Нейрожаттығулар мен түзету жұмыстарының өзара байланысы және практикалық маңызы

Кіріспе

Қазіргі таңда ерекше білім беру қажеттілігі бар (ЕБҚ) балалардың психикалық және танымдық дамуын қолдау мақсатында жаңа, тиімді әдістерді іздеу өзекті мәселе болып отыр. Солардың бірі – нейрожаттығулар жүйесі. Бұл әдіс соңғы жылдары дефектология, логопедия және психология салаларында кеңінен қолданыла бастады. Нейрожаттығулар — баланың жүйке жүйесі мен ми қызметінің үйлесімді жұмысын қамтамасыз ететін қозғалыс пен ойлау әрекеттерін біріктіретін жаттығулар жиынтығы. Олар баланың оқу, сөйлеу, қабылдау және назар аудару дағдыларын қалыптастыруда ерекше рөл атқарады.

Нейрожаттығулардың мәні мен ерекшелігі

Нейрожаттығулар – адамның екі ми жарты шарының байланысын белсендіру арқылы когнитивтік және моторлық дағдыларды жетілдіруге бағытталған. Бұл жаттығулар нейропсихология ғылымының негізінде жасалған және Лурия, Выготский, Занков, Микадзэ сияқты ғалымдардың еңбектеріне сүйенеді. Негізгі мақсаты – баланың миындағы нейрондық байланыстарды күшейту. Мұндай белсенділік баланың оқу қабілетін, сөйлеу тілін, қозғалыс үйлесімділігін және эмоциялық тұрақтылығын арттырады.

Нейрожаттығулардың кейбір негізгі қағидалары: қарапайымнан күрделіге өту, көрнекілік пен қозғалысты біріктіру, жүйелілік және тұрақтылық, ойын және мотивация элементтерін қолдану.

Түзету жұмыстары мен нейрожаттығулардың байланысы

Дефектологтың түзету жұмыстары баланың жеке ерекшеліктерін ескеріп, оның танымдық процестерін дамытуға бағытталады. Нейрожаттығулар бұл процестің тиімділігін арттыруға мүмкіндік береді, өйткені олар мидың әртүрлі орталықтарын бір мезгілде іске қосады.

Түзету жұмыстары барысында нейрожаттығулар мына бағыттарда қолданылады:

1. Сенсомоторлық даму: Қимыл-қозғалысты үйлестіру, кеңістікте бағдарлау, дене бөліктерін тану. Мысалы: “Айна”, “Крест-қимыл”, “Теңгерім” жаттығулары.

2. Когнитивтік даму: Зейінді шоғырландыру, есте сақтау қабілетін арттыру, логикалық және көрнекі ойлауды дамыту. Мысалы: “Саусақ цифрлары”, “Сөйлемді жалғастыр”, “Жұп суреттер”.

3. Эмоциялық және әлеуметтік даму: Өзін-өзі реттеу, эмоцияларды басқару, сенімділік пен қызығушылықты арттыру.

4. Сөйлеу дағдыларын дамыту: Артикуляциялық аппаратты белсендіру, ритм мен темп сезімін дамыту, лексикалық қорды байыту.

Практикадағы қолдану үлгісі

Дефектолог сабақтарын нейрожаттығулармен бастау баланың жұмысқа деген дайындығын арттырады. Мысалы, сабақ басында 5–7 минуттық «жылыту» ретінде келесі жаттығулар орындалуы мүмкін:

• «Крест-қимылдар» – оң қол мен сол аяқтың кезектесіп қозғалысы.

• «Мұрын–құлақ» – бір қолмен мұрынды, екіншісімен құлақты ұстау және алмастыру.

• «Саусақ биі» – ұсақ моторика мен сөйлеу арасындағы байланысты белсендіру.

Осындай жаттығулардың жүйелі орындалуы баланың ми қызметін белсендіреді, көңіл-күйін тұрақтандырады және сабаққа дайындық деңгейін арттырады.

Қорытынды

Нейрожаттығулар мен түзету жұмыстарының өзара байланысы – ерекше білім беру қажеттілігі бар балалардың жан-жақты дамуын қамтамасыз ететін заманауи, ғылыми негізделген әдіс. Бұл тәсіл балалардың танымдық белсенділігін, сөйлеу және моторлық дамуын, эмоционалды тұрақтылығын арттырады. Дефектолог маман үшін нейрожаттығуларды қолдану – тек көмекші әдіс емес, ол баланың әлеуетін ашудың тиімді құралы. Жүйелі және мақсатты түрде жүргізілген нейрожаттығулар баланың болашақта қоғамға бейімделіп, өз орнын табуына мүмкіндік береді.