде үйренеді.

Зерттеудің мақсаты: Ұлттық ойындар арқылы мектепке дейінгі балалардың танымдық және қимыл-қозғалыс белсенділігін арттыру жолдарын қарастыру, инновациялық технологиялардың тәрбиелік маңызын анықтау.

Зерттеудің міндеттері:

• Ұлттық ойындардың мектепке дейінгі балалардың дамуындағы рөлін анықтау;

• «Асық ату» ойынын интерактивті тақта арқылы үйретудің тиімділігін зерттеу;

• Балалардың математикалық сауаттылығын дамытуға ұлттық ойындардың ықпалын талдау;

• Инновациялық технологиялардың баланың көру, есту және қимыл арқылы білім алуына әсерін анықтау.

Зерттеудің құрылымы: Зерттеу жұмысы кіріспеден, екі негізгі тараудан, қорытындыдан және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

1-ТАРАУ. МЕКТЕПКЕ ДЕЙІНГІ БІЛІМ БЕРУДЕ ҰЛТТЫҚ ОЙЫНДАРДЫҢ РӨЛІ

1.1. Ұлттық ойындардың тәрбиелік мәні

Ұлттық ойындар – қазақ халқының мәдени мұрасының ажырамас бөлігі және ұрпақтан-ұрпаққа беріліп келе жатқан рухани құндылықтардың бірі. Олардың басты мақсаты – балаларды тәрбиелеу, олардың физикалық және интеллектуалды дамуын қамтамасыз ету. Ұлттық ойындар балаларды жылдамдыққа, ептілікке, батылдыққа, ұйымшылдыққа және төзімділікке баулып қана қоймай, олардың ойлау қабілетін дамытады. Мектепке дейінгі балаларды тәрбиелеу барысында ұлттық ойындардың мынадай негізгі тәрбиелік мәндері бар: Отансүйгіштікке баулу – қазақтың ұлттық ойындары арқылы балалар өз халқының мәдениеті мен дәстүрін құрметтеуді үйренеді. Ұжымдық қарым-қатынасты дамыту – көптеген ойындар топпен ойналады, бұл балалардың бір-бірімен тіл табысуын, достық пен ынтымақтастықты нығайтуға көмектеседі. Еңбекқорлық пен жауапкершілікке үйрету – ойын барысында әр бала белгілі бір ережені орындауға міндетті, бұл оларды тәртіпке және жауапкершілікке үйретеді. Шыдамдылық пен табандылық – кейбір ойындарда жеңу үшін шыдамдылық пен төзімділік қажет, бұл балалардың мінез-құлқын шыңдайды. Логикалық ойлау қабілетін дамыту – асық ату, тоғызқұмалақ сияқты ойындар арқылы балалар санай білуге, логикалық ойлауға және тактикалық шешімдер қабылдауға үйренеді. Қазақтың ұлттық ойындарының тәрбиелік мәні тек физикалық және интеллектуалды дамумен шектелмейді. Олар баланы жан-жақты дамытуға, оның қоршаған ортаға бейімделуіне, үлкендер мен құрдастарымен қарым-қатынас жасауына ықпал етеді.

1.2. Мектепке дейінгі балалардың танымдық қабілеттерін дамытудағы ұлттық ойындардың маңызы

Танымдық қабілеттер – баланың қоршаған әлемді танып-білуге деген ынтасын, ойлау қабілетін, есте сақтауын, зейінін және қиялын дамытуға бағытталған қасиеттер жиынтығы. Ұлттық ойындар – осы қабілеттерді дамытудағы маңызды құралдардың бірі. Ұлттық ойындар арқылы балалардың танымдық қабілеттерін дамытудың негізгі бағыттары қоршаған ортаны тану – көптеген ұлттық ойындар табиғатпен, жануарлармен және күнделікті тұрмыспен байланысты, бұл балалардың әлем туралы білімін кеңейтеді. Зейінді дамыту – «Асық ату» немесе «Тоғызқұмалақ» сияқты ойындар балалардың зейінін шоғырландыруын талап етеді, бұл олардың назар аудару қабілетін жақсартады. Есте сақтау қабілетін арттыру – ойын ережелерін жаттау, ойын барысында әріптестерінің қозғалысын бақылау және нәтижелерді есте сақтау арқылы балалардың есте сақтау дағдылары дамиды.

Логикалық ойлауды қалыптастыру – ұлттық ойындардың көпшілігі есептеуге, шешім қабылдауға, стратегия құруға негізделген, бұл балалардың логикалық ойлауын жетілдіреді. Шығармашылық және қиялды дамыту – кейбір ойындар еркін қозғалысты, рөлдік ойын элементтерін қамтиды, бұл балалардың шығармашылық қабілеттерін шыңдайды. «Асық ату» ойыны барысында бала тек көздеп ату техникасын меңгеріп қана қоймай, белгілі бір тактиканы қолдануды үйренеді. Бұл оның логикалық ойлауын жетілдіруге ықпал етеді. «Тоғызқұмалақ» ойыны математикалық қабілеттерін дамытып, сандық есептеулерді меңгеруге көмектеседі. Бұдан шығатын қорытынды – ұлттық ойындар тек уақыт өткізу тәсілі ғана емес, сонымен қатар мектепке дейінгі балалардың танымдық қабілеттерін дамытуда маңызды педагогикалық құрал болып табылады.

1.3. Ұлттық ойындарды үйретуде инновациялық технологияларды қолдану қажеттілігі

Қазіргі заманғы білім беру жүйесінде инновациялық технологияларды қолдану – оқытудың тиімділігін арттыратын маңызды факторлардың бірі. Интерактивті тақталар, мультимедиалық бағдарламалар және сандық ресурстар балалардың білім алуына жаңа мүмкіндіктер ашады. Ұлттық ойындарды үйрету барысында осы технологияларды пайдалану олардың тартымдылығын арттырып, балалардың белсенді қатысуын қамтамасыз етеді. Инновациялық технологиялардың ұлттық ойындарды үйретудегі қажеттілігі: интерактивті тақтада ойын ережелерін анимация және суреттер арқылы көрсету балалардың материалды тез әрі оңай түсінуіне мүмкіндік береді. Қозғалыс белсенділігін сақтау – ойын барысын сандық форматта үйрену балалардың қозғалыс белсенділігін төмендетпейді, керісінше, оларды шынайы өмірде ойнап көруге ынталандырады. Егер ұлттық ойындарды осы технологиялар арқылы үйретсек, олардың қызығушылығы арта түседі. Оқу нәтижелерін бақылау – интерактивті технологиялар арқылы ойын барысында балалардың жетістіктерін қадағалауға, олардың қаншалықты дұрыс меңгергенін бағалауға болады.

Интерактивті тақтада асықтардың орналасуын, олардың қозғалысын көрсету;

• Ойын нәтижелерін автоматты түрде есептеу және балалардың жетістіктерін сандық форматта бағалау;

• Балаларға ойынның тактикалық ерекшеліктерін интерактивті жаттығулар арқылы үйрету.

2-ТАРАУ. ИНТЕРАКТИВТІ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ҰЛТТЫҚ ОЙЫНДАРДА ҚОЛДАНУДЫҢ ТИІМДІЛІГІ

2.1. «Асық ату» ойынын үйретуде интерактивті тақтаны пайдалану

Асық ату – қазақ халқының ұлттық ойындарының бірі. Бұл ойын баланың дене қимылын дамытып қана қоймай, көзбен мөлшерлеу, дәлдік, жылдамдық, зейін қою, стратегия құру сияқты қабілеттерін жетілдіруге көмектеседі. Қазіргі білім беру жүйесінде осы ойынды үйретуде инновациялық технологияларды, атап айтқанда интерактивті тақтаны пайдалану тиімді әдістердің бірі болып табылады. Интерактивті тақтаны пайдаланудың артықшылықтары:балалар ойын ережелерін сөзбен ғана емес, интерактивті тақтадағы анимация және бейнелер арқылы көреді. Бұл олардың түсіну деңгейін арттырады. Тақтадағы виртуалды асықтар арқылы ойын барысын модельдеу балаларға асықты қалай дұрыс ату керектігін үйретеді. Ойын ережелерін визуалды түрде түсіндіру мен анимациялық демонстрациялар балалардың ақпаратты тез меңгеруіне көмектеседі. Балалар интерактивті тапсырмаларды орындау кезінде қателер жіберсе, тақта олардың қателерін көрсетіп, түзету жолдарын ұсынады.

Интерактивті тақтаны «Асық ату» ойынында қолдану әдістері:

• Ойын ережелерін анимация арқылы түсіндіру балаларға асықтың қалай орналасатынын, қандай ережелер бар екенін интерактивті тақтада көрсету.

• Виртуалды асық ойыны балалар интерактивті тақтада асық атып көруге мүмкіндік алады, бұл олардың шынайы ойынға дайындығын арттырады.

• Балалар ойын барысында жинаған ұпайларын тақта арқылы көріп, салыстырып отырады.

Топтық жарыстар: Интерактивті тақтаны пайдалана отырып, балалар екі топқа бөлініп, жарысқа түседі. Бұл олардың ұжымдық жұмыс дағдыларын дамытады.

2.2. Ұлттық ойындар арқылы математикалық сауаттылықты дамыту

Ұлттық ойындар – балалардың математикалық қабілеттерін дамытуға арналған маңызды құралдардың бірі. Әсіресе «Асық ату», «Тоғызқұмалақ», «Санамақ» сияқты ойындар балалардың сандармен жұмыс істеу, есептеу, салыстыру дағдыларын жетілдіруге көмектеседі. Сандарды санау дағдысын жетілдіру балалар ойын барысында асықтарды санайды, жинаған ұпайларын есептейді.

Интерактивті тақтада әр ойыншының ұпайларын көрсету арқылы олардың санды қабылдау қабілеті дамиды. «Асық ату» ойынында әр асықтың өз бағасы болады (мысалы, қара асық – 5 ұпай, қызыл асық – 10 ұпай). Балалар бұл ұпайларды қосып, өз нәтижесін есептеуге дағдыланады. Ойын барысында ұтылған немесе ұтқан асықтарды есептеу арқылы балалар азайтуды да меңгереді. Балалар өз ұпайларын қарсыласының ұпайымен салыстырады, кімнің жеңгенін анықтайды. Интерактивті тақтада салыстыру тапсырмалары беріледі (мысалы, кім көп ұпай жинады, қай топ жеңіске жетті?). Балалар қай асықты бірінші ату керектігін ойлап, тактикалық шешім қабылдайды. «Тоғызқұмалақ» ойыны логикалық есептер шешуге көмектеседі. Интерактивті тақтада балаларға ойын барысында ұпайларын автоматты түрде есептейтін қосымшалар ұсынылады. Балаларға ойын барысында кездесетін математикалық сұрақтарға жауап беру арқылы ұпай жинау мүмкіндігі беріледі. «Асық ату» ойынын цифрлық форматта ойнау арқылы балалар әр ату нәтижесін автоматты түрде көре алады.

«Асық ату» әдісі балалардың оқу процесіне деген қызығушылығын арттырды.Қозғалыс белсенділігі мен логикалық ойлау қабілеті дамыды. Балалар ұлттық ойынның маңызын жақсырақ түсінді. Бұл әдіс – ұлттық мәдениетті дәріптеудің және оқытудың тиімді инновациялық тәсілі.

Қорытынды

Асық ату – қазақ халқының ұлттық мұрасының маңызды бөлігі және оны мектепке дейінгі білім беру жүйесінде қолдану балалардың жан-жақты дамуына оң әсер етеді. Бұл зерттеуде ұлттық ойындардың тәрбиелік, танымдық, математикалық және инновациялық технологиялармен байланысы қарастырылды. Сонымен қатар, «Асық ату» ойынының оқытудағы негізгі аспектілері анықталды. Ұлттық ойындардың жалпы білім беру жүйесіндегі рөлі жүргізілген зерттеу бойынша ұлттық ойындардың оқыту үдерісінде маңызды екенін бірнеше аспектілер бойынша анықтадық. Асық ату – қазақтың ұлттық ойындарының бірі. Бұл ойын балабақшада балалардың ептілігін, мергендігін және зейінін дамыту мақсатында ұйымдастырылады. Ойын барысында балалардың көздеу, лақтыру және тепе-теңдік сақтау қабілеттері жақсарып, олардың қимыл-қозғалысы жетіледі. Сонымен қатар асық ату арқылы балалар қазақтың ұлттық ойындарына қызығушылық танытып, дәстүрлермен жақын танысты. Олар топпен жұмыс істеп, бір-біріне көмектесуді, достық қарым-қатынас орнатуды үйренді. Ең бастысы, балалар бұл ойынды қызықтап, белсенді қатысып, уақыттарын пайдалы әрі көңілді өткізді. Осындай ұлттық ойындарды балабақша бағдарламасына жиі енгізу олардың жан-жақты дамуына оң ықпал етеді.