Қазақстанды экономикалық қайта құрудың жасампаздық
кезеңі әлеуметтік даму мен этнодемографиялық
үдерістер.
Қазақстан
Республикасының
Конституциясы — Қазақстан
Республикасының Ата Заңы.
Ағымдағы Конституция 1995 жылы 30 тамыз күні
жалпыхалықтық Референдум негізінде қабылданды
және 5 қыркүйек күні өз күшіне енді. Конституция 9
тараудан, 98 баптан
тұрады.
Конституция
мемлекеттік құрылыстың құқықтық негізін қалыптастырушы құжат болып
табылады. Ол мемлекеттілік тетік, қоғамдық, саяси институттар
ретінде қызметтің негізі боларлық принциптерін орнықтырды, адам мен
азаматтың конституциялық мәртебесін белгіледі, экономикалық
құрылыстың негіздерін айқындады. Бұл тәуелсіз Қазақстанның
қабылдаған екінші конституциясы. Алдыңғы
конституция 1993 жылы 28 қаңтардақабылданған
болатын.
Қазақ
АКСР
Конституциясы 1926
жыл
Алғашқы
Қазақстан Конституциясы 1926 жылы 18 ақпанда КСРО құрылғаннан кейін
1925 жылғы РСФСР Конституциясы ескеріле отырып, ҚазАКСР Орталық
Атқару Комитетінің қауылысымен түпкілікті редакцияда қабылданды,
өйткені бұл кезде Қазақстан РСФСР-дың бір бөлігі еді. Бұл Негізгі
заң басқару нысанын, мемлекеттік құрылысты, саяси режимді,
мемлекеттік билік органдарының құрылымын, атқарушы-өкім беруші
органдарын бекітті. Сайлау құқығының, бюджеттік құқықтың негізгі
бастаулары белгіленді. Осы Конституцияға сәйкес Қазақстан РСФСР
құрамындағы толық құқықты республика болып
танылды.
Қазақтардың
Дүниежүзілік
құрылтайы — Дүниежүзі
қазақтарының
қауымдастығының ең жоғарғы
органы.
Дүние
Жүзі
Қазақтарының
Құрылтайы - Алматы
қаласында 1992 жылы 28 қыркүйек пен 4 қазан
аралығында дүние жүзі қазақтары өкілдерінің қатысуымен өткен
құрылтай. Құрылтай қарсаңында қазақ ұлтының саны 10 млн. 537 мыңға
жеткен. Дүние Жүзі Қазақтарының Құрылтайына ТМД елдерінен 350 адам
және көптеген шет елдерден делегаттар қатынасты. Құрылтайға
қатысушылар Түркістан, Жезқазған, Ұлытау сияқты еліміздің ежелгі саяси-әлеум.,
мәдени орталықтарында болып, ата жұртымен қауышты. Құрылтай жұмысын
200-ден астам журналистер, 50-ден аса
телерадиокомпаниялар насихаттауға ат салысты. Дүние Жүзі Қазақтарының
Құрылтайына қатысушылар Қазақстан халқына және дүние жүзінің басқа
да халықтарына, мемлекеттеріне, олардың үкіметтеріне Үндеу қабылдады.
Құрылтай күндері “Қазақтар:
кеше, бүгін
және ертең” деген тақырыпта
ғылыми конференция болып өтті. Конференцияда Қазақстан
Республикасының Президенті Н.Назарбаев “Құшағымыз
бауырларға
айқара
ашық” деген тақырыпта баяндама жасады. Қазақ
халқының тағдыры, ата-баба мұрасы, тілі, бүкіл дүние жүзіндегі
қазақтарды біртұтас ұлттық мемлекетінебіріктірудің құқықтық негіздері, т.б.
мәселелер жөнінде баяндамалар тыңдалды. Конференцияда Дүние жүзі
қазақтарының қауымдастығы құрылып, оның төрағасы болып Н.Назарбаев
сайланды. Бұл орталыққа ұлт өмірін жан-жақты зерттеп, қазақтардың
әлеуметтік-экономика, мәдени, рухани тыныс-тіршілігіндегі
мәселелерді шешу міндеттері жүктелді. Құрылтай
шет елдежүрген қазақтарға олардың артында арқа
сүйер іргелі елі барын
танытты.
1992 жылы Қазақтардың 1-нші Дүниежүзілік
құрылтайы Алматыда өткізілді.
Құрылтайға
алыс және жақын шет мемлекеттерден, соның
ішінде Түркия, Германия, Франция, Норвегия, Моңғолия, Қытай, Аустрияжәне басқа 33 елдерден 800-ден астам өкіл
қатысты.
Құрылтай күн тәртібіндегі
(Дүниежүзі
қазақтарының
қауымдастығын құру, оның жарғысын қабылдау, басшы
органдарын сайлау мәселелерді)
талқылады.
Қазақстан
Республикасының
ПрезидентіНұрсұлтан
Назарбаевты Дүниежүзі қазақтары қауымдастығының
төрағасы етіп сайлау туралы ұсыныс бірауыздан
қабылданды. Қазақстан
жазушылар
одағы басқармасының бірінші
хатшысы Қалдарбек
Найманбаев төрағаның бірінші орынбасары болып
сайланды. Дүниежүзі қазақтары қауымдастығының басшылығын құрылтайға
қатысушылар мына құрамда толық
қолдады:
-
Нұрсұлтан
Назарбаев — Төралқа төрағасы.
-
Қалдарбек
Найманбаев — Төрағаның бірінші орынбасары.
-
Дәлелхан
Жаналтай (Түркия), Мырзатай
Жолдасбеков, Алтынбек
Сәрсенбаев — Төралқа мүшелері.
-
Құрылтай таңбасының авторы - суретші Бейсен Серікбай
-
2002 жылы келесі, 2-нші
құрылтай Түркістандаөтті.
-
Құрылтайға алыс және жақын 32 шет мемлекеттерден
400-ден астам өкіл
қатысты.
-
Дүниежүзі
Қазақтарының Құрылтайы ІІ-ші рет, 2002 жылдың күзінде Түркістан
қаласында өткен құрылтайда тарихи отанына оралуды аңсап жүрген
қандастарымыздың қатарының толығуы жайында сөз болды. Түркістан
көптеген тарихи кезеңдерді басынан өткерген қала болғаннан кейін
әдейі таңдалса керек, оның алдында Түркістан қаласының 1500 жылдығы
аталған. Құрылтайға алыс және жақын 32 шет мемлекеттерден 400-ден
астам өкіл қатысты. Бұл құрылтайда оралмандардың елге оралу
мәселесі қаралып, көші-қон квотасының мөлшерін ұлғайту жоспары
қарастырылды. 2003 жылы 5 мың отбасы, 2004 жылы 10 мың отбасы, 2005
жылы 15 мың отбасы елге көшіп келді, жылына 50-60 мың оралман
оралады. 1992 жылғы 14 желтоқсанда Алматыда Қазақстан халықтарының
тұңғыш форумы өткізілді. Форумда негізінен мынандай мәселелер
қаралды: 1. Жаңа көзқарас тұрғысынан интернационализм мен тату
көршілік қатынас жағдайлары талқыланды. 2. Президенттің Бейбітшілік
пен рухани татулық сыйлығы алғаш рет академик М. Сүлейменовке,
халық жазушысы Д. Снегинге, жазушы, аудармашы Г. Бельгерге
тапсырылды. 1993 жылы 17 желтоқсанда Қазақтардың дүниежүзілік
қауымдастығының тұсау кесер салтанаты болды. Сол жылдың өзінде-ақ
Қазақстанға Монғолиядан, Түркиядан, Ираннан және ТМД елдерінен 7,5
мың қазақ отбасы көшіп
келді.
-
2005 жылы 27-28 қыркүйекте Қазақтардың
3-нші Дүниежүзілік құрылтайы Астанада өткізілді.
-
Құрылтайға
алыс және жақын 32 шет мемлекеттерден, соның
ішінде Ресейден, Қытайдан, Аустриядан, Чехиядан, Норвегиядан, Италиядан, Сингапурдан, Мысырдан, 300-ден аса өкіл,
сондай-ақ Қазақстанның барлық облыстары
мен Алматы және Астанақалаларынан 200-ден астам өкіл
қатысты.
-
Құрылтайда
шетелде тұратын қазақ
шетжұртыөкілдерін
Қазақстанның жоғарғы
оқу орындарында оқыту үшін жағдай жасау, сондай-ақ
тарихи отанына инвестициялар орналастыру мүмкіндіктері секілді
мәселелер талқыланды.
-
Бизнес
байланысын нығайту, қазақ шетжұрты
республиканың экономикасы туралы толығырақ ақпарат алуына ықпал
ету, кәсіпкерліктің даму жағдайы, мемлекет пен
бизнес-қоғамдастықтардың өзара қарым-қатынас секілді мәселелер
қаралды.
-
Дүниежүзі
қазақтарының
қауымдастығы —
Республикалық мәртебесі бар халықаралық үкіметтік емес ұйым. Ол
1992 жылы 29 қыркүйекте Алматы қаласында тұңғыш рет өткен Дүниежүзі
қазақтарының құрылтайында
құрылды. Құрылтайға әлемнің 33 елінен 800-ден астам делегат
қатысты. Қауымдастық президиумының төрағасы
— Қазақстан
Республикасының Президенті Нұрсұлтан
Назарбаев, төрағаның бірінші орынбасары —
жазушы Қалдарбек
Найманбаев болып
бекітілді. Әділет министрлігінің алғаш рет 1992 жылғы 2
қарашада, одан соң 1997 жылғы 16 сәуірде қайта тіркеуінен
өткен.
-
Қауымдастықтың негізгі міндеті — шетелдерде
тұратын қазақтармен мәдени-рухани, оқу-білім және
іскерлік бизнес саласында байланыс
жасау.
-
Қауымдастық дүниеге келген уақыттан бері өз
Жарғысында белгіленіп бекітілген міндеттер аясында жұмыс істейді.
Ешқандай саяси мақсат көздемейді. Өзге мемлекеттердің ішкі ісіне
араласпайды. Күнделікті жұмысында Қазақстан Республикасының
шетелдермен мәдени-рухани, оқу-білім және экономикалық салада
жасалған келісімшарттарды, басқа да халықаралық құжаттар мен
актілерді басшылыққа
алады.
-
Сыртта
жүрген қандастарымыздың күнделікті тыныс-тіршілігінің барлық
салаларына қатысты ірілі-ұсақты мәселел