«Қазақ жастарының 1986 жылғы көтерілісі: Тарихи мәні және қазақтың ұлттық рухы» баяндама.

«Біз қазақ деген мал баққан елміз, бірақ, ешкімге соқтықпай жай жатқан елміз, елімізден құт-береке қашпасын деп, жеріміздің шетін жау баспасын деп, найзаға үкі таққан елміз, ешбір дұшпан басынбаған елміз, басымыздан сөз асырмаған елміз,» — дейді Қазыбек би. Бұл даналық нақылдардан «ешкімге соқтықпай жай жатқан елдің» ежелден құт-береке тілеп, бейбітшілік аңсаған ел екенін көреміз. Бірақ, «Тамырсыз ағаш, тарихсыз халық болмайды». Жақсысын асырып, жаманын жасырып өктемдеу – тарихқа жасалған қиянат. Біз оны бар қайғы-қуанышымен, жеңіс-жеңілісімен бірдей қабылдауымыз керек. Себебі, ол – тұтас құбылыс. Халқымыз өзінің қалыптасу жолында талай қилы-қилы белдерді асып, тар жол, тайғақтарды кешті. Сонау сақтардың әйел патшасы Томиристен соңғы хан Кенесарыға дейін, Мұстафа Шоқай мен Әлихан Бөкейхановтардан Қайрат, Ләззаттарға дейін қанша рет дала қанға бөкті, жылғалар қан боп ақты, қанша рет ұлан-ғайыр дала азаттықты аңсаған алты алаштың ақсақ та айбынды ұранына куә боп, қанша рет «елім-ай» деп, шер төккен халықтың мұңы мен зарына ортақ болды.
«Біз — қазақ, ежелден азаттық аңсаған» демекші, бірде қайғылы, шерлі, бірде азат, айбынды, рухты тарихымыздағы әрбір оқиға, әрбір қанды шайқас – азатыққа жасалған бір қадам. «Өжет адам өлімді жеңеді. Еліңді сүйсең, ерлік істейсің». Қазақ жастары жылдар өте өзінің өжеттілігімен, қайтпас қайсар рухымен дегеніне жетті.

Желтоқсан көтерілісі - 1986 жылы желтоқсанда Алматыда болған қазақ жастарының КСРО үкіметінің отаршылдық, әміршіл-әкімшіл жүйесіне қарсы шыққан ұлт- азаттық көтерілісі ретінде тарихта қалды. Бостандыққа, тәуелсіздікке ұмтылған қазақ халқы тарихындағы елеулі оқиға. Қазақ жастарының сол жолғы бас көтеруі – Кеңес Одағының ыдырауына және Қазақстанның тәуелсіздік жолында жасаған маңызды қадамдарының бірі болды. Бұл көтеріліс – тек Қазақстанның ғана емес, бүкіл Кеңес Одағының саяси жағдайына әсер еткен, қазақ халқының ұлттық тәуелсіздікке деген ұмтылысын көрсеткен тарихи оқиға. Бұл тарихи кезеңде, жастардың белсенділігі мен ерлігі қазақ халқының ұлттық рухының қайта оянғанын, өзінің құндылықтарына деген құрметін, мемлекеттілікке деген талпынысын айқын көрсетті.

Желтоқсан көтерілісі қазақ халқының ұлттық тәуелсіздікке жету жолындағы күресінің алғашқы қадамы болды. Бұл оқиға қазақтың мәдениеті, тілі мен дәстүрлерін сақтап қалуға деген күш-жігерді арттырып, Қазақстанның тәуелсіздігін алу жолында үлкен тарихи маңызы бар қозғалысқа айналды. 1986 жылғы көтеріліс тек бір ұрпақтың ғана емес, тұтас бір ұлттың болашаққа деген сенімін, ұлттық бірлігін нығайтқан оқиға болды. Желтоқсан көтерілісі қазақ халқының рухын оятуға үлкен ықпал етті. Қазақ жастарының еліміздің құндылықтарын, тәуелсіздікті қорғауға деген ықыласын күшейтті. Қазақстанның коммунистік үкіметіне және кеңестік жүйеге қарсы халықтың белсенді қарсылығын білдірді. Көтеріліс кезінде қазақ жастарының өз мәдениеті мен тілін, құндылықтарын қорғауға деген талпынысы анық көрінді. Желтоқсан көтерілісінің тарихи мәні айтарлықтай үлкен. Бұл оқиға қазақ халқының ұлттық сана-сезімінің оянғанын, тәуелсіздік үшін күрестің басталғанын көрсетті. Кеңес Одағының саяси жүйесіне қарсы тұрудың алғашқы көрінісі болды және қазақ халқының өз құқықтары үшін күреске шығуының символына айналды. Желтоқсан көтерілісінің маңызды аспектісі – бұл оқиға арқылы қазақ жастарының ұлттық болмысын қорғауға деген ұмтылысының айқын көрінісі болды. Осы кезеңде жастар өздерінің тілін, мәдениетін және дәстүрлерін сақтауға деген ұмтылысты ашық білдірді. Бұл көтеріліс ұлттың еркіндігі мен тәуелсіздігі жолындағы алғашқы қадамдардың бірі ретінде қарастырылды.

Желтоқсан көтерілісінің тарихи мәні

Ұлттық сананың оянуы: Желтоқсан оқиғасы қазақ халқының ұлттық санасын оятып, ұлттық бірлік пен тәуелсіздікке деген ұмтылысты күшейтті. Оқиғаның нәтижесінде көптеген қазақ жастарында патриотизм мен отансүйгіштік сезімдері қалыптасты.

Әділетсіздікке қарсы күрес: Көтеріліс қазақ жастарының Кеңес үкіметінің әділетсіздігіне қарсы шыққан алғашқы ірі қозғалысы болды. Бұл өз кезегінде Қазақстанның тәуелсіздік алуына бағытталған ұлы қозғалыстың бір бөлігі ретінде танылды.

Қоғамдық сананың өзгеруі: Желтоқсан оқиғасы кейінгі жылдардағы тәуелсіздік алу жолындағы қозғалыстарға үлкен әсер етті. Бұл оқиға қазақ халқының өз тілін, мәдениетін, дәстүрлерін сақтау мен дамыту жолындағы күресінің басы болды.

Желтоқсан көтерілісінің қазақтың ұлттық рухына әсері

Желтоқсан көтерілісі қазақ халқының ұлттық рухын жаңа деңгейге көтерді. Бұл оқиға жастардың ұлттық құндылықтарға деген сүйіспеншілігін арттырды, сондай-ақ қазақ халқының бірлігі мен тәуелсіздігі үшін күресінің басты кезеңіне айналды.

Жастардың рөлі: Желтоқсан оқиғасы жастардың саяси белсенділігінің артқан кезеңі болды. Олар өздерінің ұлттық мұраларына деген құрметті арттырып, болашаққа деген сенімділіктерін көрсетті.

Мәдениетті сақтау: Осы оқиғадан кейін қазақ халқының мәдениеті мен тілін сақтап қалу мен дамыту мәселесі күн тәртібіне қойылды. Бұл өз кезегінде қазақ мәдениетінің өркендеуіне ықпал етті.

Тәуелсіздікке ұмтылыс: Желтоқсан көтерілісі Қазақстанның тәуелсіздігіне жету жолындағы алғашқы қадамдардың бірі ретінде бағаланады. Бұл көтеріліс тәуелсіздік үшін күрестің жаршысы болды.

Тәуелсіздікке деген ұмтылыстың бастамасы ғана емес, сондай-ақ қазақ халқының рухының қайта оянғанын көрсеткен тарихи сәт болды. Қазақ жастарының ерлігі мен батылдығын, ұлттық бірлігін айқындап, келешекте Қазақстанның тәуелсіздігін алу жолындағы шешуші факторлардың бірі болды. Желтоқсан көтерілісі қазақ халқының ұлттық тәуелсіздікке жету жолындағы күресінің алғашқы қадамы болды. Бұл оқиға қазақтың мәдениеті, тілі мен дәстүрлерін сақтап қалуға деген күш-жігерді арттырып, Қазақстанның тәуелсіздігін алу жолында үлкен тарихи маңызы бар қозғалысқа айналды. 1986 жылғы көтеріліс тек бір ұрпақтың ғана емес, тұтас бір ұлттың болашаққа деген сенімін, ұлттық бірлігін нығайтқан оқиға болды. Желтоқсан оқиғасы – бұл тек тарихи ғана емес, ұлттық рух пен патриотизмнің көрінісі. Ол қазақ жастарының отаншылдық сезімін, әділеттілік пен тәуелсіздікке деген ұмтылысын айқын көрсетті. Бүгінгі Қазақстанның азаттығы мен дербестігі осы оқиғада бастау алған ұлттық рухтың арқасында жүзеге асты. Тәуелсіз ел қызметкеріне бұрынғы метрополияның көне империялық көзқарасынан қаймықпай, Желтоқсанды өз мәнінде мақтаныш ету ләзім. Бойынан құлдық сана қалдықтарын шығарып тастап, өзін және баршаны шыншыл тарихпен тәрбиелеуді мақсат еткені дұрыс. Желтоқсан тарихын оқулықтарға енгізудің, қалың жұртшылыққа барынша насихаттаудың маңызы зор. Осындай жолдармен өскелең ұрпақты отаншылдық рухта қалыптастыру, сөз жоқ, еліміздің тәуелсіздігін баянды етуге кепіл болады. Қазіргі таңда 16-17 желтоқсанды тәуелсіздік мейрамы етіп жариялады. Сондықтан 16 желтоқсанның қасіретті күн екендігін жадымызда сақтап әрі Тәуелсіздікке қол жеткізу жолындағы талпыныстардың ақталған күні екендігін сезінуіміз қажет. Бұл күні қара жамылып отыру орынсыз. Сол себепті де әрі арманға қол жеткізген күн деп шаттық ретінде атап өтіп, екінші жағынан Желтоқсан құрбандарына да тағзым ете жүруіміз керек.

Біздің арымыз да, намысымыз да, мақтанышымыз да – Желтоқсан.