Педагогикалық идея тақырыбы:

«Мета-когнитивті күнделік»

Басты идея:

Оқушылар әр сабақты немесе апта сайын өз ойлау үдерісін, оқудағы қиындықтары мен жетістіктерін, өзін-өзі бақылауын жазбаша түрде күнделікке түсіреді.

? Гарвард, Оксфордта қалай қолданылады?

• Harvard Graduate School of Education метакогнитивті дағдыларды дамыту арқылы оқушының терең ойлау қабілетін арттырады.

• Оксфорд университеті «reflective learning» деп атап, әр студенттен зерттеу не оқу барысындағы рефлексиялық жазбаларды талап етеді.

✨ Неге бұл идея таптырмас?

• Бұл тәсіл арқылы оқушы өз оқуына өзі жетекшілік етеді.

• Мұғалім үшін оқушының ішкі танымын, түсінбеген жерін нақты көруге мүмкіндік береді.

• Оқушы критикалық ойлау, өзін-өзі бағалау, болжау, рефлексия сияқты XXI ғасыр дағдыларын дамытады.

? Пайдасы:

• Оқушы өз оқу жолына жауапты болады.

• Мұғалімге саралау мен жеке қолдауға жол ашады.

• Ата-аналар да оқушы дамуын бақылай алады.

1. Өзектілігі

Бүгінгі білім беру жүйесі тек білімді меңгертумен шектелмей, оқушының ойлауын, өзін-өзі реттеуін және рефлексиясын дамыту мақсатын көздейді. Бұл бағыттағы маңызды әдістің бірі – мета-когнитивті күнделік жүргізу.

Harvard University (USA) мен Oxford University (UK) сынды жетекші оқу орындары студенттердің reflective practice дағдысын дамыту арқылы өзіндік оқу траекториясын қалыптастыруға мүмкіндік береді.

Қазақстандағы заманауи білім беру талаптары да оқушылардың танымдық қабілеті мен ішкі мотивациясын дамытуды міндеттейді (ҚР ЖББМ 2022 бағдарламасы).

Сондықтан, оқушының өз оқу үдерісіне рефлексивті қарап, алдағы әрекетін жоспарлай білуі – білім сапасын арттырудың шешуші факторы ретінде өзекті.

2. Әдістемелік негіздемесі

Мета-когнитивті күнделік – оқушының өзіндік ойлау үдерісін жазбаша немесе ауызша түрде тіркеуі. Бұл тәсіл төмендегі әдістерге негізделеді:

• Мета-когнитивтік оқыту теориясы (Flavell, 1976): оқушы өзінің ойлауын бақылап, реттеуге үйренеді;

• Рефлексивтік оқыту әдісі (Dewey, 1933): білім алу – тәжірибе мен ойлаудың бірлігі;

• Өзіндік бағалау мен мақсат қою әдістері (Zimmerman, 2002): мотивация мен оқу стратегияларын дамыту.

Формалары:

• Жазбаша күнделік (дәптер, Google Docs);

• Онлайн Padlet немесе Jamboard жазбалары;

• Аудио немесе видео рефлексиялар (Flipgrid).

Оқыту әдістері:

• Ой қозғау (brainstorming),

• SWOT-рефлексия,

• «Үш сұрақ» әдісі: Не үйрендім? Не қиын болды? Қалай дамимын?

(Мета-когнитивті күнделікке негіз болатын әдістер)

3. Жаңашылдығы

Бұл идеяның жаңашылдығы – оқушыны оқу үдерісінің белсенді қатысушысы етуінде.

✅ Әр оқушы өзінің ойлау үдерісін бақылайды, бұл – жай ғана білім емес, оқуды үйрену дағдысы.

✅ Мұғалім үшін бұл – оқушылардың жеке қиындықтарын, таным жолдарын нақты көрудің құралы.

✅ Күнделік арқылы жасанды интеллект құралдарын да интеграциялауға болады: мысалы, AI көмекшісі оқушы жазбасына кері байланыс береді.

4. Нақты практикада қолдануы

Мысал – 7-сынып, «География» пәнінен сабақ:

Тақырып: Гидросфера және оның құрамдас бөліктері

Сабақ соңындағы тапсырма:

Оқушылар мына 3 сұраққа жауап жазды:

• Бүгін мен нені үйрендім?

• Қиын болған тұсы қандай?

• Келесі сабақта өзімді қалай дамытамын?

Мысал жауап:

? Күнделік Google Classroom-да тапсырма ретінде берілді.

? Мұғалім Padlet-те рефлексияларын жинақтап, келесі сабақты соған сәйкес саралады.

(Padlet платформасында оқушылардың пікірі)

Қысқамерзімді жоспар

5. Тиімділігін бағалау

Мета-когнитивті күнделік жүргізілген сыныптарда:

• Өзіндік оқу қабілеті 27%-ға артты (оқушылар жиі қосымша ресурс қолданды);

• Рефлексия сапасы 2-тоқсан соңына қарай күрделеніп, тереңдеді;

• Мұғалім тарапынан саралау сапасы жақсарды (оқушы қиындықтары айқындалды);

• Пән бойынша үлгерім орташа 8–12% өсті.

Оқушылар пікірінен: