ПЕРЦЕПТИВТІК МЕХАНИЗМДЕРДІҢ КӘСІБИ КОММУНИКАЦИЯДАҒЫ РӨЛІ

География саласын таңдау қазіргі заманғы экологиялық, климаттық және урбанизациялық мәселелерді кешенді түрде шешуге бағытталған кәсіби бағдар ретінде қарастырылады. Аумақтық жоспарлау, табиғи ресурстарды тиімді пайдалану және экологиялық мониторинг мамандарын даярлау қажеттілігі бұл мамандықтың өзектілігін көрсетеді. Сонымен қатар, кәсіби қызмет барысында адамдармен өзара әрекеттесу, командаларды ұйымдастыру және коммуникациялық дағдылардың маңызы зор. Осы тұрғыда басқару психологиясының теориялары география мамандары үшін практикалық құзыреттерді толықтырады және кәсіби даму перспективаларын кеңейтеді.

Магистратуралық оқу барысында білім алушы екі бағытта ғылыми дайындық алады. Біріншісі - геогафиялық ғылымдардың әдістемесін меңгеру, геоақпараттық жүйелермен (ГАЖ) жұмыс істеу, кеңістіктік модельдеу және деректерді талдау қабілеттерін дамыту. Бұл бағыт табиғи және әлеуметтік жүйелердің құрылымы мен динамикасын түсінуге, кеңістіктік үдерістерді ғылыми тұрғыда бағалауға мүмкіндік береді.

Екіншісі - басқару психологиясы саласындағы теориялық және қолданбалы білім, яғни тұлғааралық коммуникация, топтық динамика, мотивациялық факторлар және когнитивтік процестерді зерттеу. Бұл бағыт адамдардың қабылдау ерекшеліктерін, эмоционалды реакцияларын және ұйымдық мінез-құлық заңдылықтарын талдауға мүмкіндік береді, сонымен қатар командалық және кәсіби өзара әрекеттесуді тиімді ұйымдастыруға негіз болады.

Перцептивтік факторлар мен қорғаныс механизмдерін түсіну география мамандығының практикалық жұмысына тікелей ықпал етеді.

Біріншіден, экспедициялық және далалық зерттеулерде топ мүшелерінің қабылдау ерекшеліктерін, эмоционалды реакцияларын және коммуникациялық стильдерін есепке алу жұмыстың тиімділігін арттырады. Бұл топ ішінде түсінбеушіліктерді азайтуға және зерттеу нәтижелерін үйлесімді жүзеге асыруға мүмкіндік береді.

Екіншіден, аумақтық жобаларды әзірлеу және жергілікті тұрғындармен жұмыс істеу кезінде психологиялық механизмдерді ескеру маңызды. Мысалы, қоршаған ортаны қорғау бағдарламасын енгізгенде қоғамдағы өзгерістерге деген қорқыныш немесе қарсылық рационализация немесе теріске шығару арқылы көрінуі мүмкін. Бұл реакцияларды дұрыс бағалау диалог жүргізуге және жобаны тиімді іске асыруға ықпал етеді.

Үшіншіден, көпсалалы ғылыми топтармен жұмыс істегенде (экологтар, экономистер, әлеуметтанушылар) әр топтың ойлау стилі мен кәсіби терминологиясын ескеру қажет. Перцептивтік факторларды пайдалану ортақ тіл табуға, кәсіби барьерлерді жеңуге және жобаның үйлесімділігін сақтауға мүмкіндік береді.

Төртіншіден, академиялық презентациялар, дискуссиялар және ғылыми нәтижелерді қорғау кезінде аудиторияның қабылдау ерекшеліктерін ескеру ақпаратты тиімді жеткізуге ықпал етеді, ғылыми диалог сапасын жақсартады және пікірлерді объективті қабылдауға жағдай жасайды.

Қорытындылай келе, басқару психологиясы география мамандығының техникалық білімдерін адамдармен жұмыс істеу дағдыларымен толықтырады. Перцептивтік факторлар мен қорғаныс механизмдерін түсіну командалық жұмыс, жергілікті қоғаммен өзара әрекеттесу, ғылыми-зерттеу топтарын үйлестіру және академиялық коммуникацияда шешуші рөл атқарады. Бұл білім конфликтілерді азайтуға, кәсіби өзара әрекеттесуді жақсартуға және аумақтық-экологиялық жобаларды тиімді басқаруға мүмкіндік береді. Нәтижесінде заманауи география маманы тек ғылыми құзыреттерге ие болумен шектелмей, адамдардың психологиялық ерекшеліктерін ескере алатын, эмпатия қабілеті дамыған кәсіби тұлға болып қалыптасады.

Асқаров Олжас Алматұлы

1 курс магистранты,

Болтаева Алия Масакбаевна

психология ғылымдарының кандидаты

Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті