МДҰ-дағы жобалау қызметінің түрлері

Мектепке дейінгі білім беру мекемелеріндегі жобалау қызметінің білім беру процесін балалардың жас ерекшеліктеріне, олардың мүдделері мен білім беру мақсаттарына бейімдеуге мүмкіндік беретін әртүрлі нысандары мен түрлері бар. Мақсаттарына, мазмұнына және ұзақтығына қарай жобалар зерттеу, шығармашылық, ойын және әлеуметтік болуы мүмкін. Жобалық қызметтің әрбір түрі белгілі бір білім беру міндеттерін шешуге көмектеседі.

1. Ұзақтығы бойынша: қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді жобалар

Қысқа мерзімді жобалар

Қысқа мерзімді жобалар қысқа мерзімде - біреуден бірнеше сабаққа дейін орындауға есептелген. Мұндай жобалар әдетте бiр нақты мәселенi зерделеумен немесе тез аяқталуы мүмкiн шағын мiндеттi орындаумен байланысты. Қысқа мерзімді жобалар бастауыш мектеп жасына дейінгі балалар үшін тиімді, өйткені олар балалардың назарын жоба бойы шамадан тыс жүктемей ұстап тұруға мүмкіндік береді.

Қысқа мерзімді жобалардың мысалдары:

• Берілген тақырыпқа сурет салу;

• Шағын қуыршақ театрын ұйымдастыру;

• Табиғи материалдардан қолөнер жасау.

Ұзақ мерзімді жобалар

Ұзақ мерзімді жобалар орындау үшін неғұрлым ұзақ уақытты талап етеді және бірнеше аптадан бірнеше айға дейін созылуы мүмкін. Олар бірнеше кезеңді қамтиды: жоспарлау, зерттеу, орындау және нәтижелерді таныстыру. Ұзақ мерзімді жобалар балаларға зерттелетін тақырыпқа тереңірек сүңгуге, олардың дербестігін, табандылығын және бастағандарын соңына дейін жеткізе білуін дамытуға мүмкіндік береді.

Ұзақ мерзімді жобалардың мысалдары:

• Табиғи құбылыстарды зерттеу (өсімдіктердің өсуін бақылау);

• Театр қойылымын дайындау және өткізу;

• Ғылымға байланысты тақырып бойынша макеттер немесе модельдер жасау (мысалы, ғарышты зерттеу).

2. Қатысушылар саны бойынша: жеке, жұптық және топтық жобалар

Жеке жобалар

Жеке жобалар баланың дербестігін дамытуға бағытталған. Балалар тақырыпты өздері таңдайды және тәрбиешінің басшылығымен жобамен жұмыс істейді, бірақ барлық тапсырмаларды өз бетінше орындайды. Жеке жобалар баланың жеке мүдделерін анықтауға көмектеседі.

Жеке жобалардың мысалдары:

• Табиғатты бақылаудың жеке күнделігі;

• Өз ертегісін немесе тарихын жасау;

• Үй немесе кеме моделін жасау.

Жұп жобалар

Жұптық жобалар екі баланың бірлескен жұмысын білдіреді. Олар ынтымақтастық, өзара көмек және қарым-қатынас дағдыларын дамытуға көмектеседі. Жұптық жобаларда балалар ортақ мақсатқа жету үшін келісуге, міндеттерді бөлуге және бірге жұмыс істеуге үйренеді.

Жұптық жобалардың мысалдары:

• Жалпы сурет немесе аппликация жасау;

• Бірлескен эксперимент жүргізу (мысалы, сода мен сірке суынан жанартау жасау);

• Шағын спектакльді қою.

Топтық жобалар

Топтық жобалар, әдетте, ең күрделісі, өйткені балалардан командада үйлестіру мен ынтымақтастықты талап етеді. Топтың әрбір қатысушысы жалпы нәтижеге өз үлесін қосады. Топтық жобалар әсіресе балалардың коммуникативтік және әлеуметтік дағдыларын қалыптастыру үшін пайдалы.

Топтық жобалардың мысалдары:

• Жалпы тақырыптық мерекені дайындау (мысалы, Күз күні);

• Берілген тақырыпқа суреттер немесе қолөнер көрмесін ұйымдастыру;

• Әлеуметтік жобаны жүргізу, мысалы, құстарға арналған оттықтар жасау.

3. Бағыты бойынша: зерттеу, шығармашылық, ойын және әлеуметтік жобалар

Зерттеу жобалары

Зерттеу жобалары балалардың таным және талдау дағдыларын дамытуға бағытталған. Жобамен жұмыс барысында балалар сұрақтар қояды, байқаулар, эксперименттер жүргізеді, нәтижелерді талдайды және қорытынды жасайды.

Зерттеу жобаларының мысалдары:

• Апта бойы ауа райын бақылау және температураның өзгеруі;

• Өсімдіктердің әртүрлі түрлерін зерттеу және «гербарий» жасау;

• Судың қасиеттерін зерттеу (мұзды қатыру және еріту тәжірибелері).

Шығармашылық жобалар

Шығармашылық жобалар балалардың қиялын және көркемдік қабілеттерін дамытуға бағытталған. Балалар сурет салумен, мүсіндеумен, құрастырумен, жеке өнер туындыларын немесе әдеби туындыларды жасаумен айналыса алады.

Шығармашылық жобалардың мысалдары:

• Ұжымдық сурет немесе мозаика жасау;

• Балалар қолөнер бұйымдарының көрмесін ұйымдастыру;

• Ертегі шығару және қою.

Ойын жобалары

Ойын жобалары балалар ойын қызметі арқылы міндеттерді орындайтын процесті білдіреді. Ойындар балаларға ақпаратты жақсы меңгеруге және қиялын дамытуға көмектеседі, өйткені олар процеске ойын формасы арқылы белсенді түрде қосылады.

Ойын жобаларының мысалдары:

• Кубиктер мен конструкторды пайдалана отырып «Қала құрылысы» ойын жобасы;

• Ақша мен сатып алулардың рөлін зерделеу мақсатында дүкенде ойнау.

Әлеуметтік жобалар

Әлеуметтік жобалар балалардың бойында эмпатия, мейірімділік, айналасындағыларға көмек көрсету сияқты әлеуметтік маңызды қасиеттерді тәрбиелеуге бағытталған. Мұндай жобалар шеңберінде балалар айналадағы ортаны жақсартуға бағытталған іс-шараларға қатыса алады, сондай-ақ басқа адамдар мен жануарларға көмектеседі.

Әлеуметтік жобалардың мысалдары:

• Жануарларға көмек көрсету үшін қайырымдылық акциясын ұйымдастыру (мысалы, жемшөп жинау);

• Ардагерлер мен қарттарға сыйлықтар жасау;

• Балабақша аумағын көгалдандыру.

4. Мазмұны бойынша: танымдық, практикалық-бағдарланған және мәдени жобалар

Танымдық жобалар

Танымдық жобалар балалардың ой-өрісін кеңейтуге және зияткерлік қабілеттерін дамытуға бағытталған. Мұндай жобаларда балалар жаңа құбылыстарды, пәндерді зерделейді, түрлі салаларда (математика, табиғат, тарих) білім алады.

Танымдық жобалардың мысалдары:

• Динозаврлардың өмірін зерттеу;

• Әлем елдеріне саяхат: мәдениеттермен және дәстүрлермен танысу;

• Күн жүйесінің планеталарын зерттеу.

Тәжірибеге бағытталған жобалар

Практикалық-бағдарланған жобалар нақты өнім жасауды немесе практикалық нәтижеге қол жеткізуді көздейді. Бұл балалар өз қолымен жасайтын бұйымдар, модельдер, ойыншықтар немесе басқа да заттар болуы мүмкін.

Тәжірибеге бағытталған жобалардың үлгілері:

• Құстарға арналған құс қораларын салу;

• Үстел ойынын жасау;

• Топта құмыраларда өсімдіктерді өсіру.

Мәдени жобалар

Мәдени жобалар түрлі халықтардың дәстүрлерін, әдет-ғұрыптары мен мәдени құндылықтарын зерттеумен байланысты. Олар балаларға әлемнің алуан түрлілігін түсінуге, өз елінің немесе басқа да халықтардың тарихымен және мәдениетімен танысуға көмектеседі.

Мәдени жобалардың мысалдары:

• Халық ертегілерін зерделеу және оларды сахналау;

• Ұлттық дәстүрлерге арналған мерекені ұйымдастыру;

• Халықтық костюмдер күнін өткізу.

Осылайша, БҚҚ-дағы жобалау қызметінің түрлері алуан түрлі және балаларды оқыту мен тәрбиелеуге икемді қарауға мүмкіндік береді. Жобаның әрбір түрі оқу процесін қызықты және пайдалы ете отырып, белгілі бір дағдылар мен қасиеттерді дамытуға ықпал етеді.