Жоспарланған уақыт

Оқытушының іс-әрекеті

Ұйымдастыру кезеңі (2 мин)

Сәлемдесу, қатысушыларды түгендеу

Сабақтың мақсаты мен міндеттерін таныстыру

Ынтымақтастық атмосферасын орнату

Біртұтас тәрбие

(2минут)

Оқушының жеке тұлғалық дамуы мен үйлесімді қалыптасуы.

Ұлттық және жалпыадамзаттық құндылықтар негізінде адамгершілік тәрбиесін беру.

Оқушыларды қоғамдағы жауапты азаматтар етіп тәрбиелеу.

Қазіргі қоғамда өмір сүруге және жұмыс істеуге қажетті дағдыларды қалыптастыру.

Оқушылардың шығармашылық қабілеттерін дамыт

Қауіпсіз ережелер

(3минут)

Сыныптағы қауіпсіздік: Оқушылар үстелдер мен орындықтарды дұрыс пайдаланып, қауіпсіздік талаптарына сәйкес отыруы тиіс.

Жүгіруге немесе жүгіргенде кездейсоқ жарақат алу үшін сыныпта абай болу керек.

Сабақ үстінде электр құралдарын дұрыс пайдалану қажет.Төтенше жағдайлар (өрт, су басу, табиғи апаттар) болғанда, мұғалімдердің нұсқауларын орындап, эвакуация жолын білу қажет.

Өткен сабақты қорытындылау

(5 мин)

Балалар психологиясының пәні: балалардың психикалық даму ерекшеліктерін зерттейтін ғылым саласы.

Пәннің негізгі мақсаты: балалардың психикалық процестерін, мінез-құлқын, ойлау, эмоция және тіл дамуын түсіну.

Үй тапсырма-сын сұрау (15 мин

Балалардың жас ерекшеліктерін зерттеу.Психикалық даму заңдылықтарын анықтау.Баланың қоршаған ортаға бейімделу ерекшеліктерін қарастыру.

Оқу және тәрбие процесіне психологиялық негіздеме беру

Жаңа сабаққа түсіндіру

(40-50 мин)

Балалар психологиясының пәні, мақсаты және міндеттері

Кіріспе:Балалар психологиясы — психология ғылымының маңызды және дербес саласы болып табылады. Ол балалардың психикалық дамуын, мінез-құлқын, эмоциялық жай-күйін, танымдық үдерістерін, тұлғалық қасиеттерін зерттейді. Бұл ғылым саласы баланың туғаннан бастап жасөспірім кезеңіне дейінгі даму ерекшеліктерін қарастырады.

1. Балалар психологиясының пәні:Балалар психологиясының пәні — баланың психикалық дамуы мен қалыптасу заңдылықтарын, оның жас ерекшеліктеріне сай жүретін танымдық, эмоциялық, еріктік және тұлғалық үрдістерін зерттеу.

Нақты зерттелетін салалар:Бала психикасының даму кезеңдері (нәрестелік, мектепке дейінгі, бастауыш, жасөспірімдік шақ);Таным процестері (түйсік, қабылдау, ойлау, сөйлеу, ес, зейін, қиял);Эмоциялық және еріктік даму;Тұлғаның қалыптасуы;Әлеуметтену және қарым-қатынас (ата-ана, мұғалім, құрдастарымен қарым-қатынас).

2. Балалар психологиясының мақсаты:Балалар психологиясының басты мақсаты — баланың жас ерекшеліктерін ескере отырып, оның толыққанды психикалық дамуын қамтамасыз етуге ықпал ету.

Негізгі мақсаттар:Баланың тұлғалық дамуына әсер ететін факторларды анықтау;

Дамуындағы қиындықтар мен ауытқулардың алдын алу;

Психологиялық-педагогикалық қолдау көрсету;

Оқу-тәрбие процесін тиімді ұйымдастыруға ғылыми негіздеме беру.

3. Балалар психологиясының міндеттері:Балалар психологиясы келесі міндеттерді атқарады:

Ғылыми-зерттеу міндеті:Баланың психологиялық дамуын зерттеу;Жас кезеңдерінің сипаттамаларын анықтау;Даму заңдылықтарын ашу.

Диагностикалық міндет:Баланың психикалық даму деңгейін анықтау;Жеке ерекшеліктерін диагностикалау.

Түзету-дамыту міндеті:Психологиялық түзету жұмыстарын жүргізу;Дамудағы ауытқуларды жоюға бағытталған әдістер қолдану.

Болжамдық міндет:Баланың болашақ дамуына болжам жасау;Оның қабілеттерін дамыту жолдарын айқындау.

Практикалық міндет:Ата-аналарға, тәрбиешілерге, мұғалімдерге кеңес беру;Оқу-тәрбие процесін психологиялық тұрғыда қамтамасыз ету.

Қорытынды:Балалар психологиясы — баланың жан-жақты дамуын, тұлға болып қалыптасуын зерттейтін маңызды сала. Ол тек теориялық зерттеулермен шектелмей, баланың күнделікті өміріндегі қиындықтарды шешуге де көмектеседі. Осы ғылым саласының зерттеу нәтижелері білім беру жүйесін жетілдіруге, баламен дұрыс қарым-қатынас орнатуға, оның дамуына қолайлы жағдай жасауға үлкен үлес қосады.

Ситуациялық

сұрақтарға жауап беру;

8. мин)

Сабақ барысында оқушы мұғалімге көз тікпей, төмен қарап сөйлейді. Бұл сізге құрметсіздік сияқты көрінді. Бірақ кейін белгілі болды: ол оқушы шығыс мәдениетінен келген, бұл — оның мәдениетінде үлкендерге құрмет көрсету белгісі. Мұндай жағдайда сіздің әрекетіңіз қандай болар еді? Жауап:

Бұл жағдайда мен өзімнің бастапқы пайымымды қайта қарастырамын және оқушының мәдени фонын ескеремін. Қарым-қатынас стильдері әртүрлі мәдениеттерде әртүрлі болатынын түсініп, оқушыны кінәламай, керісінше, оның мәдениетіне құрметпен қараймын. Мектепте мәдени әртүрлілік бар екенін ескере отырып, өзара түсіністік пен толерантты атмосфера орнатуға тырысамын.

Қорытынды бағалау:

(3- 5мин)

Сабақтың негізгі ойларын қайталау.Балалар психологиясының өмірдегі және кәсіби қызметтегі маңыздылығын атап өту

Рефлексия

(3 -5мин)

Оқушылардан сұрақтар қабылдау.

Тақырып бойынша пікір алмасу.

Бағалау (3-5мин)

Балалардың жас ерекшеліктерін зерттеу.Психикалық даму заңдылықтарын анықтау.Баланың қоршаған ортаға бейімделу ерекшеліктерін қарастыру.Оқу және тәрбие процесіне психологиялық негіздеме беру.

Үйге тапсырма

(2-5мин)

Балалар психологиясы пәнінің қандай салалары бар екенін анықтап, қысқашажазу.

Жоспарланған уақыт

Оқытушының іс-әрекеті

Ұйымдастыру кезеңі (2 мин)

Сәлемдесу, қатысушыларды түгендеу

Сабақтың мақсаты мен міндеттерін таныстыру

Ынтымақтастық атмосферасын орнату

Біртұтас тәрбие

(2минут)

Оқушының жеке тұлғалық дамуы мен үйлесімді қалыптасуы.

Ұлттық және жалпыадамзаттық құндылықтар негізінде адамгершілік тәрбиесін беру.

Оқушыларды қоғамдағы жауапты азаматтар етіп тәрбиелеу.

Қазіргі қоғамда өмір сүруге және жұмыс істеуге қажетті дағдыларды қалыптастыру.

Оқушылардың шығармашылық қабілеттерін дамыт

Қауіпсіз ережелер

(3минут)

Сыныптағы қауіпсіздік: Оқушылар үстелдер мен орындықтарды дұрыс пайдаланып, қауіпсіздік талаптарына сәйкес отыруы тиіс.

Жүгіруге немесе жүгіргенде кездейсоқ жарақат алу үшін сыныпта абай болу керек.

Сабақ үстінде электр құралдарын дұрыс пайдалану қажет.Төтенше жағдайлар (өрт, су басу, табиғи апаттар) болғанда, мұғалімдердің нұсқауларын орындап, эвакуация жолын білу қажет.

Өткен сабақты қорытындылау

(5 мин)

Үй тапсырма-сын сұрау (15 мин

Жаңа сабаққа түсіндіру

(40-50 мин)

Балалардың жас ерекшеліктері — педагогика, психология, физиология ғылымдарының маңызды саласы. Әр жас кезеңінде баланың дене бітімі, ой-санасы, эмоциясы, қарым-қатынасы және мінез-құлқы өзгеше дамып отырады. Осы ерекшеліктерді ескере отырып, тиімді білім беру мен тәрбиелеу жүзеге асырылады.Балалардың жас ерекшеліктерін білу – әрбір ұстаздың, тәрбиешінің және ата-ананың басты міндеттерінің бірі. Себебі әр жас кезеңінде баланың дене бітімі, психологиясы, ой-санасы мен мінез-құлқы түрліше дамиды. Осы ерекшеліктерді ескере отырып, балаға дұрыс бағыт-бағдар беру – оның болашақ тұлға болып қалыптасуына үлкен әсер етеді.Мысалы, мектепке дейінгі жастағы балалар үшін ойын – негізгі әрекет түрі болып табылады. Олар көп нәрсені еліктеу арқылы үйренеді. Бұл кезеңде тіл дамуы, қиял мен ойлау қабілеті қарқынды дамиды. Бастауыш мектеп жасында балалар нақты ойлаудан біртіндеп абстрактілі ойлауға көшеді. Оларда оқуға деген қызығушылық артып, зейін мен есте сақтау қабілеттері дамиды.Жеткіншек жаста баланың тұлғалық қасиеттері қалыптаса бастайды. Бұл кезеңде олар өз-өзіне сенімсіздік танытып, ересектермен жиі пікір қайшылығына түсіп жатады. Ал жасөспірім кезеңде болашаққа деген көзқарас, мамандық таңдау, жауапкершілік сияқты маңызды сұрақтар пайда болады.

Баланың әр жас кезеңінде психологиялық, физиологиялық және әлеуметтік дамуы әртүрлі болатынын ескеріп, оларға лайықты қарым-қатынас жасау керек. Осылай ғана біз сауатты, мәдениетті және жан-жақты дамыған ұрпақ тәрбиелей аламыз. 1. Мектепке дейінгі жас (0–6 жас)

Физиологиялық ерекшеліктері: Жүйке жүйесі толық жетілмеген. Ұйқы мен тамақтану маңызды рөл атқарады.

Психологиялық ерекшеліктері: Ойын — негізгі әрекет түрі. Еліктеу арқылы үйренеді.

Тіл дамуы: Сөздік қоры тез дамиды, тіл үйренуге қабілетті.Қарым-қатынас: Ересектермен және қатарластарымен өзара әрекетте болуға ұмтылады.

2. Бастауыш мектеп жасы (6–10 жас),Ойлау жүйесі: Нақты ойлаудан абстрактілі ойлауға ауысу байқалады.

Есте сақтау: Көбінесе механикалық есте сақтау басым, бірақ логикалық есте сақтау дамиды.

Қызығушылық: Танымдық қызығушылық арта түседі.

Әлеуметтік дамуы: Ұжымдық жұмысқа бейімделе бастайды.

3. Орта буын немесе жеткіншек жас (11–14 жас),Физиологиялық өзгерістер: Жыныстық жетілу кезеңі басталады.

Психологиялық ерекшеліктері: Өзін-өзі тануға ұмтылыс күшейеді, мінез-құлқында тұрақсыздық байқалуы мүмкін.

Қарым-қатынас: Достармен байланыс маңызды бола түседі.

Қиындықтар: Эмоционалдық жарылыс, өз-өзіне сенімсіздік болуы мүмкін.

4. Жасөспірімдік кезең (15–18 жас),Ойлау қабілеті: Абстрактілі, сыни ойлау қалыптасады.

Өзіндік пікір: Тұлғалық "Мен" концепциясы дамиды.

Кәсіптік бағдар: Мамандық таңдау мәселесі туындайды.

Жауапкершілік: Өз әрекеттеріне жауапкершілік ала бастайды.

Қорытынды:Балалардың жас ерекшеліктерін ескеру — тиімді оқыту мен тәрбиенің негізгі шарты. Әрбір жас кезеңінде баланың қажеттіліктері мен мүмкіндіктері әр түрлі болады. Сондықтан ата-ана, мұғалім және тәрбиеші баланың даму деңгейіне сәйкес жұмыс істеуі қажет.

Ситуациялық

сұрақтарға жауап беру;

8. мин)

Сіз бастауыш сыныпта сабақ беріп жүрсіз. Сабақ барысында бір оқушы басқаға сабақ үстінде кедергі келтіріп, шулап отыр. Бұл жағдайда сіз оқушының жас ерекшелігін ескере отырып, қандай әрекет жасайсыз? Жауап:Бастауыш сынып оқушыларының зейіні тұрақсыз, қозғалғыштығы жоғары болады, сондықтан олардың тәртібіне жас ерекшелігіне сай қарау керек. Мен алдымен оқушыны сабырмен ескертіп, назарын басқаға бұруға тырысамын (мысалы: сұрақ қою, тапсырма беру). Жағымды мінез-құлықты мақтап, ынталандыру арқылы тәртіпті реттеймін. Қатаң жазалау орнына — түсіністікпен қарап, жағдайды тәрбиелік тұрғыдан шешемін.

Қорытынды бағалау:

(3- 5мин)

Сабақты қорытындылау.Кері байланыс (ауызша немесе стикермен)

Рефлексия

(3 -5мин)

Әр топқа бір жас кезеңін беру. Сол кезеңге тән ерекшеліктерді, қиындықтарды және педагогикалық тәсілдерді анықтап, постер немесе қысқаша тұсаукесер жасау.

Бағалау (3-5мин)

Бағалау (топтық жұмыс, белсенділік бойынша)

Үйге тапсырма

(2-5мин)

«Өз тәжірибемнен» атты эссе жазу (жас ерекшелігіне байланысты бір жағдай сипаттау)– Немесе: жас ерекшеліктері бойынша кесте толтыру

Жоспарланған уақыт

Оқытушының іс-әрекеті

Ұйымдастыру кезеңі (2 мин)

Сәлемдесу, қатысушыларды түгендеу

Сабақтың мақсаты мен міндеттерін таныстыру

Ынтымақтастық атмосферасын орнату

Біртұтас тәрбие

(2минут)

Оқушының жеке тұлғалық дамуы мен үйлесімді қалыптасуы.

Ұлттық және жалпыадамзаттық құндылықтар негізінде адамгершілік тәрбиесін беру.

Оқушыларды қоғамдағы жауапты азаматтар етіп тәрбиелеу.

Қазіргі қоғамда өмір сүруге және жұмыс істеуге қажетті дағдыларды қалыптастыру.

Оқушылардың шығармашылық қабілеттерін дамыт

Қауіпсіз ережелер

(3минут)

Сыныптағы қауіпсіздік: Оқушылар үстелдер мен орындықтарды дұрыс пайдаланып, қауіпсіздік талаптарына сәйкес отыруы тиіс.

Жүгіруге немесе жүгіргенде кездейсоқ жарақат алу үшін сыныпта абай болу керек.

Сабақ үстінде электр құралдарын дұрыс пайдалану қажет.Төтенше жағдайлар (өрт, су басу, табиғи апаттар) болғанда, мұғалімдердің нұсқауларын орындап, эвакуация жолын білу қажет.

Өткен сабақты қорытындылау

(5 мин)

Балалардың жас ерекшеліктерін ескеру — тиімді оқыту мен тәрбиенің негізгі шарты. Әрбір жас кезеңінде баланың қажеттіліктері мен мүмкіндіктері әр түрлі болады. Сондықтан ата-ана, мұғалім және тәрбиеші баланың даму деңгейіне сәйкес жұмыс істеуі қажет.

Үй тапсырма-сын сұрау (15 мин

Қиындықтар: Эмоционалдық жарылыс, өз-өзіне сенімсіздік болуы мүмкін.

4. Жасөспірімдік кезең (15–18 жас),Ойлау қабілеті: Абстрактілі, сыни ойлау қалыптасады.

Жаңа сабаққа түсіндіру

(40-50 мин)

Тақырып: Психикалық процестер: Түйсік және Қабылдау

? Психикалық процестер дегеніміз не?Психикалық процестер – адамның сыртқы және ішкі ортаны бейнелеуіне, тануына бағытталған танымдық әрекеттер. Олар үшке бөлінеді:Танымдық процестер (түйсік, қабылдау, ес, ойлау, қиял, зейін)

Эмоциялық процестер (сезім, көңіл-күй, аффект, стресс)

Ерік процестері (шешім қабылдау, ниет, табандылық, т.б.)

Түйсік – заттар мен құбылыстардың жеке қасиеттерінің (түсі, дыбысы, иісі, дәмі, температурасы т.б.) адам сезім мүшелері арқылы бейнеленуі.

✅ 1. ТҮЙСІК (СЕЗІМ) – Сезім мүшелері арқылы заттардың жеке қасиеттерін бейнелеу.

? Түйсіктің анықтамасы:Түйсік – сыртқы дүние заттары мен құбылыстарының жеке қасиеттерінің (мысалы: түсі, иісі, дәмі, дыбысы) адамның сезім мүшелері арқылы бейнеленуі.

? Түйсік түрлері:Түйсік түрі Сезім мүшесі Мысал

Көру түйсігі Көз Түсті, пішінді, көлемді көру

Есту түйсігі Құлақ Дыбыс, үн, әуенді есту

Иіс сезу түйсігі Мұрын Гүлдің иісін сезу

Дәм сезу түйсігі Тіл Астың тәтті, ащы, қышқыл екенін сезіну

Тері түйсігі Терісі (сезім) Салқын, ыстық, қысым, ауырлықты сезіну

Кинестезиялық Бұлшық ет, буын Қозғалысты, дене қалпын сезу

? Түйсіктің ерекшеліктері:Сезгіштік – тітіркендіргішке сезімтал болу қабілеті

Табалдырық – түйсік пайда болатын ең аз әсер деңгейі

Адаптация – бір тітіркендіргішке үйреніп, сезінбеу

Қабылдау – түйсікке негізделіп, заттар мен құбылыстарды тұтас түрде бейнелеу процесі.✅ 2. ҚАБЫЛДАУ – Заттар мен құбылыстарды тұтастай бейнелеу процесі.

? Қабылдаудың анықтамасы:Қабылдау – түйсік негізінде пайда болатын, заттар мен құбылыстардың тұтастай бейнесін жасау процесі. Бұл танымның күрделі әрі саналы формасы.

? Қабылдау түрлері:Қабылдау түрі Қысқаша сипаттамасы

Көру қабылдауы Көрген заттарды тұтастай тану

Есту қабылдауы Дыбысты, сөзді, әуенді тұтас қабылдау

Кеңістікті қабылдау Қашықтықты, заттардың орналасуын білу

Уақытты қабылдау Уақиғалар ретін, ұзақтығын сезіну

Қимылды қабылдау Қозғалысты тұтастай бақылау

? Қабылдаудың ерекшеліктері:Тұтастық – затты бөлшектеп емес, толық бейнеде тану

Мағыналылық – бұрынғы тәжірибеге сүйеніп тану

Тұрақтылық – қабылдау бейнесінің уақытша тұрақты болуы

Иллюзия – шындыққа сай келмейтін, бұрмаланған қабылдау

? Түйсік пен Қабылдаудың байланысы:Түйсік Қабылдау

Жеке қасиеттерді бейнелейді Толық бейнені қалыптастырады

Бір ғана сезім мүшесі қатысады Бірнеше түйсік бірге қатысуы мүмкін

Қысқа мерзімді, нақты Ұзақ, мағыналы, тұтас

? Педагогикалық маңызы:Балаларда түйсік пен қабылдау дұрыс дамуы – оқуға, жазуға, сөйлеуге, қоршаған ортаны тануға негіз болады.

Мұғалім түрлі сезім мүшелерін іске қосатын әдістер (визуалды, дыбыстық, тактильді) қолданса, білім сапасы артады.

Иллюзиялар, бұрмаланған қабылдау жиі кездесетін оқушыларға психологиялық қолдау қажет.

? Қорытынды:Түйсік пен қабылдау – адамның таным процесінің бастапқы кезеңдері. Олар арқылы адам дүниені сезіп, таниды. Оларды дұрыс дамыту баланың ақыл-ой, шығармашылық және зейін қабілеттерін жетілдіруге ықпал етеді.

Ситуациялық

сұрақтарға жауап беру;

8. мин)

Сұрақ:Сабақ үстінде оқушы үнемі айналасына қарап, сырттағы дыбыстарға назар аударып отыр. Бұл қандай психикалық процесс арқылы сипатталады? Мұндай жағдайда мұғалім не істеуі керек? Жауап:Бұл жағдайда оқушының түйсік (есту және көру түйсігі) арқылы сыртқы ортадан келген тітіркендіргіштерге көңіл аударып отырғаны байқалады. Оның зейіні тұрақсыз, қабылдау процесі шашыраңқы.

Қорытынды бағалау:

(3- 5мин)

Түйсік пен қабылдау туралы не үйрендік?Оқу процесінде оларды қалай қолданамыз? Кері байланыс: «2 жұлдыз, 1 тілек» әдісі (екі ұнаған нәрсе, бір ұсыныс)

Рефлексия

(3 -5мин)

Мұғалім әртүрлі дыбыс, иіс, дәм, затты көрсетеді – студент қай түйсік түріне жататынын анықтайды.

Бағалау (3-5мин)

Қабылдау иллюзиясы бар суреттерді (мысалы: Оптикалық иллюзиялар) көрсету, не байқағанын айту.

Үйге тапсырма

(2-5мин)

Түйсік пен қабылдаудың айырмашылығы неде?

Неліктен қабылдау субъективті болуы мүмкін?

Қандай жағдайларда иллюзиялар пайда болады?

Жоспарланған уақыт

Оқытушының іс-әрекеті

Ұйымдастыру кезеңі (2 мин)

Сәлемдесу, қатысушыларды түгендеу

Сабақтың мақсаты мен міндеттерін таныстыру

Ынтымақтастық атмосферасын орнату

Біртұтас тәрбие

(2минут)

Оқушының жеке тұлғалық дамуы мен үйлесімді қалыптасуы.

Ұлттық және жалпыадамзаттық құндылықтар негізінде адамгершілік тәрбиесін беру.

Оқушыларды қоғамдағы жауапты азаматтар етіп тәрбиелеу.

Қазіргі қоғамда өмір сүруге және жұмыс істеуге қажетті дағдыларды қалыптастыру.

Оқушылардың шығармашылық қабілеттерін дамыт

Қауіпсіз ережелер

(3минут)

Сыныптағы қауіпсіздік: Оқушылар үстелдер мен орындықтарды дұрыс пайдаланып, қауіпсіздік талаптарына сәйкес отыруы тиіс.

Жүгіруге немесе жүгіргенде кездейсоқ жарақат алу үшін сыныпта абай болу керек.

Сабақ үстінде электр құралдарын дұрыс пайдалану қажет.Төтенше жағдайлар (өрт, су басу, табиғи апаттар) болғанда, мұғалімдердің нұсқауларын орындап, эвакуация жолын білу қажет.

Өткен сабақты қорытындылау

(5 мин)

Балаларда түйсік пен қабылдау дұрыс дамуы – оқуға, жазуға, сөйлеуге, қоршаған ортаны тануға негіз болады.

Мұғалім түрлі сезім мүшелерін іске қосатын әдістер (визуалды, дыбыстық, тактильді) қолданса, білім сапасы артады.

Иллюзиялар, бұрмаланған қабылдау жиі кездесетін оқушыларға психологиялық қолдау қажет..

Үй тапсырма-сын сұрау (15 мин

Түйсік пен қабылдау – адамның таным процесінің бастапқы кезеңдері. Олар арқылы адам дүниені сезіп, таниды. Оларды дұрыс дамыту баланың ақыл-ой, шығармашылық және зейін қабілеттерін жетілдіруге ықпал етеді.

Жаңа сабаққа түсіндіру

(40-50 мин)

? Тақырып: Зейін және оның бала дамуындағы рөлі

Кіріспе:Адам психикасының ең маңызды танымдық процестерінің бірі – зейін. Ол – адамның іс-әрекетін, ойлауын, қабылдауын, есте сақтауын тиімді ұйымдастыруға мүмкіндік беретін психикалық процесс. Әсіресе, зейіннің баланың дамуына, білім алуына, тәртібіне және ой-санасының жетілуіне тікелей әсері зор. Бала дұрыс зейін қоя алмаса, оқу материалын түсінуі де қиын болады. Сондықтан зейін – оқу мен тәрбие процесінің негізгі тірегі. 1. Зейін ұғымы.Зейін – адамның санасын белгілі бір объектіге шоғырландыру қабілеті. Ол арқылы адам ақпаратты іріктеп қабылдайды және маңызды әрекеттерге назар аударады. Зейіннің көмегімен адам айналасындағы көптеген тітіркендіргіштердің ішінен қажеттісін ғана таңдап, соған бағытталады.

2. Зейіннің түрлері.Зейін түрі Қысқаша сипаттамасы

Еріксіз зейін Адамның қалауынсыз, автоматты түрде пайда болады (мысалы, қатты дыбысқа жалт қарау).

Ерікті зейін Адам өз еркімен назарын белгілі бір нысанға бағыттайды (мысалы, сабақ тыңдау).

Үйреншікті (қалыптасқан) зейін Ұзақ уақыт жаттығу нәтижесінде автоматты түрде зейін қою. (мысалы, тәжірибелі жүргізуші көлік жүргізгенде).

3..Зейін бірнеше маңызды қасиеттерімен сипатталады:Қасиеті Сипаттамасы Тұрақтылық Зейінді ұзақ уақыт бойы бір нысанға шоғырландыру қабілеті

Көлемі Адамның бір уақытта қанша объектіні қамти алатыны (орта есеппен – 5-7 нысан)

Ауыспалылығы Зейінді бір нысаннан екіншіге тез әрі тиімді ауыстыру қабілеті

Шоғырлануы Нысанға тереңдеп, барынша назар аудару қабілеті

Таралуы Бір мезгілде бірнеше объектіге зейін қою мүмкіндігі (мысалы, мұғалім жазып тұрып сөйлеуі)

4. Зейіннің бала дамуындағы рөлі? Балалық шақтағы зейін ерекшеліктері: Мектепке дейінгі жаста балада зейін еріксіз болады – назарын тек сыртқы тітіркендіргіштер тартады (жарық, дыбыс, қимыл).Бастауыш сынып жасында ерікті зейін дами бастайды. Бірақ ол тұрақсыз, үнемі жаттықтыруды қажет етеді.Жоғары сыныпта зейін тұрақтала түседі, бірақ әлі де ауытқуы мүмкін. Бұл кезеңде зейіннің шоғырлануын, таралуын дамыту маңызды.

? Бала дамуындағы маңызы:Оқу әрекетін меңгеру: зейінсіз оқу мүмкін емес. Оқушы мұғалімнің сөзін тыңдамаса, тапсырманы түсінбейді.

Есте сақтау: зейін ақпараттың есте қалу сапасын арттырады.

Тәртіп: зейіні тұрақты бала – жинақы, тыңғылықты, тәртіпті болады.Қарым-қатынас: зейін балалардың тыңдай білу, түсіне білу қабілетін жетілдіреді.

5. Зейінді дамытудың жолдары? Үйде және мектепте:Жаттығулар мен ойындар: "Қате тап", "Не өзгерді?", "Заттарды есте сақтау", т.б.

Көрнекі құралдар: Түрлі түсті суреттер, плакаттар, бейнежазбалар қолдану.Қызығушылық тудыру: Оқу материалы қызықты болса, зейін де соған бағытталады

Уақытты дұрыс жоспарлау: Ұзақ уақыт бір әрекетпен шұғылдану – зейінді шаршатады. Демалу уақыты маңызды.

Қорытынды.Зейін – адамның танымдық әрекеттерінің бастапқы және басты құралы. Баланың оқуында, сөйлеуінде, есте сақтауында, ойлауында зейіннің маңызы өте зор. Сондықтан ата-аналар мен мұғалімдер баланың зейінін жас ерекшеліктеріне сай дамытып, қолдап отыруы қажет. Зейіні жақсы дамыған бала – табысты оқушы, зейіні дамымаған бала – үлгермейтін оқушы.

Ситуациялық

сұрақтарға жауап беру;

8. мин)

Бала дамуындағы зейіннің рөлі?

Баланың оқуға, жазуға, есте сақтауға қабілеті зейінмен тікелей байланысты.

Бастауыш сыныпта зейін тұрақсыз әрі еріксіз болады, ал жоғары сыныпта ерікті зейін дамиды.Зейінсіз бала материалды толық түсінбейді, оқу үлгерімі төмендейді.

Қорытынды бағалау:

(3- 5мин)

Бұл сабақ барысында білім алушылар:Зейіннің психологиялық табиғатын түсінеді Оның бала дамуындағы маңызын ұғынады,Жеке зейін қабілетін бағалап, дамыту жолдарын біледі

Рефлексия

(3 -5мин)

"Бүгін не үйрендім?" әдісімен ауызша немесе жазбаша түрде қатысушылар өз пікірін білдіреді.

Бағалау (3-5мин)

Теорияны меңгеруі 5

Жаттығуларды орындауы 5

Топтық жұмысқа қатысуы 5

Жалпы белсенділігі 5

Үйге тапсырма

(2-5мин)

Зейінге байланысты 1 жаттығу құрастыру

«Менің зейінім және оқуым» тақырыбында шағын эссе (5-7 сөйлем)

Жоспарланған уақыт

Оқытушының іс-әрекеті

Ұйымдастыру кезеңі (2 мин)

Сәлемдесу, қатысушыларды түгендеу

Психологиялық дайындық:

«Жадында не қалды?» ойыны (мұғалім 5 сөзді айтып, соңында соларды еске түсіруді сұрайды)

Біртұтас тәрбие

(2минут)

Оқушының жеке тұлғалық дамуы мен үйлесімді қалыптасуы.

Ұлттық және жалпыадамзаттық құндылықтар негізінде адамгершілік тәрбиесін беру.

Оқушыларды қоғамдағы жауапты азаматтар етіп тәрбиелеу.

Қазіргі қоғамда өмір сүруге және жұмыс істеуге қажетті дағдыларды қалыптастыру.

Оқушылардың шығармашылық қабілеттерін дамыт

Қауіпсіз ережелер

(3минут)

Сыныптағы қауіпсіздік: Оқушылар үстелдер мен орындықтарды дұрыс пайдаланып, қауіпсіздік талаптарына сәйкес отыруы тиіс.

Жүгіруге немесе жүгіргенде кездейсоқ жарақат алу үшін сыныпта абай болу керек.

Сабақ үстінде электр құралдарын дұрыс пайдалану қажет.Төтенше жағдайлар (өрт, су басу, табиғи апаттар) болғанда, мұғалімдердің нұсқауларын орындап, эвакуация жолын білу қажет.

Өткен сабақты қорытындылау

(5 мин)

Балаларда түйсік пен қабылдау дұрыс дамуы – оқуға, жазуға, сөйлеуге, қоршаған ортаны тануға негіз болады.

Мұғалім түрлі сезім мүшелерін іске қосатын әдістер (визуалды, дыбыстық, тактильді) қолданса, білім сапасы артады.

Иллюзиялар, бұрмаланған қабылдау жиі кездесетін оқушыларға психологиялық қолдау қажет..

Үй тапсырма-сын сұрау (15 мин

Ес – адам тәжірибесін есте сақтау, қайта жаңғырту, тану және ұмыту процесі. Ол адамның танымдық іс-әрекетінің негізі болып табылады.

Жаңа сабаққа түсіндіру

(40-50 мин)

Ес — бұл адамның бұрын қабылдаған ақпараттарын сақтап, еске түсіріп, қажет кезінде қолдана алу қабілеті.Ол ойлау, зейін, қиял сияқты таным процестерімен тығыз байланысты. Баланың ес процесі және жеке адамның сенсорлық құрылымы, яғни біздің әрбір толғанысымыз, әсерленуіміз бен әрекет қылығымыз санамызда біршама уақыт (ұзақ-қысқа) сақталып, қажетті жағдайларда қайта жаңғыртуға келетін іздер салатыны баршаға мәлім. Осыдан, өткен тәжірибемізден қалған іздерді жадымызда қалдырып, сақтап, кейін бұрын білгендерімізді жойып алмастан, оларды қайта танып, жаңғыртумен ақпарат топтауымыз ес деп аталуы, сонымен ес бір-бірімен ұштасқан дара бөлектерден құралған күрделі психикалық процесс екендігі, ес балаға өте қажет жан құбылысы екендігі, оның арқасында субьекті жеке басының өмірлік тәжірибесін жинақтап, сақтап, соңғы пайдасына жаратуы осы жұмыстың басты мақсаты болып табылады. Баладағы ес процестері және есте сақтау заңдылықтарын анықтауда жантану ғылымы, осыдан, өз алдына келесі мәселелерді шешу міндетін белгілейді: санадағы өткен тәжірибе іздері қаншама уақыт сақталуы мүмкін екендігі, есте қалдырудың ұзақ немесе қысқа болуы неліктен болатыны, ес іздері қандай өзгерістерге түсуі мүмкіндігі, естің адам танымына ықпалы қандай болу керектігі, өткен ғасырдың 80-жылдары неміс психологі Г.Эббингауз ойлаумен байланысты болмаған таза ес заңдылықтарын ашуы: мағынасыз әріп буындарын жаттай отырып, материалды есте қалдырудың негізгі шектерін белгілеуі, ал психиатр Э. Крепелина аталған тәсілді психикалық ауытқуы бар сырқаттардың есте қалдыру (жаттау) әрекетін тексеру үшін қолдануы, бала есінің бекуі және қайта жаңғыруымен байланысты негізгі заңдар Г:Э: Мюллер еңбектерінде жария етілуі осы жұмыстың басты міндеті болып табылады. Естің негізгі түрлері

Ес бірнеше белгілерге қарай бөлінеді. Ең жиі қолданылатын жіктеу:✅ А) Ақпараттың мазмұнына қарай:

Түрі Қысқаша түсінік

Қозғалыс есі Қимыл-қозғалыстарды есте сақтау (мыс: жүзу, жазу)

Бейнелі ес Көру, есту, иіс, дәм арқылы алынған бейнелерді сақтау

Сөз-логикалық ес Сөз, ой, ұғымды есте сақтау (мыс: өлең, ереже)

Эмоциялық ес Көңіл күй мен сезімді есте сақтау

✅ Ә) Уақытына қарай:

Түрі Қысқаша түсінік

Қысқа мерзімді ес Ақпарат бірнеше секунд/минут сақталады

Ұзақ мерзімді ес Ақпарат ұзақ уақытқа сақталады

Оперативті ес Қысқа уақыт ішінде белгілі бір әрекетке керек ақпаратты сақтау (мыс: есеп шығару кезінде)

? 3. Жас ерекшелігіне сай естің дамуы.Енді ең маңызды бөлім — баланың есінің қалай дамитыны. Мұнда әр жас кезеңінің өз ерекшелігі бар:?? Мектепке дейінгі кезең (3–6 жас):Бейнелі ес басым (көру, есту арқылы есте сақтау).Қимыл және эмоциялық ес жақсы дамиды.Есте сақтау еріксіз (арнайы жаттамайды, қызықты нәрсе есте қалады).

? Мысалы: ертегі, сурет, ойын арқылы жақсы есте сақтайды.??‍? Бастауыш сынып (6–10 жас):Есте сақтау біртіндеп ерікке бағынады (нақты мақсатпен жаттайды).Сөздік-логикалық ес дами бастайды.

Қайталау арқылы ес нығаяды.

??‍? Жасөспірімдік кезең (11–16 жас):

Барлық ес түрлері дамиды, бірақ ұзақ мерзімді ес және мағыналық жаттау күшейеді.

Логикалық байланыстар арқылы есте сақтау (мысалы: жоспармен жаттау).

? 1. Қозғалыс есі (моторлық),Бұл — қимыл-қозғалыстарды есте сақтау.✅ Мысал: велосипед тебуді, билеуді, жазуды үйрену.Бұл ес түрі көп қайталау арқылы дамиды.? Сұрақ: Сен соңғы рет қандай қимылды ұзақ қайталап үйрендің?

? 2. Бейнелі ес (көрнекі-бейнелі),Адамның көру, есту, иіс, дәм, жанасу арқылы алған бейнелерді есте сақтауы.✅ Мысал: Сүйікті мультфильмнің кейіпкерлерін есте сақтау; бір иіспен ескі естеліктің еске түсуі.? Сұрақ: Көзіңмен көріп есте сақтаған бір нәрсені есіңе түсіре аласың ба?

? 3. Сөз-логикалық ес.Сөздермен, мағыналармен, ұғымдармен байланысты ес.✅ Мысал: Өлең жаттау, ережелерді есте сақтау, тарихи даталарды білу.? Сұрақ: Сабақта ең жиі қолданатын ес түрі осы ма?

? 4. Эмоциялық ес.Адамның сезім-күйге байланысты есте сақтауы.✅ Мысал: Қатты қуаныш не реніш болған сәттерді ұмытпау.? Сұрақ: Эмоция арқылы есте қалған бір оқиғаң есіңде ме?

Өзіндік оқыту әдістері қалыптасады.

? ЕСТІҢ ЖАС ЕРЕКШЕЛІКТЕРІНЕ САЙ ДАМУЫ

Төменде әр жас кезеңінің есте сақтау қабілетіне тән ерекшеліктері берілген. Әрқайсысын қысқаша, түсінікті түрде берем. Сен дайын болсаң, әр бөлімнен кейін қысқа сұрақ та қоямын.

? 1. Мектепке дейінгі жас (3–6 жас)Есте сақтау – еріксіз түрде жүреді.

→ Яғни бала арнайы жаттамайды, тек қызық нәрсені байқамай есте сақтап қалады.Бейнелі ес жақсы дамиды.

→ Балалар сурет, ойын, ертегі арқылы есте сақтайды.Эмоциялық ес те белсенді (қуаныш, қорқыныш есте жақсы қалады).✅ Мысал: Баланың мультфильм кейіпкерлерін есінде сақтау.? Сұрақ: Осы жаста сөз-логикалық ес жақсы дами ма, әлде бейнелі ес пе?

? 2. Бастауыш мектеп жасы (6–10 жас)Есте сақтау біртіндеп ерікке бағына бастайды.Сөз-логикалық ес дами бастайды (ереже, өлең жаттау).Балалар қайталау арқылы жақсы жаттайды.Ұзақ уақыт есте сақтау әлі әлсіз, бірақ жаттыққан сайын дамиды.✅ Мысал: 2-сынып оқушысы өлең жаттағанда бірнеше рет қайталайды.? Сұрақ: Бұл жаста бала өзін-өзі жаттауға мақсат қоя ала ма?

?‍? 3. Жасөспірімдік кезең (11–15 жас)Есте сақтау мақсатты түрде қалыптасады.Мағыналық, логикалық байланыс арқылы жаттайды (жоспар, салыстыру).Ұзақ мерзімді ес белсенді түрде дамиды.Өз бетінше оқу әдістерін меңгере бастайды.✅ Мысал: Оқушы материалды мағынасына қарай бөліп жаттайды.? Сұрақ: Осы жастағы оқушылардың еске түсіру қабілеті бұрынғыдан қалай өзгереді?

?‍? 4. Жасөспірімнен кейінгі кезең (16–18 жас)Ес процесі толық жетілген болады.Өз стилімен, әдісімен жаттауға бейімделеді.Оқу мен кәсіби білім алуға қажетті жоғары деңгейлі есте сақтау дамиды.

? Қорытынды:

Жас кезеңі Басым ес түрі Есте сақтау сипаты

3–6 жас Бейнелі, эмоционалдық Еріксіз

6–10 жас Сөз-логикалық Қайталау арқылы

11–15 жас Логикалық, мағыналық Мақсатты

16+ жас Барлық түрі Жетілген, жүйелі.

Ситуациялық

сұрақтарға жауап беру;

8. мин)

Есті деген не — бұл ақпаратты қабылдау, сақтау, қайта жаңғырту және қажет болғанда қолдану қабілеті.Мысалы: Телефон нөмірін жаттап алу, өлеңді есте сақтау, кеше болған оқиғаны еске түсіру — бәрі ес түрлеріне жатады.үрлерін білесің?

Қорытынды бағалау:

(3- 5мин)

Ес түрлерімен және қызметтерімен танысады;Жас ерекшелігіне қарай естің қалай дамитынын меңгереді;Есті дамытуға арналған практикалық дағдыларға ие болады.

Рефлексия

(3 -5мин)

"Мен бүгін білдім...", "Қызықты болды...", "Түсініксіз болды..." сияқты сөйлемдермен өз ойларын білдіру.

Бағалау (3-5мин)

Теорияны меңгеруі 5

Жаттығуларды орындауы 5

Топтық жұмыс белсенділігі 5

Жалпы қызығушылығы5

Үйге тапсырма

(2-5мин)

«Менің есімнің ерекшелігі» атты қысқаша эссе (5–7 сөйлем)

Есті дамытуға арналған 1 ойын немесе жаттығу құрастыру

Жоспарланған уақыт

Оқытушының іс-әрекеті

Ұйымдастыру кезеңі (2 мин)

Сәлемдесу, қатысушыларды түгендеу

Психологиялық дайындық:

«Жадында не қалды?» ойыны (мұғалім 5 сөзді айтып, соңында соларды еске түсіруді сұрайды)

Біртұтас тәрбие

(2минут)

Оқушының жеке тұлғалық дамуы мен үйлесімді қалыптасуы.

Ұлттық және жалпыадамзаттық құндылықтар негізінде адамгершілік тәрбиесін беру.

Оқушыларды қоғамдағы жауапты азаматтар етіп тәрбиелеу.

Қазіргі қоғамда өмір сүруге және жұмыс істеуге қажетті дағдыларды қалыптастыру.

Оқушылардың шығармашылық қабілеттерін дамыт

Қауіпсіз ережелер

(3минут)

Сыныптағы қауіпсіздік: Оқушылар үстелдер мен орындықтарды дұрыс пайдаланып, қауіпсіздік талаптарына сәйкес отыруы тиіс.

Жүгіруге немесе жүгіргенде кездейсоқ жарақат алу үшін сыныпта абай болу керек.

Сабақ үстінде электр құралдарын дұрыс пайдалану қажет.Төтенше жағдайлар (өрт, су басу, табиғи апаттар) болғанда, мұғалімдердің нұсқауларын орындап, эвакуация жолын білу қажет.

Өткен сабақты қорытындылау

(5 мин)

Балаларда түйсік пен қабылдау дұрыс дамуы – оқуға, жазуға, сөйлеуге, қоршаған ортаны тануға негіз болады.

Мұғалім түрлі сезім мүшелерін іске қосатын әдістер (визуалды, дыбыстық, тактильді) қолданса, білім сапасы артады.

Иллюзиялар, бұрмаланған қабылдау жиі кездесетін оқушыларға психологиялық қолдау қажет..

Үй тапсырма-сын сұрау (15 мин

Ес – адам тәжірибесін есте сақтау, қайта жаңғырту, тану және ұмыту процесі. Ол адамның танымдық іс-әрекетінің негізі болып табылады.

Жаңа сабаққа түсіндіру

(40-50 мин)

? Тақырыбы: Елестету және оның бала дамуына әсері

Кіріспе:Адам өміріндегі ең маңызды қабілеттердің бірі – елестету. Елестету – адамның ойша түрлі бейнелерді, жағдайларды немесе оқиғаларды құра алуы. Бұл қабілет – баланың шығармашылық ойлауына, қиялына және интеллектуалдық дамуына тікелей әсер етеді. Елестету бала туғаннан бастап дамиды және дұрыс бағытталса, оның болашақта өз ойын еркін жеткізетін, шығармашыл тұлға болып қалыптасуына ықпал етеді.

Негізгі бөлім:? Елестету дегеніміз не?

Елестету – бұл адам миының бұрынғы көрген, естіген, сезген ақпараттарды өңдеп, жаңа бейнелер мен ойларды құрастыру қабілеті.

Бұл үдеріс кезінде адам көзімен көрмей-ақ, санада бейне жасай алады. Мысалы, бала көзін жұмып, сүйікті ертегі кейіпкерін елестете алады немесе болашақта кім болатынын армандай алады.

? Елестетудің бала дамуына әсері

Елестету баланың жан-жақты дамуына үлкен ықпал етеді:

✅ Шығармашылық қабілетті арттырады

Бала сурет салып, әңгіме құрастыру кезінде елестету арқылы жаңа идеялар табады.

✅ Сөйлеу және тіл байлығын дамытады

Елестету арқылы бала ойды бейнелі жеткізуді үйренеді, бұл тілдің дамуына әсер етеді.

✅ Ойлау қабілетін жақсартады

Елестету – логикалық және бейнелік ойлаудың негізі. Мысалы, есеп шығару кезінде ойша елестету – маңызды дағды.

✅ Эмоциялық дамуға көмектеседі

Бала өз ойын, сезімін, уайымын елестету арқылы жеңілдетіп шығара алады. Бұл ішкі дүниесін түсінуге көмектеседі.

✅ Ойын арқылы үйрену

Кішкентай балалар заттарды елестетіп, ойын ойнау арқылы әлемді таниды. Бұл – танымдық дамудың негізгі кезеңі.

? Елестетуді қалай дамытуға болады?

Елестету туа біткен қабілет болса да, оны дамытуға арнайы жағдай жасау қажет:

Ертегі оқу және ойдан ертегі құрастыру

Сурет салу, мүсіндеу

Сахналық ойындар, рөлге ену

«Егер мен...» деген сұрақтарға жауап беру (мысалы: «Егер мен сиқыршы болсам...»)

Табиғатты бақылау және елестету арқылы бейнелеу

Қорытынды:Елестету – баланың шексіз мүмкіндігінің бастауы. Ол баланың шығармашылық қабілетін, ойлауын, сезімін, тілін және өмірге деген көзқарасын дамытады. Сондықтан ата-аналар мен мұғалімдер баланың елестетуін қолдап, оны дамытуға жағдай жасауы керек. Елестетуі жақсы дамыған бала – болашақта жаңашыл, өз ойын еркін жеткізе алатын, шығармашыл тұлғаға айналады.

Ситуациялық

сұрақтарға жауап беру;

8. мин)

Бүгін біз ерекше бір қабілет туралы сөз қозғаймыз. Ол – көзбен көрмей-ақ, оймен елестете алу.

– Елестету дегеніміз не? Балалардан жауап алу.

– Елестету – бұл біздің ойымызда заттар мен құбылыстардың бейнесін құра білу. Бұл – шығармашылықтың, арманның, жаңалықтың бастауы.

Қорытынды бағалау:

(3- 5мин)

"Менің ойымдағы әлем" — үйге тапсырма:Келесі сабаққа дейін балалар өздері елестеткен бір ерекше әлемді салып немесе сипаттап әкеледі (шағын әңгіме, сурет, аппликация)

Рефлексия

(3 -5мин)

Мұғалім: «Көзіңді жұм. Сен қазір сиқырлы бақтасың. Қандай дыбыс естіп тұрсың? Қандай иіс бар? Айналада не көріп тұрсың?»

– Оқушылар кейін осыны сипаттап береді.

Бағалау (3-5мин)

Балаларға жартылай салынған сурет беріледі, олар қалған бөлігін елестету арқылы толық салады.

(мысалы, шеңбер – олар оны күн, бет, сағат етіп бейнелеуі мүмкін)

Үйге тапсырма

(2-5мин)

Бүгінгі сабақтан не ұнады?

Елестету не үшін керек екен?

Сен елестету арқылы не жасай аласың?