Орынша Карабалина "Ұстаз бақыты" кітабына рецензия

Орынша Карабалина-Казыбаеваның
“Ұстаз бакыты”

ПІКІР
1.1
Кіріспе
Орынша Карабалина-Қазақстан Республикасыньң Еңбек сінірген
қызметкері,өз өмірің 57 жылын ұстаздыққа арнаған.
Бұл кітапта Орынша апай өзінің басынан кешкен мектептегі зор
тәжіріберсімен, қиындықтарымен бөлісе кеткен. Толықтырып айтатын
болсақ-репрессия,ұлы отан соғысындағы қиындыктары,Ұстаз қандай
болу керек,мектеп-интернаттағы жұмысын,оқушының жүрегіне кілтін
табуды,оларға бағыт-бағдар беруді өмірлік позициясын қалыптастыру
және оқушының жеке қабілеттерін дамыту.
1.2
Ұстаз және мұғалім.
Ең алдымен ұстазбен мұғалімнің айырмашылығын ажыратып алуымыз
керек.Мұғалім дегеніміз сені сауатты болуынды қалайды. Әрине ісінің қос
шеберлері кездеседі,бірақ менің ойымша егерде сен осы жолды таңдасан
ұстаз болуға ұмтылу керек!
Ұстаз дегеніміз әр оқушының қиыншылықтарын бастан кешіреді, және
оқушымен бірге сәттілікке де қуанады бірге қиындықты көреді.Жақсы
ұстаз оқушыны ешқашан өз беделмен баспайды,ол әрдайым сұхбаттасуға
сырласуға дайын.Мен осыған күмәнсіз Орынша апайымызды айта
аламын.Орынша апай ұстадық жолында қаншама оқушылардын қиын
тағдырларын бірге сезініп әрдайым қолдау беріп 2-ші анаға айнала біле
білді.
Орынша апайыдың шәкірттерін пікірлерін қарап оқысақ,сондай дәрежеге
жеткім келеді.Мысалга алсақ:
Карабалина Орьшша Жолмураткызы сөзге шебер, сөйлеу
мәнері окушыларды ұйыта тындаткызды. Орынша апайдьң

бойына туа біткен қасиет десем артык болмас. Ұстаздың жеке
өмірі оз алдына тарих. Сөзіме автордын “Тағдыр” атты кітабы дәлел
бола
алады. Ұстаздың жасы зейнеткерлікке келсе де ол кісі Қазакстанның
болашак азаматтары үшін, жан аямай білім қорымен сусындаткысы
келетіні мені катты толғандырды. Орынша апайдьщ шәкірттері далада
калмас-деп Мадина Оразалина шәкіртті айта кеткен.Осы пікірді жай
ғана оқып қарасақ,қаншама жыл өтседе Орынша апайдың шәкірттері
өзінің ұстазын,2 анасы айналып кеткен жанды ешқашан ұмытпас!
Тағыда мысал алсақ:
Орынша Карабалинаның ұстанатын қағидалары: —
адалдык, тәртіп, шындық. Ұстаздарга коятын талабы —
тәрбиені өзіңен баста, талап бәріне бірдей болсын, окушымен
өзінді тең санай сөйлес, шәкірттеріннің сеніміне ие болу
үшін бойындагы бар кабілетінді аяма.
1 абцазтан ақ Орынша апай шәкірттеріне үлгі болғанына көрінеді.Ұяда
не көрсен-ұшқанда соны көресін деген атам қазақ.Ұстаз өнегелі дарынды
ақылды болса шәкірттері де сондай болады.Ұстаз әрдайым өзінің
шәкірттеріне үлгі болуы керек,қарапайым киенгенінде өзі!Егерде ұстаз
жақсы киініп жүрсе шәкірттері де соған ұмытылады.
Ұстаздарға коятын талабтарын айта кетсек:Адалдық,тәртіп,шындық
Адалдық-әр ұстаз өз оқушысына адал болу керек,қай жағдайда болсын.
Қарапайым мысал келтірсем: Б деген бала сабағын нашар оқиды.Сабақ
бітуіне берен салар айлар қалды,әрине барлығына аттестатка жақсы
баға керек.Б деген бала мұғалімнен баға сұрайды негізінен осындай диалог
болады.Апай соңгы жылғой қоясалыңызшы,апай қоясалады.Мемлекеттік
емтихан кезінде Б деген бала өзінің бағасын мүлдем ақтамай қалады,бұл
жағдайда мұғалім кінәлі болып мұғалімнен беделі түсіп қалады,себебі
бағаны қойған мұғалім.Сондықтан қандай жағдай болмасын 3 болса 3,4
болса 4,5 болса 5 қою керек.
Тәртіп-бұл cәтте тәртіпті дисциплина ретінде қарастырсақ.Мен айта
кеткендей Ұстаз қандай болса шәкірттіде сондай болады.Егерде ұстаз өз

сабағына селқос қараса,кешегіп келіп жүрсе,сабаққа деген дайындығы
жоқ болса - шәкірттер қандай болып шығады?
Әрбір ұстаз өзін жоғары,салмақты,тік мінезді болып ұстау керек.
Шыңдық-күш шыңдықта демекші.Тәтті өтіріктен қарағанда,ащы
шыңдық артық болады!
Жалғастырайық:
Ұстаз еңбегінің түпкі нәтижесі шәкірт бойынан көрінетін білім мен
тәрбиеде жатыр.Шәкіттердің білімі жақсы болса,бұл ұстаздың
жемісі.Әрдайым ұстаз еңбегін дұрыс бағалап, беделін көтері мәселесін
козгау салып, баспа беттерде жазады. Қай такырыпта жазбасын терең,
тәрбиелі Ой пікірлермен окырманын тәңті етеді - деп шәкірттері жаза
кеткен.

Орынша апайдың кездерінде ұстаздың беделі өте жоғары
болған.Ұстаздарды құрметтеген,бағалаған!
Бірақ қазіргі таңға келетін болсақ,ең үлкен проблемалардың бірі бұл
ұстаздардың беделі.Ұстаздардың түсіп қалғаны соншалық оқушының
ата-анасы Ұстаздарға мің-сың айтатын дәрежеге жеттік.Бұл өте
өкінішті зат!
Алайда ұстаздардың беделін көтеру барысында Үкімет басшылары
көптеген іс-шаралар жасауда,айта кетсек.Ұстардың жалақысын
көтерді,ұстаздыққа түсген талапкерлердің шәкірт-ақысы 26.000 нан
42.000 көтерілді.Яғни бұл ұстаздыққа деген сұраныс,ал сұраныс бар
жерде бәсекелестік бар,бәсекелестік бар жерде білімді,дарынды ұстаздар
бар.Жәнеде айта кететін мәселе,бүкіл әлемді ауыр індет кезінде
атааналар ұстаздардын қадірін түсіне бастады,себебі ұйде баланы
окыту оңай емес,онлайн оқуда ата-аналарға қиын болуда.Осындай кезде
ұстаздардың орны бөлек екенің түсіне бастады.
Тағыда үлкен проблемалардың бірі ұстаздардың баламен жұмыс істей
алмауы!
Ия бұл проблема біздің елімізде бар,жасыратын еш нәрсе жоқ.Осы
проблемаға өз ойым тік көзбен қарап,көз жұмбай шешу жолдарын
іздестіру керек.Мұғалімдер өзінің беделімен оқушыларды моральдік
тұрғыда басадыма? Деп өзіме сұрақ койдымда ,іздене бастадым.Сол үшін

мен достарымнан кішігірім интервью алдым.Қазақ тілі әдебиеті
сабағында оқушы өзінің пікірін білдірді.Мұғалімнің айтуынша қазақ
тілден басқа тіл болмауы керек депті,сонда оқушы қазақ тілін міндет
қылып қойсам басқа тілдерден төмеңдеп қаламын депті.Сол жағдайдан
кейін мұғалім сол оқушыға әрдайым 4 тен жоғары баға коймапты. Яғни
бұл проблема Мұғалімнің оқушының пікірін ұнатпай беделімен
басу.Әрине осындай жағдайлар 1/10 сыныптарда кездесетін шығар бірақ
бұл проблема бар екенің жасырмауымыз қажет.Шешу жолдары
осы Орынша Апайдың кітабында нақты әрі құпты жазылған!Жәнеде
осындай кітаптарды ұстаздарға,ұстаздыққа түскен ЖОО насихаттау
керек деп есептеймін.
Тіл мәселесі
Тіл мәселесі бұрындаң келе жатқан проблемалардың бірі.Осы проблема
мектепте ғана емес барлық жақтарда кездеседі.Осының ең өкініштісі
бұл проблеманың білім беру саласында кездесуі.Егерде ұстаздың сөздік
қоры төмен болса,неге ол ұстаз болып жүр?Ұстаз деген оқушыға үлгі
болуы керек,қай жақтанда болсын.Қазір қарастыратымыз тіл
мәселесі.Ұстаздардың паразит(содан,сол,жанағы жәнеде,неғой,ііі
т.б)сөздерді қолданатын жағдайларда болады.Ия түсінемін керемет
адам жоқ,бірақ сен ұстаз болсан мұндай қарапайым қателерді
жасамауын керексін.Сен болащақ ұрпақтың іргетасын құрайсын.Қазіргі
жастар паразит сөздерді көп қолданады(че там брат,не хауар,не истеп
және т.б)Бұған кінәлі ұстаздар деп айтпаймын бірақ егерде ұстаздар
мектептерде тіл байлығын дамыту барысында ұйымдар ашса,мұндай
жағдайлар азайуы әдбен мүмкін.Осы туралы Орынша апайдың кітабында
жаза кетілген.
Сауатсыздық мәселесі
Сауатсыздық мәселесінде мен жазуды ғана қоймай,цифрлық
сауатсыздықты айта кеткім келеді.Сауатсыз жазудан бастасақ,әрине
мектепте мұндай жағдайлар аз кездеседі,бірақ әлеутеттік желілерде
сауатсыздық өте көп.Яғни қысқартып жазу(неистеп,чд,кд және
т.б),сауатсыз жазу мұғалімдер тарапынан кездеседі.Ия түсіншілікпен
қарауға болады,жастары үлкен кісілерге телефонмен жазу қиынға
түседі.Бұл дегеніміз Цифрлық сауатсыздық.Жасы үлкен мұғалімдерге
онлайн форматтағы білім беру қиынға түсіп жатыр.Мұның ішінде
тапсырманы арнайы сайтка жүктеу,осы жүктеп алу тексеру,әрбір

баланың қатесін айтып түзеу.Ия қазір мұғалімдердің жұмыстарын
жеңілдетті,арнайы сайттар бар.Бірақ сол сайттардан келешек ұрпақ
мемлекетімізді көтерітін жас буындар білім алып
жатырма?Мұғалімдеде,оқушыда да өзіде білмейді.Менің өзімнің шешу
жолдарымды айта кетсем:
Болашақ ұстаздардаң 3 тілде тест алу.Яғни сөйлеу,грамматика,өз ойын
айкың жеткізу қадағалау!Оған арнайы коммисия құру
Үлкен жастағы мұғалімдерден ИКТ-дан тест алу.Яғни цифрлық
сауаттылығын тексеру.Өтпеген жағдайда үйретіп,көрсетуіміз қажет!
Мүмкін менің жазып жатқаным ғажап зат шығар,бірақ мені болашақ
қандай болады? Деген сұрақ қылжындатады.
Ізденіc
Орынша апайдың кезінде цифрлық дүние мүлдем дамымаған
болған.Сондықтан сол жылдары әрбір ұстаз,әрбір оқушы іздеңіcте
жүртеін.Ұстаз оқушыға реферат жазып кел дегенде оқушы күні түңі
бойы кітапханада ізденіп отыратын.Ұстаз ашық сабаққа дайындалған
кезде кітапханадан шықпай,ашық сабағым ерекше болсын деп әрдайым
ізденісте болатын.Қазіргі таңда мұндай ізденісді көрмейсін себебі
барлығы интернет алып,көшіріп қоя салады.Ұстаздарда кем
емес.Сабақтын атың жазсақ интернет желісіне сабақтың жоспары
шыға келеді,оқушыларға реферат слайд берсе көшіріп қоя салатын
дәрежеге жеттік.Ізденіс деген сөз бізге таныс емес боп баратыны мені
тағыда кылжындаты.Орынпа апайдың кездерінде әр ұстаз өзінің сабағы
ерекше әрі қызықты өту үщін,сабақтың жоспарын өзі жазып,ойындар
шығарып отыратын.Міне осы ізденіс.Егерде оқушы реферат конспект
жазған кезде өз ойынан жазып,көшірмей жазып ізденсе бұны таза білім
деп атайды.Себебі оқушы өзі талпынса,ізденсе ол білім алды деген
сөз.Салыстырсақ:Рефератты көшіріп қоя салган баланы және
Рефератты өз қолымен жазған оқушыларды түнгі 3 те
тұргызып,реферрат тұралы сұрасан әрине!Өз қолымен жазып маңдай
терін төккен оқушы жауап береді.Кітапханаларда ешкім болмайтын
дәрежеге жеттік.Менің ойымша бұл проблеманы 1-ақ жолмен оңай
шешуге болады.Бұл мектеп бағдарламасына АНТИПЛАГИАТ деген
құралды қосу.Антиплагиат дегеніміз бәрімізге айкын зат,ол белгілі бір
рефераттың,слайдтың,мақаланың бір жерден көшіріп алғанынба

тексеріп пайыздық жүйеде көрсетеді.Бұл құрал ЖОО-да қолданылып
жатыр.Сонда ғана оқушы әрдайым ізденісде әрі жан-жақты болады!
Қорытындылай келсек:
Орынша Карабалинаның “Ұстаз бақыты” кітабы.Жалпы Орынша
Карабалина 57 жылын ұстаздыққа арнаған кісі.Орынша апай дегенде
маған Жак Руссоның сөзі есіме түседі:Ұстаз болу – өз уақытын аямау,
өзгенің бақытын аялау деген.Шынымен Орынша апай жарты ғасыр
өмірін ұстаздыққа арнаған.Осы жарты ғасырлық тәжірібесімен бөлісе
кетіп, мен үшін дана кісі болып қалады.Осы кітапты оқып мен көп
нәрсеге көзім жетті,бұрын оған мән бермейтім.Көптеген сұрақтарға
жауабын алдым.Оқушымен қалай жұмыс істеу керек,тіл
байлығы,мейірім,классты ұстай білу,окушы жанын түсіну,Ұстаз қандай
болу керек?,Ұстаздың бақыты? Деген сұрақтарға жауап ала біліп,өзіме
тұйып алдым.Болащақ ұстаздарға жәнеде қазіргі ұстаздарға оқуға кеңес
беремін.Бірақ өте керемет әрі құңды жазылған!