Тақырыбы:Мұқағали кеші

Мақсаты: 
а) М.Мақатаев өмір жолымен, шығармашылығымен оқушыларды таныстыру 
ә) отанды туған жерді сүюге тәрбиелеу, ақын жырларынан үлгі алу 
б) оқушының сөйлеу мәдениетін дамыту 
Көрнекілігі: ақынның портреті, шығармалары, ақын туралы естеліктер, нақыл сөздер, буклет ,слайдттар,бейнероликтер, әндер.
1:Құрметті жиналған қауым! Біз бүгін сіздермен Ақиық ақын Қазақтың қара өлеңін кие тұтқан, жүрегінің түбінен қайнап шыққан асыл жырларымен қалың жұртшылықтың махаббатына бөленген Мұқағали Мақатаевтың шығармаларына арналған және Мұқағали Мақатаевтің туғанына 85 жыл толуына байланысты «Мұқағали – лирик ақын» атты әдеби сазды кешімізді бастауға рұқсат етіңіздер. 
Қарасаз, Қара шалғын өлеңде өстім
Жақсы жыр жазсам, халқым елеңдестің
Өлсе өлер Мұқағали Мақатаев
Өлтіре алмас алайда өлеңді ешкім!
2. Дорогие друзья! Мы рады приветствовать Вас в этом зале! Мы хотим рассказать Вам о жизни и творчестве неповторимого, выдающегося поэта М. Макатаева. Это поэт современник поэтому нам кажется, что те кто сегодня к нам пришли на праздник чуточку знает, кто такой поэт М. Макатаев, что представляет его творчество............
3. Қазақ поэзия әлеміне шетсіз - шексіз кеңестік пен көз сүрінген биіктік әкелген ақын. Кәусар сезім мен тояттамас көңіл, шалқыған шаттық пен мұңға тұнған махаббат, буырқанған шабыт пен сабырға көнбес сағыныш сыйлаған ақын. Ұлы ақын Мұқағали Мақатаевтың туғанына биыл 85 жыл толып отыр. Ендеше, бүгінгі поэзия кешіміз атынан танылып тұрғандай, Хан тәңірінің мұзбалағы атанып, өлең өлкесінде шашасына шаң жұқтырмаған дарын иесі, ақын Мұқағали Мақатаевқа арналмақшы.
4. Макатаев родился 9 февраля 1931 года в селе Карасаз Алма - Атинской области. Красота родного, счастливого края стала источником его поэтического дара. Полное имя поэта — Мухаметкали, но его с детства ласково называли Мукагали, считая, что бремя ответственностөи (нелегко носить имя Пророка) может осложнить жизнь маленького ребенка. У молодых родителей Макатаевых, Сулеймена и Нагиман, он был первым из троих детей. Отец поэта, скромный и работящий человек, за год до войны стал председателем колхоза. В 1941 году началась ВОВ и его отец Сулеймен ушел на войну. Тогда 10 летний Мукагали скучая по отцу написал стихи Из - за тяжелой жизни Мукагали быстро повзрослел. Мукагали закончил среднюю школу - интернат, работал секретарем сельсовета, заведующим красной избой, комсомольским работником, учителем семилетней школы.

5.Иә, ұлы ақынның сезімінде, туған еліне деген махаббатында шек бар ма?! Ендеше Мұқағали Мақатаевтың сөзіне жазылған Нұрғиса Тілендиевтің «Саржайлау» әніне кезек берейік. 
Ән «Саржайлау» Орындайтын бүгінгі кешіміздің қонағы Оразымбетова Сәбира

6. Мұқағалидың анасы Нағиман Батанқызы және әкесі Сүлеймен Мұқағали, Тоқтарбай, Көрпеш есімді үш ұл тәрбиелеп өсірген шаруа адамдары, Мұқағалидің 10 жасында әкесі майданға аттанады. Он жасар болашақ ақын майданға кеткен әкесін аңсап:
1-оқушы (Никита 5 «б»):Ол жерде Сырымбеттей тау бар ма екен,
Жайдақтың шөбі шүйгін қаулар ма екен,
Мінеки көп ай болды хабары жоқ,
Әкем кеп көңілімізді аулар ма екен,
Әкеміз бір әкеден жалғыз еді,
Судағы жаңа біткен жалбыз еді,
Мінеки, көп ай болды хабары жоқ,
Біз дағы әкемізге зармыз енді.
Өлең «Соғыстың соңғы көктемі» 3 «а»сынып
2-оқушы (Марк):Жасылмен бояп қойған ба?
Жап-жасыл таудың бөктері.
Қырлар да, мынау ойлар да,
Жап-жасыл болып көктед
Соғыстың соңғы көктемі.
3-оқушы (Дайана): Көп болды жасыл тауларға,
Жап-жасыл бұлттар шөккелі
Әкелді шуақ бар маңға,
Соғыстың соңғы көктемі.
4-оқушы (Максим):Соғыстың соңғы көктемі
Көп болды нұрын төккелі,
Жап-жасыл анау аспанда
Аспан да,сірә көктеді,
Бойына таудың асылып,
Шұғыла тұрды,көк меңі,
Қызғанып,гүлін жасырып,
Қылтанақтар да көктеді,
Соғыстың соңғы көктемі,
5-оқушы (Цветана):Жап-жасыл шыбық талдағы,
Орманның жасыл шекпені. 
Қуанта бірақ алмадыб
Сонау бір үйді шеттегі,
Соғыстың соңғы көктемі.
7. Родной аул Мұқағали у подножья горы Хан тегри, где много родников и луг. Увидев красивую картину природы невозможно не быть поэтом. Мукагали все эти картины природы описывал в своих стихах. Мукагали хорошо знал русский, немецкий языки. Он находясь в ауле через почту выписывал книги. Мукагали поэт, который читал мировую классику и перевел на казахский язык Данте, сонеты Шекспира, песни Уолта Уитмена.

8. Еңбек еткен жылдары: 1948 жылы Алматыда шет тілдер институтында оқып жүріп отбасының тұрмысы ауыр болғандықтан, оқуды еріксіз тастап ауылға оралады. Мұқағали Мақатаев Киров атындағы колхозда кеңес хатшысы болып жұмыс істейді. Ол өте көп керемет өлеңдер жазған. Жастардың елді, табиғатты сүюге үйретеді. Оның өлең – жырлары: «Отан», «Поэзия», «Жас қайын», «Аққулар ұйықтағанда» көптеген шығармалары бар.
1-жүргізуші «Мен таулықпын» 5-сынып

6-оқушы (Серік):
Мен таулықпын,
Мен таулықпын
Таудан мен жаратылған
Бұлт бүркеніп жай отын ала тұрам 
Күн алғашқы сәулесін маған шашып 
Маған келіп түнейді қара тұман
Тау ұлымын
Тау- менің дәу бесігім 
Мен оның әуресімін,сәулесімін
Асқар шыңдар желпиді бесігімді,
Бір орамын ағытып сәлдесінің 
7-оқушы (Вадим):
Я горец
Я горец
Создан я горой
Над которой плывут облака
И гром гремит порой
Светит солнце лучами мне
И черный туман ночет со мной
Я сын горы
Гора моя колыбель огромная
А я его луч и беда
Пики высокие качают колыбель мою
Как будто сына как родного
Вспоминая матерью мою
Я горец
Гора моя мать и судьба
Поднимаясь туда может быть я полечу
Схватив крыля орла по небу.
9. Күй ойнайды қазағымның қанында, 
Күй ойнайды қазағымның жанында,
Жүрегімнің, жүрегінің дүрсілі 
Күмбірлеген домбырасы барында

Домбыра, жүрегіммен үндес едің, 
Өзіңмен сырласымдай тілдесемін, 
Бабамнан қалған мұра сен болмасаң, 
өмірдің не екенін білмес едім. 
Ән:«Домбыра» Ор-н:Кештің қонағы Жібек жолы ауылының тұрғыны Ордабай аға
10. жүргізуші: Мұқағали – халқын, ана тілін, Отанын қадыр тұтқан азамат ақын. Ол «Үш бақытым» атты өлеңінде кейінгі жас буынды халқын, тілін, туған жерін шексіз сүюге шақырады.
8-оқушы (Равиль):Таудай болғым келеді
Өлмесін деп берген ғой тауды маған,
Мен күрсінем күңіреніп тау жылаған.
Көңілімде бір құйын көтерілсе,
Тауларымда тұрады қарлы боран.
Мен-таулықпын-
Қыранның балапаны.
Маған-дағы тауымның таңы атады.
Карапайым қалтқысыз жырларымды
Қызметіне өз халқым жаратады .
Ән: «Сен көріктісің» орындайтын Алишер 5-сынып
11.О дне рождение Мукагали Макатаева есть две версии. Но по документом празднуется 9 февралья. Вторые сведения,мать Мукагали Нагимам- она говарит, что Мукагали родился 8марта, ошипки быть не может, так как через некаторое время мы праздновами Наурыз. А лауреат литературой премили имени М.Макатаева Оразакын Аскар говарит о втором дне рождении такую версию : "По документом М.Макатаева родился 9 февралья об этом свидетельствует взятая им свидетельство во время выборов ." 
12. М.Мақатаевтың өмір жолын өзі жазып кеткен өлеңдерімен таныстыру үшін оқушыларға кезек берейік.

9-оқушы. Қалқам, 
Мен Лермонтов, Пушкинде емен, 
Есенеймін демедім ешкімге мен.
Қазақтың қара өлеңі – құдіретім,
Онда бір сұмдық сыр бар естілмеген.
Жат жерді жастанғанда жазатайым, 
Қанымен жазды мүмкін ағатайым. 
...Қасиетіңнен, қара өлең айналайын, 
Қазақтың дәл өзіндей қарапайым.

Түзу – түзу жыртылған аңыздайын
Аңызыма неге нәр тамызбайын.
Қара өлеңі қазақтың қаза болса, 
Қара көзден неге қан ағызбайын. 
Іздемпаздық менің де бар өнерім
Бұдан жасап бидай мен тары егемін, 
Қазан- миым бәрінде қайнатады. 
Дара қойып қазақтың қара өлеңін 

Абайға тән маған да тән сыбаға, 
Келсін мейлі, келмесін тәржімаға. 
Осы менің отырып оңаша да,
Оқитұғын намызым әр жұмада. 
Ақынмын деп мен қалай айта аламын
Халқымның өзі айтқанын қайталадым.
Күпі киген қазақтың қара өлеңін 
Шекпен жауып өзіне қайтарамын. 

10-оқушы:«Махаббат диалогы» (Лиза мен Коля)
- Құс боп ұшып жоғалсам н, не етер едің?
-сені іздеумен мәңгілік өтер едім.
-Отқа түсіп өртенсем, не етер едің?
-Күл боп бірге соңыңнан кетер едім.
-Бұлдырасам сағымдай не етер едің?
-Қойшы сәулем, бәрін де көтеремін.

13. Мукагали Макатаев своими произведениями обогатил казахскую поэзию новым содержанием, поднял ее на небывалую высоту. Произведения Мукагали волнуют, вызывают душевный трепет у современных молодых людей также, как когда - то у их отцов. С песнями Мукагали люди укладывают детей в колыбели, стихи, песни Мукагали сопровождают людей на празднествах и торжествах. Произведения выдающегося, талантливого поэта Мукагали Макатаева будут вечно с народом.(Носач Т.)

14. Бүгінде ақынның ортамызда болмағанына налимыз, ал медет тұтармыз – алып ақынның өзінің көзіндей көрінетін өркеш-өркеш өлеңдері халқынан қалтқысыз бағасын алып, келер ғасырға керуен көшін сенімді түрде ұзатып барады. Азаматтық пен адамгершілікті асқақ мұраты санаған ақынның жүрек сырлары шынайы болмысымен, ақиқаттың алдында аласармаумен қымбат та құнды. 
15.Мұқағали – біздің замандағы ғажайып ақындардың бірі. Ақынның өзі «Егер сіздер шынымен менің өмірбаянымды, шығармашылыымды зерттемек болсаңдар, онды мен не жазам, соның бәрін түгел оқып шығуды ұмытпағайсыздар. Мен өз өлеңдерімнен бөліп қарамауларыңызды өтінем» деген екен. 
16.Ендеще қашан да ақиқаттық ақ туын көтеріп, әділет пен адалдақты тең ұстаған ақынның ғажайып сырлы өлеңдеріне кезек берейік. 
Поэзия минуты. (Ортаға ақын өлеңдерін жатқа айтуға оқушылар шығады)

1-оқушы (В.Тимур): Менің бір досым
Ана бір жыл Алматыға келгенде,
Өз аузынан досым былай деп еді:
-Дүниенің барлығын да өлеңге

Сыйғызатын ақын болғым келеді.

Былтырғы жыл Алматыға келгенде,
Былай деген сөзің ұқтым батырдың:
-Шалқар ойым сыймайды екен өлеңге,
Алты актілі пьеса жазып жатырмын.

Биыл тағы Алматыға келіп ем,
Досым менің барлығын да тастапты.
Ақысы мол, өзі қалың, жолы кең,
Екі томдық романын бастапты.
2-оқушы (Максим): Фариза

Фариза! Фаризажан, Фариза-қыз,

Өмірде ақындардың бәрі жалғыз.

Шыдай-шыдай ақыры жалығармыз,

Бірімізден біріміз арылармыз.

Біздерді де жоқтайтын жан болса егер,

Шаң басқан архивтерден табылармыз.

Сен мені білесің бе, білесің бе?

Жаралмаған жан екем күресуге.

Жылай жүріп, өтірік күлесің де,

Жүресің де қоясың, жүресің де.

Бірі итеріп кеудемнен, бірі шалып,

Тастағысы келеді күресіңе.

Фаризажан, сен соны білесің бе?

Жанарымды тұманмен тұмшаладым, …

Серіппесі үзіліп тұр садағым.

Жігітінен қазақтың дос таба алмай,

Қыз да болсаң мен саған мұң шағамын.

3-оқушы (Ангелина 5 «б»): Дос болам десең,
Досымды сыйла, қымбаттым!
Досыңа сонда,
Досыммен ғана қымбатпын
Дос болам десең,
Мендегі доспен достасқын,
Сендегі доспен дос болып сонда тұрмақпын
Достарың көп пе?
Апырау неткен жақсы едің?
Досым аз менің…
Досым-ау менің, тапшы емін?
Достарыңменен достастыр мені, асылым
Достастыр мені?
Болайын құлың нақ сенің!
Достыққа жүрмін,
Достыққа жүрмін құмартып!
Өлгелі жүрмін,
Өзіме-өзім мін артып…
Жауыздың барып, жанына уәзір болғаннан,
Достардың барып, ауласында өлген мың артық

4-оқушы (А.Алия): Бақыт деген…

Бақыт деген – сенің бала күндерің,
Бақытсыз-ақ бақытты боп жүргенің.
Бақытын да, басқасын да білмеуің,
Бақытсыз-ақ ойнағаның, күлгенің.

Бақыт жайлы менің мынау білгенім.
Бақыт деген – бірде шаттық, бірде мұң.
Бақыты сол – тәрік етіп түндерін,
Бақыт іздеп азаптанса, кімде-кім.

Бақыт деген – әркімдерде бір арман,
Сол арманның шыққан жері құмардан.
Ал сен үшін бақыт деген дәл қазір –
Бақыт жайлы жаза алмаған шығармаң.

Бақыт іздеп, мал бақ, мейлің тас қала,
Бірақ, балам, мынаны естен тастама:
Бақыттысың, бақыт іздеп сорласаң,
Бақытты боп сорлап жүрсең, масқара!

Бақытың – мен, бақытым деп біл мені,
Мені білсең, бақытыңды білгенің.
Ал мен үшін ең бақытты күндерім –
Балам, саған бақыт іздеп жүргенім.

5-оқушы (Ангелина 5 «а»): Үш бақытым

Ең бірінші бақытым халқым менің
Соған берем ойымның алтын кенін
Ол бар болса мен бармын қор болмаймын
Қымбатырақ алтыннан халқым менің

Ал екінші бақытым тілім менің
Тас жүректі тілімнен тілімдедім
Кей кейде дүниеден түңілсем де
Қасиетті тілімнен түңілмедім

Бақытым бар үшінші Отан деген
Құдай деген кім десе отан дерем
Оты сөнген жалғанда жан барсың ба
Ойланбай-ақ келдағы от алменен
Үш бірдей бақытым бар алақанда
Құдай мені бақытты жаратар ма
Үш күн нұрын төгеді аспанымнан
Атырау,Алтай,Арқа,Алатауға

6-оқушы (Никита 5 «б»):

Жақындық сеземін-

Жерден де, аспаннан,

Жылылық сезінем-

Мұздардан, тастардан.

Өмірім, сірә да,

Арыдан басталған,

Әріден басталып, мәңгіге тасталған.

Осы мен өлмейтін шығармын,

Сәл ғана мызғып ап, қайтадан тұрармын
Ән «Наурыз-думан» орындайтын 6 «а»сынып
17.Мұқағалидың да аяғын көп шалдырғаны рас. «Артына өлмейтұғын сөз қалдырғаны да ақиқат». Қазір ол ең көп оқылатын ақын. Мұқағали мұрасы мәңгілік. Нағыз халық жазушысы осындай ақ болар.
Абай сөзімен айтқанда:
Көп адам дүниеге бой алдырған,
Бой алдырып, аяғын көп шалдырған.
Өлді деуге сия ма, ойлаңдаршы,
Өлмейтұғын артына сөз қалдырған.

Кеш қонақтары мектебіміздің жоғары сынып оқушылары:Тамара.Риза.Әсел.

11-оқушы (Вова): Жазылар естеліктер мен туралы
Жазылар естеліктер мен туралы
Біреулер жан еді дер өр тұлғалы.
Біреулер тұлпар дер де мүмкін,
Бүтінделмей кеткен бір ер-тұрманы.

Аңыз ғып айтар мүмкін қылығымды
Қылығымды ұнатқан жұлынуды.
Жақсы көрген дер мүмкін «жылынуды»
Әйтеуір қазбас былық-шылығымды.
Жоқ жанды қиған емес жамандауға,
(Сол үшін рахмет адамдарға!!!)
Білемін, әйтеуір бір замандарда 
Жүреді жүз жыл жасап жаман қарға ...
Жазылар естеліктер нешеленген, 
Көрерміз оның бәрін пешенеден.
әйтеуір білетінім бір – ақ нәрсе – 
көшеді өлең немесе өшеді өлең!
...Қулары таудың қызыл түлкісі дер,
Момындар біздің үйдің кірпіші дер.
Мәңгілік өзімменен ала кеткен
Менің нәзік жанымды кім түсінер?! 

12-оқушы(М.Тимур):

Придет,еще поэт в наш мир придет,

с чьих уст правдивых каплет яд и мед.

Он станет другом душ осиротевших,он душу палага перевернет.

Придет,еще поэт в наш мир придет.
13-оқушы(Дильназ):
Бабаларым, рахмет сендерге
Бабаларым, 
Рахмет сендерге! 
Балаларым болмасын деп көр кеуде, 
Қобызыңмен ән мен тіл бердің, 
Өмірге мен мылқау болып енгенде.
Бабаларым,
Рахмет сендерге деген өлең жолдары бір көрегендікпен, сезімталдықпен жазылғандай. Мұқағали мұзбалақтың ортамызда әлі де тірі екеніне бүгінгі  оқылған өлеңдері, оны сүйіп оқып, өз өмірінің бір бөлшегіндей көретін жыр сүйер елі куә.
-Ән: Сәби болғым келеді -5 «а» сынып

14-оқушы: «Жыр басы Қарасаздан басталған М.Мақатаев бүгінде ән болыпқалықтап, жыр болып жұлдыздармен сырласып, сонау поэзия әлемінде шырқап барады» 
Рза Қуандықов 
15-оқушы: «Өлең өлмейді. Ендеше оны жазған ақын да өлмейді. Олай болса М.Мақатаевта көз жұмған жоқ. Қатарымызда, күнбе-күн қасымызда. Әне ол мұзбалық қыранша дүр сілкініп, бүкіл залды бір өзі толтырып, жазық маңдайы жарқырап, жалтырап жыр оқып тұр!...» Әбділда Тәжібаев
16-оқушы: «Мұқағали мөлдірліктен, тазалықтан, биік адамгершіліктен тұратын » 
Лашын Әзімжанова 
17-оқушы: «Қазақ халқының бір ғана Абайы болса, Мұқағалида жалғыз.. 
Құдіретті ақынға көзі тірісіндекөрсетілмеген құдіреттің, берілмеген сый-сияпаттың орнын толтырудың бір жолы, бір жөні бар: Ол ақынның қисапсыз рухани қазынасын ұлт игілігіне асыруға асығу».  Қ. Құрманғалиев 
18-оқушы: «Мұқағалидай ақыны болған халық – бақытты халық»
Ф.Оңғарсынова 

Ән: «Есіңе мені алғайсың» Орындайтын:5-сынып оқушылары Лиза мен Вика
18. Әже баласы болған соң анасын Нақа деп атаған. Анасы мен әжесінің тәрбиесінде өсті. 1948 жылы орта мектепті интернатта оқып бітіреді. 1976 жылы 27 наурызда өмірден өтті. Топырақ бұйырған жері Алматы.
Осымен М. Мақатаевтың туған күніне арналған кешіміз соңына жетті. Келесі жүздескенше күн жақсы болсын! Тілім, елім деп жүрегі соққан жастар көп болсын!
19. В дневнике Мукагали Макатаев писал: «Пройдут годы,придет новое поколение,и они поставят каждого из нас на свое место. Испокон веков так было,так и будет.О себе скажу вот что, я ровесник XXI века Мукагали Макатаев был назван выдающимся поэтом казахского народа,а творчество его единогласно отмечено Государственной премией.Место Макатаева –рядом с великими»До скорых встреч!