О.Бөкейдің "Тортай мінер ақ боз ат" шығармасы

Сабақта қолданылған ресурстар

«Веер» әдісіне берілетін ресурстар

• Күркіреп-сарқырамай, ұрлана жауған нөсер ұйқыны келтіреді;

• сыбдыр-сыбдыр үн;

• ұлардай шулап ойнап жүргеніміз;

• шоқылар өркеш-өркеш болып;

• көк күмбезіне найзадай кіріп;

• ұшпалана қол бұлғайтын;

• таудың таз төбесі;

Ж. Берілген көркемдеуіштерді негізге ала отырып портрет жасаушы үзінділерді тауып, не түсіндіңіз сипаттап жазыңыз

- Тортайдың сырт келбеті қалай суреттелген?

- Кейіпкердің өмір сүрген уақыты оның болмысына әсер етті ме?

- Тортайдың қандай қасиетін байқадың?

- Тортай қандай дос?

- Тортай неліктен арманына жете алмады?

Портрет жасауға қатысқан көркемдеуіштер	Үзінді	Не түсіндім?
Қаратпа сөз, теңеу	Біздер, балалар, күні бойы өгіз үйретіп, бұзау жаямыз, үш уақыт сиыр сауғызамыз. Ымырт үйіріле алтыбақан құрған азаматтардың маңайында арпалысып, тиіп-қашып, ұлардай шулап ойнап жүргеніміз.	Біздер, балалар қаратпа сөзі оқырманды соғыс жылдарындағы барша балалардың күнделікті өміріне назар аударуға жетелейді. Соғыс жылдары болғанымен алаңсыз балалық шақтың көрінісі ұлардай теңеу сөзі арқылы көрінеді. Тортай мен Ораштың әлі бала екенін аңғарамыз.
метафора
Интонация, бұйрық райлы сөйлем		Тортай қандай дос?
Қайталау, толымсыз сөйлем
эпитет

ЕББҚ/ойлау деңгейі баяу оқушы үшін сипаттап жаз тапсырмасы:

Портрет жасауға қатысқан көркемдеуіштер	Үзінді	Тортай қандай? Ораш қандай?
Қаратпа сөз, теңеу	Біздер, балалар, күні бойы өгіз үйретіп, бұзау жаямыз, үш уақыт сиыр сауғызамыз. Ымырт үйіріле алтыбақан құрған азаматтардың маңайында арпалысып, тиіп-қашып, ұлардай шулап ойнап жүргеніміз.
метафора	Қолына не тисе, соны талғамсыз оқитын Тортай ортамыздағы білгішіміз, аузымызды ашып тыңдар абызымыз сықылды.
Интонация, бұйрық райлы сөйлем	Мен әкелген ірімшіктен бір асап, нарға қайта мінді. Ол мені алдап, тамақ үшін дос болмайтын, қайта «мен аш жүргенім жоқ, әкеле берме» деп ұрысатын-ды.
Қайталау, толымсыз сөйлем	Ақ жауын сіркіреп тұр. Тасошақтағы от қоламталанып, үңгірдің ішіне қорқыныш ұялап, қараңғылана бастаған. Тортай әлі сөйлеп жатыр, сөйлеп жатыр... Арманы таусылар емес.
эпитет	Мені жып-жылы қойнына алып, ағалық ақылын айтатын тым зеректігі еді
фразеологизм	Қой аузынан шөп алмас

Кері байланыс парағы

«Бөлмедегі заттар» әдісі арқылы сабақты бекітеді әрі бағалайды, сабақта үйренген тәсілдерін қолданады.

Мысалы, « Мен тақтамын, маған бүгін армандарды жинап алып алысқа самғар ақ боз ат келіп қонды, бәлкім Тортайдың ақ боз аты ма екен... Шіркін, Тортай соғыс жылдарында емес қазіргі заманда өмір сүргенде ғой, оның арманын жүзеге асыруға мүмкіндігі көп болар еді, ол сонда тас күркеде жатып емес, мамық төсекте жатып армандар еді, тек қана армандап қоймай оны жүзеге асырар еді...» ары қарай кете береді.

Бағалау парағы:

Тапсырма	Белсенді әдіс-тәсілдер	Бағалау критерийі:	Дескриптор:
1-тапсырма. Оқулықпен жұмыс. 9-тапсырма. Ауыспалы мағынады сөздерді жазып мәнін ашу, парталас досымен ақылдасып жасау. ЕББҚ/ойлау деңгейі баяу оқушының тапсырмасы: Ауыспалы мағынада тұрған дайын үзінділер беріледі, тура мағынасын ажыратып жазады.	«Қос жазба» күнделігі әдісі	Ауыспалы мағынадағы сөздердің шығарманы әрлеудегі рөлін ұғынады	Дескриптор: 2 ұпай Көркем шығармадан табады 1 балл, тура мағынасын жазады 1 балл. ЕББҚ/ойлау деңгейі баяу оқушы Берілген ресурстан ауыспалы мағынада жұмсалған сөздің астын сызады 1 балл, тура мағынасын жазады 1 балл.
2-тапсырма. ТЖ 1,2-топқа табиғат көрінісін бейнелеген үзінді бойынша сурет салу, әдейі 1-2 қате жібереді; 3,4-топ көркемдеуіштерді еске түсіру мақсатында келесі топқа тапсырма ұсынады және қарсы топтың тапсырмасын шешеді. ЕББҚ/ ойлау деңгейі баяу оқушы: Дайын ресурстар беріледі, асты сызылған сөздердің қандай тәсіл арқылы жасалып тұрғанын анықтайды, топтық жұмыс болғандықтан, топтағы оқушылар көмектеседі.	«Қатені тап» әдісі «Веер» әдісі	1,2-топ оқушылары табиғат көрінісі, оқиға орны берілген үзінді бойынша сурет салады, қарсы топ оқушылары суреттегі қатені тауып үзінді бойынша дәлелдейді. 3,4-топ оқушылары көркемдеуіш тәсілдердің жасалу жолына назар аударып өз пейзаждарын жазып шығады;	Дескриптор: /5 ұпай/
			-портрет жасаушы тәсілді ажыратады 1 ұпай;
			-көркемдеуіш құралдарға сай үзіндіні табады 1 ұпай;
			-көркемдеуіш құралдардың қызметін баяндап жазады 2 ұпай (әр дәлелге 1 ұпай);
			- кейіпкер бейнесін ашу арқылы арман, адал достық, мүмкіндік құндылықтарын тани алады 1 ұпай;
3-тапсырма. Берілген көркемдеуіштерді негізге ала отырып портрет жасаушы үзінділерді тауып, не түсіндіңіз сипаттап жазыңыз. Оқушыларды қолдауға бағытталған сұрақтар: - Тортайдың сырт келбеті қалай суреттелген? - Кейіпкердің өмір сүрген уақыты оның болмысына әсер етті ме? - Тортайдың қандай қасиетін байқадың? - Тортай қандай дос? - Тортай неліктен арманына жете алмады? ЕББҚ/ ойлау деңгейі баяу оқушы: Берілген үзінді бойынша кейіпкердің қасиетін сипаттап жазады	Кестені толтыру	Оқушылар кестеде берілген көркемдеуіштерге сай үзінділерді тауып, қалай түсінгенін, автордың портрет жасау ерекшелігін бағалау пікірін жазады ЕББҚ/ ойлау деңгейі баяу оқушы Берілген үзінді бойынша Тортай қандай және Ораш қандай деген сұраққа жауап береді	Дескриптор: /5 ұпай/ -портрет жасаушы тәсілді ажыратады 1 ұпай; -көркемдеуіш құралдарға сай үзіндіні табады 1 ұпай; -көркемдеуіш құралдардың қызметін баяндап жазады 2 ұпай (әр дәлелге 1 ұпай); - кейіпкер бейнесін ашу арқылы арман, адал достық, мүмкіндік құндылықтарын тани алады 1 ұпай;