Органикалық қосылыстардағы негізгі функционалдық топтары 11 сынып

Интеллектуалдық марафон

«XXI ғасыр көшбасшысы» интеллектуалды марафонына әр сыныптан озып, іріктеліп шыққан білімді, алғыр оқушылар қатысты.

Жүргізуші: - XXI ғасыр білімділер ғасыры болмақ. Отанымыздың саяси, мәдени дамуына үлес қосатын, әлемдік өркениетке көтеретін білімдіде, мәдениетті, парасатты, денсаулығымыз мықты болып өссек, егемен елімізді әлемге танытарымыз анық.

ХХІ ғасыр – химия ғасыры.

Ақын Құланбай Көпішев:

Химия – ырыс бұлағы

Шалқыған байлық, мол дәулет

Аялап күтіп тұр алда

Болашағымыз – нұр сәулет.

Аялдама алға ұмтыл,

Құдыретті біздің ой!

Сенде байлық, сенде ырыс

Сенімен өмір сәнді ғой, - деп жырлайды.

Сонымен ХХІ ғасыр білгірлерін, құрметті ойыншыларымыызды ортаға шақырып, қарсы аламыз.

Сайысқа қатысушылар ойын бөлімдерімен, шарттарымен таныстырылады (әр дұрыс жауапқа 10 ұпай)

І Бәйге.

1. Атомның планетарлық моделін ұсынған қай ғалым? (Резерфорд)

2. Электролиттік диссоциация теориясын ашқан ғалым? (С.Аррениус)

3. Азот молекуласындағы химиялық байланыс түрі. (ковалентті полюсссіз)

4. Алғашқы көмекке пайдаланатын бейметалл (йод)

5. Металдардың бұзылуы. (коррозия)

6. Заттың құрамы мен қасиеті сақталатын ең кіші бөлшегі. (молекула)

7. Бір элементтің бірнеше жай зат түзу қасиеті. (аллотропия)

8. Кремний қышқылының тұздары қалай аталады? (силикаттар)

9. Қазақстанның қазба байлықтарының картасын жасаған кім? (Қ.Сәтбаев)

10.Ауа құрамында оттектің қанша пайызы бар? (21%)

11.Ең ауыр металл. (осмий)

12.Сұйық металл. (сынап)

13.Зат массасының сақталу заңын кім ашты? (Ломоносов)

14.Электр тогын өткізетін қышқыл, тұздар ерітінділері қалай аталады? (электролиттер)

15.Бейэлектролиттер дегеніміз не? (электр тогын өткізетіндер)

Бұл сайыстан барлығы келесі сайыстың бөліміне өтеді.

Келесі әр сайыстың бөлімінде ең аз ұпай жинаған ойыншы ойыннан шығады.

ІІ. Полиглот. (екі бөлімнен тұрады)

1 – ші бөлім. Жеті жұрттың тілін біл. (химиялық элементтерге жұмбақ жасырылады, тапқан химиялық элементтің атын қазақша, орысша, латынша атау керек.)

1. Өзім газбын менімен демаласың,

Жоқ болсам ауа жетпей қиналасың. (оттек, кислород, оксигениум)

2. Осы затпен ескі үйді аластайды,

Түсіне қарасаң алтынға ұқсайды. (күкірт, сера, сульфур)

3. Ең жеңіл элемент саналады,

Периодтық жүйе осыдан бастау алады. (сутек, водород,гидрогениум)

4. Өзі ауыр металға жатады,

Балалар осы металл құйған сақамен атады. (қорғасын,свинец,плюмбум)

5. Машина мен трактордың жануы

Қара металлургияның наны. (темір,железо,феррум)

6. Аспандағы айды осы элементпен теңестіреді

Салмақты адамды мақтауды да келістіреді. (күміс, серебро, аргентиум)

7. Өзі жылтыр күмістей

Жұмсақтығы тағы бар

Жеңілдігін ескерсең

Пайдаланар жері табылар. (алюминий, алюминиум)

2 – ші бөлім. Жұмбақ жасырылады, табылған заттың атын, формуласын атайды.

1. Ол болмаса асыңның дәмі кірмес,

Кім бар ортада оны білмес. (ас тұзы -NaCl )

2. Шыдасаң да алты күн ассыз мүлде,

Шыдаау қиын бұл затсыз екі күнге. (су –H2O)

3. Ес- түссіз адам талып қалса кейде,

Иіскетсең есін жияр ол лезде. (мүсәтір спирті – NH4OH)

4. Адаммен жануардан бөлінеді,

Өсімдіктің торына ілігеді. (көмірқышқыл газы – CO2)

5. Жер бетін күннің ультракүүлгін сәулесінен қорғайды,

Өзін оттектің үш атомы құрайды. (озон –O3 )

6. Аяғыңның астында жататын зат,

Тауға айналып, тас болып қататын зат. (кремнезем,құм –SiO2)

7. Құрғақ жерде сақтайсың,

Онсыз тамақ татпайсың (ас тұзы -NaCl)

ІІІ. «Ғажайып жетілік»

Сайыстың бұл бөлімінде сұрақтың күрделісіне қарай ұпай саны әр түрлі болады.

1.20 Тайқазан 7 металдан құйылған, ол қандай металдар?

(темір, мырыш, қалайы, қорғасын, мыс, күміс, алтын)

2.30. Табиғатта сом күйінде кездесетін металдар.

(мыс, күміс, алтын, платина)

3.20. Халькогендер деп нені айтамыз және халькогендерге қандай металл жатады?

(оттек, күкірт, селен, теллур)

4.30. Табиғатта таралуы бойынша бірінші орында тұрған металл.

(алюминий)

5.20. Галогендер деп нені айтадыз? Қандай элементтер жатады?

(фтор, хлор, бром, йод, астат)

6.30. Темірдің қанша саламен байланысы бар? Ол қандай салалар?

(8, ғарыш,биология,инабат негіздері, медицина,физика,тарих,география, халықтық педагогика)

7.20. Неліктен темір – аспан тасы деп аталған?

(себебі метеориттің құрамында бар)

Ең аз ұпай жинаған ойыншы ойыннан шығады.

IV. «Жорға» (тікелей сұрақтар) Бұл сайыс жылдамдықты, алғырлықты талап етеді.

Бірінші оқушыға:

1.Na – сілтілік металл

2.Сутек – газ

3.Фенолфталеин, метилоранж, лакмус – индикатор

4.H2SO4 – қышқыл

5.NaOH –сілті, күйдіргіш натр

6.Ең жеңіл металл – литий

7.Ас тұзы – NaCl

8.Марганцовка – KMnO4

9.Тұ тудырушы – галогендер

10.Алтын – күміс тас екен, арпа – бидай ас екен.

Екінші оқушыға:

1.Ауа құрамында оттек неше пайыз – 21%

2.Мыс кенін тудырушы – халькогендер

3.Периодтық жүйені жасаған кім? – Менделеев

4.Галогендер – тұз тудырушы

5.Ауаның құрамын алғаш анықтаған кім? – Лавуазье

6.Авогадро тұрақтысы – 6,023*10 23

7.Сутекті алғаш алған – Кавендиш

8.Металдардың керену қатарын кім жасады? – Н.Бекетов

9.Элемент атомының ядро құрамы – протон, нейтрон

10.Ас содасының формуласы – NaHCO3

V. «Егер сіз өз өлкеңіздің табиғатын бақылайтын болсаңыз не істер едіңіз?» тақырыбына қысқа әрі нұсқа ғылыми негізделген жауап қайтару керек.

Жүргізуші. Оқушылардың білімдері сыналып, жеңімпаздар анықталды. Алдағы уақытта жоғары дәрежеде көрініп, алда жүре берулеріне тілек айтып, Мұзафар Әлімбаев ағамыздың мына бір өлең жолдарымен сабақты аяқтаймыз.

Туған жерді сүю – парыз,

Сүю үшін білу – парыз.

Қасиетін ұғу – парыз

Күзетінде тұру – парыз.

Химиялық көңілді тапқырлар кеші

Жүргізуші: - Сайысымызды бастамастан бұрын әділ қазылармен таныстырып шығайық.

Көңілді тапқыштар білімділер

Бар өнерін алдарыңа салады

Кім білімді, көп оқыған болса егер

Бүгінгі күннің жеңімпазы болады

Әр топ басшысы өздерінің топтарымен таныстырады

Жүргізуші:

Білім деген биік шың

Бақытқа сені жеткізер

Білім деген ақылшың

Қиындықтан өткізер

Жастықтың оты қайдасың

Жүректі түртіп қозғамай

Ғылымның біліп пайдасын

Дүниенің көркін болжамай

Әр топқа 10 сұрақтан қойылады, дұрыс жауапқа бір балл беріледі.

1 – топ.

1.Қандай элемент алдымен күнде, содан соң жерде ашылады. (гелий)

2.Қандай элементтер қалыпты жағдайда сұйық күйде кездеседі (бром)

3.Қандай элементтер материктердің атымен аталады (европий, амерций)

4.Ағашты отсыз қалай көмірлендіруге болады? (H2SO4 концентрациясында)

5.Суды қалай жандыруға болады (сілтілік металдар арқылы, натрий,калий)

6.Планетамызда көп таралған элементтер (сутек,гелий)

7.Сіріңкесіз қалай от жағуға болады (ақ фосфор арқылы)

8.Жұмыртқаның қабығын қалай сындырмай аршуға болады (сұйытылған қышқылға салып)

9.Әрі химик, әрі музыкант ғалым (А.П.Бородин)

10.Алып элемент (титан)

2 – топ.

1.Ресей елінде алғаш химия зертханасын ашқан кім(М.В.Ломоносов)

2.Қандай жыланда сынап көп (фараон жыланында сынап (ІІ) роданиді)

3.Футбол терминінде кездесетін элемент (гольми)

4.Табиғи талшықты зат (асбест)

5.Мыстың табиғи қосылысы (малахит)

6.Сүт қанты (лактоза)

7.Темекінің құрамындағы алкалоид (никотин)

8.Адамзат баласы қандай элементті алғаш өндірді (мыс)

9.Топырақты құнарландыратын элемент (азот)

10.Үш түрлі күйде кездесетін зат (су)

3 – топ.

1.Қандай металл болашақтың металы деп аталады (алюминий)

2.Лимон қышқылын қайдан алады (қанттан не мелясиден)

3.Сутек қай затта жақсы ериді (балқытылған темір, никель, палладийде)

4.Қандай жай зат ең жоғары температурада балқиды (графит 380 градус С)

5.Қандай элемент жер қыртысының 75% -ын құрайды (оттек 49%, кремний 26%)

6.Ауа газдар қоспасы екенін алғаш айтқан ғалым (Л.Да Винчи)

7.Адамға таза, дистилденген су ішуге пайдалы ма (жоқ)

8.Фосфор элементі қашан ашылды, кім ашты (Гамбург химигі, Г.Бранд, 1699ж)

9.Грек тілінде ай деген мағынаны білдіретін элемент (селен)

10.Әлемдегі ең алғаш мұнай айдау зауыты қашан және қай жерде салынды (1745ж. Ухта өзені бойында)

Жүргізуші:

Біреуінің жүрегінің түгі бар

Біреуінің арқалап жүрген қоғамдағы жүгі бар

Біреуінің күмбірлеген күйі бар

Біреуінің қатты істейтін миы бар

Кезекте сөзжұмбақтарды шешу. Сөзжұмбақ сұрақтары мен жауаптары.

1.Химияның арнайы бөлігін құрайтын элемент (көміртек)

2.Шпатта алғаш табылған элемент (барий)

3.Улы ұшқыш қосылыс (Арсин)

4.Қытай, Бирма, АҚШ-та көп кездесетін металл кен орны (Вольфрам)

5.Скандинавия жарты аралындағы мемлекет (Швеция)

6.Мұхит суында кездесетін элемент (марганец)

7.Құймаларды қызуға төзімді ететін металл (молибден)

8.Көбіне галлит, сильвинит, карналлит тұздары құрамында кездесетін элемент (хлор)

9.Майларды гидролиздеу нәтижесінде алынған элемент (глицерин)

Көлденеңінен:

3.Қазақ халқының алғашқы акамедиктерінің бірі, фосфор тұздары маманы (Бектуров)

5.Химиялық элементтердің рентгендік спектрін зерттеген ағылшын ғалымы (Мозли)

7.Ұшқыш компонеттерінен ректиаикациялау арқылы тазаланған спирт ашымасы (Барда)

8.Флогистон теориясының негізін қалаушы неміс ғалымы (Шталь)

11.Анестезия үшін қолданылатын препарат (новокаин)

Тігінен:

1.Металдарды зерттеген араб химигі (Турки)

2.Органикалық қосылыс (спирт)

3.Катализдік мультиплет теориясының негізін қалаушы орыс химигі (Баландин)

4.Орта ғасырдағы Еуропа химигі, сульма мен мышьякты алғаш зерттеген кім (Валентин)

9.Кремнеземнің табиғатта көп тараған түрі (кварц)

10.Кальций сульфатының кристаллогидратының бір түрі (ғаныш)

1. Қазақтың химик-органигі, негізгі еңбегі өсімдіктер химиясы болып табылады (Шомбалов)

2.Түрлі заттарды ерітетін қоспа (еріткіш)

3.Тұңғыш рет химия ғылымының докторы атағын алған қазақ химик-органигі (Әзербаев)

4.Тұз қышқылының аммоний тұзы (мүсәтір)

5.Ерте кезде қазақ халқы қолданған металдардың бірі (мырыш)

6.Қазақ халқының акамедик –химигі, жоғары молекулалы қосылыстар маманы (Жұбанов)

7.Үй тұрмысында көп қолданылатын, қазақ халқына ертеден таныс металл (қалайы)

8.Радиоактивті сәулелерді өткізбейтін металл (қорғасын)

9.Мыс тұзының кристаллогидраты (тотияйн)

10.Қазақ халқының химия саласындағы алғашқы академиктерінің бірі (Бектұров)

Жүргізуші:

Химия – ырыс бұлағы

Шалқыған байлық мол дәулет

Аялап күтіп тұр алда

Болашағымыз – нұр сәулет

Аялдама, алға ұмтыл

Құдыретті біздің ой

Сенде байлық, сенде ырыс

Сенімен өмір сәнді ғой

Кезекте әр топ тәжірибе көрсетеді.

1. «Судан сүт алу»

2. «Жанбайтын орамал»

3. «Отсыз жұмыртқа пісіру»

Жүргізуші:

Тағы келді сыналар шақ айналып

Тереңіне білім теңіз байланып

Кім шешеді сол сайыста ұшып тұр

Есеп шешер кезегі келіп тұр

Ендеше әр топтың алдына түрлі есептер беріледі, шығарылған есептің жауабы дұрыс болса пирамидаға жапсырады . Нәтижесінде қай топ қанша есеп шығарғанын пирамидаға жапсырылған үшбұрыш қиық арқылы балдарын санаймыз. Әрбір дұрыс есепке 5 балл қойылады.

Соңынан бірінші кезеңнен бастап барлық балдар есептеліп, жеңімпаз топ жарияланып, топтар марапатталынады.

«Зерделілер» мен «Зейінділер»

І кезең. Сәлемдесу

а) Таныстыру

ә) команда эмблемасы

б) ұран

в) қарсыластарына сәлем

г) әділқазы алқасына сәлем

ІІ кезең. «Қалауың білсін» (таңдалып алынған тапсырма)

ІІІ кезең. «Қателеспе» (формула біліктілігін тексеру)

ІV кезең. «Қапы қалма» (топтарға есептер тапсырылады)

V кезең. «Капитандар сайысы»

VI кезең. «Үйтапсырмасы»

1-жүргізуші:

Уа, халайық!

Бәріңе бірдей жар салайық

Химия тілін үйренем деушілерге

Химия тілін білмек ойлы балаларға

Химия құмарлығын арттыруға, талпынушыларға

Бүгін болатын кешімізді арнаймыз.

2-жүргізуші:

Жасымда ғылым бар деп ескермедім

Пайдасын көре тұра тексермедім

Ер жеткен соң түспеді уысыма

Қолымды мезгілінен кеш сермедім, - деп Абай атамыз айтқандай уақытында химия сырын түсінбей кейіннен уысымызға түспей қалмас үшін, бүгінгі таңда химия ғылымымен әрі қарай сырласып, кейбіреулермен мұңдасып қалу үшін өткізілгелі отырған кешімізді бастауға рұқсат етіңіздер. Ортаға бүгінгі «Зерделілер мен Зейінділер» атты сайысқа қатысушыларымызды шақырамыз.

І топ – 10 сынып оқушылары

ІІ топ – 9 сынып оқушылары

ІІІ топ – 8 сынып оқушылары

Жүргізуші:

Шеберлікті, білімді

Сараптап сіздер көріңіздер

Әділқазы алқасы

Әділ баға беріңіздер!

Сайысымызды әділқазы мүшелерімен таныстыруға рұқсат етіңіздер

Бірінші сайыс: «Сәлемдесу» әр топ өздерінің атымен, ұранымен, қарсыластары мен әділқазылар алқасына сәлем жолдайды.

Екінші сайыс: «Қалауың білсін!» әр топ бір-бір қатысушыны ортаға шақырамыз, ұсынған ұяшықтардың біреуін таңдайды. (кубик 1,2,3,4)

578тг - Сатып алу

Материал ұнаса әріптестеріңізбен бөлісіңіз

Ватсапта бөлісу Телеграммда бөлісу Фейсбукта бөлісу Сілтемені көшіру

Материал жариялап тегін сертификат алыңыз!

Бұл сертификат «Ustaz tilegi» Республикалық ғылыми – әдістемелік журналының желілік басылымына өз авторлық жұмысын жарияланғанын растайды. Журнал Қазақстан Республикасы Ақпарат және Қоғамдық даму министрлігінің №KZ09VPY00029937 куәлігін алған. Сондықтан аттестацияға жарамды

Материал жариялау Сертификатты жүктеу

Ресми байқаулар тізімі

Республикалық байқауларға қатысып жарамды дипломдар алып санатыңызды көтеріңіз!

Тізімді көру

Ұқсас материалдар

Дайын ҚМЖ. Барлық пәндерден 2022-2023 оқу жылына, жаңа бұйрыққа сай жасалған

Сертификатталған тренер жасаған

01.01.2023

17 863

13 694

ҚР Білім және Ғылым министірлігінің стандарты бойынша жасалған. 2022-2023 оқу жылына арналған

Барлық пәндер

Барлық материалдар

Барлық сыныптар

Химия пәні бойынша барлық материалдарды көру

Іс-шаралар кестесі

Педагогтардың біліктілігін арттыру курстары