Қазақстандағы діни ахуал: тұрақтылық, сын мен перспективалар

Автор: [Даркимбаев М.Н]

Қазақстан бірегей мәдени-діни мұраға ие бола отырып, конфессияаралық қатынастарда тұрақтылықты көрсетуді жалғастыруда. Шығыс пен Батыстың көпұлтты халықпен және бай рухани дәстүрлермен түйіскен жерінде республика мемлекет пен діни институттардың өзара іс-қимылының өзіндік моделін жасады.

Дін істері комитетінің мәліметтері бойынша, елде 18-ден астам конфессияны білдіретін 3,500-ден астам діни бірлестіктер тіркелген. Негізгі бағыттар-сунниттік ханафи мазхабының исламы және Орыс Православие Шіркеуінің құрамындағы православиелік христиандық. Католиктік, протестанттық, еврей және буддистік қауымдастықтар да белсенді жұмыс істейді.

Философия ғылымдарының докторы, дінтанушы Айгүл Мұқашева атап өткендей:

"Қазақстан конфессиялық бейтараптық, ар-ождан бостандығын құрметтеу және қандай да бір діннің үстемдігіне жол бермеу бағытын ұстануды жалғастыруда. Бұл біздің мемлекеттік модельдің маңызды ерекшелігі".

Философия ғылымдарының кандидаты Әли Сайлауұлының айтуынша, сын қатарында жастар арасында, әсіресе белсенді цифрландыру және шетелдік уағызшылардың ықпалы жағдайында діни сезімталдықтың артуы бар: "Біз жас қазақстандықтардың сындарлыдан радикалдыға дейінгі діни ақпараттың орасан зор тасқынына тап болғанын көріп отырмыз. Оларда әрқашан сыни тұрғыдан ойлауға арналған құралдар бола бермейді. Мұнда профилактикалық жұмыс пен білім қажет".

«Әли Сайлауұлы Қазақстандағы діни ахуал жалпы тұрақты, бірақ әсіресе жастар арасында назар аударуды талап етеді деп санайды. Ол дәстүрлі емес діни ағымдардың өсуі дінмен емес, әлеуметтік-экономикалық жағдайлармен байланысты екенін атап өтті. Қоғамның дәстүрлі құндылықтары мен бірлігіне нұқсан келтіретін радикалды идеологиялардың жолын кесу керек. Ол заңнаманы модернизациялау идеясын қолдайды, бірақ шамадан тыс қатаңдатудан сақтандырады. Діни сенім бостандығы мен қоғамды қорғау арасындағы тепе-теңдікті сақтау қажет. Мемлекет діни саланы азаматтық қоғаммен және рухани көшбасшылармен ынтымақтастықта реттеуге тиіс. Оның айтуынша, Қазақстан түрлі тәсілдердің элементтерін біріктіре отырып, зайырлылықтың аралас моделін қолданады және конфессияаралық бейбітшілікті сақтау үшін зайырлы мемлекет болып қалуы тиіс. Ол сондай-ақ ұлттық мәдениет пен дәстүрлі киімдерді танымал ету, жабық діни киімге балама ретінде, жеке тұлғаны нығайтады және бөтен идеологияларға қарсы тұрады деп санайды. Ұлтты шоғырландыру үшін конфессияаралық диалог, дәстүрлі діндерді қолдау, жастармен жұмыс істеу және өмір сүру деңгейін жақсарту маңызды.»

Осыған байланысты дінтану ағартушылығын дамыту, гуманизм, құқық және ұлттық дәстүрлер контекстінде дінді түсіндіре алатын оқытушыларды, имамдар мен діни қызметкерлерді даярлау маңызды міндет болып қала береді.

Мемлекет мемлекеттің зайырлы сипатын нығайту бойынша жүйелі жұмыс жүргізуде. Бұған мыналар кіреді:

діни бірлестіктер қызметінің мониторингі,

деструктивті ағымдарға тыйым салу,

экстремизм мен радикалдануға қарсы тұру.

Сондай-ақ, Дінтану сараптамасын дамытудың халықаралық орталығына ерекше назар аударылады, оның негізінде ғылыми ұсынымдар әзірленеді және діни әдебиеттерге сараптама жүргізіледі.

Тарих ғылымдарының докторы Қуаныш Жұмабеков:

"Біз конфессияаралық бейбітшілікті сақтап қана қоймай, қазақстандықтардың бірегейлігін қалыптастырудағы діннің рөлін тереңірек түсіну қажет болатын кезеңге жеттік. Бұл академия, діни қызметкерлер мен қоғам арасында нәзік жұмысты қажет етеді".

Қазақстандағы діни ахуал жалпы тұрақты болып қала береді. Алайда, жаңа сын-қатерлер, соның ішінде Цифрлық арабизация, сыртқы идеологиялық ықпал және жастар мәдениетіндегі өзгерістер үнемі талдауды және тәсілдерді түзетуді қажет етеді. Одан әрі үйлесімділіктің кілті бейбітшілікке, төзімділікке және құрметке негізделген рухани дәстүрлерді ашық диалог, ағарту және қолдау болып қала береді.