Қалыптастырушы бағалау тапсырмалары дүниетану пәні 3 сынып

«Назарбаев Зияткерлік мектептері»
дербес білім беру ұйымы

Қалыптастырушы бағалауға арналған
тапсырмалар жинағы
Дүниетану
3-сынып

Астана, 2018

Құрметті мұғалім!
Аталған тапсырмалар жинағы білім беру мазмұнын жаңарту аясында мұғалімдерге
көмек құралы ретінде құрастырылды. Бұл мұғалімдердің ұжымдық жұмысының нәтижесі.
Бағалау критерийлері мен дескрипторлары бар тапсырмалар қалыптастырушы бағалауды
өткізуге, сабақты жоспарлауға, ұқсас тапсырмаларды құрастыруға және іріктеп алуға, оқу
мақсатына жетуге қатысты сындарлы кері байланыс беруге көмектесетін үлгі болып
табылады.
Жинақтың ұсынылған сипаты сізге білім алушының қажеттілігі мен мүмкіндігін
есепке ала отырып, тапсырмаларға толықтырулар мен өзгерістер енгізуіңізге, бейімдеуіңізге
мүмкіндік береді.
Қосымша материалдарды (нұсқаулықтар, таныстырылымдар, жоспарлар және т.б.),
форумдағы талқылауларды және бейне нұсқауларды сіз «Назарбаев Зияткерлік мектептері»
ДББҰ smk.edu.kz ресми сайтынан таба аласыз.
Жемісті жұмыс пен шығармашылық табыс тілейміз!
Жинақ бастауыш мектеп мұғалімдеріне, әдіскерлерге, критериалды бағалау бойынша
өңірлік және мектеп үйлестірушілеріне, басқа да мүдделі тұлғаларға арналған.
Жинақты дайындау барысында ресурстар (суреттер, мәтіндер, бейне және аудио
материалдар, т.б.) қолжетімді ресми интернет-сайттардан алынды. Жинақ коммерциялық
емес мақсатта құрастырылған.

2

Мазмұны
1-ТОҚСАН .......................................................................................................................................... 4
Бөлім: Тірі табиғат ........................................................................................................................ 4
Бөлім: Жақсыдан үйрен, жаманнан жирен ............................................................................... 10
2-ТОҚСАН ........................................................................................................................................ 19
Бөлім: Уақыт ................................................................................................................................. 19
Бөлім: Сәулет өнері...................................................................................................................... 27
3-ТОҚСАН ........................................................................................................................................ 33
Бөлім: Өнер ................................................................................................................................... 33
Бөлім: Атақты тұлғалар ............................................................................................................... 38
4-ТОҚСАН ........................................................................................................................................ 42
Бөлім: Су – тіршілік көзі ............................................................................................................. 42
Бөлім: Демалыс мәдениеті. Мерекелер ..................................................................................... 49

3

1-ТОҚСАН
Бөлім: Тірі табиғат
Бөлімше: 2.2 Климат және ауа райы
Оқу мақсаты
Бағалау критерийі

Ойлау дағдыларының
деңгейі

3.2.2.1 Жер климатының негізгі түрлерінің
сипаттамаларын анықтау
Білім алушы
• Климат және ауа райы ұғымдарын ажыратады
• Сипаттамасы бойынша климаттық белдеулерді
анықтайды
Білу және түсіну
Қолдану

1-тапсырма
Берілген ұғымдарды анықтамасымен сәйкестендір.

ауа райы
климат

Дескриптор

Белгілі бір жердегі жыл сайын жүйелі
қайталанатын негізгі күн райының көрсеткіштері
Белгілі бір уақыттағы белгілі бір аймақтың
атмосферасының жай- күйі

Білім алушы
- климат ұғымын анықтайды;
- ауа райы ұғымын анықтайды.

2-тапсырма
Климаттық белдеулерді сипаттамасымен сәйкестендір.
Ауа температурасы жыл бойы біркелкі, жыл
маусымдары ауыспайды. Мұнда мәңгі жасыл ормандар
көп.

Полярлық белдеу

Жазда ауа температурасы жоғары, қыста төмен
болады. Ауасы өте құрғақ болады.

Қоңыржай белдеу

Жылдың 4 маусымы анық байқалады. Табиғат

Тропиктік белдеу

жағдайлары да маусым бойынша өзгереді.

Солтүстік және оңтүстік белдеуден тұрады. Күн
сәулесі аз түсетіндіктен үнемі мұз құрсап жатады.

Дескриптор

Экваторлық белдеу

Білім алушы
- сипаттамасы бойынша климаттық белдеулерді анықтайды.

4

Бөлімше: 2.3 Табиғи жағдайлар және олардың әсері
Оқу мақсаты

3.2.3.1Адамдардың табиғи жағдайларға байланысты
орналасуын талдау (рельеф, климат, өсімдік және
жануарлар әлемі, су нысандары)

Бағалау критерийі

Білім алушы
• Адамдардың қоныстануына әсер ететін табиғи
жағдайларды анықтайды

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Білу және түсіну
Қолдану

Тапсырма
Суреттерге мұқият қара. Адамдардың қоныстануына қолайлы жерлерді белгіле ().
Неліктен олай деп ойлайсың? Түсіндір.

•

Адамдардың қоныстануына әсер ететін табиғи жағдайларды ата.

Дескриптор

Білім алушы
- адамдардың қоныстануына қолайлы жерлерді анықтайды;
- белгіленген жерлердің қолайлы жақтарын сипаттайды;
- қоныстануға әсер ететін табиғи жағдайларды атайды.

5

Бөлімше: 2.2 Климат және ауа райы
Оқу мақсаты

3.2.2.2 Ауа райы қолайсыз жағдайларда өзін-өзі ұстау
ережелерін құрастыру

Бағалау критерийі

Білім алушы
• Қолайсыз ауа райы кезіндегі қауіпсіздік ережелерін
құрастырады

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Қолдану

Тапсырма
Қатты дауыл болатыны туралы ақпарат алғаннан кейін не істеу керек? Суретке сүйеніп,
қатты дауыл кезіндегі қауіпсіздік ережесін құрастыр.

Дескриптор

Білім алушы
- дауыл кезінде сақталуға тиісті қауіпсіздік ережелерін құрастырады.

6

Бөлімше: 2.3 Табиғи жағдайлар және олардың әсері
Оқу мақсаты

3.2.3.2 Геологиялық және табиғи-климаттық апаттар
туындаған жағдайдағы өзін-өзі ұстау ережелерін
құрастыру

Бағалау критерийі

Білім алушы
• Табиғи апаттар кезіндегі қауіпсіздік ережелерін
құрастырады

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Білу және түсіну
Қолдану

Тапсырма
Суретке мұқият қара.Табиғи апаттардың атауын жаз.

__________________
•

__________________ __________________

_________________

Табиғи апаттар туындаған жағдайда өзіңді қалай ұстау керек? Жұпта талқыла.
Суретте бейнеленген табиғи апаттардың біреуіне қатысты ереже құрастыр.

Дескриптор

Білім алушы
- табиғи апаттардың атауын жазады;
- табиғи апаттар кезіндегі өзін-өзі ұстау ережесін құрастырады.

7

Бөлімше: 1.4 Денсаулық пен қауіпсіздік
Оқу мақсаты

3.1.4.3 Түрлі дереккөздер негізінде табиғи ортадағы қауіпқатерлерді анықтау және бағалау

Бағалау критерийі

Білім алушы
• Табиғи ортадағы қауіп-қатерлерді анықтайды

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Білу және түсіну
Қолдану

Тапсырма
Суреттерге сүйеніп, табиғи ортада кездесетін қауіп-қатерлер туралы әңгімеле.

•

Табиғи ортада тағы қандай қауіп-қатерлер кездесуі мүмкін? Сызбаға жаз.
Табиғи ортадағы қауіп-қатерлер

Дескриптор

Білім алушы
- сурет бойынша табиғи ортадағы қауіп-қатерлерді сипаттайды;
- табиғи ортада кездесуі мүмкін қауіп-қатерлерді атайды.

8

Бөлімше: 1.4 Денсаулық пен қауіпсіздік
Оқу мақсаты

3.1.4.4 Табиғи ортадағы өзінің қауіпсіздігін жоспарлау

Бағалау критерийі

Білім алушы
• Табиғат аясындағы қауіптің алдын алу туралы
жоспар құрады

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Білу және түсіну
Қолдану

Тапсырма
Табиғат аясында балалар қандай қауіпсіздік ережелерін сақтауы керек? Сурет бойынша
әңгімеле.

Сыныптастарыңмен бірге орманға саяхатқа баруға жиналдың делік. Ол жерде қауіп-қатерге
түспес үшін қалай дайындалар едің? Өзіңнің табиғи ортадағы қауіпсіздігіңнің жоспарын
құрастыр.

• Сұрақтарға жауап бер:
− Адам қауіптің алдын алуды не себепті жоспарлайды?
− Табиғат аясындағы қауіптің алдын алудың маңызы қандай?
Дескриптор

Білім алушы
- суретте бойынша қауіпсіздік ережелерін құрастырады;
- табиғи ортадағы өз қауіпсіздігін жоспарлайды;
- қауіптің алдын алудың маңыздылығын түсіндіреді.

9

Бөлім: Жақсыдан үйрен, жаманнан жирен
Бөлімше: 1.1 Менің отбасым
Оқу мақсаты

3.1.1.3 Өз отбасының құндылықтарын анықтау

Бағалау критерийі

Білім алушы
• Өз отбасындағы құндылықтарды сипаттайды

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Білу және түсіну
Қолдану

Тапсырма
Жұпта талқылай отырып, сұрақтарға жауап бер.
− Отбасы деген не?
− Отбасын не біріктіреді?
− «Отбасылық құндылық» дегенді қалай түсінесің?
Сенің отбасың қандай құндылықтарымен қымбат? «Құндылықтар картасын» толтыр.

Жұбыңа өз отбасыңның құндылықтары туралы әңгімеле.
Дескриптор

Білім алушы
- сұрақтардың негізінде ойын айтады;
- отбасылық құндылықтарды атайды;
- өз отбасындағы құндылықтар туралы әңгімелейді.

10

Бөлімше: 1.1 3.5 Қазақстан тарихы: тәуелсіздік, мемлекеттілік және патриотизм
Оқу мақсаты

3.3.5.2 Тұлғаның, отбасының, қоғам мен мемлекеттің
дамуындағы еңбектің рөлін түсіндіру

Бағалау критерийі

Білім алушы
• Жеке тұлғаның дамуындағы еңбектің рөлі туралы
әңгімелейді

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Білу және түсіну
Қолдану

Тапсырма
Суреттің мазмұнына сәйкес келетін мақалды белгіле ().

Оқу – білім азығы,
Білім – ырыс қазығы.

Жалқауға күнде той.

Еңбек етсең ерінбей,
Тояды қарның тіленбей.

Топтық жұмыс
Сұрақтар бойынша ой бөліс.
•
•
•
•
•
•

Адамдар не үшін еңбектенеді?
Еңбек қандай жетістіктерге жеткізеді?
Еңбек етудің кімге қандай пайдасы бар?
Еңбекте табысты болу үшін адамның бойында қандай қасиеттер болу керек?
Сенің отбасыңда еңбек қандай рөл атқарады? Сенің отбасыңның қай мүшесі қандай
еңбекпен айналысады?
Сен қандай еңбекпен айналысасың?

Дескриптор

Білім алушы
- суретке сәйкес мақалды анықтайды;
- адам өміріндегі еңбектің рөлін сипаттайды.

11

Бөлімше: 1.1 Менің отбасым
Оқу мақсаты

3.1.1.4 Өз шығындарын жоспарлау және негіздеу

Бағалау критерийі

Білім алушы
• Өзінің қаржысын жұмсауды жоспарлайды және
негіздейді

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Қолдану

Тапсырма
Әр адамның өзіндік қаржылық табыстары мен шығындары болады. Сенің де кірістерің мен
шығындарың бар. Сен ақшаны қайдан аласың? Оны қайда жұмсайсың? Жаз.

•

Сенің жинаған _______ теңгең бар делік. Сен оны қайда жұмсағың келеді? Жоспар
құрастыр. Неліктен екенін түсіндір.

Дескриптор

Білім алушы
- өзінің кірістері мен шығындарын көрсетеді;
- өз шығындарын жоспарлайды және түсіндіреді.

12

Бөлімше: 1.1 Менің отбасым
Оқу мақсаты

3.1.1.5 Өз шығындарын оңтайландыру жолдарын ұсыну

Бағалау критерийі

Білім алушы
• Өзінің қаражатын үнемдеу жолдарын сипаттайды

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Қолдану
Жоғары деңгей дағдылары

Тапсырма
Жағдаятты түсініп оқы.
Аслан қалада оқиды. Ол – студент. Жақсы оқығаны үшін шәкіртақы
алады. Сонымен қатар ата-анасы да жиі ақша салып тұрады. Бірақ Аслан
сол қаражатты барлық қажеттілігіне жеткізе алмайды. Бірде әкесі оған
қолдағы бар қаражатты үнемдеп жұмсау керектігін ескертті.
•
•
•

Үнемдеу дегенді қалай түсінесің?
Қалаған заттың бәрін сатып ала беруге бола ма? Неліктен?
Сен өз қаражатыңды қалай үнемдейсің? Мысалдар келтіре отырып әңгімеле.

Дескриптор

Білім алушы
- үнемдеуге қатысты ойын айтады;
- өз шығындарын оңтайландыру жолдарын айтады.

13

Бөлімше: 1.2 Мектеп және мектеп қоғамдастығы
Оқу мақсаты

3.1.2.3 Қоғамда өзін-өзі ұстау әдеп нормаларын түсіндіру

Бағалау критерийі

Білім алушы
• Қоғамдық орындардағы тәртіп ережелерін атайды

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Білу және түсіну
Қолдану

Тапсырма
Топтық жұмыс
• Қоғамдық орындардың біреуін таңдап алып, ондағы сақталуы тиіс тәртіп ережелерін
құрастырыңдар.
• Тәртіп ережелерін жазу үшін шартты белгілер ойлап табыңдар.
• Белгінің тұсына ережені жазыңдар.
• Сыныптастарыңа мағынасын түсіндіріңдер.

•

Қоғамдық орындарда тәртіптің сақталуы маңызды ма? Ойыңды дәлелде.

Дескриптор

Білім алушы
- қоғамдық орындардағы тәртіп ережесін құрастырады;
- тәртіп ережесіне қатысты шартты белгілер жасайды;
- қоғамдық орындарда әдеп нормаларын сақтаудың маңыздылығы туралы
ой қорытады.

14

Бөлімше: 1.2 Мектеп және мектеп қоғамдастығы
Оқу мақсаты

3.1.2.4 Өз тәжірибесінен мысал келтіре отырып, адамдар
арасындағы достықтың маңыздылығын дәлелдеу

Бағалау критерийі

Білім алушы
• Адамдар арасындағы достықтың маңыздылығын
түсіндіреді

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Қолдану

Тапсырма
Мағынасы суретке сәйкес сөзді анықтап, сәйкестендір. Сұрақтардың негізінде жұпта ой
бөліс.
Қамқорлық
Достық
Кикілжің

•
•
•
•
•

Дос, достық сөздерінің мағынасын қалай түсінесің?
Адамдар неге достасады?
Нағыз достар қандай болады?
Қиын сәттерде досыңның саған немесе сенің досыңа көмектескен кездері болды ма?
Мысалдар келтір.
Егер сенің досың болмаса не болады? Достарыңның бар болуының қандай маңызы
бар?

Дескриптор

Білім алушы
- суретке сәйкес сөзді анықтайды;
- достықтың мағынасын сипаттайды;
- адамдар арасындағы достықтың маңыздылығын түсіндіреді.

15

Бөлімше: 1.2 Мектеп және мектеп қоғамдастығы
Оқу мақсаты

3.1.2.1 Сыныптың өзін-өзі басқару ережелерін түсіндіру
және өз нұсқасын ұсыну

Бағалау критерийі

Білім алушы
• Сыныптағы өзін-өзі басқару ережелерін сипаттайды
• Сынып ережесін құрастырады

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Білу және түсіну
Қолдану

Тапсырма
Сыныптағы өзін-өзі басқару ережесін сипаттайтын сөздерді белгіле ().

•
•
•

Сенің сыныбыңда өзін-өзі басқарудың қандай ережелері бар?
Сен қай ережелерді өзгерткің немесе толықтырғың келеді?
Жұбыңмен талқылай отырып, сынып ережесін құрастыр.

Дескриптор

Білім алушы
- өзін-өзі басқару ережелерін сипаттайтын сөздерді анықтайды;
- сыныптағы өзін-өзі басқару ережелерін атайды;
- сынып ережесінің өзіндік нұсқасын ұсынады.

16

Бөлімше: 1.2 Мектеп және мектеп қоғамдастығы
Оқу мақсаты

3.1.2.2 Түрлі көзқарастар жағдайында сыныпта ұжымдық
шешімді қабылдау жолдарын түсіндіру

Бағалау критерийі

Білім алушы
• Мәселеге қатысты шешім қабылдау жолдарын
ұсынады

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Қолдану
Жоғары деңгей дағдылары

Тапсырма
Берілген жағдаятты оқы. Жұбыңмен жағдаятты шешу жолын талқыла.
Сен Гауһармен бір партада отырасың. Ол үнемі
көңілсіз жүреді. Ешкіммен сөйлеспейді.
Сыныпта достары жоқ. Сабағы да күн санап
нашарлап барады.

•
•

Гауһарға қалай көмек беруге болады?
Сен мәселені шешудің қандай жолдарын ұсынар едің?

Дескриптор

Білім алушы
- жағдаятты шешу жолдарын ұсынады.

17

Бөлімше: 1.5 Құқық және міндет
Оқу мақсаты

3.1.5.1 Қазақстан Республикасының
Конституциясының маңызын түсіндіру

Бағалау критерийі

Білім алушы
• ҚР Конституциясының маңыздылығын сипаттайды

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Білу және түсіну
Қолдану

Тапсырма
Қазақстан азаматтарының қандай құқықтары бар? Оларға қандай міндеттер жүктелген?
Кестеге жаз.
ҚР азаматтарының құқығы

•

ҚР азаматтарының міндеті

1) _______________________

1) _______________________

2) _______________________

2) _______________________

3) _______________________

3) _______________________

Жұпта талқыла.
− Қазақстан азаматтарының құқықтары мен міндеттері жазылған құжат қалай
аталады?
− Конституция адамдардың өміріне қалай әсер етеді?
− Конституция болмаса не болар еді?

Дескриптор

Білім алушы
- ҚР азаматтарының құқықтарын анықтайды;
- ҚР азаматтарының міндеттерін анықтайды;
- Конституцияның маңызы туралы ой қорытады.

18

2-ТОҚСАН
Бөлім: Уақыт
Бөлімше: 1.1 Менің отбасым
Оқу мақсаты

3.1.1.1 Отбасы мүшелерінің арасындағы туыстық
қатынастарды түсіндіру

Бағалау критерийі

Білім алушы
• Отбасы мүшелерінің арасындағы туыстық атауларды
сипаттайды

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Білу және түсіну

Тапсырма
Сызба арқылы отбасы мүшелерінің арасындағы туыстық атауларды жаз.

•

Отбасылық суретті пайдаланып, өз отбасыңның мүшелерін таныстыр.

Дескриптор

Білім алушы
- отбасы мүшелерінің арасындағы туыстық қатынастарды анықтайды;
- өз отбасы мүшелерінің арасындағы туыстық қатынасты түсіндіреді.

19

Бөлімше: 1.1 Менің отбасым
Оқу мақсаты

3.1.1.2 Әулет шежіресін құрастыру

Бағалау критерийі

Білім алушы
• Өз әулетінің шежіресін құрастырады

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Қолдану

Тапсырма
Өз әулетіңнің шежіре ағашын құрастыр. Әулет мүшелерінің атын жаз немесе фотосын
желімде.

•

Сыныптастарыңа өз әулетіңнің шежіресін таныстыр.

Дескриптор

Білім алушы
- өз әулетінің шежіресін құрастырады .

20

Бөлімше: 1.4 Денсаулық пен қауіпсіздік
Оқу мақсаты

3.1.4.2 Спорт түрлерін топтастыру, спорттың қандай да бір
түрімен айналысу үшін қажетті негізгі және өзінің
қабілеттерін анықтау

Бағалау критерийі

Білім алушы
• Спорт түрлерін ажыратады
• Спортпен айналысуға қатысты өзінің қабілеттерін
сипаттайды

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Білу және түсіну
Қолдану

Тапсырма
Суреттерге мұқият қара. Қысқы және жазғы спорт түрлеріне ажырат. Қысқы спорт түрін
бейнелейтін суреттің астындағы дөңгелекті көк түспен, ал жазғы спорт түрлерін жасыл
түспен боя.

•

Сұрақтарға жауап бере отырып, топта ой бөліс.





Дескриптор

Адамдар спортпен не үшін айналысады?
Сен қандай спорт түрімен айналысасың немесе айналысқың келеді?
Бұл спорт түрінде жетістікке жету үшін қандай қабілеттер керек?
Сенің бойыңда ондай қабілеттер бар ма?
Білім алушы
- қысқы және жазғы спорт түрлерін анықтайды;
- спортқа қатысты өз бойындағы қабілеттерді сипаттайды.

21

Бөлімше: 1.4 1.6 Мерекелер
Оқу мақсаты

3.1.6.1 Зерттеулер негізінде Қазақстан халықтарының
ұлттық мерекелерін шығармашылық түрде ұсыну

Бағалау критерийі

Білім алушы
• Қазақстан халықтарының ұлттық мерекелерін
шығармашылықпен сипаттайды

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Білу және түсіну
Қолдану

Тапсырма
Берілген атауларды мемлекеттік және ұлттық мереке түрлеріне жікте.
Халықаралық
бірлік күні
Наурыз

•

Тәуелсіздік
күні
Құрбан айт

Тұңғыш
Президент күні
Жаңа жыл

Жеңіс күні

Топтық жұмыс
 Кез келген ұлттық мерекеге арналған қабырға газетін жасаңдар.
 Жасаған жұмыстарыңды сыныпқа таныстырыңдар.

Дескриптор

Білім алушы
- мерекелерді түріне қарай жіктейді;
- ұлттық мерекені шығармашылық түрде бейнелеп көрсетеді.

22

Бөлімше: 2.2 Климат және ауа райы
Оқу мақсаты

3.2.2.2 Ауа райы мен климаттың қолайсыз жағдайларында
өзін-өзі ұстау ережелерін құрастыру

Бағалау критерийі

Білім алушы
• Қолайсыз ауа райы кезінде өзін-өзі ұстау ережелерін
құрастырады

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Білу және түсіну

Тапсырма
Сурет бойынша желдің қоршаған ортаға тигізетін әсерін сипаттап әңгімеле.

•

Қатты жел кезінде сақталуға тиісті қауіпсіздік ережелерін белгіле ().
Дауылды шаңдақ жақындаған кезде есік пен терезені нығыздап
жауып, ғимараттан шықпау керек.
Далаға шығып асыр салып ойнау керек.
Үй хайуанаттарын арнайы қораға қамау керек.
Автомобильде келе жатсаң, есік пен терезені мықтап жауып,
жолдың шетіне тоқтау керек.
Далада қалған жағдайда ең жақын жердегі шұңқырдың ішіне
етпетінен жату керек.

Дескриптор

Білім алушы
-желдің қоршаған ортаға әсерін сипаттайды;
-дауыл кезіндегі қауіпсіздік ережелерін анықтайды.

23

Бөлімше: 3.1 Ежелгі мәдениеттер мен өркениеттер
Оқу мақсаты

3.3.1.1 Көшпелі және отырықшы өмір салтының
ерекшеліктерін түсіндіру

Бағалау критерийі

Білім алушы
• Көшпелі және отырықшы өмір салтына тән
ерекшеліктерді ажыратады

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Білу және түсіну
Қолдану

Тапсырма
Сөйлемдерді оқы. Көшпелі өмірді сипаттайтын сөйлемнің тұсына «К» әрпін, отырықшы
өмірді сипаттайтын сөйлемге «О» әрпін жаз.
Олардың нақты айналысатын жұмыс түрі болды.
Тұрмысы мен мал шаруашылығына қолайлы жерлерге
көшіп-қонып жүрген.
Қалаларда қолөнер шеберлері пайда болды.
Олардың тез тігіп, шапшаң жинауға қолайлы
баспанасы болған.
Олардың ыдыстары сынбайтын, икемді материалдан:
ағаштан, теріден жасалды.
Олардың баспанасы кірпіш, ағаш т.б материалдардан
салынған.

•

Көшпелі және отырықшы өмірді салыстырып, әңгімеле.

Дескриптор

Білім алушы
- көшпелі өмір салтына тән ерекшеліктерді анықтайды;
- отырықшы өмір салтына тән ерекшеліктерді анықтайды;
- көшпелі және отырықшы өмір салтын салыстыра сипаттайды.

24

Бөлімше: 3.1 Ежелгі мәдениеттер мен өркениеттер
Оқу мақсаты

3.3.1.2 Тарих және мәдениет ескерткіштерін сақтау
маңыздылығын түсіндіру

Бағалау критерийі

Білім алушы:
• Тарихи ескерткіштерді сақтаудың маңыздылығын
сипаттайды

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Білу және түсіну
Қолдану

Тапсырма
Тарихи ескерткіштерді не үшін сақтау керек? Дұрыс тұжырымдардың тұсына «+» таңбасын
қой.
Тарихи ескерткіштер арқылы адамдарда тарихи таным
қалыптасады.
Ескерткіштер арқылы өз ұлтыңның әдет-ғұрпын, салтдәстүрін, ән мен күйін, елге қасиетті тұлғаларды, дала
аңыздарын білуге болады.
Тарихи ескерткіштер суретке түсу үшін керек.
Тарихи ескеткіштер адамдарды адамгершілікке,
имандылыққа, отансүйгіштікке тәрбиелейді.
Ескерткіштер әдемілік үшін салынады.
•
•

Сен тұратын жерде қандай тарихи немесе мәдени ескерткіштер бар?
Оларды бүлдірмеу, сақтау туралы нұсқаулық жаса.

Дескриптор

Білім алушы
- тарихи ескерткіштерді сақтау маңыздылығы туралы дұрыс
тұжырымдарды анықтайды;
- жергілікті жердегі ескерткіштерді атайды;
- тарих және мәдениет ескерткіштерін сақтау туралы нұқсаулық
құрастырады.

25

Бөлімше: 3.2 Қазақстанның тарихи тамырлары
3.3.2.1 Түрлі материалдарды зерделеу арқылы
түркілердің өмір салтын анықтау
Білім алушы
Ежелгі түркі халқының өмір салтын сипаттайды

Оқу мақсаты
Бағалау критерийі

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Қолдану

Тапсырма
Мәтінді оқы.
Көне түркілер қасқырдан тараған әулет (ашина) деп саналған. Түркі
мемлекетінің негізін қалаған - Бумын қаған. Ол көшпелі түркілерді Түрік
қағанатына біріктірді. Түрік қағанатының құрамына қырғыз, қыпшақ, оғыз т.б
тайпалар кірді. Шығыс түрік қағанатында көшпелі өмір салты басым болды.
Олар мал шаруашылығымен айналысты. Батыс халқы отырықшы ел болып,
жер жыртумен, қолөнермен, саудамен айналысты. Түркілер аспанды Көк тәңірі,
ал жерді Бай ана деп санаған. Адамды бәле жаладан, ауру сырқаудан сақтайды
деп отқа табынған. Жауынгер түріктердің туларында қасқырдың басы
бейнеленген. Көне түркілердің жазба мәдениеті, көне жазуы болған. Олардың
Батыс және Шығыс елдерімен сауда байланысы болған. Ұлы Жібек жолының
үлкен бөлігіне иелік еткен.

•

Мәтінге сүйеніп, кестені толтыр. Кесте бойынша әңгімеле.
Түрік
қағанатының
негізін қалаушы

Дескриптор

Түрік
қағанантының
құрамына енген
тайпалар

Өмір салты

Шаруашылығы

Білім алушы
- кестеге мәтін мазмұнына сәйкес ақпараттарды жазады;
- түркілердің өмір салтын сипаттайды.

26

Бөлім: Сәулет өнері
Бөлімше: 2.3 Табиғи жағдайлар және олардың әсері
Оқу мақсаты

3.2.3.1 Адамдардың табиғи жағдайларға байланысты
орналасуын талдау (рельеф, климат, өсімдік және
жануарлар әлемі, су нысандары)

Бағалау критерийі

Білім алушы
• Адамдардың қоныстануына әсер ететін табиғи
жағдайларды анықтайды

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Білу және түсіну

Тапсырма
Климаттық сипаттамаларды оқы. Олардың қайсысы адамдардың қоныстануына қолайлы
болып табылады? Белгіле (). Неліктен? Түсіндір.
Қоңыржай климат- ауаның температурасы
және ылғал мөлшері өсімдіктердің өсуіне
қолайлы, сондықтан жері орманды,
шалғынды болып келеді. Жазы қоңыржай
жылы, қысы суықтау, қарлы болады. Жыл
бойына ауа райы құбылмалы болады.

Полярлық климат - қысқы поляр
түндерінде температура -40°, ал кей түндері
-50°қа жетеді. Боранды қатты жел соғады.
Жаз айларының ең жылы күндерінде әдетте
температура 0° шамасында болады.
Материкке жақын жатқан аралдарда жаз
айларында да кей күндері температура -10°15° болады.

Дескриптор

Білім алушы
- адамдардың қоныстануына қолайлы болатын климатты анықтайды;
- себебін түсіндіреді.

27

Бөлімше: 1.3 Менің атамекенім
Оқу мақсаты

3.1.3.1 Елді мекендерді түрлі белгілері бойынша ажырату
(тип, көлемі, қызметі)

Бағалау критерийі

Білім алушы:
• Белгілеріне қарай елді мекендерді ажыратады

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Білу және түсіну

Тапсырма
Қай суреттерде қала бейнеленген? Нөмірін қоршап сыз.

•

Қаланың ауылдан қандай айырмашылығы бар? Түсіндір.

Дескриптор

Білім алушы
- қалалық жерге қатысты суреттерді анықтайды;
- ауыл мен қаланың ерекшеліктерін сипаттайды.

28

Бөлімше: 2.4 Туризм
Оқу мақсаты

3.1.3.2 Қала мен ауылдың байланысын зерттеу, мысалдар
келтіру

Бағалау критерийі

Білім алушы:
• Қала мен ауылдың байланысына мысал келтіреді

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Қолдану

Тапсырма
Суреттерге сүйеніп, ауыл мен қаланың байланысы туралы әңгімеле. Ауыл қаланы немен
қамтамасыз етеді? Қаладан ауылға нелер жіберіледі? Бірнеше мысал келтір.

Дескриптор

Білім алушы
-суреттер бойынша ауыл мен қаланың байланысын сипаттайды;
-ауыл мен қаланың байланысына өздігінен мысалдар келтіреді.

29

Бөлімше: 2.4 Туризм
Оқу мақсаты

3.2.4.1 Қазақстанның барынша тартымды туристік
нысандарының рейтингін жасау

Бағалау критерийі

Білім алушы:
• Қазақстандағы танымал туристік нысандарының
рейтингісін құрастырады

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Қолдану
Жоғары деңгей дағдылары

Тапсырма
Суретте Қазақстандағы танымал туристік орындарда демалған адамдардың саны берілген
(шамамен). Осы деректерді пайдаланып, туристік орындардың рейтінгісін құрастыр.
Диаграмма түрінде бейнелеп көрсет.

Нысанның атауы

•

Адамдар саны

Топтық жұмыс
Қосымша дереккөздерден рейтінгісі жоғары туристік орынның ерекшеліктерімен
танысып, жарнама жаса.

Дескриптор

Білім алушы
- берілген деректердің негізінде диаграмма құрастырады;
- рейтингісі жоғары туристік нысанға жарнама жасайды.

30

Бөлімше: 2.1 Жергілікті жерде бағдарлану
Оқу мақсаты

3.2.1.2 Масштаб пен шартты белгілерді пайдалана
отырып, жергілікті жердің жоспарын құру

Бағалау критерийі

Білім алушы
• Шартты белгілер арқылы жергілікті жердің
планын сызады

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Білу және түсіну
Қолдану

Тапсырма
Суретке мұқият қара. Шартты белгілерді пайдаланып, суретте бейнеленген жердің планын
сыз.

Д
М

Шартты белгілер:

КӨПІР

ОРМАН, ЖОЛ
Дескриптор

БАҚША

МЕКТЕП

КӨЛ

ҮЙ

Білім алушы
- жергілікті жердің планын сызады;
- шартты белгілерді орынды қолданады.

31

ДИІРМЕН

Бөлімше: 2.1 Жергілікті жерде бағдарлану
Оқу мақсаты

3.2.1.1 Астрономиялық белгілер бойынша көкжиек
бағыттарын анықтау

Бағалау критерийі

Білім алушы:
• Көкжиектің тұстарын астрономиялық белгілер
арқылы анықтайды

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Білу және түсіну
Қолдану

Тапсырма
Суретке мұқият қара. Жарық жұлдыздың атауын жаз.

•

Бұл жұлдыз арқылы көкжиектің тұстарын қалай анықтауға болады? Түсіндір.

Дескриптор

Білім алушы
- жарық жұлдызды атайды;
- көкжиектің тұстарын Темірқазық арқылы анықтау жолын түсіндіреді.

32

3-ТОҚСАН
Бөлім: Өнер
Бөлімше: 1.1 Менің отбасым
Оқу мақсаты

3.1.1.3 Өз әулетінің құндылықтарын анықтау

Бағалау критерийі

Білім алушы:
• Отбасылық құндылықтарды атайды

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Білу және түсіну
Қолдану

Тапсырма
Суретке мұқият қара. Сенің ойыңша бұл отбасында қандай құндылықтар сақталған?
Құндылықтарды тізіп жаз.
Құндылықтар:
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.............................................................

•

Жазған құндылықтарды қолдана отырып, өз отбасың туралы әңгімелеп бер.

Дескриптор

Білім алушы
- отбасылық құндылықтарды атайды;
- өз отбасының құндылықтары туралы әңгімелейді.

33

Бөлімше: 1.4 Денсаулық пен қауіпсіздік
Оқу мақсаты

3.1.4.1 Тұрмыстық құралдарды пайдалану ережелерін
графикалық түрде көрсету

Бағалау критерийі

Білім алушы:
• Тұрмыстық құралдарды қолдану ережесін бейнелеп
көрсетеді

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Қолдану

Тапсырма
Бос орындарға тұрмыстық құралдарды қолдануға қатысты берілген ережелерге сәйкес
сурет сал.

Үйден шығарда электр құралдарын ток көзінен
ажырату керек

Өткір заттарды (қайшы, пышақ) тұйық жағымен
ұсыну керек

Ток көзінің саңылауларына шеге немесе басқа да
темір заттарды салмау керек
•

Тұрмыстық құралдарды қолдануға қатысты тағы қандай ережелерді білесің? Суретін
сал және тұсына ережесін жаз.

Дескриптор

Білім алушы
- тұрмыстық құралдарды қолдану ережесін графикалық түрде бейнелеп
көрсетеді.

34

Бөлімше: 3.5 Қазақстан тарихы: тәуелсіздік, мемлекеттілік және патриотизм
Оқу мақсаты

3.3.5.1 Қазақстанның бейресми рәміздерінің мәнін
түсіндіру («Алтын адам», «Бәйтерек» монументі,
«Мәңгілік ел» қақпасы)

Бағалау критерийі

Білім алушы:
• Қазақстанның бейресми рәміздерінің мағынасын
сипаттайды

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Қолдану

Тапсырма
Қазақстанның бейресми рәміздерін белгіле ().

•

Қосымша дереккөздерден олардың біреуі туралы ақпарат іздеп тап және кестені
толтыр.
Атауы
Қайда
орналасқан?
Қандай мәні
бар?

•
•

Тағы қандай бейресми рәміздерді білесің? Ол туралы жұбыңа әңгімелеп бер.
Бейресми рәміздер не үшін керек?

Дескриптор

Білім алушы
- бейресми рәміздерді анықтайды;
- берілген рәміздерге қатысты ақпараттарды іріктейді;
- өзі білетін бейресми рәміздерді сипаттайды;
- бейресми рәміздердің мағынасын түсіндіреді.

35

Бөлімше: 3.2 Қазақстанның тарихи тамырлары
Оқу мақсаты

3.3.2.1 Түрлі материалдарды зерделеу арқылы түркілердің
өмір салтын анықтау

Бағалау критерийі

Білім алушы:
Ежелгі түркі халқының өмір салтын сипаттайды

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Қолдану

Тапсырма
Суреттерді пайдаланып, ежелгі түркілердің өмір салты туралы әңгімеле.

Дескриптор

Білім алушы
- суреттердің негізінде түркілердің өмір салты туралы әңгімелейді.

36

Бөлімше: 3.1 Ежелгі мәдениеттер мен өркениеттер
Оқу мақсаты

3.3.1.2 Тарих және мәдениет ескерткіштерін сақтау
маңыздылығын түсіндіру

Бағалау критерийі

Білім алушы
• Ескерткіштерді сақтаудың маңыздылығын
сипаттайды

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Қолдану

Тапсырма
Суреттерді тарихи және мәдени ескерткіштер тобына жікте және түсіндір.

Жұпта ой бөліс. Ойыңды дәлелде.
• Тарихи және мәдени ескерткіштердің қандай ерекшеліктері бар?
• Тарихи ескерткіштер неліктен қорғауға алынады?
Ұзақ мерзімді жеке жұмыс.
•
•
•

Сен тұратын жерде қандай тарихи немесе мәдени ескерткіш бар?
Ол туралы не білесің? Өз өлкеңдегі ескерткіштер туралы деректер жина.
Постер жаса және таныстыр.

Дескриптор

Білім алушы
-тарихи және мәдени ескерткіштерді ажыратады;
-тарихи және мәдени ескерткіштердің ерекшеліктерін сипаттайды;
-тарихи ескерткіштерді қорғаудың себептерін атайды;
-өз өзкесінің ескерткіштері туралы әңгімелейді.

37

Бөлім: Атақты тұлғалар
Бөлімше: 3.2 Қазақстанның тарихи тамырлары
Оқу мақсаты

3.3.2.1 Түрлі материалдарды зерделеу арқылы түркілердің
өмір салтын анықтау

Бағалау критерийі

Білім алушы:
Ежелгі түркі халқының атақты тұлғалары туралы
әңгімелейді

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Білу және түсіну
Қолдану

Тапсырма
Ежелгі түркі халқының атақты тұлғалары туралы мәтінді түсініп оқы.
Білге қаған Түрік қағанатының әміршісі, Тоныкөк оның кеңесшісі,
Күлтегін әскербасы болған кезең қағанаттың мерейі тасыған кезеңі болып
саналды. Білге қаған, Тоныкөк пен Күлтегін мемлекетті көркейту мақсатында
көрші елдерге жорыққа шығып, жеңіске жетіп отырған. Олар бар күш-жігерін
түрік мемлекетін біріктіруге жұмсаған. Олардың елін қорғау жолындағы
ерлік істері туралы құлпытастарға ойылып жазылған. Бұл ескерткіштер түркі
батырларының ерлігін жырлаған өшпес мұра болып табылады.

•

Мәтіндегі атақты тұлғалар туралы қосымша ақпарат жинақта. Кестені толтыр.
Білге қаған

Күлтегін

Тоныкөк

Атқарған қызметі
Қосымша деректер

•

Кестеге сүйеніп, түркілердің атақты тұлғалары туралы әңгімеле.

Дескриптор

Білім алушы
- ежелгі түркі халқының атақты тұлғаларының атқарған қызметін
сипаттайды;
-түркілердің атақты тұлғалары туралы әңгімелейді.

38

Бөлімше: 3.3 Қазақстан тарихындағы маңызды оқиғалар
Оқу мақсаты

3.3.3.1 Қазақ хандығының құрылу себептерін түсіндіру

Бағалау критерийі

Білім алушы
• Қазақ хандығының құрылу себептерін анықтайды

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Қолдану

Тапсырма
Мәтінді түсініп оқы.
Қазақстанның орталық бөлігін билеп тұрған Әбілхайыр ханның қатал
билігінен қарапайым халық қатты қиналды. Ру-тайпалардың арасында жағдай
ушыға бастады. Салық көбейді. Көшіп-қону тәртібі жиі бұзылды. Соғыстан жеңіліс
тапқан халықтың тұрмысы нашарлай бастады. Әбілхайыр ханның билігіне
бағынғысы келмеген Керей мен Жәнібек сұлтандар оған қарсы шығып, соңына
ерген халықты ертіп Жетісуға қарай көшті. Шу және Талас өзендерінің бойына
орналасты. Оларға Әбілхайырға наразы болған қазақтар көшіп келіп, қосыла берді.
Халық саны екі жүз мыңға жетеді. Сөйтіп, Қазақ хандығының негізі қаланады.

•
•
•
•
Дескриптор

Қазақ хандығының құрылуына не себеп болды?
Қазақ хандығының негізін қалаған кімдер?
Қазақ хандығы туралы қосымша деректер жинақта.
Қазақ хандығы туралы постер жаса және әңгімеле.
Білім алушы
- қазақ хандығының құрылу себептерін а