PISA тапсырмалары арқылы Абай өлеңдерін оқыту

Серікқызы Ж.

Жалпы білім беретін «Немере» жекеменшік мектебі қазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімі

Қазіргі білім беру жүйесінде оқу процесінің нәтижелілігі халықаралық деңгейде бағаланатын басты көрсеткіштердің бірі — PISA (Programme for International Student Assessment) тапсырмалары болып табылады. Бұл тапсырмалар оқушылардың сыни ойлау, мәселелерді шешу, математикалық және ғылыми сауаттылықтарын бағалауға арналған. PISA зерттеулерінің негізгі мақсаты — оқушылардың әлемдік деңгейдегі білім алуын қамтамасыз ету, сондай-ақ олардың өмір бойы оқуға деген қызығушылығын қалыптастыру.

Қазақ әдебиетінің ұлы өкілі Абай Құнанбаевтың шығармашылығында терең философиялық, моральдық және әлеуметтік құндылықтар жатыр. Оның өлеңдерінде білім мен ақылдың маңыздылығы, адамгершілік қасиеттері, қоғамдағы әділетсіздікке қарсы күрес сияқты мәңгілік тақырыптар көтеріледі. Абай өлеңдерін оқыту арқылы, жастардың тұлғалық және рухани дамуын нығайтуға болады. Бұл мақалада PISA тапсырмалары арқылы Абай өлеңдерін оқыту әдістері мен оның оқушылардың сыни ойлау қабілетін дамытудағы маңызы қарастырылады.

PISA тапсырмаларының құрылымында үш негізгі компонент бар: оқу сауаттылығы, математикалық сауаттылық және ғылыми сауаттылық. Оқу сауаттылығы тапсырмалары мәтіндермен жұмыс істеуге, оқығанын түсініп, сыни көзқараспен талдауға бағытталған. Абайдың өлеңдерінде де ұлы ойшыл адамның ішкі жан дүниесін, қоғамды, оның кемшіліктерін терең түсіне отырып, жырлаған. Осы тұрғыдан алғанда, Абай өлеңдерін оқыту PISA тапсырмаларының оқу сауаттылығын дамыту мақсатымен үйлеседі.

Абай шығармаларының тақырыптары мен мазмұны терең ойды қажет етеді. Мысалы, «Адам бол» өлеңінде адам бойындағы рухани құндылықтар мен ішкі дүниенің тазалығын сақтау мәселесі көтерілсе, «Ғылым таппай мақтанба» өлеңінде білім мен ақылдың мәні туралы философиялық ойлар айтылған. Бұл өлеңдер оқушыларға тек әдеби білім ғана емес, моральдық және философиялық тұрғыдан да маңызды сабақ береді.

PISA тапсырмалары оқушылардың сыни ойлау қабілеттерін дамытуға бағытталған. Бұл тапсырмаларды Абай өлеңдерін оқыту кезінде қолдану оқушылардың шығармашылық ойлауын, мәселелерді терең түсінуін және өз пікірін дәлелді түрде білдіруін қалыптастырады. Мысалы:

1. Талдау және түсіну

2. PISA тапсырмалары оқушылардан мәтінді мұқият оқып, оның мағынасына сыни тұрғыдан қарауды талап етеді. Абай өлеңдерін оқыған кезде оқушылар оның сөздері мен сөйлемдерін талдай отырып, өлеңнің негізгі идеясы мен автордың көзқарасын түсінуге тырысады. Мысалы, «Қанша жақсаң да көлеңке қалар» деген жолды талқылап, оқушылар адамның қоғамдағы орнын, абыройын, және оның мәнін тереңірек түсіне алады.

3. Сыни ойлау

4. PISA тапсырмалары оқушылардың сыни ойлау қабілеттерін дамытуға бағытталған. Абайдың «Тілегенін алмаған бала» өлеңінде оқушылар қоғамдағы әділетсіздік пен теңсіздік мәселелерін талқылай отырып, оларды қазіргі қоғаммен салыстыра алады. Мұндай тапсырмалар оқушыларға өлеңнің астарлы мағыналарын түсініп, өз көзқарастарын дәлелді түрде білдіруге мүмкіндік береді.

5. Өмірлік дағдыларды қалыптастыру

6. PISA тапсырмаларының тағы бір ерекшелігі — олар оқушылардың өмірлік дағдыларын, мәселені шешу қабілеттерін бағалайды. Абай өлеңдері арқылы жастарға өмірдегі әртүрлі жағдайларға дұрыс жауап табуға үйрету маңызды. Мысалы, «Ей, адамзат, өзіңді таны!» деген Абайдың өлеңінде адамды өз-өзіне баға беру, өз қателіктерін мойындау және олардан сабақ алу мәселесі көтерілген.

PISA тапсырмалары арқылы Абай өлеңдерін оқытудың артықшылықтары

1. Оқушылардың сыни ойлау қабілеттерін дамыту

PISA тапсырмалары арқылы Абай өлеңдерін оқыту оқушылардың өз пікірлерін айтуға, талдау жасауға және дәлелдер келтіруге үйретеді. Мұндай дағдылар болашақта олардың өмірде және кәсіби салада ойлау мен шешім қабылдау қабілеттерін нығайтады.

2. Әлеуметтік және моральдық құндылықтарды қалыптастыру
   Абай өлеңдері тек әдеби шығармалар ғана емес, оларда өмірлік маңызды моральдық құндылықтар мен әлеуметтік мәселелер терең талқыланады. PISA тапсырмалары арқылы Абай өлеңдерінің осы құндылықтарын талқылау оқушыларға қоғамдағы өз орнын түсінуге, адамдармен қарым-қатынаста әділетті және ізгі болуға үйретеді.

3. Әдебиетке деген қызығушылықты арттыру

PISA тапсырмалары арқылы Абай шығармаларын оқыту барысында оқушылардың әдебиетке деген қызығушылығын арттыруға болады. Тапсырмаларды орындау барысында олар Абайдың сөз өнерін тереңірек түсініп, оның өлеңдеріне деген қызығушылықтары артады.

PISA тапсырмалары арқылы Абай өлеңдерін оқыту — білім беру саласындағы жаңа, тиімді әдістердің бірі болып табылады. Абай шығармаларының терең философиялық және моральдық мәні, оның уақыт өтіп кеткенімен, әлі күнге дейін өзектілігін жоғалтпайды. PISA тапсырмаларының негізінде Абай өлеңдерін оқыту оқушылардың сыни ойлау қабілеттерін, әлеуметтік және моральдық құндылықтарын қалыптастыруға, сондай-ақ олардың жалпы білім деңгейін арттыруға мүмкіндік береді. Сондықтан бұл әдіс бүгінгі білім беру жүйесінде маңызды рөл атқарады.