Бөлім

3.5

Педагогтың аты-жөні

Алиева Гулшат Нурмановна

Күні

26.01.2021 жыл

Сынып

Қатысушылар саны

Қатыспағандар саны

Сабақтың тақырыбы

Қазақстанның ірі физикалық-географиялық аудандары Қазақтың табиғи хоронимдері (физикалық-географиялық аудандардың атауы)

Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары (оқу бағдарламасына сілтеме)

9.3.5.1 Қазақстанның ірі табиғи кешендерін жоспар бойынша сипаттайды

9.3.5.2 қазақтың табиғи хоронимдерін жіктеп, мағынасын түсіндіріп, транслитерациясын үш тілде ұсынады

Сабақтың мақсаты

Физикалық –географиялық аудандастыру деген терминмен танысып, Қазақстанның физикалық- географиялық аумақтарын атайды және картадан көрсетеді.Табиғи хронимдерін жіктеп мағынасын түсіндіріп транслитерациясын үш тілде ұсынады

Физикалық –географиялық аймақтардың бөліну белгілерін анықтайды

Берілген сипаттамамен Қазақстанның физикалық картасы бойынша физикалық- географиялық аумақты анықтайды

Бағалау критерииі

- Физикалық географиялық аудандастыру терминін анықтайды

-Оқулық материалдарын пайдаланып, физикалық география аудандарын жіктеп, оларға түсінік бере отырып талдай алады.

-Қазақстанның ірі табиғи хоронимдерін атап үш тілде атай алады

-Қазақстанның физикалық географиялық аудандарын карта арқылы көрсете алады.

Құндылықтарға баулу

Шығармашылық және сын тұрғысынан ойлау, өмір бойы оқуға дайын болу

Сабақтың кезеңі/ уақыты

Мұғалімнің әрекеті

Оқушының әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Басы

Амандасу түгендеу,психологиялық жағымды ахуал қалыптастыру.

- Оқушылар бүгінгі сабаққа жақсы көңіл –күймен келсеңіздер оң қолдарыңызды көтереміз

-Сабаққа жақсы дайындалып келсеңіздер сол қолымызды көтереміз

-География сабағын ұнататындар қолын шапалақтасын

«Суреттер »әдісі арқылы топқа бөлу, топ ережесімен таныстыру

Үй тапсырмасы:

• 1.Өркениеттің техносфералық даму жолының бастауы ..... тұр.

• 2.Ноосфера- ...

• 3.Ноосфера түсінігі мен терминінің пайда болуы .... есімдерімен байланысты.

• 4.Ноосфера терминін ғылымға енгізген ...

5. Биосфераның ноосфера сатысына өту жағдайларын белгілеген ...

« Шындық , жалған» әдісі

Өткен білімдері бойына сұрақтарға жауап береді

Қол шапалақ

Мұғалім мадақтауы

дидактикалық материалдар.

Интерактивті тақ

Ортасы

Географиялық нысандарды зоналық, азоналық нысандарға бөлеміз.

Тұран,орманды дала, Сарыарқа,шөл,Орал,Батыс-Сібір,дала,Шығыс Еуропа жазығы,Орталық Азия таулары,шөлейт.

Д

Дала,шөл,орманды дала,шөлейт

Тұран,Сарыарқа,Орал, Батыс-Сібір,Шығыс Еуропа жазығы,Орталық Азия таулары.

• Оқушылар өткен білімдерін еске түсіреді

• Географиялық нысандардан зоналық нысандарды бөле алады

• Географиялық нысандардан азоналық нысандарды бөле алады

Қ.Б. мұғалім мадақтауы

Физикалық-географиялық аудандау — жер бетін аумақтық саралау жүйесі. Ф.г.а. табиғат аумақтарының бір-біріне тәуелділігіне негізделеді..

Физикалық - географиялық аудандастыру - ландшафтарды жүйелеудегі әдістердің бірі, ландшафтардан неғұрлым жоғары дәрежедегі ірілендірілген аумақтық жүйелерге өтуге саяды (

Географиялық ландшафт - геожүйе түрлерінің бірі. Барлық негізгі құрамбөліктері: бедер, климат, су, топырақ, өсімдіктер мен жануарлар дүниесі өзара күрделі әрекетте және өзара шарттылықта болып, біртұтас үздіксіз жүйе құрайтын табиғи географиялық кешен.

Физикалық-географиялық аудандастыру – өзіне тән табиғат ерекшелігі, ішкі бірлестігі қалыптасқан жер беті аумақтарының жекелеген жүйесі. Физикалық-географиялық аудандастыру - табиғат кешендерін зерттеп анықтап бір-біріне ұқсас жер бетін жеке аумақтарға бөлудің жүйесі. Физикалық-географиялық аудандастыру: физикалық-географиялық аймақтарды, зонаны, облысты, провинцияны, ауданды зерттейді. Физикалық-географиялық аудандастырудың негізін XIX ғасырдың екінші жартысында алғашқылардың бірі болып В.В.Докучаев қалады. Өткен ғасырдың басында неміс, ағылшын, американдық ғалымдар кеңінен қолдана бастады. Көптеген географ ғалымдардың пайымдауынша физикалық-географиялық аудандардың нақты белгіленген шекарасы болуы тиіс деп есептейді. Олардың шекарасы көбінесе сол аймақтың қалыптасу тарихымен байланысты. Мысалға: Солтүстік Қазақ жазығы мен Сарыарқа. Екеуінің қалыптасу тарихы бір-біріне ұқсамайды. Солтүстік Қазақ жазығы эпигерциндік тақтаның үстінде қалыптасқан біршама тегіс жазық. Сарыарқа болса каледон және герцин қатпарлығының әсерінен пайда болған аласа таулы жазық аймақ. Сарыарқаның негізгі бөлігі жазық болғанымен ол бұрынғы биік таулардың сыртқы күштердің әсерінен үгіліп мүжілген тау жыныстарынан пайда болған. Сондықтан да Солтүстік Қазақ жазығының жер бедерінен айырмашылық жасайды. Сондықтан да бұндай екі үлкен физикалық географиялық аймақтың шекарасын шығу тегіне қарай отырып ажыратамыз. Алайда олардың түйіскен жеріндегі жер бедерінде үлкен айырмашылық болмауы мүмкін. Себебі жер бедерін қалыптастырушы процестер бірдей болғандықтан бір-біріне ұқсас болады. Аймақтардың жер бетіндегі өзгерістері атмосфера циркуляциясына, ылғал айналымына, химиялық элементтердің миграциясына, антропогендік іс әрекеттерге байланысты. Физикалық-географиялық аудандастырудың бірнеше әдістері бар. Мысалы:

Зоналық;

Азоналық;

Азоналық-зоналық;

Генетикалық;

Кешенді.

Бергтің айтуынша аудандастыруда ландшафтты негізге ала отырып, аудандастыру қажет деп зоналық әдісі қолданды. Азоналық аудандастырылуда рельеф геологиялық құрылысы тау жыныстарының петрографиясы ескеріледі. Генетикалық әдіс. Бұл әдістің негізі бойынша сол жердің геологиялық тарихы, бұрынғы табиғаты мен қазіргі табиғатының айырмашылығы ескеріледі. Кешенді әдіс. Соңғы кездердегі аудандастырудың ең бір жетілген түрі. Бұл әдістің негізін салушылардың бірі академик А.Н.Григорьев. Бұл әдісте жоғарыдағы аталған әдістердің барлығы бірдей қолданылады. Григорьевтің ойынша бойлықтарда, ендіктерде, таулар мен жазықтарда жыл мезгілдеріне байланысты табиғи процестер өзгеріп отырады. Сондықтан да аудандастыру үшін табиғат құбылыстарының бір-екі заңдылығымен шектелуге болмайды. Ол үшін жан-жақты зерттеуді қажет деп тауып, кешенді әдіс ұсынды. Кейінгі кездегі ғалымдар осы әдістің негізінде Қазақстанды және жеке аймақтарын аудандастыра бастады. Аймақтар өз кезегінде жазық жерлерде зонаға, таулы жерлерде облыстарға бөлінген. Зона немесе облыстар өз кезегінде провинцияларға бөлініп кетеді. Қазақстанды физикалық-географиялық аудандарға бөлген көптеген ғалымдар бар. Аймақ, зона деңгейінде өзгерістер жоқ. Алайда провинцияларға бөлу барысында алшақтық жоғары

Шығыс Еуропа жазығы;

Тұран жазығы;

Солтүстік Қазақ жазығы;

Сарыарқа;

Орал;

Алтай;

Сауыр-Тарбағатай;

Жетісу Алатауы;

Тянь-Шань.

Жаңа сабақ бойынша тапсырмалар:

«Сәйкестендіру» әдісі

а) Қазақстанда 9 физикалық- географиялықаудан бар. Картада берілген сандарды физикалық- географиялық аудан атауларымен сәйкестендіріңіз.

Бағалау дискрипторы:

-Картада берілген сандарды физикалық- географиялық аудан атауларымен сәйкестендіреді.

-Карта бойынша аудандастырудың қандай тәсілдері қолданылғанына түсінік береді.

Қ.Б. «Бас бармақ әдісі» арқыры бағалайды

« Мені таны » ойыны

Бағалау дискрипторы:

-Ірі табиғи нысандарды анықтайды

- Мағынасын танып, түсінеді

-Табиғи нысан атын латынша криллицамен жазады, оқиды

-Табиғи нысан атын орысша, ағылшынша оқи алады

Қ.Б. Қ.Қ.Қ әдісі

.

Слайдта көрсетілген ресурстарды талқылайды

Слайд рерурысы арқылы сабақты түсінеді

Атылас картамен жұмыс жүргізеді

Оқулық материалдарын пайдаланып, тапсырма орындайды