Мектептегі буллинг және оның психологиялық әсері

Кіріспе
Мектеп – бала өміріндегі маңызды әлеуметтік орта, оның тұлғалық, зияткерлік және эмоционалдық дамуының негізі қаланатын мекен. Алайда кей жағдайларда бұл орта қауіпсіз және қолдаушы орта болудан ауытқып, буллинг (әлімжеттік) мәселесімен бетпе-бет келеді. Буллинг – бұл жүйелі түрде қайталанатын агрессивті мінез-құлық, ол басқа адамға психологиялық немесе физикалық зиян келтіруді мақсат етеді.

Буллингтің негізгі түрлері
Буллинг әртүрлі формада көрініс табады және әрқайсысының баланың психикасына өзіндік әсері бар:

1. Физикалық буллинг – ұру, итеру, заттарын тартып алу немесе бүлдіру.

2. Вербалды буллинг – қорлау, мазақтау, балағаттау, келеке ету.

3. Әлеуметтік буллинг – топтан шеттету, қарым-қатынастан оқшаулау.

4. Кибербуллинг – әлеуметтік желілер мен мессенджерлер арқылы қорқыту немесе кемсіту.

Буллингтің психологиялық әсері
Буллинг құрбандарының психологиялық жағдайы ауыр зардаптарға әкелуі мүмкін. Оның әсері қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді болуы мүмкін.

• Төмен өзін-өзі бағалау – үнемі мазақтауға ұшыраған балалар өз-өзіне сенімділігін жоғалтады.

• Қорқыныш және мазасыздық – мектепке барудан қорқу, адамдармен қарым-қатынастан қашқақтау пайда болады.

• Депрессия және оқшаулану – бала қоғамнан алыстап, жалғыздыққа бой ұрады.

• Агрессия немесе өзін-өзі кінәлау – кей балалар агрессивті мінез-құлық көрсетсе, кейбірі өздерін кінәлі сезініп, ішкі күйзелісін арттырады.

Ұзақ мерзімді әсерлері
Егер буллинг дер кезінде тоқтатылмаса, оның ұзақ мерзімді әсерлері мыналарды қамтуы мүмкін:

• психосоматикалық аурулар (бас ауруы, ұйқының бұзылуы, ас қорыту мәселелері);

• эмоционалдық тұрақсыздық;

• әлеуметтік дағдылардың әлсіреуі;

• депрессия мен суицидтік ойлардың пайда болуы.

Буллингтің алдын алу жолдары
Буллингпен күресу – бүкіл мектеп қауымдастығының ортақ міндеті.

1. Профилактикалық жұмыс – оқушыларға буллингтің зияны туралы ақпарат беру, достық қарым-қатынасты насихаттау.

2. Психологиялық қолдау көрсету – мектеп психологтарының жеке және топтық кеңестер өткізуі.

3. Мектеп әкімшілігінің араласуы – буллинг фактілері анықталған жағдайда, оған дер кезінде шара қолдану.

4. Ата-аналармен жұмыс – ата-аналарды бала тәрбиесінде эмоционалдық қолдау көрсетуге үйрету.

Қорытынды
Мектептегі буллинг – баланың психикалық және эмоционалдық саулығына айтарлықтай қауіп төндіретін күрделі мәселе. Оны алдын алу мен дер кезінде шешу – балаға қауіпсіз және қолдаушы орта қалыптастырудың негізгі жолы. Мұғалімдер, ата-аналар және психологтар бірлесе отырып, балаларға қолдау көрсетіп, олардың өзін қауіпсіз сезінуіне жағдай жасау маңызды.