Қазақстан тарихы: Уақыт пен оқиғалар шежіресі (6 сынып)

Қазақстан тарихын оқыту — жас ұрпақтың ұлттық сана-сезімін қалыптастырудың, тарихи ойлау қабілетін дамытудың маңызды тетігі. Әсіресе 6-сынып оқушылары үшін тарихты жүйелі түрде түсіндіру олардың дүниетанымының қалыптасуына, Отанға деген сүйіспеншілігінің артуына ықпал етеді. Осы тұрғыдан алғанда, «Қазақстан тарихы: Уақыт пен оқиғалар шежіресі» тақырыбы ерекше мәнге ие.

6-сынып бағдарламасы бойынша оқушылар ежелгі заманнан бастап ортағасырлық мемлекеттердің құрылу кезеңіне дейінгі тарихи оқиғалармен танысады. Бұл кезеңдердегі оқиғаларды дұрыс түсіну үшін уақыт ағымын, оқиғалардың бірізділігін және олардың арасындағы себеп-салдарлық байланыстарды терең ұғындыру қажет.
"Уақыт пен оқиғалар шежіресі" деген ұғым арқылы оқушылар тек хронологияны жаттап қана қоймай, әрбір тарихи кезеңнің маңызын, оның халықтың тағдырына әсерін ұғынуға үйренеді.

6-сыныпта ежелгі сақ, ғұн, үйсін, қаңлы тайпалық одақтарының тарихы оқытылады. Әр кезеңнің ерекшелігін түсіндіру барысында оқушыларға тарихи даталар мен оқиғалардың арасындағы байланыс көрсетіледі. Мысалы, сақтардың тәуелсіздік үшін күресі, ғұн мемлекетінің құрылуы, үйсіндердің әлеуметтік құрылымы сияқты тақырыптар уақыттың ағымына сәйкес түсіндіріледі. Бұл оқушылардың тарихи ойлау дағдыларын қалыптастырады.

Оқу бағдарламасы бойынша әрбір тарихи оқиға белгілі бір уақытқа байланысты қарастырылады:

• Сақтардың Томирис патшайымы дәуіріндегі ерліктері (б.з.д. VI ғасыр);

• Ғұндардың Мөде қаған кезіндегі қуатты мемлекет құруы (б.з.д. III ғасыр);

• Үйсіндердің Батыс Жетісу аймағында мемлекет құруы (б.з.д. II ғасыр);

• Қаңлы мемлекетінің дамуы (б.з.д. II – б.з. V ғғ.).

Оқушыларға әр тарихи үдерістің өз заманының ерекшелігіне сай өрбігенін түсіндіру арқылы олардың уақытқа деген көзқарасы қалыптасады. Уақыт пен оқиға шежіресін дұрыс меңгеру – тарихты механикалық түрде есте сақтаудан гөрі, оның ішкі логикасын түсініп, тарихи процестердің даму заңдылықтарын ұғуға жол ашады.

Сонымен қатар 6-сыныптың оқу бағдарламасында тарихи деректермен жұмыс жасауға ерекше мән беріледі. Оқушылар ежелгі заманнан қалған жазбалармен, археологиялық олжалармен танысады. Бұл деректерді уақытпен байланыстырып, олардың тарихи құндылығын ашып көрсету — мұғалімнің басты міндеттерінің бірі.

Әдістемелік тұрғыдан алғанда, уақыт пен оқиғалар шежіресін оқыту кезінде түрлі кестелер, таймлайндар, интерактивті карталар қолдану өте тиімді. Мұндай тәсілдер оқушылардың материалды жақсы қабылдауына, тарихи оқиғаларды көз алдына елестете алуына көмектеседі.

Қорыта айтқанда, «Қазақстан тарихы: Уақыт пен оқиғалар шежіресі» тақырыбы 6-сынып оқушылары үшін тарихты жүйелі, терең әрі мазмұнды түрде түсіндірудің негізі болып табылады. Әр оқушы тарих сабағынан алған білімін уақытпен және нақты оқиғалармен байланыстырып үйренсе, оның тарихи санасы қалыптасып, өз елінің өткеніне деген құрметі арта түседі.
Сондықтан тарих пәні мұғалімдері бұл тақырыпты оқытуда уақыт пен оқиғалар арасындағы байланысты ашуға ерекше назар аударуы тиіс.