ҰБТ-ға дайындық: Эфирлер тақырыбы бойынша оқушы күнделігі

Бұл күнделік эфирлер тақырыбына арналған оқушының жеке білімін бақылауға көмектеседі. Оның көмегімен тақырыптарды меңгеру, маңызды химиялық қасиеттерді түсіну және тест тапсырмаларын орындау барысы бақыланады.

1. Эфирлер туралы қысқаша теория

1.1. Эфирлердің анықтамасы:

- Эфирлер – құрамында екі көмірсутек радикалымен байланысқан оттек атомы (\( R-O-R' \)) бар органикалық қосылыстар.

- Жалпы формуласы:** \( C_nH_{2n+2}O \) (жай эфирлер үшін).

1.2. Эфирлердің жіктелуі:

1. Жай эфирлер: Оттек атомы екі көмірсутек радикалымен байланысқан

2. Күрделі эфирлер: Карбон қышқылы мен спирттің әрекеттесуінен түзіледі

1.3. Эфирлердің физикалық қасиеттері:

- Төменгі эфирлер (мысалы, диметил эфирі) – газдар, жоғары молекулалық эфирлер – сұйықтықтар.

- Суда ерімейді, бірақ органикалық еріткіштерде ериді.

1.4. Эфирлердің химиялық қасиеттері:

1. Гидролиз:

- Күрделі эфирлер гидролизге ұшырап, қышқыл және спирт түзеді:

CH_3COOC_2H_5 + H_2O →CH_3COOH + C_2H_5OH

2. Сілтілік гидролиз

- Күрделі эфирлер сілтімен әрекеттесіп тұз және спирт түзеді:

CH_3COOC_2H_5 + NaOH → CH_3COONa + C_2H_5OH

3. Қышқылдармен әрекеттесу:

- Күрделі эфирлер қышқыл ортада спирт және қышқыл береді.

2. Күнделіктің құрылымы

2.1. Мақсат қою

- Мақсат: Эфирлер тақырыбын толық меңгеру, химиялық реакцияларын түсіну және ҰБТ сұрақтарына дайындалу.

2.2. Апталық жоспар

Күні	Тақырып	Орындау мәртебесі	Түсінбеген бөлімдер
Дүйсенбі	Эфирлердің анықтамасы мен жіктелуі
Сейсенбі	Эфирлердің химиялық қасиеттері
Сәрсенбі	Күрделі эфирдің гидролизі
Бейсенбі	Эфирлердің физткалық асиеттері
Жұма	Есептер шешу
Сенбі	Тест тапсырмалары
Жексенбі	Өткен материал бойынша өздік жұмыс

2.3. Тақырыптық тапсырмалар

Тапсырма 1. Қосылыстарды анықтаңыз:

1. \( CH_3-O-CH_3 \) қандай эфирге жатады?

2. \( CH_3COOC_2H_5 \) қандай қосылыс?

3. Жай және күрделі эфирлердің арасындағы айырмашылықты жазыңыз.

Жауап үлгісі:

1. Диметил эфирі (жай эфир).

2. Этил ацетаты (күрделі эфир).

3. Жай эфирлерде екі радикал оттек атомымен байланысқан, ал күрделі эфирлер карбон қышқылы мен спирттен түзіледі.

Тапсырма 2. Реакцияларды аяқтаңыз:

1. CH_3COOC_2H_5 + H_2O →

2. CH_3COOC_2H_5 + NaOH →.

3. CH_3-O-CH_3 + H_2 →.

Тапсырма 3. Құрылымдық формулаларды көрсетіңіз:

1. Диметил эфирі мен этил ацетатының құрылымдық формуласын салыстырыңыз.

2. Молекулалық формуласы C_3H_6O_2 болатын эфирлердің құрылымдық изомерлерін жазыңыз.

2.4. Прогресті бақылау

Күні	Тақырып	Түсінікті ме?	Қайталау қажет пе?
Дүйсенбі	Эфирлердің анықтамасы мен жіктелуі	Ия/жоқ	Ия/жоқ
Сейсенбі	Эфирлердің химиялық қасиеттері	Ия/жоқ	Ия/жоқ
Сәрсенбі	Күрделі эфирдің гидролизі	Ия/жоқ	Ия/жоқ

2.5. Тест нәтижелерін жазу

Тест күні	Дұрыс жауаптар саны	Қате жауаптар саны	Қайта қарау қажет тақырыптар

3. Есептер бөлімі

Есеп 1.

4,4 г этил ацетаты CH_3COOC_2H_5 сілтімен гидролизденгенде түзілетін натрий ацетатының массасын есептеңіз.

Шешім үлгісі:

1. Реакция теңдеуі:

CH_3COOC_2H_5 + NaOH →CH_3COONa + C_2H_5OH

2. Этил ацетатының зат мөлшері:

n(CH_3COOC_2H_5) = m/M = 4,4/88} = 0,05 моль

3. n(CH_3COOC_2H_5: n(CH_3COONa) = 1 : 1 сондықтан:

m(CH_3COONa) = 0,05 *82 = 4,1 г

Есеп 2.

7,6 г этил ацетаты гидролизденгенде түзілетін этанолдың массасын есептеңіз.

4. Тест тапсырмалар

1. Сұрақ:

Күрделі эфирлердің функционалдық тобы қандай?

A) \( -COOH \)

B) \( -OH \)

C) \( -COOR \)

D) \( -CHO \)

Жауап: C

2. Сұрақ:

Күрделі эфирдің гидролизінен не түзіледі?

A) Альдегид пен су

B) Қышқыл мен спирт

C) Тек қышқыл

D) Кетон мен спирт

Жауап: B

3. Сұрақ:

Этил ацетатының формуласы қандай?

A) \( CH_3COOC_2H_5 \)

B) \( C_2H_5OH \)

C) \( CH_3CHO \)

D) \( CH_3COCH_3 \)

Жауап: A

5. Қорытынды

Бұл күнделік эфирлер тақырыбы бойынша дайындықты жүйелеуге көмектеседі. Тақырыпты толық меңгеру үшін күнделікті оқу жоспарын ұстаныңыз және тест тапсырмаларын орындап, нәтижелерді бақылаңыз.

ҰБТ-ға дайындық: Аминдер тақырыбы бойынша оқушы күнделігі

Бұл оқушы күнделігі аминдер тақырыбы бойынша оқудың тиімділігін арттырып, жеке прогресті бақылауға көмектеседі. Аминдердің анықтамасы, химиялық қасиеттері мен реакциялары қамтылған, сонымен қатар, жаттығулар мен тест тапсырмаларын орындауға арналған бөлімдер ба

1. Аминдер туралы қысқаша теория

1.1. Анықтама:

Аминдер – аммиак молекуласындағы бір немесе бірнеше сутек атомдарының көмірсутек радикалымен алмасуы арқылы түзілетін органикалық қосылыстар.

1.2. Жалпы формула:

- Біріншілік аминдер: R-NH_2 .

- Екіншілік аминдер: R-NH-R'

- Үшіншілік аминдер: R-N(R')-R'' .

1.3. Классификациясы:

1. Алифатикалық аминдер: Радикалдары тек ашық тізбекті көмірсутектер.

2. Ароматты аминдер:Радикалы бензол сақинасымен байланысқан C_6H_5NH_2 , анилин

1.4. Физикалық қасиеттері:

- Қысқа тізбекті аминдер суда жақсы ериді.

- Амиакқа ұқсас, өткір иісі бар.

1.5. Химиялық қасиеттері:

1. Сулы ерітіндіде негіздік қасиет көрсету:

CH_3NH_2 + H_2O →CH_3NH_3^+ + OH^-

2.Қышқылдармен әрекеттесу:

CH_3NH_2 + HCl →CH_3NH_3Cl

3. Алкилдеу реакциясы:

CH_3NH_2 + CH_3Cl →CH_3)_2NH + HCl

\]

4. Ароматты аминдердің нитрленуі:

C_6H_5NH_2 + HNO_2 → C_6H_5N_2^+Cl^- + H_2O

2. Күнделіктің құрылым

2.1. Мақсат қою

Мақсат:Аминдер тақырыбын толық меңгеру, химиялық қасиеттерін түсіну, ҰБТ сұрақтарына дұрыс жауап беру.

2.2. Апталық оқу жоспары

Күні	Тақырып	Орындау мәртебесі	Түсінбеген бөлімдер
Дүйсенбі	Аминдердің анықтамасы,жіктелуі
Сейсенбі	Аминдердің химиялық қасиеттері
Сәрсенбі	Ароматты аминдер анилиннің реакциялары
Бейсенбі	Есептер шешу
Жұма	Тест тапсырмаларын орындау
Сенбі	Тақырыпты қайталау
Жексенбі	Өткен материал бойынша өздік жұмыс

2.3. Тақырыптық тапсырмалар

Тапсырма 1. Қосылыстарды анықтаңыз:

1. CH_3NH_2 қандай аминге жатады?

2. CH_3)_2NH қай аминнің түріне жатады?

3. C_6H_5NH_2 қандай қосылыс?

Жауап үлгісі:

1. Біріншілік алифатикалық амин.

2. Екіншілік алифатикалық амин.

3. Анилин, ароматты амин.

Тапсырма 2. Реакцияларды аяқтаңыз:

1. \( CH_3NH_2 + HCl →

2. \( C_6H_5NH_2 + HNO_→

3. \( CH_3NH_2 + CH_3Cl →

Тапсырма 3. Құрылымдық формулаларды салыстырыңыз:

1. Анилин C_6H_5NH_2 мен метиламиннің CH_3NH_2 құрылымдық формулаларын салыстырыңыз.

2. Біріншілік, екіншілік және үшіншілік аминдердің құрылымдық ерекшеліктерін көрсетіңіз.

2.4. Прогресс бақылау кестесі

Күні	Тақырып	Түсінікті ме?	Қайталау қажет пе?
Дүйсенбі	Аминдердің анықтамасы,жіктелуі	Ия/жоқ	Ия/жоқ
Сейсенбі	Аминдердің химиялық қасиеттері	Ия/жоқ	Ия/жоқ
Сәрсенбі	Ароматты аминдер анилиннің реакциялары	Ия/жоқ	Ия/жоқ

2.5. Тест нәтижелерін жазу

Тест күні	Дұрыс жауаптар саны	Қате жауаптар саны	Қайта қарау қажет тақырыптар

3. Есептер бөлім

Есеп 1.

11 г метиламин CH_3NH_2 тұз қышқылымен әрекеттескенде түзілетін метиламмоний хлоридінің CH_3NH_3Cl массасын есептеңіз.

Шешім үлгісі:

1. Реакция теңдеуі:

CH_3NH_2 + HCl →CH_3NH_3Cl

2. Метиламиннің зат мөлшері:

n(CH_3NH_2) = m/M = /11/31 = 0,3548 моль

3. n(CH_3NH_2) = n(CH_3NH_3Cl) \), сондықтан:

m(CH_3NH_3Cl) = n *M = 0,3548 *67 = 23,78

Есеп 2.

10 г анилин C_6H_5NH_2 азот қышқылымен әрекеттескенде түзілетін диазоний тұзының массасын есептеңіз.

4. Тест тапсырмалары

1. Сұрақ:

Алифатикалық аминдердің жалпы формуласы қандай?

A) C_nH_2n+3N

B) C_nH_2nO

C) C_nH_2n+1NH_2

D) C_nH2n+2

Жауап: A

2. Сұрақ:

Анилиннің химиялық формуласы:

A) C_6H_6

B) C_6H_5NH_2

C) CH_3NH_2

D) \( C_6H_5NO_2 \)

Жауап: B

3. Сұрақ:

Метиламиннің қышқылмен әрекеттесуі нәтижесінде не түзіледі?

A) Сутек газы

B) Аммоний тұзы

C) Нитроқосылыс

D) Альдегид

Жауап:B

5. Қорытынды

Бұл күнделік аминдер тақырыбын жүйелі түрде меңгеруге көмектеседі. Тақырыпты қайталап, химиялық қасиеттерді түсініп, тест нәтижелерін бақылаңыз.

ҰБТ-ға дайындық: Карбон қышқылдары бойынша жұмыс дәптері

Бұл жұмыс дәптері карбон қышқылдарының құрылымы, қасиеттері, химиялық реакциялары және олардың ерекшеліктерін түсінуге көмектеседі. Сонымен қатар, ҰБТ форматындағы тапсырмаларды орындауға арналған.

1. Кіріспе: Карбон қышқылдары

- Анықтама:Карбон қышқылдары – құрамында карбоксил –COOH

функционалдық тобы бар органикалық қосылыстар.

- Жалпы формуласы: C_nH_2nO_2 .

- Мысалдар:

- Метан қышқылы HCOOH , құмырсқа қышқылы).

- Этан қышқылы CH_3COOH сірке қышқылы).

- Бутан қышқылы CH_3CH_2CH_2COOH , май қышқылы

2. Теориялық бөлім

2.1. Карбон қышқылдарының құрылымы

- Карбоксил тобы екі функционалдық топтан тұрады:

- Карбонил тобы C=O .

- Гидроксил тобы -OH

- Осы екі топтың әрекеттесуінен қышқылдық қасиеттері пайда болады.

2.2. Физикалық қасиеттері

- Суда еруі: Қысқа тізбекті қышқылдар HCOOH, CH_3COOH суда жақсы ериді.

- Иісі:Төменгі молекулалық қышқылдардың өткір иісі бар, ал жоғары молекулалық қышқылдар иіссіз және қатты заттар болып келеді.

2.3. Химиялық қасиеттері

1. Қышқылдық қасиеттері

- Карбон қышқылдары суда иондалып, сутек иондарын H+ бөліп, қышқылдық орта түзеді:

CH_3COOH → CH_3COO^- + H^+

2. Сілтілермен әрекеттесуі:

- Карбон қышқылдары сілтілермен тұздар түзеді:

CH_3COOH + NaOH → CH_3COONa + H_2O

3. Металдармен әрекеттесуі:

- Белсенді металдармен әрекеттесіп, тұз және сутек бөледі:

2CH_3COOH + Mg →CH_3COO)_2Mg + H_2

4. Эстерификация реакциясы:

- Спирттермен әрекеттесіп, күрделі эфирлер түзеді:

CH_3COOH + C_2H_5OH →H_2SO_4} CH_3COOC_2H_5 + H_2O

5. Тотығу:

- Жоғары тотықтырғыштармен тотығып, көмірқышқыл газы мен су түзіледі.

3. Тақырыптық тапсырмалар

3.1. Қосылыстарды анықтаңыз

1. CH_3COOH қандай қосылыс?

2. Карбоксил тобының құрылымын жазыңыз.

3. Карбон қышқылдарының қай қасиеті оларды қышқылдарға жатқызады?

Жауап үлгісі:

1. Сірке қышқылы.

2. -COOH .

3. Қышқылдық қасиеттері ( H^+ ) бөлу қабілеті).

3.2. Реакцияларды аяқтаңыз

1. CH_3COOH + NaOH →.

2. CH_3COOH + C_2H_5OH →

3. HCOOH + Mg →

3.3. Құрылымдық формулаларды көрсетіңіз

1. Метан қышқылы мен этан қышқылының құрылымдық формуласын салыстырыңыз.

2. Бутан қышқылының құрылымдық формуласын сызыңыз.

4. Есептер бөлімі

Есеп 1.

11,2 г сірке қышқылы (\( CH_3COOH \)) натрий гидроксидімен әрекеттескенде түзілетін тұздың массасын есептеңіз.

Шешім үлгісі:

1. Реакция теңдеуі:

2. CH_3COOH + NaOH → CH_3COONa + H_2O

2. Сірке қышқылының зат мөлшері:

n(CH_3COOH) = m/M = 11,2/60= 0,1867 моль.

3. n(CH_3COOH) = nCH_3COONa, сондықтан:

m(CH_3COONa) = n * M = 0,1867 * 82 = 15,3 г

Есеп 2.

9 г құмырсқа қышқылы (\( HCOOH \)) магниймен әрекеттескенде түзілетін сутек газының көлемін есептеңіз (\( V_m = 22,4 \ \text{л/моль} \)).

Шешім:

1. Реакция теңдеуі:

2HCOOH + Mg →2Mg + H_2

2. Құмырсқа қышқылының зат мөлшері:

n(HCOOH) = m/M = 9/46 = 0,1957 моль

3. n(H_2) = n(HCOOH)}2 = c0,19572 = 0,09785 моль

4. Сутек газының көлемі:

V(H_2) = n * V_m = 0,09785 *22,4 = 2,19 л

5. Тест тапсырмалары

1. Сұрақ:

Карбон қышқылдарының функционалдық тобы қандай?

A) ( -CHO )

B\( -OH )

C) ( -COOH )

D) ( C=O )

Жауап: C

2. Сұрақ:

Сірке қышқылы сілтімен әрекеттескенде қандай өнім түзіледі?

A) Тұз және су

B) Спирт және су

C) Қышқыл және спирт

D) Тек су

Жауап: A

3. Сұрақ:

Эстерификация реакциясының өнімі:

A) Қышқыл және сілті

B) Күрделі эфир және су

C) Спирт және су

D) Альдегид және су

Жауап: B

6. Прогресс бақылау парағы

Тақырып	Теорияны меңгеру деңгейі	Есептер шешу	Тест нәтижесі	Қайта қарау қажет
Қышқылдық қасиеттері	✓ |	✓	90% |	Жоқ
Этерификация реакциясы	✓	✓	85% |	Жоқ
Металдармен әрекеттесуі	✗	✗	50% |	Иә

Қорытынды

Бұл жұмыс дәптері карбон қышқылдарының құрылымдық ерекшеліктері мен химиялық қасиеттерін терең меңгеруге мүмкіндік береді

ҰБТ-ға дайындық: Альдегидтер мен кетондар тақырыбы бойынша жұмыс дәптері

Бұл жұмыс дәптері альдегидтер мен кетондардың құрылымдық ерекшеліктерін, химиялық қасиеттерін, реакцияларын меңгеруге және ҰБТ сұрақтарына дайындалуға көмектеседі.

1. Кіріспе: Альдегидтер мен кетондар

1.1. Альдегидтер

- Анықтама:Альдегидтер – құрамында карбонил -CHOфункционалдық тобы бар органикалық қосылыстар.

- Жалпы формуласы: C_nH_2nO .

- Мысал:

- Формальдегид (HCHO .

- Этаналь CH_3CHO

1.2. Кетондар

- Анықтама: Кетондар – құрамында карбонил C=O тобы екі көміртек атомымен байланысқан органикалық қосылыстар.

- Жалпы формуласы:C_nH_2nO

- Мысал:

- Пропанон CH_3COCH_3 .

- Бутанон CH_3CH_2COCH_3 .

2. Теориялық бөлім

2.1. Физикалық қасиеттері

- Карбонил тобының жоғары полюстігіне байланысты альдегидтер мен кетондардың қайнау температурасы сәйкес көмірсутектерден жоғары.

- Альдегидтер мен кетондардың төмен молекулалық массалы өкілдері суда жақсы ериді.

2.2. Химиялық қасиеттері

Альдегидтердің химиялық қасиеттері:

1. Тотығу:

- Альдегидтер қышқылдарға тотығады:

CH_3CHO + [O] → CH_3COOH

- Толленс реакциясы Ag_2O :

CH_3CHO + Ag_2O + H_2O →CH_3COOH + 2Ag

- Фелинг реакциясы Cu(OH)_2 :

CH_3CHO + 2Cu(OH)_2 → CH_3COOH + Cu_2O + 2H_2O

2. Қосылу реакциялары:

- Сутекпен қосылу:

CH_3CHO + H_2 → CH_3CH_2OH

Кетондардың химиялық қасиеттері:

1. Тотығу:

- Кетондар альдегидтерге қарағанда қиын тотығады.

- Күшті тотықтырғыштармен KMnO_4 тотығу нәтижесінде қышқылдар түзіледі.

2. Қосылу реакциялары:

- Сутекпен қосылу:

CH_3COCH_3 + H_2 → CH_3CH(OH)CH_3

2.3. Реакциялар кестесі

| Реакция түрі | Альдегидтер | Кетондар |

|------------------------------ -|----------------------------------------- -|------------------------------------------|

| Тотығу | Қышқылдар түзіледі | Қышқылдарға дейін тотығады |

| Сутекпен қосылу | Біріншілік спирт түзіледі | Екіншілік спирт түзіледі |

| Күміс айна реакциясы | Бар | Жоқ

3. Тақырыптық тапсырмалар

3.1. Қосылыстарды анықтаңыз

1. CH_3CHO қай класқа жатады?

2. ( CH_3COCH_3 қандай қосылыс?

3. Альдегид пен кетонның арасындағы басты айырмашылықты жазыңыз.

Жауап үлгісі:

1. Альдегид.

2. Кетон.

3. Альдегидте \( -CHO \), ал кетонда \( C=O \) екі көміртек атомымен байланысқан.

3.2. Реакцияларды аяқтаңыз

1. CH_3CHO + H_2 →

2. \( CH_3COCH_3 + H_2 →.

3. \( CH_3CHO + Ag_2O →.

3.3. Құрылымдық формулаларды салыстырыңыз

1. Пропаналь CH_3CH_2CHO ) мен пропанонның CH_3COCH_3 құрылымдық формуласын салыстырыңыз.

2. Пропанон мен бутанонның айырмашылығын жазыңыз.

4. Есептер бөлімі

Есеп 1.

9 г этаналь (\( CH_3CHO \)) сутекпен әрекеттесіп этанол түзілді. Этанолдың массасын есептеңіз.

Шешім үлгісі:

1. Реакция теңдеуі:

CH_3CHO + {Ni} CH_3CH_2OH

2. Этанальдың зат мөлшері:

n(CH_3CHO) = m/M = 9/44 = 0,2045 моль.

3. n(CH_3CHO) : n(CH_3CH_2OH) = 1 : 1 , сондықтан:

m(CH_3CH_2OH) = n *M = 0,2045 * 46 = 9,41 г

Есеп 2.

Массасы 10 г пропанон (\( CH_3COCH_3 \)) сутекпен әрекеттескенде түзілетін спирттің (пропанол-2) көлемін есептеңіз (\( V_m = 22,4 \ \textл/моль.

Шешім:

1. Реакция теңдеуі:

CH_3COCH_3 + H_2 \xrightarrow{Ni} CH_3CH(OH)CH_3

2. Пропанонның зат мөлшері:

n(CH_3COCH_3) = m/M = 10/58 = 0,17моль.

3. ( n(H_2) = n(CH_3COCH_3) \), сондықтан:

V(H_2) = n * V_m = 0,172 * 22,4 = 3,85 л

5. Тест тапсырмалары

1. Сұрақ:

Этаналь қай класқа жатады?

A) Спирттер

B) Альдегидтер

C) Кетондар

D) Қышқылдар

Жауап: B

2. Сұрақ:

Күміс айна реакциясына түсетін қосылыс:

A) Пропанон

B) Этаналь

C) Метанол

D) Бензол

Жауап: B

3. Сұрақ:**

Кетонның суммалық формуласы қандай?

A) C_nH_2n+2

B) C_nH_2n+1OH )

C) C_nH_2nO

D) C_nH_2n-2

Жауап: C

6. Прогресс бақылау парағы

| Тақырып | Теорияны меңгеру деңгейі | Есептер шешу | Тест нәтижесі (%) | Қайта қарау қажет |

|--------------------------|--------------------------|--------------|-------------------|------------------|

| Альдегидтердің қасиеттері| ✓ | ✓ | 90% | Жоқ |

| Кетондардың қасиеттері | ✓ | ✓ | 85% | Жоқ |

| Қосылу реакциялары | ✗ | ✗ | 50% | Иә |

Қорытынды

Бұл жұмыс дәптері альдегидтер мен кетондардың химиялық қасиеттерін, олардың реакцияларын және ерекшеліктерін терең меңгеруге көмектеседі.

ҰБТ-ға дайындық барысында органикалық химия бойынша жеке күнделік жүргізу өте пайдалы. Мұндай күнделік оқушының прогрессін бақылауға, білімін жүйелеуге және емтиханға тиімді дайындалуға көмектеседі.

Органика бойынша оқушы күнделігін қалай ұйымдастыруға болады?

1. Бөлімдерді жүйелеу:

- Органикалық қосылыстардың негізгі кластары (алкандар, алкендер, алкиндер, спирттер, альдегидтер және т.б.).

- Реакциялар типтері (алмасу, қосылу, айырылу және т.б.).

- Қосылыстардың құрылымы мен изомериясы.

- Химиялық қасиеттері мен қолданылуы.

2. Теориялық блок:

Әр тақырыпқа қысқаша конспект жазыңыз.

3. Реакциялар мен теңдеулер:

Барлық маңызды химиялық реакциялардың теңдеулерін жазып, әрқайсысын түсінікті түрде талдап отырыңыз.

4. Тест тапсырмалары:

Әр тақырып бойынша ҰБТ-ның нақты сұрақтарымен жұмыс жасаңыз және олардың шешу жолдарын жазып отырыңыз.

5. Қателермен жұмыс:

Тест барысында жіберілген қателерді жазып, оларды түсініп, қайта қарап шығу маңызды. Бұл қателіктерді қайталамауға көмектеседі.

6. Уақытты жоспарлау:

Әр күнге мақсат қойып, қандай тақырыптарға көңіл бөлетініңізді анықтаңыз.

7. Қайталау:

Аптасына бір рет күнделікті ашып, өткен тақырыптарды қайталап шығыңыз.

Оқушы күнделігі

Органикалық химия курсы тараулары бойынша

Химиялық диктанттар

Органикалық химияның негізгі түсініктері

1. Органикалық химия-... көмірсутектер мен олардың туындыларын зерттейді.

2. «Органикалық химия» деген атауды ұсынған ғалым... И.Берцелиус

3. Органикалық қосылыстардың химиялық құрылыс теориясының негізін қалаған ғалым... А.Бутлеров

4 .Изомерия дегеніміз- ... заттар. молекулаларының құрамы бірдей, бірақ химиялық құрылыстары әр түрлі

5. Көмірсутектер – құрамына тек қана ... элемент кіретін органикалық қосылыстар. 2- көміртек және сутек

6. Құрамында 14 сутегі атомы бар қаныққан көмірсутегінің изомерінің саны 5

7. Органикалық қосылыстардағы көміртек атомының арасындағы химиялық байланысының түрі... ковалентті полюссіз

8. Молекуладағы атомдар белгілі ретпен байланысқан формула құрылымдық

9. Жұптаспаған электрондары бар бөлшектер. Радикалдар.

Қаныққан көмірсутектер

1. Қосылыстардың жалпы формуласы С_пН_2п+2 алкандар

2. «Батпақ газы» деп аталатын алкан метан

3. Метанның жану реакциясының термохимиялық теңдеуі

СН₄+2О₂→ СО₂+2Н₂O+880кДж

4.Қаныққан көмірсутектердің формуласы C_nH_2n+2

5. Молекуласында көміртек атомдарының кеңістіктегі ќұрылысы ирек пішінді болатын көмірсутек алкан

6. Пентанның құрылымдық изомерлерінің саны 3

7. Гексанның құрылымдық изомерлерінің саны 5

8.Пентаннан 2-метилбутан алу реакциясының типі изомерлену

9. sp³– гибридтелген жағдайдағы көміртек атомына тән валенттік бұрыш 109⁰28^'

10. Келесі қосылыстардың қаныққан көмірсутектерге жататыны:1.С₆Н₆; 2.С₂Н₄; 3.С₄Н₁₀; 4.С₂Н₂; 5.С₃Н₈ 3, 5

11. Халықаралық жүйелеу номенклатурасы бойынша қаныққан көмірсутектердің атауы: алкандар

12.Алканның СН₂ – СН₂ – СН – СН – СН₂ – СН₃ дұрыс атауы:

│ │ │

СН₃ СН₂ СН₂

│

СН₃ 3-этил-4-метилгептан

13. Көміртек қаңқасы мынадай С – С – С – С – С –С алканныңатауы:

│ │ │

С С С 2,5-диметилгептан

14. Гексан мен 2-метилпентан қосылыстары: құрылымдық изомерлер

15.Катализатор (AlCl₃) қатысында қыздырғанда бутан мынадай көмірсутекке изомерленеді: СН₃ – СН –СН₃

│

СН₃

16. Метан хлормен әрекеттескенде түзілетін зат: хлороформ

17. «Көміртек – көміртек» байланысының ұзындығы ең үлкен: С₂Н₆ молекуласы

18. Этан молекуласыныѕ құрылысы ( гибридтену типі, валенттік бұрышы, көміртек – көміртек байланысының түрі) sp³; 109,28 ⁰; σ-байланыс

19. Алкандар ауада толық жанғанда мына заттар түзіледі:

көміртек диоксиді және су

20. Алкандар толық термиялық айырылғанда мына заттар түзіледі:

күйе және сутек

21. Жарықтың әсерінен бутан хлормен әрекеттескенде түзілетін өнім –хлорбутан

22. Химиялық өзгерістер нәтижесінде түзілетін Х заты: CH₄→X→C₂H₆→CO₂

Хлорметан

Қанықпаған көмірсутектер.Ароматты көмірсутектер

1. Алкендердің жалпы формуласы:C_nH_2n

2. Этиленнің бір валентті қалдығын ... дейді. винил

3. Изопреннің құрылымдық формуласы: СН₂=С(СН₃)-СН=СН₂

4. Алкендердің өндірістік алу жолы: крекинг

5. Алкендердегі көміртегі атомының гибридтелген күйі: sp²

6. Алкендерге реагент болатын жұп: KMnO₄, Br₂ суы

7.Н₃С-С(СН₃)=СН-СН₂-СН₃ жүйелі номенклатура бойынша атауы:

2-метилпентен-2

8. Этиленді катализатор қатысында гидратациялағанда түзілетін өнім: этанол

9.Егер жану реакциясы өнімдерінің мольдік қатынасы 4:4 болса, көмірсутектің аталуы:бутен

10. Бутен молекуласының құрылымдық изомерлер саны: 3

11. Алкиндердің жалпы формуласы: C_nH_2n-2

12. Мына қосылыстың халықаралық номенклатура бойынша атауы:

СН₃-С≡СН пропил

13. Алкиндердің радикалы: Н-С≡С-этинил

14. Hg⁺² тұздары қатысында ацетиленнің сумен қосылу реакциясының аталуы: Кучеров реакциясы

15. Бутен-1-ин-3 формуласы: СН≡С-СН=СН₂

16. Өзгерістер тізбегінде «Х» және «У» заттары:

CaCO₃→CaO→X→C₂H₂→У→C₂H₅Cl кальций карбиді, этилен

17. Ацетиленге сапалық реакция: KMnO₄ тотығуы

18 Теңдеудегі KMnO₄+H₂SO₄+C₂H₂→K₂SO₄+MnSO₄+CO₂+H₂O

Жалпы коэффициенттер саны:15

2KMnO₄+3H₂SO₄+C₂H₂→K₂SO₄+2MnSO₄+2CO₂+4H₂O

19. Изопреннің полимерлену реакциясы

пН₂С=С(СН₃)-СН=СН₂→(-Н₂С-(СН₃)С=СН-СН₂-)_п

20. Синтездік каучуктың мономері:изопрен

21. Этил спиртінен бутадиенді алғаш алған ғалым: С.В.Лебедев

22. Лебедев реакциясы 2С₂Н₅ОН→Н₂С=СН-СН=СН₂+2Н₂О+Н₂

23.Бутадиен-1,3 молекуласында көміртегі атомдарының гибридтелген күйі

sp², sp³

24. 2-метилбутадиен -1,3 формуласы: Н₂С=С(СН₃)-СН=СН₂

25. Каучуктың жалпы формуласы: (С₅Н₈)_п7

26. Каучук жұмсарады:температура жоғарлағанда

27. Өзгерістер тізбегіндегі «Х» заты

этан→хлорэтан→этил спирті→Х→дивинил каучугы: дивинил

28. Алкадиендерге сапалық реакция

СН₂=СН-СН=СН₂+2Br₂ →СН₂Br-СНBr–СНBr-СН₂Br

29. Каучук еритін зат: бензин

30. Арендердің жалпы формуласы: C_nH_2n-6

31. Арендердің алғашқы өкілі: бензол

32. Бензол молекуласында көміртегі атомдарының гибридтелген күйі:sp²

33. Бензол радикалының аталуы: фенил

34. Бензол формуласы: С₆Н₆

35. Толуолдың ең жақын гомологы : этилбензол

36. Ацетиленнен бензолды алу реакциясы: тримерлену

37. Бензолдың құрылымдық формуласын ұсынған ғалым: А. Кекуле

38. Изомерлері болмайтын зат: бензол

39. Бензол әрекеттеспейтін зат: H₂CO₃

40. Гексахлоранды бензолдан алу реакциясы

hν

С₆H₆+3Cl₂ → С₆H₆Cl₆

AlCl₃

41. Бензол алудың негізгі көзі: тас көмірді кокстеу

42. Бензолдан хлорбензол мен гексахлоран алу үшін жүргізілетін жағдай

Cl₂ (AlCl₃),Cl₂ (hv)

Спирттер .Фенолдар

1. Спирттер -оттекті, оттексіз және қаныққан, қанықпаған

2.Спирттер - көмірсутек радикалымен байланысқан гидроксотобы бар органикалық заттар

3.Спирттердің жалпы формуласы С_п Н_2п + ₁ ОН 3.

4.Дегидратация реакциясы .....бөлінуі . спирт молекуласынан су молекуласының

5.Оттекті органикалық қосылыстардың құрамына.... кіреді

көміртек, оттек, сутек элементтері

6.Этил спирті мен сірке қышқылы әрекеттескенде... түзіледі: сірке қышқылының этил эфирі

7.Спирттерге тән сапалық реакция мыс оксидімен тотығып, альдегид

8. Спирттерді тотықтырғанда .... түзіледі. альдегид, карбон қышқылы

Альдегидтер және карбон қышқылдары. Күрделі эфирлер. Майлар

1. Альдегидтердің функционалдық тобы:– СОН

2.Құрамында sp³ гибридтенген көміртек атомы бар қосылыс: этаналь

3. Құмырсқа альдегиді мен метаналь қосылыстары: екеуі бір зат

4. Альдегидтердің сапалық реакциясы: «күміс – айна»

5. Ацетальдегидті алу үшін : этанолды

6. Сірке альдегидін мыс(II) гидроксидімен қайнатқанда түзілетін тұнбаның түсі: қызыл

7. Альдегидтердің атауларының жалғауы:-аль

8. Метилпропанальді сутекпен тотықсыздандырғанда түзілетін зат

2-метилпропанол-1

9. Өзгерістер тізбегіндегі А және Б заттары

+ А + Б

Этилен → Спирт → Альдегид : H₂O, CuO

10. Өзіне тән иісі бар сұйықтық, тотыққанда сілтілермен бейтараптанатын қосылыс түзеді, ал бейтараптанудың өнімін метан алуда қолдануға болады, - бұл этаналь

11.Сірке қышқылы қолданылды : отын ретінде

12. Молекула құрамында көмірсутек радикалымен байланысқан карбоксил тобы (бір немесе бірнеше) бар органикалық заттар: карбон қышқылдары

13. Құмырсқа қышқылымен әрекеттесетін зат :

күміс (I) оксидінің аммиактағы ерітіндісі

14. Карбон қышқылдарының функционалдық тобының аталуы: карбоксил

15. Карбон қышқылдарының изомериясы мына қышқылдан басталады: май

16. Сірке қышқылының молекулаларының арасындағы байланыс: сутектік

17. Этан қышқылы мен сірке қышқылы бір – біріне

бір заттың номенклатурада берілген аталуы

18. Тізбектегі А және Б реагенттері:

+А +Б

С₂Н₅ОН → Альдегид → қышқыл; СuO, Ag₂O

19. А → Б → В тізбегіндегі А, Б және В заттарының дұрыс реті

спирт, альдегид, қышқыл

20. Күрделі эфирлердің жалпы формуласы: RCOOR₁

21. Күрделі эфирлерді алу реакциясы: эфирлену

22. Өсімдік майларының ішінде қатты күйде табиғатта кездесетіні: кокос майы

23. Қатты майлардың гидролизі кезінде...түзіледі.

стеарин қышқылы және глицерин

О

//

24. Формуласы СН₃ – С күрделі эфирдің аталуы:

\

О – С₃Н₇

пропилацетат

О

//

25.Формуласы С₂Н₅ – С күрделі эфирдің аталуы:

\

О – С₃Н₇ пропион қышқылының пропил эфирі

26. Қалыпты жағдайда сұйыќ күйде кездесетін жануар майы: балыќ майы

27. Өзгерістер сызбанұсқасында А және Б заттары

+Н₂О CuO

СН₃СООС₂Н₅ → Спирт → Б;

-A СН₃СООН және СН₃С(Н)О

Көмірсулар

1. Глюкозаның функционалдық топтары: -СОH, -ОН

2.Талшық алуға болатын көмірсу: целлюлоза

3. Моносахаридке жататын зат: фруктоза

4.Целлюлоза - табиғи, өсімдік текті

5.Глюкозаның молекуласындағы функционалдық топтардың сандары

5 гидроксотоп, 1 карбонил

6.Глюкозаның «күміс – айна» реакциясына қатысатын себебі: молекуласында

альдегид тобы бар

7. Жүзім қанты: фруктоза

8. Химиялық құрамы бойынша моносахаридтер

альдо- немесе кетонополиспирттер

9. Дисахаридтің формуласы: С₁₂Н₂₂О₁₁

10. Крахмалға реактив болатын зат: I₂

11. Табиғи полимер болып табылады: крахмал

12. Целлюлоза азот қышқылымен әрекеттескенде түзілетін өнім:ақуыздар

14. «Күміс – айна» реакциясын көрсететін көмірсу: глюкоза

15. Глюкоза құрылысы және химиялыќ ќасиеті бойынша ...

альдегидоспиртке жатады

16. Крахмал гидролизденгенде түзілетін соѕєы өнім: глюкоза

17. Ашық тізбекті глюкоза молекуласындағы гидроксил тобының саны: 5

18. Тәтті дәмі бар, суда жақсы еритін, тотықсызданғанда алты атомды спиртке айналатын, ашығанда біратомды спирт түзетін кристалды зат, - глюкоза

19.Глюкоза тотықсызданғанда : алтыатомды спирт түзеді

20. Целлюлозаны күкірт қышқылының қатысында сумен қыздырғандағы гидролиздің соѕңғы өнімі:β-глюкоза болады

21. Өзгерістер сызбанұсқасындағы СО₂ + Н₂О → А → Б; А және Б заттары

глюкоза және этанол

Аминдермен амин қышқылдары. Ақуыздар. Нуклеин қышқылдары

1. Метиламин молекуласындағы σ – байланыстарының саны: 6

2. Үшіншілік амин формуласы

3. C₃H₃N формуласына сәйкес келетін изомерлер саны: 4

Аминнің аталуы: дифениламин

5. Нитроқосылыстарға бір реагентпен әсер етіп, аминге айналдыруға болады. Бұл зат:сутек

6. Амин формуласы: (C₆H₅)₃N

7. Аммиакпен салыстырғанда ең күшті негіздік қасиет көрсететін амин:

метилэтиламин

8. Анилинді анықтауда қолданылатын реактив: бромды су

9.Триброманилиннің түсі: ақ

10. Фениламмоний хлоридінің формуласы

11. Анилин осы затпен әрекеттескенде негіздік қасиет көрсетеді: хлорсутек

12. Нәтижесінде 2 – аминпропан түзілетін болса, тотықсызданатын нитроқосылыстың формуласы

CH₃ – CH – CH₃

NO₂

13. Аминвалериан қышқылының формуласы

H₂N – (CH₂)₄ – COOH

14. Төмендегі келтірілген формулалардағы аминқышқылдар саны:2

15.Аминкапрон қышқылының амин тобының орны бойынша изомерлерінің саны:5

16. Аминмай қышқылының изомерлерінің саны: 5

17. β – аминкапрон қышқылының формуласы

18. Аминқышқылдары спирттермен әрекеттескенде түзілетін заттар

күрделі эфирлер

19. Этерификация реакциясына түсетін зат: глицин

20. Амфотерлі қасиет көрсететін зат: аминсірке қышқылы

21. Аммиакпен әрекеттескенде аминқышқылын түзеді.

2–хлорпропион қышқылы

21 Белоктың мономерлері:аминқышқылдары

22. Белоктың құрамында бола алатын аминқышқылдар саны:20

23.Барлық аминқышқылдар молекуласының бірдей бөлігі

аминтоп және карбоксил тобы

24. Белоктың екінші реттік құрылымындағы байланыс: сутекті

25. Пептидтік байланыс

26.Тетрапептид молекуласы құрамына кіретіy пептидтік байланыс саны 3

27. Нуклеин қышқылдары :ДНК және РНК

28. ДНК құрамындағы моносахарид: дезоксирибоза

29.РНК макромолекуласының құрамына кіртін моносахарид рибоза

30. РНК макромолекуласының құрамына кірмейтін азоттық негіз:тимин

31. ДНК макромолекуласының құрамына кірмейтін азоттық негіз:урацил

32.Глицин – аланин дипептидінің формуласы

33. Сілтілік ортада белокқа мыс тұздарымен әсер еткенде, күлгін түске ауысады. биурет реакциясы

34 Нуклеин қышқылының құрамына ..... кіреді H₃PO₄

35. Белокқа концентрлі азот қышқылының әсер еткенде, оның түсі ...... ауысады

сарыға

36. Белок молекуласы конфигурациясының бұзылуы: денатурация

Синтетикалық жоғары молекулалы қосылыстар

1.Пластмассалар ҚҰрамына кірмейтін зат: еріткіштер

2. Қыздырғанда жұмсарып, салқындатқанда қайта қатайып, берілген пішінін сақтайтын пластмасса түрі:термопластар

3. Газ толтырылған пластик: пенопластар

4. Полимерлер: макромолекулалардан тұрады.

5. Полимерлену дәрежесі .... көрсетеді

Полимердің макромолекуласында неше мономер молекулалары біріккенін

6. Жоғары молекулалы қосылыстарды негізінен мына реакцияның көмегімен алады: полимерлеу

7. Полимерлену реакциясы дегеніміз бұл - мономер қатысып, кіші молекулалы қосылыс бөліне жүретін полимер түзілу реакциясы

8.Мономер дегеніміз-

полимер молекуласын түзілетін кіші молекулалы заттар.

9.Синтетикалық каучук алуға қолданылатын заттар

Н₂С=СН – СН=СН₂

10. Полимерлердің геометриялық құрылымы мынадай болады:

сызықты, тармақталған, торлы

11. Фенолформальдегид смоласы макромолекуласының пішіні - сызықтық

12. Пластмассалар мынадай болып бөлінеді:

термопластикалық және термореактивті

13. Полимерлену реакциясына жатады: nH₂C=CH₂ → [- CH₂ – CH₂ -]_n

14. Өзгерістер сызбанұсқасындағы CaC₂ → A → Б → (-СН₂ – СН -)_n

А және Б заттарын атаңыз.: Ацетилен, хлорвинил.

Көмірсутектердің табиғи көздері. Органикалық қосылыстардың генетикалық байланыстары

1.Газойлдан өндіреді дизель

2. Мазуттың айдалмайтын бөлігі лигроин

3. Ректификациялық бағананың биіктігі 35 м

4. Бензинді ароматтау бөлігі риформинг

5. Бензиннің қопарылыс түрінде жануы тотығу

6. Бензиннің детонацияға төзімділігін есептеу үшін пайдаланады. Октан шкаласын

7. Қатты және сұйық көмірсутектерді араластырып алынатын Вазелин

8. Тас көмірді кокстеу кезінде алынады: кокс, кокс газы, ным, аммиакты ерітінді.

9. Табиғи газдың негізгі бөлігі: метан, этан, пропан , бутан