Perspectives in Technical Physics: Research and Innovation

Біздің дәуірімізге дейінгі Көне Мысырдағы басқару процестері

Ежелгі Египет - біздің дәуірімізге дейінгі 3100 жылдан бастап Ніл жағалауында өркендеген бірегей өркениет. 30-жылға дейін Мысыр мемлекеті перғауындар басқаратын күшті орталықтандырылған биліктің айналасында ұйымдастырылды. Бұл мемлекеттің маңызды бөлігі оның тиімді жұмыс істеуіне мүмкіндік беретін әкімшілік процестер болды.

Ежелгі Египет монархияға үлкен империяны басқаруға мүмкіндік беретін дамыған әкімшілік аппаратымен әйгілі болды. Ежелгі Египетте болған негізгі әкімшілік процестерді осы тақырыпта қарастыратын боламыз. Ежелгі Египеттегі негізгі әкімшілік құрылымдардың бірі фараондық басқару болды. Бұл құрылымның жүрегі перғауын - жердегі патша және құдай болды. Ол барлық әкімшілік бөлімдердің басшысы қызметін атқарды және барлық негізгі шешімдерді қабылдады. Перғауын ел басқаруға көмектескен көптеген шенеуніктер мен кеңесшілермен қоршалған. Фараондар әкімшілігінің бөлімдері басқарудың әртүрлі аспектілерімен айналысты. Көптеген құжаттар әлі күнге дейін сақталған және ежелгі Египет тарихын зерттеу үшін маңызды археологиялық дереккөздер болып табылады.

Ежелгі Египеттегі жергілікті басқарудың рөлін де атап өткен жөн. Әр қалада жергілікті істерді бақылайтын және салық жинайтын тағайындалған губернаторы болды. Мемлекеттік лауазымдар патшаның туыстарына және олардың ақыл-ойының арқасында беделге қол жеткізген білімді адамдарға берілді. Мемлекеттік лауазымға ие болу Құдайға қол тигізуді білдірді. Патша шенеунікті мақұлдаған кезде, оған майлау арқылы батасын берді Олар жергілікті деңгейде де тәртіп пен әділеттілікті қамтамасыз етті. Менің ойымша, бұл перғауын мен оның әкімшілігіне елдің аймақтарын тиімді басқаруға мүмкіндік берді. Мысалы, қаржылық операцияларды құжаттау және есепке алу негізгі бөлімдердің бірі – Хатшылыққа жүктелді. Мұнда кірістер мен шығыстардың, құрылыс және сауда операцияларының есебі жүргізілді. Тағы бір маңызды бөлім соғыс министрлігі болды. Ол Ежелгі Египеттің әскери күшін сақтауға жауапты болды. Соғыс министрінің билігі орасан зор болды, ол қолбасшыларды тағайындады, әскерлерді басқарды және қару-жарақ пен техниканың жеткізілуін басқарды. Ежелгі Египеттің ішкі әскерлері жергілікті жерде әртүрлі тапсырмаларды орындайтын ішкі аймақтық отрядтарға ұйымдастырылды. Бұл бөлімшелер жергілікті әкімдерге бағынып, шекараны нығайтуға, қоғамдық тәртіпті сақтауға және ресурстарды басқаруға белсене қатысты. Осылайша, Ежелгі Египетте үкіметке империяны тиімді басқаруға мүмкіндік беретін кең әкімшілік жүйе болды. Тәртіпті сақтауда және елді дамытуда фараондық әкімшілік, Соғыс министрлігі және жергілікті билік маңызды рөл атқарды. Менің ойымша, бұл әкімшілік құрылымдар бірігіп Ежелгі Египеттің тұрақтылығы мен гүлденуін қамтамасыз еткен негізгі себептердің бірі болған.

Ежелгі Египеттегі әкімшілік процестер қоғамдағы тәртіп пен тұрақтылықты сақтауда маңызды рөл атқарды. Әкімшілік жүйе дамыған және жақсы ұйымдастырылған және басқарудың орталық және жергілікті деңгейлерін қамтыды. Орталық деңгейде Ежелгі Мысырдағы билікті жер бетінде құдай деп санаған перғауын жүзеге асырды. Перғауын абсолютті билікке ие болды және барлық жер мен барлық ресурстарға ие болды. Ол патшалықты басқаруға көмектесу үшін биліктің әртүрлі тармақтарына өкілдер тағайындады. Осы өкілдердің бірі елді әкімшілік жағынан номдарға (әкімшілік облыстарға) бөлуге жауапты және олардың жұмысын бақылайтын номарх болды. Әр атаққа әкімшілік және сот жүйесін басқаратын тағайындалған номарх болды. Ол салық жинады, әскери күштерді басқарды және даулы мәселелерді шешті. Сондай-ақ әрбір номенде азаматтық және қылмыстық істерді қарайтын жергілікті билер тағайындалды және олар номархқа бағынды.

Ежелгі Египет қоғамындағы басқару процестерінің маңызы зор болды, өйткені олар басқаруда, меніңше, тәртіпті, тұрақтылықты және тиімділікті қамтамасыз етті. Әкімшілік процестердің негізгі аспектілерінің бірі ауыл шаруашылығына қатысты болды. Ежелгі Египетте халықтың басым бөлігі егіншілікпен айналысты, мемлекеттің азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін жерді дұрыс бөлу және пайдалану қажет болды. Әкімшілік процестер жерді жалға беру мен пайдалануды, су мен егінді бөлуді, шаруалардан салық жинауды реттеді. Әкімшілік процестердің тағы бір маңызды бағыты мемлекеттік ресурстар мен экономиканы басқару болды. Әкімшілік процестер осы ресурстарды өндіру мен пайдалануды, сондай-ақ халықаралық сауда мен жүктерді тасымалдауды басқаруды реттеді. Басқару процестерінің тағы бір маңызды аспектісі халықты басқару және қоғамның әлеуметтік ұйымдастырылуы болды. Ежелгі Египет мемлекеті иерархияның жоғарғы жағында перғауын болатын орталықтандырылған билік принципі бойынша ұйымдастырылды. Әкімшілік процестер мемлекеттік органдар мен мемлекеттік мекемелерді басқаруды реттеп, заңдылық пен тәртіптің сақталуын қамтамасыз етті. Осылайша, Ежелгі Египет қоғамындағы әкімшілік процестер ауыл шаруашылығын реттеу, ресурстар мен экономиканы басқару, халық пен қоғамдық ұйымды бақылау арқылы мемлекеттің тұрақтылығы мен гүлденуін қамтамасыз етуде шешуші рөл атқарды.

Ежелгі Египеттің әкімшілік жүйесіне барлық әкімшілік процестерді тіркеуге және құжаттандыруға жауапты атақты жазушылар да болды. Олар халықтың есебін жүргізді, әртүрлі басқару деңгейлері арасында ақпарат алмасып, ресми құжаттарды құрастырды. Жазушылар қоғамның өте маңызды мүшелері болды, өйткені жазуды білу және түсіну оларға артықшылықты мәртебе берді. Сондай-ақ ежелгі египеттіктердің әкімшілік жүйесінде әскерилердің міндеттері мен міндеттері болған. Олар елді сыртқы қауіптерден қорғап, ішкі тәртіпті сақтады. Әскери шайқастар қатаң тәртіпте және тәртіп бұзушыларды қатаң жазалаумен жүргізілді.

Қорыта айтқанда, Ежелгі Египеттегі әкімшілік процестер жақсы дамып, негізгі заңдарына сәйкес ұйымдастырылған. Олардың құрамына перғауын, номархтар, билер, хатшылар және әскери қызметкерлер кірді. Бұл элементтердің әрқайсысы қоғамдағы тәртіп пен тұрақтылықты сақтауда өз рөлін атқарды. Әкімшілік жүйе Ежелгі Египет мемлекетінің маңызды құрамдас бөлігі болды саналып, халықтың жағдайын ескере отырып, оның гүлденуі мен дамуына үлкен мүмкіндік берді.