Қазақ тілі пәнінен ұлттық бірыңғай тестілеуге арналған жылдық жоспар

11а-сынып

Пән мұғалімі:

20__-20__ оқу жылы

Бекітемін: Келісемін:

Мектеп директоры: ------------------- Оқу ісінің меңгерушісі:-------------

«-----» -------20__ж «-----» ----------20__ж

Қазақ тілі пәнінен ұлттық бірыңғай тестілеуге арналған жылдық жоспары

11а-сынып

Пән мұғалімі:

ҰБТ-ге дайындық курсының мақсаты:

- Оқушылардың оқу қабілетін, білім, таным ерекшелігін арттыру.

- Білімдерін тереңдету, қайталау, пысықтау.

- Өз жетістіктерін өздеріне талдатып, өзіндік бағалау әрекеттерін ұйымдастыру.

- Жаңашыл ғылым мен техниканың жетістіктерін пайдалана білу.

- Сөздік қорын, сөйлеу мәдениетін дамыту.

- Шығармашылығын, ізденісін арттыру.

- Тақырыптың ғылыми негізділігін қалыптастыру.

- Тақырып бойынша тестпен жұмыс жүргізу әрекетін жетілдіру.

- Психологиялық дайындық.

Міндеттері:

- Оқып үйренген тақырыпты меңгеріп, есте сақтау қабілетін дамыту.

- Ой-өрісін, белсенділігін, қызығушылығын, шығармашылық

ізденісін ояту.

- Тақырыпты оқытудың жаңа технологиясына негіздеп жоспарлау.

- Тақырыпқа ынта қоюға, оның мақсатын, мазмұнын, болашағын

түсініп, іс жүзіне асыра білуге дағдыландыру.

Күтілетін нәтиже:

-Оқушылар тақырыпты қайталау, пысықтау арқылы білімін

жетілдіреді.

-Тест тапсыруда психологиялық тұрғыдан өзін-өзі жан-жақты

дайындайды.

- Қиын сәттерден өзі жол тауып шығуға қалыптасады.

- Ана тілі мен әдебиетін құрметтеп, оны дамытуға үлесін қосады.

Ұлттық Бірыңғай Тестке даярлық курсының бағдарламасы.

Жылдық сағаты-102

Апталық сағаты-3

Қ/с	Өтілетін тақырыптар	Сабақ түрі	с/с	Уақыты
	1 Фонетика
1	Тіл дыбыстары. Қазақ әліпбиі	лекция	1
2	Дауысты дыбыстардың түрлері.	интеграция	1
3	Дауыссыз дыбыстардың түрлері.	семинар	1
4	Буынның түрлері	Білімді тексеру	1
5	Тасымал	лекция	1
6-8	Үндестік заңы	Ізденіс	3
9	Орфография мен орфоэпия	Семинар	1
10	Екпіннің түрлері	Лекция	1
11	тест	сынақ	1

2.Лексика

12	Сөз бен мағына	Семинар	1
13	Сөздің тура және ауыспалы мағынасы.	Сайыс	1
14	Көп мағыналы сөздер	Пікірсайыс	1
15	Омонимдер	Саяхат	1
16	Синонимдер	Семинар	1
17	Антонимдер	Білімді тексеру	1
18-19	Эвфемизм,дисфемизм	Лекция	2
20	Тұрақты тіркестер	Дебат	1
21	Мақал-мәтелдер	Пікірсайыс	1
22	Көнерген сөздер	Лекция	1
23	Диалект сөздер	лекция	1
24	Кәсіби сөздер	Семинар	1
25	Термин сөздер	Лекция	1
26	тест	сынақ

3.Сөзжасам

27	Түбір мен қосымша	Сайыс	1
28	Дара сөздер мен күрделі сөздер	Саяхат	1
29	Біріккен сөздер	Ізденіс	1
30	Қос сөздер	Лекция	1
31	Тіркесті сөздер	лекция	1
32	тест	сынақ	1
4. Морфология
33-34	Зат есім.Зат есімдердің жасалу жолдары.	Қорыту	2
35	Деректі және дерексіз зат есідер	Ізденіс	1
36	Сын есімдер	Лекция	1
37	Сын есімдердің жасалу жолдары	Лекция	1
38	Сапалық және қатыстық сын есім	Жарыс	1
39-40	Сын есімнің шырайлары.	Білімді тексеру	2
41	Сын есімдердің түрлері.	Семинар	1
42	Есімдіктердің түрлері	Ұжымдық	1
43	Етістіктің түрлері	Лекция	1
44	Сабақты және салт етістік	Ізденіс	1
45	Етістің түрлері.	Саяхат	1
46	Есімше	Лекция	1
47	Көсемше	Лекция	1
48	Тұйық етістік	Семинар	1
49	Үстеудің түрлері	Қорыту	1
50	Еліктеу сөздер	Дебат	1
51	Одағай	Қорыту	1
52	Көмекші есімдер	Семинар	1
53	Көмекші етістіктер	Лекция	1
54	Шылаудың түрлері.	саяхат	1
55	тест	сынақ	1
5.Синтаксис
56	Күрделі сөздер	Лекция	1
57	Тұрақты тіркестер	Семинар	1
58-59	Сөздердің байланысу тәсілдері	Ізденіс	2
60-61	Сөздердің байланысу түрлері	Лекция	2
62	Сөз тіркесі білдіретін синтаксистік қатынастар	Ізденіс	1
63	Сөйлемнің түрлері	Семинар	1
64	Сөйлем мүшелері	Сайыс	1
65	Бастауыш	Саяхат	1
66	Баяндауыш	Лекция	1
67-68	Толықтауыш	Семинар	2
69-70	Анықтауыш	Ізденіс	2
71-72	Пысықтауыш	Қорытынды	2
73-74	Айқындауыш мүшелер	Біліді бекіту	2
75-76	Бірыңғай мүшелер	Лекция	2
77	Оқшау сөздер	Лекция	1
78	Жай сөйлемнің түрлері	Семинар	1
79	Атаулы сөйлем	Лекция	1
80-81	Құрмалас сөйлем. Салалас құрмалас сөйлемнің түрлері	Лекция	2
82-83	Сабақтас құрмалас сөйлемнің түрлері	Ізденіс	2
84-85	Аралас құрмалас сөйлем	Ізденіс	2
86-87	Құрмалас сөйлемнің тыныс белгілері	Білімді тексеру	2
88	Төл сөз бен төлеу сөз	Лекция	1
89-90	Төл сөз бен автор сөз Тыныс белгілері	Лекция	2
91	тест	сынақ	1
6. Пунктуация
92-93	Сөйлем соңына қойылатын тыныс белгілері	Лекция	2
94-95	Сөйлемнің ішіне қойылатын тыныс белгілері	Лекция	2
96	тест	сынақ	1
7. Стилистика
97	Ауызекі сөйлеу стилі	Семинар	1
98	Көркем әдебиет стилі	Ізденіс	1
99	Публицистикалық стиль	Шығармашылық	1
100	Ресми іс қағаздар стилі	Ізденіс	1
101	Ғылыми стиль	ізденіс	1
102	тест	сынақ	1

Жоғарыда аталған сөзімнің нақты айғағы ретінде ҰБТ-ке дайындық

курсының бірнеше сабақ үлгісін ұсынамын.

Сабақтың тақырыбы: Сөздердің байланысу түрлері

Сабақтың мақсаты: Білімділік: оқушылардың сөздердің байланысу түрлері туралы алған білімдерін нығайту,бір жүйеге келтіріп қорыту,теориялық білімін бағалау.

Дамытушылық: ойын түрлері арқылы оқушылардың тапқырлық,ізденімпаздық қасиеттерін қалыптастыру,шығармашылыққа баулу,өз ойын тиянақты жеткізуге дағдыландыру.

Тәрбиелік: оқушыларды туған тілі-қазақ тілін қүрметтеуге, дамытуға, адамгершілікке, ізеттілікке, әдептілікке тәрбиелеу.

Пәнаралық байланыс: әдебиет.

Көрнекілігі: интерактивті тақта,тірек сөздер,тірек сызбалар,кесте.

Сабақтың барысы:

1.Ұйымдастыру.

2.Үйге берілген тапсырманы сұрау.

3. Жаңа сабақ.

4. Жаңа сабақ бойынша жаттығу.

5. Сабақты пысықтау.

6. Бағалау.

7. Үйге тапсырма.

Үй тапсырмасын сұрау.

1.Сұрақтар:

1.Сөздердің байланысу тәсілдері қандай?

2.Сөздердің жалғау арқылы байланысу тәсіліне он сөз тіркесін жаз(2 мин.)

1. Шылаулар арқылы байланысқан сөз тіркестерін жаз.

2. Орын тәртібі арқылы байланысқан он сөз тіркесін жаз.

3. Интонация арқылы байланысқан сөздер.

2. Көркем шығармадан жазып келген сөйлемдердегі сөздердің байланысу тәсілін талдау.Мысалы: Аймен аталас емеспіз,күнмен баталас емеспіз,бұлтпен туысқанымыз жоқ,сол күні жауған жаңбырмен жуысқанымыз жоқ.

Сөз тіркесі Байланысу тәсілі

Аймен аталас Ай+мен көмектес септік жалғауы

Күнмен баталас Күн+мен көмектес септік жалғауы

Бұлтпен туысқанымыз жоқ Туыс-қан-ымыз т.ж 1 жағы

Жаңбырмен жуысқанымыз жоқ жаңбыр+мен көмектес септік жалғауы

Сол күні жауған орын тәртібі арқылы.

Аталас емеспіз орын тәртібі арқылы

Жаңа сабақ: Сөздердің байланысу түрлері

(1) Қиыса байланысқан сөз тіркестері. қиысу	2.Матаса байланысқан сөз тіркестері. матасу	3.Меңгере байланысқан сөз тіркестері. меңгеру	4.Қабыса байланысқан сөз тіркестері. қабысу	5.Жанаса байланысқан сөз тіркестері. жанасу
Баяндауыштың бастауышпен жақ жағынан үйлесе байланысқан түрі.	Біріншісі зат есім немесе затталған сөз ілік септік жалғауында, екінші сөз тәуелдік жалғауында келу арқылы байланысу.	Барыс, табыс, жатыс, шығыс, көмектес септік жалғаулары мен септеулік шылаулар арқылы байланысқан түрі.	Орын тәртібі жағынан іргелес тұру арқылы байланысқан түрі.	Орын тәртібі жағынан іргелес тұрып та, алшақ тұрып та байланысуы.
Санжар өлеңді жақсы айтқанмен, өзін көрсете алмай жүр.	Ана тілі-бұл атаңның, анаңның тілі, туған халқыңның тілі.	Экологияны сақтайық, соған ат салысайық.	Мәліктің талдырмаш жас денесі баяғы сол арықтау қалпында.	Шақырылған қонақтар кештете келді.
Санжар көрсете алмай жүр бастауыш баяндауыш қиысу	Атаңның тілі Анаңның тілі Х алқыңның тілі Ілікжалғаулы тәуелдік сөз жалғау III Жағы матасу	Э кологияны сақтайық табыс жалғаулы етістік сөз етістікті меңгеру	Т алдырмаш денесі сын есім зат есім арықтау қалпында сын есім зат есім есімді қабысу	Кештете келді үстеу етістік жанасу

Тапсырмалар:

1 –тапсырмасы.

1.Мәтіннің мағынасын түсініп оқы.

Мәтін ішінен сөз тіркестерін жасап,байланысу түрін анықта.

Естілген сөзді ұмытпастыққа төрт түрлі себеп бар: әуелі-көкірегі байлаулы берік болмақ керек; екінші-сол нәрсені көргенде, я естігенде ғибратлану керек, көңілденіп, тұншығып, ынтамен ұғу керек. Үшінші-сол нәрсені ішінен бірнеше уақыт қайтарып ойланып, көңілге бекіту керек. Төртінші-ой кеселді нәрселерден қашық болу керек.

А. Құнанбайұлы.

Отыз бірінші сөз.

Үлгі: Естілген сөзді қабысу есімді;

2 -тапсырмасы.

1. Сөйлемді дұрыс құра.

Сөздердің байланысу түрін анықта.

а) болса, ауылында, қарияң,

тең, хатпен, қойған, жазып

б) жетпіс, де, адамға, өнер, жігіт, аз

в) інінен, сөйлесең, жылан, жылы - жылы, шығады.

2. Сөздердің байланысу түрін сызба түрінде көрсетіп түсіндір.

3-тапсырмасы

1. Бүгінгі сабақ барысы туралы ой толғау жазу.

2. Шығарма тақырыбы:

1. Адал достық.

2. Табиғат аясында.

3. Басты байлық - денсаулық.

ТАПСЫРМА: СУРЕТТЕ

Салыстыр /кубизм стратегиясы бойынша/

1

2

3

4 4

4

1. Суретте. Өз досының бейнесі.

2. Салыстыр. Сөздердің байланысу тәсілдерін салыстыр.

3. Суретте. Табиғат көрінісі.

4. Салыстыр. Сөздердің байланысу түрлерін салыстыр.

«ТОПТАУ» СТРАТЕГИЯСЫ:

интонация арқылы

шылау

арқылы

орын тәртібі арқылы

жалғау арқылы

сөздердің

байланысу

тәсілдері

Сөздердің байланысу түрлері

Жанасу

Қабысу

Меңгеру

Матасу

Қиысу

ТЕСТПЕН ЖҰМЫС

1. Матасуды табыңыз.

А. Он күн. Д. Жылы сөз.

В. Көкке қарады. Е. Қаланың іші.

С. Ұзын бойлы.

2. Есімді қабысу.

А. Қара шашты Д. Дауыстап сөйледі

В. Жоғары шықты. Е. Жақсы оқиды.

С. бырт-бырт үзді

3. Меңгеруді белгіле.

А. Жас-кәрінің тілегі Д. Ертелі - кеш дайындалды.

В. Ұлжан да күлді. Е. Бақытты болашақ.

С. Бөжейді жоқтады.

4. Қиыса байланысқан сөз тіркесі.

А. Бағдарлап қарады. Д. Бірге дайындалды.

В. Отанға оралу. Е. Сәбит дайындалды.

С. Жіп-жіңішке темір.

5. Жанасуды тап.

А. Күз аспаны. Д. Қалың кітап.

В. Үй іші. Е. Сіз барасыз.

С. асығып-үсігіп киінді.

6. Орын тәртібі арқылы байланысқан сөз тіркесі.

А. Хат арқылы жеткізді. Д. Туған жерге.

В. Ұстазымнан үйрендім. Е. Абайды оқыдым.

С. Марат-студент.

7. Жалғау арқылы байланысқан сөз тіркесі.

А. Қаз-қатар тізілді. Д. Сен үшін келдім.

В. Сіздің арқаңызда. Е. Кеңесіп пішкен тон

С. Екпінді жел.

8. Интонация арқылы байланысқан сөз тіркесі.

А. Тарс-түрс дауыс. Д. Бұл - жігіт.

В. Қып - қызыл көйлек. Е. Қара торы.

С. Оспан кіріп келді.

9. Сөздердің байланысу түрлері қанша?

А. 5 Д. 6

В. 4 Е. 2

С. 3

10. Ілік жалғаулы сөз бен тәуелдік жалғаулы сөздердің тіркесуі.

А. Матасу Д. Жанасу

В. Меңгеру Е. Қиысу

С. Қабысу

ТЕСТ ЖАУАПТАРЫН КЕСТЕГЕ МЫНАДАЙ БЕЛГІ БОЙЫНША БЕЛГІЛЕ (•)

	А	В	С	Д	Е
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10

5. Сабақты пысықтау.

6. Оқушыларды бағалау.

7. Үйге тапсырма:

Көркем шығармалардан сөйлем жазып, сөздердің

байланысу түрін ажырату.

Сабақтың тақырыбы: Құрмалас сөйлем түрлерін пысықтау

Сабақтың мақсаты: Білімділік: оқушылардың құрмалас сөйлем түрлері туралы білімін тиянақтау, пысықтау.

Дамытушылық: Топпен жұмыс жүргізу арқылы дүниетанымын, ойлау қабілетін арттыру, шығармашылық ізденісін дамыту.

Тәрбиелік: оқушыларды тілді құрметтеуге, алға қарай ұмтылушылыққа, ынтымақтастыққа баулу.

Сабақтың түрі: сайыс сабақ.

Сабақтың әдісі:интеллектуалды ойын,жаттығулар, ой тастау, топпен жұмыс.

Пән аралық байланыс: әдебиет.

Сабақтың көрнекілігі: интерактивті тақта, үлестірмелі қағаздар, «Бәйге» ойыны.

Сабақтың барысы:

1.Ұйымдастыру кезеңі

а) психологиялық дайындық

ә) сабақтың мақсатын, жоспарын, жүру барысын таныстыру.

б) оқушыларды үш топқа бөлу:

I – топ . «Салалас» тобы.

II-топ. «Сабақтас» тобы.

III-топ. «Аралас» тобы.

1. Үй тапсырмасын «Бәйге» ойыны арқылы тексеру.

20	40	10	50	30
30	50	20	40	10
50	20	40	10	30

Ұпай саны 10-50-ге дейін.

1-қатардағы - 20. Жайылма сөйлем.

40. Шартты бағынынқылы сабақтас құрмалас сөйлем деген не? Жасалу жолдары.

10. Жақты және жақсыз сөйлемді салыстыр.

50. Мезгіл бағынынқылы сабақтас сөйлем.

30. ыңғайлас салалас құрмалас сөйлем.

2-қатардағы - 30. Себеп-салдар салалас құрмалас сөйлем.

50. Қимыл - сын бағынынқылы сабақтас сөйлем

20. Толымды, толымсыз сөйлемдер.

40. Талғаулы салалас сөйлем.

10. Салалас құрмалас сөйлем.

3-қатардағы 50. Себеп бағынынқылы құрмалас сөйлем

20. Қарсылықты салалас

40. Қарсылықты бағынынқылы сабақтас сөйлем

10. Аралас құрмалас сөйлем

30. Түсіндірмелі салалас

Әр топ мұшелері өздері таңдаған сұрақтарға жауап беріп, ұпайларын алады.

Дұрыс емес жауабын келесі топ мүшесі толықтырады.

2).Қайталауға арналған жаттығулар.

«Салалас» тобына арналған үлестірмелі қағаздағы тапсырмалар: Көп нүктенің орнына жақшада берілген сөзді сабақтас құрмалас сөйлемге айналдыру керек.

1.Мақтаны көтерген нәзік қыз алаңқайлау аралықпен зыр (жүгіру, келу)..., жаңа терген мақтасын атып ұрды.

2.Бетіндегі шып-шып теріне мақтаның ұсақ ұлпалары (жабысу)..., беті де мақта сияқты болып кетіпті.

3.Түнде мылтық (атылу)..., дауысы қатты естілді.

4. Кеше кешке уақытым (болмау)..., сүйікті телехикаямды көре алмадым.

«Сабақтас» тобына берілген тапсырмалар:

Көп нүктенің орнына салалас құрмалас сөйлем болатындай

етіп толықтыр.

1.Бұрын мұрны шолақтау (болу)..., биыл біраз ұзарып қалыпты.

2.Онда талай жастар білім (алу)..., еліміздің әр жерінде еңбекке араласуда.

3. Қыз кітапты партаға (қою)..., оны оқуға кірісті.

4. Болат қарындасына сыйлық (әперу, келу)..., бірақ ақшасы жетпеді.

«Аралас» тобының тапсырмасы.

1.Абай үйге (кіру).., Әбіш конверттегі бар қағазды оқып шыққан еді.

2.Күн (шығу)..., ел тұра (бастау)..., - Нұрлан әлі жоқ.

3.Амантай Серғазыларға (ақылдасу еді)..., Жамантайдың науқасының түрі жаман (болу)... , олар ырық бере қоймады.

4.Білмегенін (білу деп)..., оқушылар ынтығар.

3. «Топтастыру» стратегиясы арқылы білімін тиянақтау

ыңғайлас

қарсылықты

түсіндірмелі

салалас

құрмалас сөйлем.

себеп- салдар

талғаулы

кезектес

қарсылықты

бағыныңқылы

шартты

бағыныңқылы

мезгіл

бағыныңқылы

сабақтас құрмалас

сөйлем

қимыл-сын

бағыныңқылы

себеп

бағыныңқылы

мақсат

бағыныңқылы

4). Тестпен жұмыс.

Интерактивті тақтада берілген тест сұрақтарымен жұмыс.

1). Шартты бағыныңқылы сабақтасты белгіле.

А. Сөз жүйесін тапқан кезде,мал иесін табады.

В .Сөз жүйесін тапса, мал иесін табар.

С. Сөз жүйесін тапты, мал иесін тапты.

2). Шартты, қарсылықты, мезгіл бағыныңқы сабақтасқа ортақ қосымшаны тап.

А. -са, -се

В. -ғалы, -гелі

С. –дықтан, -діктен

3). Талғаулы салаласқа тән қатарды көрсет.

А. Соңғысы алдыңғы сөйлемнің мазмұнын талдап түсіндіреді.

В. Жай сөйлемнің біріндегі іс,оқиға екіншісіне қарама-қарсы болады.

С. Жай сөйлемдері бір-біріне тәуелсіз,тек біреуі ғана жүзеге асады.

4). Себеп- салдар мәнді жалғаулық :

А. неге десеңіз, сондықтан, өйткені;

В. неге солай, солай, осылай;

С. біресе айтты, кейде айтпады.

5). Сабақтас пен салаласқа тән ортақ термин:

А) ыңғайлас ;

В) қарсылықты;

С) түсіндірмелі.

6). Мақсат бағыныңқы сабақтас.

А .Ойын аяқталған соң, Санжарлар үйге қайтты.

В. Жұмысын ерте бітіргендіктен,қосымша тапсырма бердім.

С. Келгендердің бәрі разы болсын деп, жан-тәні қалмай қалбалақтауда.

7). Қарсылықты бағыныңқы сабақтас.

А. Олар теңізге ерте шықты,бірақ жолы болмады.

В. Ұлберген кедей болғанымен,киім-кешегін таза ұстайтын.

С. Теңіздің суы мөп-мөлдір екен.

8). Кезектес салалас сөйлем.

А. Клубта кейде кино болады,кейде қызықты баяндамалар оқылады.

В. Түнгі кезекте болғандықтан ,шаршап та отырмын.

С. Арман өлеңді жақсы айтқанымен, өзін көрсете алмай жүр.

9). Түсіндірмелі салаласты тап.

А. Оларда пасықтық бар, - адамдық жоқ.

В. Тұманның қалыңдығы сонша - түк те көрінбейді.

С. Гұлбаршын сәлем беріп еді,- ол қырын қарап кетті.

10). Ынғайлас мәнді жалғаулық.

А. Бірақ,дегенмен;

В. Алайда, неге десеңіз;

С. да, әрі, және.

Сабақты қорытындылау. Салыстыру:

Интерактивті тақтаға қаламұшпен әр топтың

бір мүшесі өздерінің шеңберін толтырады

САЛАЛАС САБАҚТАС АРАЛАС

1.Синтаксис

2. Құрмалас сөйлем.

3. Бірнеше жай сөйлем.

4. Мағыналық қатысына қарай алты түрі бар.(араласта жоқ)

5. Жұрнақ, шылау, жалғаулықты шылаулар.

6. Тыныс белгілері.

1.Құрамында кемінде үш

жай сөйлем болады.

2.Салаласып та,

сабақтасып та байланысады.

1.Екі жай сөйлемнің біріншісі тиянақсыз, екінші жай сөйлемге бағынышты.

2.Бағыныңқы, басыңқы сыңары болады.

1. Бірінші жай сөйлемнің баяндауышы тиянақты.

2. Екі жай сөйлем тең дәрежеде байланысады.

ОҚУШЫЛАРДЫ БАҒАЛАУ

1-топ «Салалас» тобы -

2-топ «Сабақтас» тобы -

3-топ «Аралас» тобы -

Қ/с	Оқушы	Бәйге	Жаттығу	Салыстыру	Тест	Қорытынды
1.	Айтбек Қ Ағабек Ұ	30 100	10 10	- 10	7 10	47 130

ҮЙГЕ ТАПСЫРМА:

Көркем әдеби шығармалардан бірнеше

сөйлем жазып, синтаксистік талдау жүргізу.

Сабақтың тақырыбы Баяндауыш

Сабақтың мақсаты 1. Білімділік:

Оқушылардың баяндауышқа тән белгілері, жасалу жолдары, сөйлемдегі орны туралы білімін кеңейту;

2. Дамытушылық:

Сөздік қорын молайту, есте сақтау қабілетін арттыру, шапшаңдыққа, байқағыштыққа үйрету.

3.Тәрбиелік:

Алғырлық, сабырлылыққа, шығармашылыққа баулу.

Сабақтың түрі: Дәстүрлі.

Сабақтың әдісі: Түсіндіру, дәлелдеу, сұрақ жауап, тест

Сабақтың көрнекілігі: интерактивті тақта, тірек сызбалар, бағалау парағы, сызба-нұсқалар.

Сабақтың барысы:

1.Ұйымдастыру кезеңі

Оқушы назарын сабаққа аудару.

Сабақ жоспарымен таныстыру.

1-кезең

2.Үй тапсырмасы.

Сөйлем мүшелері деген не?

Сөйлемнің тұрлаулы мүшелері?

Бастауыштың сөйлемдегі орны, маңызы қандай?

Бастауышқа тән негізгі белгілер?

Басқа сөйлем мүшелерінен ерекшелігі қандай?

Бастауышсыз сөйлем бола ала ма?

Бастауыштың сұраулары

Логикалық бастауыш деген не?

Бастауыштың жасалу жолдары

Сөз таптарының бастауыш қызметінде жұмсалуы.

2-кезең

Интерактивті тақтада берілген сөйлемдерден бастауышты талдау.

Жауынгерлер ақ қар, көк мұз аязды күндер мен түндерді елемей жүріп келеді.

Жауынгерлер – көптік жалғаулы зат есім; жалпы есім.

Жақсы - ісімен жақсы

Сын есім нөлдік тұлғада заттану арқылы жасалған

Білекті бірді жығар, білімді мыңды жығар.

қатыстық сын есімдер заттық мағынаға ие болып, бастауыштың қызметінде.

3-кезең

Жаңа сабақ: Баяндауыш.

Біріншіден, баяндауыш деген не?

Бұрынғы өткен сабақтарды еске түсіріп, ережесін,сұрақтарын айтып, мысал келтіреді.

Баяндауышқа тән белгілер:

1. Баяндауыш бастауышқа бағынышты сөйлем мүшесі.

2. Баяндауыш сөйлемдегі ойды тиянақтайды.

3. Баяндауыш бастауыштың әр түрлі қасиетін көрсетеді.

а/ ісін, қимылын

ә/ жай-күйін, заттың сандық, сапасын, мөлшерін,

мекенін, мезгілін

б/ іс-әрекеттің сапасын

в/ қасиетін

г/ амалын

д/ кім екендігін, белгісі мен сапа ретін т.б.

4. Баяндауыш бастауышпен жақ, жекеше, көпше түрде үйлесуі.

5. Предикативтілік білдіруі.

6. Олар екі құрамда болады.

7. Сөйлемнің бас мүшесі болады.

Осы белгілеріне қарай ереже шығару: Демек баяндауыш дегеніміз - бастауыштың қимылын, ісін, жайын, күйін, заттық, сындық сапасын, санын, мөлшерін, мекенін, мезгілін, предикативтілік іс-әрекетті білдіріп,екі құрамда жұмсалатын,

ойды тиянақтап, бастауышқа бағынышты болып тұратын

сөйлемнің бас мүшесі.

Баяндауыштың жасалу жолдарын тірек-сызбалар арқылы түсіндіріп өту

Сөйлемнің сөйлем мүшесі болуы арқылы

Жеке дыбысты сөйлем мүшелері арқылы

-ніні,-діні қосымшасы арқылы

Тұрақты тіркестер арқылы

Негізгі сөз бен көмекші сөз

/көмекші етістік, көмекші есім, модаль сөздер, шылаулар/.

Дербес мағынасы бар сөз топтарының қатысы арқылы

Баяндауыштың

жасалу жолдары.

ТАПСЫРМАЛАР:

Тиісті баяндауышты қойып жаз.

1.Бастауыштың ісін, қимылын білдіретін баяндауышты қойып жаз.

Мен сізбен әлі . . . . . . /сөйлесемін/.

Өзен суы айнадай мөлдір боп . . . /ағады/.

2. Заттық мағынадағы баяндауыш.

Білім берген, нәр берген - . . . /мектебім/.

3. Көсемше тұлғалы баяндауыш.

Әбдірахманның қаладан келгенін естіп, үй-іші . . . . /қуанып

отыр екен/.

4. Сын есімнен жасалған баяндауыш.

Шіркін, туған жерімнің табиғаты . . . / сұлу , көркем/.

5. Сан есімнен жасалған баяндауыш.

Ұлпан биыл . . . /жетіде/.

6. Есімше тұлғалы баяндауыш.

Жұрттың айдаған малы былтырғыдан гөрі . . . /көбейген,

азайған/.

7. Есімдіктен жасалған баяндауыш.

Барым да, нарым да бір . . . /өзің/.

8. Тұйық етістігінен жасалған баяндауыш.

Менің арманым - қалай да осы мақсатыма . . . /жету/.

САБАҚТЫ ҚОРЫТЫНДЫЛАУ ВЕНН ДИАГРАММАСЫ

Сөйлемді тиянақтап, аяқтап тұрады.

Есімше, көскмше тұлғалы.

Бастауышқа бағынышты.

Жіктеледі, тәуелденеді.

Атау септігіндегілерге сұрақтары әр түрлі.

Басқа мүшелерге бағынбайды

Бастауыштың әр түрлі қасиетін білдіреді.

Бастауыш ойдың иесі.

Синтаксис.

Сөйлемнің тұрлаулы мүшелері. Басқа мүшелерімен синтаксистік байланыста болады. әр түрлі сөз таптарынан жасалады.

Бастауыш

Баяндауыш

Оқушыларды бағалау.

Үйге тапсырма:

Көркем шығармалардан сөйлемдер жазып, баяндауышты талдау.

Сабақтың тақырыбы: Үндестік заңы

Сабақтың мақсаты:

1/ Білімділік: Оқушылардың үндестік заңы туралы білімдерін кеңейту, шыңдай түсу, оның түрлерін пысықтау

2/ Дамытушылық:. Өз бетінше ойлау қабілетін, сөздік қорын, тіл байлығын, белсенділігін, қызығушылығын дамыту.

3/ Тәрбиелік: Еңбексүйгіштікке, білімділікке,бір - бірін сыйлауға тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: Жарыс сабағы.

Сабақтың әдісі: Ой қозғау, сұрақ-жауап, тест, талдау.

Сабақтың көрнекілігі: тірек сызба, кесте қағаздар,

Венн диаграммасы, интерактивті тақта.

Сабақтың барысы:

Ұйымдастыру: Психологиялық дайындық

Үй тапсырмасын сұрау.

1. /Деңгейлік тапсырмалар арқылы/

2. Оқушыларды үш топқа бөлу.

1-ші топ: Дауыстылар.

2-ші топ: Дауыссыздар.

3-ші топ: Буындар.

Әр топ өздерінің тақырыбын қорғайды.

1-кезең

1-деңгей

1/ Тіл дыбыстары деген не?

2/ Дауысты дыбыстарға тән белгілер.

3/ Дауысты дыбыстардың түрлерін ажырату, салыстыру.

2-деңгей

1/ Дауыссыз дыбыстардың түрлері.

2/ Дауысты дыбыстармен салыстыру.

3/ Дауыссыз дыбыстарға тән белгілер.

3-деңгей

1/ Буын деген не?

2/ Буынның түрлерін ажырат.

3/ Буын мен тасымал.

2-кезең

Интерактивті тақтада берілген сөздерге фонетикалық талдау. Мысалы.

Сөз	дауысты	ашық	қысаң	жуан	жіңішке	еріндік	езулік	дауыссыз	қатаң	ұяң	үнді
шегіртке	е,і	+	+		++		++	ш,г,р,т,к	+++	+	+
бақыт	а,ы	+	+	++			++	б,қ,т	++	+

ЖАҢА САБАҚ

1-кезең. Үндестік заңы.

Морфемалардың бірыңғай жуан не жіңішке буынды болып және олардың аралығындағы қатар келген дыбыстардың біріне-бірі акустика-артикуляциялық жақтан бейімделіп, үйлесіп тұруын дыбыстардың үндесуі

немесе үндестік заңы дейміз.

2. Негізі үндестік заңы мынадай болып келеді.

1. Түбірдің соңғы буыны жуан болса, оған жалғанатын қосымшалар да жуан буынды болады:

мал-шы-лық-та, ал-дыр-ыңдар, қала-лық-тар-ға, жылқы-лар-ымыз.

2.Түбірдің соңғы буыны жіңішке болса, оған жалғанатын қосымшалар да жіңішке буынды болады:

мектеп-тер-ің-ді, кел-тір-іңдер, қате-лік-тер-ді,

мұғалім-дер-ге.

3. Түбірдің соңғы дыбысы дауысты не үнді болса, оған жалғанатын қосымшалар ұяң не үндіден басталады:

бала-лар дауысты+үнді. бала-ға дауысты+ұяң

жел-ге үнді+ұяң. жел-мен үнді+үнді.

4.Түбірдің соңғы дыбысы ұяң болса, қосымша ұяңнан басталады: қаз-дар, қаз-ға, жез-ді, мұқтаж-дық.

5. Түбірдің соңғы дыбысы қатаң болса қосымша тек қатаңнан басталады: мақсат-қа, мақсат-пен, тілек-пен, тілек-ті.

ҮНДЕСТІК ЗАҢЫ

Дауыссыз

дыбыстардың

үндесуі

Дыбыс үндестігі

Дауысты дыбыстардың

үндесуі

Буын үндестігі

Қазақ тілінде дыбыстардың бір-біріне ықпалы үш түрлі болады.

Ықпалдың түрлері

Ілгерінді Кейінді Тоғыспалы

/прогрессивті/ /регрессивті/ ықпал.

ықпал ықпал

1. Ілгерінді ықпал. (прогрессивті)

А ш- са – аш – ша. ш-с = шш

Қара қой – қара ғой. а – қ = ағ.

Ж ас бала – жаспала. с – б =сп

Ілгерінді ықпал-алдыңғы дыбыстардың кейінгі дыбысты өзіне тәуелді етуі, игеруі.

2. Кейінді ықпал (регресивті)-прогрессивті ықпалға

қарама-қарсы, кейінгі дыбыстың алдыңғы дыбысты тәуелді етуі, игеруі.

Тарақ + ы – тарағы. қ – ы = ғы.

К үрек + і – күрегі. К – і = гі.

Жан + бады – жамбады. Н – б = мб

С өз - жоқ – сөж жоқ. З – ж = жж.

3. Тоғыспалы ықпал - көрші дыбыстардың ілгері-кейінді қарсы әсері. Бұл сөзбен сөздің арасында кездеседі.

1.Аман келді- Амаң - гелді. нк-ңг

2.Қан қызыл- қаң ғызыл нқ-ңғ

3.Мен келдім-мең гелдім нк-ңг

4.Дос жаран- дошшаран сж-шш

2 – кезең

Теориялық материалды бекіту жаттығулары.

Өлең шумақтарындағы сөздерді орфоэпия, айтылуы бойынша жазу.

Мысалы:

Мен қазақ қыздарына қайран қалам.

Жанары жаны жаздай жайраңдаған.

Қыз өссе елдің көркі деген сөзді.

Қапысыз қалай айтқан қайран бабам.

М ең ғазақ қыздарына қайраң ғалам.

Жанары жаны жаздай жайраңдаған.

Қ ыз өссө елдің гөркү деген сөздү.

Қапысыз қалай айтқан қайрам бабам.

3-кезең

Тестпен жұмыс

Уақыт шектеулі

1.Дыбыс үндестігінің неше түрі бар?

А.1; В.2; С.3; Д.4; Е.5;

2.Д. ү. Қазақ тілінің қай саласы қарастырады?

А.лексика. Д.синтаксис

В.фонетика Е. стилистика

С.морфология

3.Сөз аралығындағы ілгерінді ықпалды тап.

А. арыстанда бар. Д.қырық жігіттің

В. күші бар Е. жігіттің жүрегі

С. жігіттің күші

4.Кейінді ықпалды көрсет.

А.Көрікбай Д.Ашса.

В.Көк гүл Е.Ала көз

Е.Жан пейіс.

5.Дыбыс үндестіне тән термин:

А алдыңғы ықпал

В Артқы ықпал

С жанындағы ықпал

Д ілгерінді ықпал

Е шеткі ықпал

6. Кейінді ықпалы бар сөйлемді тап.

А Пияздың дәрулігі адамға ежелден – ақ мәлім.

В. Оны әр түрлі ісікке, жараға пайдаланып келіпті.

С. Пияз неге ащы?

Д. Пияздың түрлері көп.

Е. Шөлдің сөлін тартқан пияз, жанның жарасын сормақ.

7. Тоғыспалы ықпалды тап

А.бара қалды.

В. ала кел.

С.он бес

Д. күн кешті

Е. қабы

8. Жіктік жалғауы жалғанғанда өзгеріске ұшыраған сөз:

А) дәптер

В) үй

С) қатар

Д) бала

Е) қап

9. Сөйлем ішіндегі тоғыспалы ықпалды тап:

А) Еш адамды күндемегін.

В) Аттар жайылып жүр.

С) Адамзаттың ең абзал қасиеттерінің бірі – сөйлей білу.

Д) Оның ерлігіне қайран қалдық.

Е) Сол сүйікті анаң емес пе?

10. Дыбыстық өзгеріске ұшырамаған сөзді тап:

А) бүгін

В) қағаз – қалам

С) тастай

Д) бізше

Е) біз келдік

4-кезең

ВЕНН ДИАГРАММАСЫ

Ілгерінді Кейінді

1.Фонетика саласы

2.Дыбыс үндестігі

3.Дауыссыз дыбыстардың үндесуі

1. Кейінгі дыбыстың

алдыңғы дыбысқа әсер етіп,

өзіне тәуелді етуі, игеруі.

2. Прогрессивті ықпалға

қарама қарсы, регрессивті

ықпал.

1.Алдыңғы дыбысының

кейінгі дыбысты өзіне

тәуелді етуі.

2.Прогрессивті

ықпал.

5 –кезең

Сабақты қорытындылау.

Сұрақтар:

1. Үндестік заңы. Сингорманиз деген не?

2. Тіл үндестігі деген не?

3. Ерін үндестігі.

4. Дауыссыз дыбыстардың бір – біріне ықпалын қалай атаймыз?

5. Дыбыс үндестігінің түрлері.

6. Ілгерінді ықпалдың ерекшелігі.

7. Кейінді ықпал.

8. Тоғыспалы ықпал.

9. Дауысты дыбыстардың жіктелуі.

10) Дауыссыз дыбыстардың жіктелуі.

6-кезең Бағалау

Қ/С	Аты – жөні	1-кезең үй тапсырмасы	2-кезең жаттығу жұмыстары	3-кезең тест	Қорытынды	Жалпы бағасы	Үлгерімі нашар.
1	Айтбек Қ	3	4	6/3	10	3	+
2	Атақұл А	4	4	8/4	12	4
3	Әлшер А	3	4	9/5	12	4
4	Бейсенәлі А	4	5	8/4	13	4
5	Бейсенбаев Е	3	3	4/3	9	3	+
6	Ерімбетова С	5	5	10/5	15	5
7	Карбозқызы Б	4	5	9/5	14	4
8	Қожамұрат Н	3	4	7/4	11	4
9	Сәрсенбекұлы С	4	5	8/4	13	4
10	Тәңірберген Т	4	4	6/3	11	3	+
11	Омарова Д.	5	5	10/5	15	5

Үйге тапсырма.

1. 5-сыныпқа арналған оқулық пен басқа кітаптардағы үндестік заңы туралы жазылған материалдарды салыстыру.

2. Өлең шумақтарындағы дыбыстардың бір-біріне әсерін, ықпалын анықтау.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Сайрамбаев Т."Сөйлемнің тұрлаулы мүшелері" 1991 ж. 92-150б.

2. Мырзабеков С. "Қазақ тілінің дыбыс жүйесі" 1999ж.

3. "Қазақ тілі мен әдебиеті" журналы №7 2007ж.

4. Методикалық газет-журнал басылымдары.

5. Мектептегі 5-11 сыныптарға арналған оқулықтар.

6. " Мектеп " журналы 2010 № 2

7. Қазақ тілі ҰБТ-ке дайындалу тесттері.Шыныбаева А.К. 2009ж

8. Қазақ тілі. Дидактикалық материалдар.

9. "Оңтүстік ұстаздары" газеті

10. "Болашақ" газеті