ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ОҚУ-АҒАРТУ МИНИСТРЛІГІ

Шымкент қаласы

«Қазақ даласындағы көшпелі өркениеттің ерекшеліктері»

Бағыты: Бүгінгі жаһандану дәуірінде осы көшпелі өркениеттің ерекшеліктерін зерттеу арқылы біз ұлттық болмысымызды сақтаудың маңызын айқындай аламыз.

Автордың аты-жөні: Таш Зәуре Беканқызы

Білім беру ұйымының атауы және мекенжайы

Шымкент қаласы

«Ребустар мен жұмбақтар — математикалық ойлауды дамытудың қызықты жолы»

Өзектілігі

Қазақ халқының тарихи тамырлары мен мәдени мұрасын тану — ұлттық сана мен рухани бірлікті нығайтудың басты шарты. Көшпелі өмір салты ғасырлар бойы қазақ қоғамының әлеуметтік құрылымына, дүниетанымына және шаруашылық жүйесіне терең әсер етті. Бүгінгі жаһандану дәуірінде осы көшпелі өркениеттің ерекшеліктерін зерттеу арқылы біз ұлттық болмысымызды сақтаудың маңызын айқындай аламыз.

Мақсаты: Қазақ даласындағы көшпелі өркениеттің қалыптасу ерекшеліктерін, оның мәдени, әлеуметтік және экономикалық негіздерін жан-жақты зерттеу.

Міндеттері:

• Көшпелі өмір салтының тарихи қалыптасуын сипаттау;

• Мал шаруашылығына негізделген экономикалық құрылымды талдау;

• Көшпелі қоғамның әлеуметтік жүйесін (ру-тайпа, жуздік құрылым) түсіндіру;

Негізгі бөлім

 Тарихи негіздері:
Көшпелі өркениет ежелгі түркі, ғұн, сақ, үйсін мәдениеттерінен бастау алады. Бұл халықтар кең далада мал өсірумен, аңшылықпен және саудамен айналысты.

 Шаруашылық жүйе:
Негізгі тіршілік көзі – мал шаруашылығы. Мал – байлықтың, еркіндіктің және тәуелсіздіктің нышаны болды.

 Әлеуметтік құрылым:
Қазақ қоғамы ру-тайпалық жүйеге негізделді. Жүздік құрылым ел бірлігін қамтамасыз етті.

 Мәдениет пен руханият:
Көшпелілердің ауыз әдебиеті, салт-дәстүрлері, жыраулар поэзиясы — ұлттық мәдениеттің алтын қазынасы.

 Қазіргі заманмен сабақтастығы:
Көшпелі өркениеттің қағидалары қазіргі қазақ халқының дүниетанымында, мінез-құлқында, ұлттық идеясында сақталып келеді.

Бұл жоба жасанды интелект платформасы арқылы жасалған.

Жобаның мақсаты — оқушылардың қазақ даласындағы көшпелі өмір салты, мәдениеті мен тарихи дамуы туралы білімін тереңдету және заманауи цифрлық құралдар арқылы оқу процесін қызықты ету.

Платформада оқушылар жеке және топтық жұмыстарды орындай алады. Әр бөлім интерактивті тапсырмалармен және тест сұрақтарымен толықтырылған.

Қазақ халқының көшпелі өркениетінің ерекшеліктерін тану, тарихи-мәдени құндылықтарды зерделеу және ұжымдық жұмыс арқылы танымдық дағдыларды дамыту.

Қазақ даласындағы көшпелі өркениет — ғасырлар бойы қалыптасқан ерекше мәдениет пен өмір салтының көрінісі. Көшпелі өмір сүру тәсілі қазақ халқының тұрмыс-тіршілігіне, шаруашылығына және дүниетанымына зор ықпал етті.

Бұл өркениет еркіндік пен табиғатпен үйлесімді өмір сүру қағидаларына негізделді. Көшпелілердің негізгі кәсібі мал шаруашылығы болды. Төрт түлік мал қазақтың тұрмысында да, экономикасында да шешуші рөл атқарды. Көшпелілердің тұрмысы табиғат жағдайларына байланысты маусымдық қоныс аударумен ерекшеленді.

Бұл олардың табиғатты терең түсініп, онымен үйлесімде өмір сүруіне мүмкіндік берді. Қазақ қоғамының әлеуметтік құрылымы ру-тайпалық жүйеге негізделіп, ел бірлігі мен тұрақтылығын қамтамасыз етті. Жүздік жүйе ел басқарудың дәстүрлі тәсілі ретінде қалыптасты. Билер институты әділдік пен тәртіпті сақтаудың басты тетігі болды.

Сонымен қатар, көшпелі өркениеттің рухани мәдениеті ерекше дамыды. Халық ауыз әдебиеті, жыраулар поэзиясы, күй өнері, салт-дәстүрлер мен әдет-ғұрыптар қазақ халқының бай рухани мұрасын қалыптастырды. Көшпелілер өмірінің философиясы — еркіндік, батырлық, табиғатқа құрмет және адам мен қоғам арасындағы тепе-теңдік болды. Қазіргі таңда осы мәдени мұраны заманауи технологиялар арқылы сақтап, оқушыларға жеткізу маңызды.

Сол мақсатта мен «Қазақ даласындағы көшпелі өркениеттің ерекшеліктері» тақырыбы бойынша Jii платформасында арнайы оқу жобасын жасадым. Бұл платформа оқушылардың білімін заманауи тәсілмен жетілдіруге мүмкіндік береді. Платформада әртүрлі тапсырмалар енгізілген: топтық жұмыстар және жеке жұмыстар.

Топтық жұмыс барысында оқушылар бірнеше топқа бөлініп, көшпелі өмірдің бір саласын зерттейді. Мысалы, бір топ – көшпелі шаруашылықты, екіншісі – мәдениетті, үшіншісі – тұрмыстық дәстүрлерді қарастырады. Әр топ өз зерттеу нәтижесін ортақ презентация, бейнематериал немесе онлайн жоба түрінде қорғайды. Бұл тапсырма оқушылардың бірлесіп жұмыс істеу дағдысын дамытады. Ал жеке жұмыстарда оқушылар тест сұрақтарына жауап береді, шағын эссе жазады және интерактивті тапсырмалар орындайды. Мысалы, «Көшпелі өмірдің артықшылығы мен қиындықтары» тақырыбында пікір жазу немесе тарихи деректерге сүйене отырып сұрақтарға жауап беру сияқты тапсырмалар беріледі. Барлық нәтижелер платформада автоматты түрде бағаланып, әр оқушы өз жетістігін көре алады. Мұндай цифрлық тәсілдер оқу процесін жеңілдетіп қана қоймай, оқушылардың қызығушылығын арттырады, шығармашылық ойлау мен жауапкершілік сезімін дамытады.

Міндеттері:

1. Көшпелі өркениеттің негізгі ерекшеліктерін түсіндіру;

2. Топтық және жеке жұмыс арқылы оқушылардың белсенділігін арттыру;

3. Тест, кесте және бейнематериалдар арқылы білімді бекіту;

4. Цифрлық сауаттылық пен бірлескен жұмыс мәдениетін дамыту.

Платформадағы жұмыс түрлері:

? Топтық жұмыс:

• Топтар көшпелі өмірдің бір бағытын (шаруашылық, мәдениет, тұрмыс, дәстүр) бойынша тапсырма орындайды.

? Жеке жұмыс:

• Оқушылар онлайн тест тапсырмаларын орындайды;

• Қысқаша рефлексия (пікір жазу) және эссе жазу мүмкіндігі бар;

• Тапсырма нәтижелері автоматты түрде бағаланады.

Күтілетін нәтиже:

• Оқушылар қазақ көшпелі мәдениетінің мәнін түсінеді;

• Командалық және жеке жұмыс дағдылары дамиды;

• Цифрлық платформалармен жұмыс істеу біліктілігі артады;

• Ұлттық құндылықтарға деген қызығушылық пен құрмет қалыптасады.

Қорытындылай келе, қазақ даласындағы көшпелі өркениет – ұлттық мәдениеттің, рухтың және еркіндіктің бастауы. Оны заманауи білім беру платформалары арқылы оқыту – ұрпақтар арасындағы мәдени сабақтастықты сақтаудың тиімді жолы. Көшпелі өмір салты бізге табиғатқа жақын болуды, бірлікті және еңбексүйгіштікті үйретті. Сондықтан бұл тақырыпты цифрлық форматта меңгеру – білім берудің жаңа қадамы әрі ұлттық мұраны жаңаша танудың айқын көрінісі.