«Тұран» университеті

Орындаған: Дуйсенби Нурай

Журналистика мамандығының 1 курс студенті

ҚАЗІРГІ ЖУРНАЛИСТИКАДАҒЫ ЗЕРТТЕУ ӘДІСТЕРІ МЕН АҚПАРАТ

ЖИНАУ ЖОЛДАРЫ

Аңдатпа: Қазіргі журналистика цифрландыру мен ақпарат көлемінің ұлғаюы нәтижесінде үлкен өзгерістерге ұшырауда. Осыған байланысты журналистика саласындағы зерттеу әдістері де жаңа жағдайларға бейімделіп, й эволюциядан өтті. Қазіргі уақытта журналистер мен зерттеушілер үлкен деректерді талдау, автоматтандырылған жүйелер, жасанды интеллект және машиналық оқыту сияқты әдістерді жиі қолдануда. Бұл әдістер ақпаратты әртүрлі көздерден, соның ішінде әлеуметтік желілерден, интернет алаңдарынан және деректер базасынан тиімді жинап, өңдеуге мүмкіндік береді. Дегенмен, жаңа технологиялардың енгізілуіне қарамастан, дәстүрлі ақпарат жинау әдістері, мысалы сұхбаттар, сауалнамалар және бақылау, журналистердің практикасына әлі де маңызды құралдар болып табылады. Олар цифрлық құралдар арқылы әрдайым қол жетімді бола бермейтін сапалы мәліметтер алуға мүмкіндік береді. Қазіргі журналистикадағы маңызды аспектілердің бірі — ақпаратты этикалық тұрғыдан пайдалану, әсіресе деректермен манипуляциялау және фактіні бұрмалау жағдайында. Цифрлық дәуірде медиаға деген сенім мәселесі басты орынға шықты, бұл журналистерден ақпаратты жинау және ұсыну әдістерінің ашықтығын талап етеді. Сонымен қатар, қазіргі кезде контентті талдау және аудиторияның қабылдауына зерттеу жүргізудің маңызы артып келеді. Мақаланың мақсаты — журналистикадағы ақпарат жинаудың қазіргі әдістерін зерттеу, олардың эволюциясын және медиа контентінің сапасына әсерін талдау. Мақалада журналистік практикада белсенді түрде қолданылатын дәстүрлі және жаңа зерттеу әдістері қарастырылады. Әрі осы әдістермен жұмыс істеу кезінде туындайтын этикалық мәселелер мен жаңа технологиялардың медиа контентін қабылдауға және жасауға әсері ерекше назарға алынады.

Түйін сөздер: журналистика, сандық құралдар, жасанды интеллект, машиналық оқыту, медиа этикасы, сұхбат, бақылау, медиа контенті.

Аннотация: Современная журналистика переживает значительные изменения в результате цифровизации медиа и роста объемов информации. В связи с этим исследовательские методы в области журналистики также претерпели эволюцию, адаптируясь к новым условиям. Современные журналисты и исследователи все чаще используют методы, связанные с анализом больших данных, автоматизированными системами, искусственным интеллектом и машинным обучением. Эти методы позволяют эффективно собирать, обрабатывать и анализировать информацию из различных источников, включая социальные сети, интернет-платформы и базы данных. Однако, несмотря на внедрение новых технологий, традиционные методы сбора информации, такие как интервью, опросы и наблюдения, по-прежнему остаются важными инструментами в практике журналистов. Они позволяют получать качественные данные, которые не всегда доступны через цифровые инструменты. Важным аспектом современной журналистики является этичность использования информации, особенно в условиях манипуляций с данными и фальсификации фактов. В условиях цифровой эпохи вопрос доверия к медиа становится центральным, что требует от журналистов применения прозрачных методов сбора и представления информации. Кроме того, в современных условиях наблюдается рост значимости анализа контента и исследовательских подходов к восприятию аудитории. Цель статьи — исследовать текущие методы и подходы к сбору информации в журналистике, проанализировать их эволюцию и влияние на качество медиа-контента. В статье рассматриваются как традиционные, так и новые исследовательские методики, которые активно применяются в журналистской практике. Особое внимание уделяется этическим аспектам работы с данными и влиянию новых технологий на восприятие и создание медиа-контента.

Ключевые слова: журналистика, цифровые инструменты, искусственный интеллект, машинное обучение, медиа-этика, интервью, наблюдение, медиа-контент.

Annotation: Modern journalism is undergoing significant transformations due to the digitalization of media and the increasing volume of information. As a result, research methods in journalism have evolved to adapt to new conditions. Today, journalists and researchers are increasingly relying on methods related to big data analysis, automated systems, artificial intelligence, and machine learning. These methods allow for effective collection, processing, and analysis of information from a variety of sources, including social media, online platforms, and databases. However, despite the implementation of new technologies, traditional methods of information gathering, such as interviews, surveys, and observations, remain essential tools in journalistic practice. They provide qualitative data that is not always accessible through digital tools. An important aspect of modern journalism is the ethical use of information, especially in the context of data manipulation and fact distortion. In the digital age, the issue of media trust has become central, requiring journalists to employ transparent methods of gathering and presenting information. Additionally, there is a growing importance in content analysis and research approaches to audience perception. The purpose of this article is to explore the current methods of information gathering in journalism, analyze their evolution, and examine their impact on the quality of media content. Both traditional and new research methods actively used in journalistic practice are discussed in the article. Special attention is paid to the ethical aspects of working with data and the impact of new technologies on the creation and perception of media content.

Keywords: journalism, digital tools, artificial intelligence, machine learning, media ethics, interviews, observations, media content.

Кіріспе: Қазіргі журналистика цифрлық технологиялар мен ақпаратты жинау мен талдаудың дәстүрлі әдістерінің тоғысында орналасқан, бұл зерттеушілерден жаңа тәсілдер мен құралдарды талап етеді. Ашық көздерде қолжетімді деректер көлемінің жылдам өсуі, сондай-ақ жасанды интеллект пен машиналық оқытуды қоса алғанда, ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың дамуы журналистердің жұмыс істеу тәсілдерін түбегейлі өзгертті. Цифрландыру жағдайында сұхбат пен бақылау сияқты дәстүрлі әдістердің маңызы жоғалмайды, бірақ олар қолданудың жаңа формалары мен әдістерін алады. Ақпаратты жинаудың этикалық мәселелері, әсіресе деректерді манипуляциялау және фактілерді бұрмалау контекстінде өзекті болып отыр. Технологиялық жетістіктер, мысалы, процестерді автоматтандыру және үлкен деректерді талдау үшін алгоритмдерді қолдану журналистік зерттеулердің жаңа көкжиегін ашады. Сонымен қатар, журналистердің зерттеушілер ретіндегі рөлі артып келеді, олар тек ақпарат жинап қана қоймай, оны сыни тұрғыдан талдап, ұсынылған фактілердің дәлдігі мен сенімділігін қамтамасыз етуі керек. Деректерді жинау мен талдаудың заманауи әдістері сонымен қатар журналистерден ашықтық пен объективтілік стандарттарын сақтауды талап ететін аудиторияның медиа-ресурстарға деген сенімінің маңызды мәселелерін көтереді. Нәтижесінде журналистика терең өзгерістерге ұшырайды, бұл тек технологияларға ғана емес, сонымен қатар аудиторияның күтулері мен нарық талаптарының өзгеруіне байланысты.

Журналистика-теориялық және практикалық аспектілерді біріктіретін көп қырлы пән. Бұл тек білім саласы ғана емес, сонымен қатар қолданбалы ғылыми білімді қажет ететін практикалық қызметтің маңызды саласы. Негізгі қиындықтардың бірі-теоретиктер мен практиктердің өзара әрекеттесуі, өйткені олардың қызығушылықтары мен тәсілдері жиі әр түрлі болады. Дегенмен, журналистиканың табысты дамуы теория мен практиканың тиімді байланысына, сондай-ақ қоғамның қажеттіліктерін ескеруге байланысты.

Журналистика ғылым ретінде мәдениетті, экономиканы, әлеуметтануды және басқа да салаларды қамтитын көптеген пәндерді қамтуы керек, бұл білімнің кешенді жүйесін құруға мүмкіндік береді. Сонымен қатар, медиа индустрия мен әлеуметтік процестердегі өзгерістерге тиімді жауап беру үшін ол өзекті және икемді болуы керек.

Журналистика білім мен практикалық дағдылар жүйесі ретінде үнемі бейімделуді және медиа индустриядағы өзгерістер мен қоғамның қажеттіліктеріне сәйкес келетін жаңа зерттеу әдістерін енгізуді және ақпарат жинауды талап етеді. Бұл тұрғыда цифрлық трансформация жағдайында ақпаратты тиімді талдау және беру үшін журналистік зерттеулерге дәстүрлі және заманауи тәсілдерді ескеру қажет.

Светлана Иост атап өткендей, "сұхбат ақпарат жинау әдісі ретінде нақты журналистік міндеттерге бағытталған әңгіме болып табылады және оны алдынала дайындау керек". Бұл әдіс журналистке фактілерді ғана емес, сұхбаттасушының пікірлерін, бағаларын, болжамдарын және жеке ерекшеліктерін алуға мүмкіндік береді. Иосттың айтуынша, сұхбаттар ақпарат алу мақсатына байланысты деректі және пікір сұхбаттарына бөлінеді: "деректі сұхбаттар өткен оқиғаларды зерттейді, ал пікір сұхбаттары сұхбаттасушылардың көзқарастары мен пікірлерін анықтайды". [1]

Мұқият дайындық сұхбат әдісін сәтті қолданудың негізгі элементі болып табылады. Иост жұмысына сүйене отырып, сұхбат құнды деректер әкелуі үшін журналист сұрақтарды алдын-ала дайындап қана қоймай, сұхбаттасушыға жайлылық беретін сенім атмосферасын құруы керек. Бұл маңызды аспект, өйткені қанағаттанарлықсыз жағдайлар туындаған жағдайда, тіпті мұқият дайындалған сұрақтар да қажетті ақпарат бермеуі мүмкін. Айта кету керек, сұхбат цифрлық технологиялар мен жасанды интеллекттің дамуына қарамастан, өзекті әдіс болып қала береді, өйткені ол автоматтандырылған процестер арқылы әрдайым қол жетімді бола бермейтін бірегей, терең ақпарат алуға мүмкіндік береді. Технологиядан айырмашылығы, сұхбат қарым-қатынас дағдылары мен эмпатия қабілетінің жоғары деңгейін талап етеді, бұл журналистік зерттеулер контекстіндегі дәстүрлі әдістің маңызды артықшылығын білдіреді.

Журналистикада ақпарат жинаудың дәстүрлі әдістері тақырыбын жалғастыра отырып, олардың журналистік практикада белсенді қолданылатын социологиялық тәсілдермен байланысын қарастырған жөн. А.А. Мулламетова атап өткендей, "журналист нақты деректерді жинау және талдау бойынша танымдық қызметке кіреді және бұл болашақ шығарманың мазмұндық қанықтылығы жиналған материалдың сапасына байланысты". Журналистиканың дамуымен бақылау, сұхбат және эксперимент сияқты дәстүрлі әдістер әлеуметтану мен психологияның әдістерімен байытылды, бұл алынған ақпаратты тереңірек талдау және түсіндіру үшін құралдар арсеналын едәуір кеңейтуге мүмкіндік берді. Шынында да, журналистикада социологиялық тәсілді қолдану деректерді жинау мен талдаудың әртүрлі әдістерін қолданумен байланысты, бұл оқиғаның бейнесін дәлірек және объективті түрде ұсынуға ғана емес, сонымен бірге әлеуметтік шындықтағы жасырын заңдылықтарды анықтауға мүмкіндік береді. Атап айтқанда, қоғамдық пікірді зерттеу, Мулламетова атап өткендей, журналистің қолында маңызды құралға айналды, өйткені "материалды құруға және тақырыпты кеңейтуге негіз болатын қоғамдық пікір индикаторларын анықтайды". Бұл аудиторияның реакциясын түсіріп қана қоймай, одан әрі қорытынды жасау үшін нұсқаулық ретінде қызмет ететін деректерді алуға мүмкіндік береді. [2]

Осылайша, сұхбат және бақылау сияқты дәстүрлі әдістермен қатар, әлеуметтанулық тәсілдер журналистерге зерттелетін құбылыстардың объективті және жан-жақты көрінісін құруға мүмкіндік беретін жағдайды терең талдауға жаңа мүмкіндіктер береді. Мысалы, әлеуметтанулық әдістер аясында фокустоптар немесе кездейсоқ іріктелген сауалнамалар қолданылуы мүмкін, олар қоғамдық пікірді түсінуге айтарлықтай әсер етеді және әртүрлі әлеуметтікмәдени контексттерде шарлауға көмектеседі. Ақпараттық технологиялардың дамуымен және жаһанданумен қазіргі журналистикадағы осы әдістердің рөлі өсіп, ақпаратты жинау және өңдеу процесінің ажырамас бөлігіне айналуда.

Журналистикадағы социологиялық және эксперименттік әдістер адамдардың мінез-құлқы мен әлеуметтік құбылыстарды тереңірек зерттеуге, сондай-ақ гипотезаларды тексеруге мүмкіндік береді. Бұл әдістер журналистерге ақпарат жинауға ғана емес, сонымен қатар әртүрлі жағдайларда қатысушылардың реакцияларын талдауға көмектеседі.

Журналистикадағы Эксперимент. Светлана Иост "эксперимент журналистикада ақпарат жинау әдісі ретінде" мақаласында жазғандай, эксперимент журналист басқаратын жағдайды жасанды түрде құруды қамтиды. Бұл табиғи, нақты өмір жағдайында да, жағдай арнайы жасалған кезде жасанды болуы мүмкін. Эксперимент әлеуметтік маңызды жағдайларда жасырын заңдылықтар мен мінез-құлық реакцияларын анықтауға көмектеседі. [3] Журналистік эксперимент ғылыми эксперименттен ерекшеленеді, өйткені ол көбінесе жасырын түрде, қатысушылардың білімінсіз жүзеге асырылады. Бұл адамдардың нақты өмірдегі мінез-құлқын тереңірек түсінуге мүмкіндік береді. Эксперименттер жеке немесе топтық болуы мүмкін және журналист оларды бақылап қана қоймай, жағдайға араласуы мүмкін.

Технология мен цифрландырудың дамуымен журналистикада ақпарат жинаудың дәстүрлі әдістері біртіндеп дамып келеді. Бұл тұрғыда жасанды интеллект пен жаңа цифрлық құралдар заманауи журналистік зерттеулердің ажырамас бөлігіне айналып, ақпаратты тереңірек және дәл талдауға жаңа мүмкіндіктер ашады.

Чертовских О. О. және Чертовских М.Г. The Washington Post газетінің Heliograf сияқты Робот-журналистерді сәтті қолдану мысалдарын келтіреді. Бұл робот спорттық іс-шаралар мен сайлауды қамтитын жылына 850-ге жуық басылым жасайды. Бұл жасанды интеллект (AI) журналистерге анағұрлым маңызды аналитикалық жұмысқа назар аударуға мүмкіндік беру арқылы үлкен көлемдегі ақпаратпен күресуге қалай көмектесетінін көрсетеді. Мақалада сонымен қатар деректерді өңдеу және аймақтық БАҚ үшін жаңалықтар материалдарын жасау үшін AI пайдаланатын radar жобасының мысалы келтірілген. "Radar жобасындағыдай деректерді өңдеуге, үлгілерді және ерекше құбылыстарды бақылауға қабілетті бағдарламалық жасақтама аймақтық БАҚ үшін жаңалықтар материалдарын жасауға көмектеседі". [4] Бұл мысалдар жасанды интеллекттің журналистикадағы ақпаратты жинау мен өңдеудің заманауи әдістеріне әсерін маңызды растау болып табылады. Робот-журналистер және RADAR сияқты деректерді талдау жүйелері сияқты технологияларды енгізу ақпаратпен жұмыс істеу тәсілдерін айтарлықтай өзгертеді. Жаңалықтарды құру және үлкен көлемдегі деректерді өңдеу үшін AI пайдалану материалдарды жасау процесін жеделдетуге ғана емес, сонымен қатар журналистік зерттеулердің сапасын жақсартуға да ықпал етеді. Сонымен бірге, мұндай технологиялар журналистер мен зерттеушілер үшін жиналған ақпараттың дәлдігі мен сенімділігіне байланысты жаңа сын-қатерлер туғызатынын атап өту маңызды, бұл журналистік зерттеулер саласында қосымша зерттеуді және жаңа әдістерді дамытуды талап етеді.

Линь Бодың "заманауи ақпараттық журналистиканың ерекшеліктері" атты мақаласында цифрлық трансформация сала үшін жаңа мүмкіндіктер мен сынқатерлер тудыратыны атап көрсетілген. Автор "цифрлық трансформация" журналистиканың алтын дәуірі "деп аталады, бірақ ол сонымен бірге дәстүрлі бұқаралық ақпарат құралдарының құлдырауына және аудиторияның сеніміне байланысты күрделі мәселелерге әкелді". Бұл журналистиканың сенімділік пен объективтілік сияқты маңызды принциптері мазмұнның жылдамдығы мен тартымдылығына бағытталған жаңа тәсілге жол бере бастайтын заманауи медиа кеңістігінде ақпаратты жинау және тарату әдістеріндегі негізгі өзгерістерді көрсетеді. Атап айтқанда, терең аналитика мен сапалы журналистік тергеулердің тапшылығы мәселесі халыққа жағдайды объективті түсінуге мүмкіндік беретін ақпараттық материалдарды құруды қиындатады. Бұл цифрландыру жағдайында автоматтандырылған ақпарат жинау әдістерінің мәселелеріне тікелей байланысты. [5] Алайда, автоматтандыру саласындағы жетістіктерге қарамастан, мәселе туындайды-классикалық журналистикаға тән нақты тергеулер мен терең зерттеулердің болмауы. Бұл ақпарат жинау әдістеріне де әсер етеді, өйткені дәстүрлі әдістер (мысалы, далалық зерттеулер немесе сарапшылармен сұхбат) аз сұранысқа ие болады. Заманауи технологиялар, әрине, үдерісті жеделдетуге ықпал етеді, бірақ кейде ақпараттың сапасын төмендететін оқиғалардың беткі жарықтандырылуына әкеледі. Осылайша, цифрлық трансформация ақпаратты жинау және өңдеу тәсілдерін өзгертіп қана қоймайды, сонымен қатар технологиялық инновациялар мен материалдардың жоғары сенімділігі мен сапасын сақтау арасындағы тепе-теңдікті талап ететін журналистерге жаңа қиындықтар туғызады.

Медиа кеңістіктің цифрлық трансформациясы журналистикаға жаңа мүмкіндіктер мен маңызды қиындықтар әкеледі. Линь Бо мақаласында жаңалықтар циклінің үдерістерінің жеделдеуінен және ақпаратты мұқият тексеруге уақыттың қысқаруынан туындаған бұқаралық ақпарат құралдарына деген сенімді жоғалту мәселесі талқыланды. Сандық ортада журналистер мазмұнның толып кету жағдайында жұмыс істеу қажеттілігіне тап болады, мұнда жылдамдық қана емес, сонымен қатар ақпараттың үлкен ағынынан ерекшелену мүмкіндігі де маңызды болады. Бұл дата-журналистика, жасанды интеллект көмегімен автоматтандырылған журналистика және медиа-презентацияның гибридті формалары сияқты журналистиканың жаңа формаларының пайда болуына әкеледі.

М. С. Корнев өзінің "Қазіргі цифрлық ортадағы "Журналистика" ұғымы" мақаласында атап өткендей, цифрландыру ақпаратты жинау және тарату әдістерін өзгертіп қана қоймай, журналистика тұжырымдамасын түбегейлі өзгертті. Жан-жақты цифрлық ортада журналистер жаңа шындыққа бейімделуді үйренуі керек: үлкен деректермен жұмыс істеу, ақпаратты талдау құралдарын қолдану, сондай-ақ әртүрлі цифрлық платформалар арқылы аудиториямен тиімді қарым-қатынас жасау. Қазіргі журналистиканың басты міндеті-қоғамның сұраныстарына тез жауап беру қажеттілігі ғана емес, сонымен қатар цифрлық әлемнің өсіп келе жатқан жылдамдығы мен қысымына қарамастан, ұсынылатын ақпараттың сапасы мен сенімділігін сақтау мүмкіндігі. [6] Цифрлық журналистикаға көшу мамандардан тек техникалық хабардарлықты ғана емес, сонымен қатар сыни ойлау мен этикалық стандарттарды сақтау қабілетін талап етеді. Медиа әлемінде болып жатқан өзгерістер контекстінде мазмұнды жасау жылдамдығы мен оның сапасы арасындағы тепе-теңдікті қалай сақтау керектігі өзекті болып отыр. Сенім мәселелері, жалған ақпарат және медианы саясаттандыру — цифрландыру жағдайында деректерді жинау мен талдаудың жаңа әдістерін әзірлеу кезінде осы қиындықтардың барлығын ескеру қажет.

Цифрлық технологиялар мен жаңа ақпарат алмасу формаларының дамуымен журналистикадағы қолданылатын зерттеу әдістері де өзгеруде. Әсіресе, интернет-ресурстар мен үлкен деректердің арқасында журналистер бұрын тек ғылыми қызметкерлерге қолжетімді болған түрлі зерттеу тәсілдерін пайдалана алатын болды. Дениз-Мари Ордуэйдің “5 common research designs: A quick primer for journalists” мақаласында журналистерге жиі кездесетін бес негізгі зерттеу дизайны сипатталған: лонгитюдтік зерттеулер, кросс-секциялық зерттеулер, корреляциялық зерттеулер, эксперименттік зерттеулер және клиникалық сынақтар. Әрқайсысы журналистикада цифрландыру жағдайында ақпарат жинаудың жаңа тәсілдеріне қалай қолданылатыны туралы маңызды мүмкіндіктер ұсынады.

1. Лонгитюдтік зерттеулер деректерді ұзақ уақыт аралығында бақылап, өзгерістерді саралауға мүмкіндік береді. Бұл тәсіл қоғамдағы әлеуметтік-саяси үрдістер мен қоғамдық пікірдің өзгеруін талдауда маңызды. Журналистер бұл әдісті қоғамдық пікірдің өзгеруін бірнеше жылдар бойы зерттеуде қолдана алады.

2. Кросс-секциялық зерттеулер белгілі бір уақытта қоғамның немесе адамдар тобының жай-күйін сипаттайтын “сурет” береді. Бұл тәсіл журналистерге ағымдағы жағдайды тез арада бағалауға, мысалы, белгілі бір мәселеге қатысты аудиторияның пікірлерін немесе әдеттерін зерттеуге мүмкіндік береді.

3. Корреляциялық зерттеулер екі немесе одан көп айнымалы арасындағы байланысты анықтауға көмектеседі. Бұл тәсіл журналистерге әртүрлі факторлардың бір-біріне қалай әсер ететінін зерттеуде пайдалы болуы мүмкін, мысалы, әлеуметтік желілердегі белсенділіктің пайдаланушылардың психикалық денсаулығына әсері. Дегенмен, корреляцияның себеп-салдарлық байланыс емес екенін ұмытпау қажет, ол үшін қосымша зерттеулер жүргізу қажет.

4. Эксперименттік зерттеулер себеп-салдарлық байланыстарды дәл анықтауға мүмкіндік береді. Журналистер бұл әдісті гипотезаларды тексеру үшін, мысалы, контенттің түрлерінің аудиторияның мінез-құлқына немесе жаңалықтарға деген қабылдауына қалай әсер ететінін зерттеуде қолдана алады.

5. Клиникалық сынақтар әдетте медицина саласында қолданылса да, қоғамдық денсаулық мәселелерін зерттеуде де пайдаланыла алады. Журналистер бұл зерттеулердің нәтижелерін денсаулық сақтау және қоғамдық денсаулық тақырыптарында материалдар жазғанда қолдана алады. [7]

Цифрландыру жағдайында контент-талдау және цифрлық платформалар арқылы деректер жинау сияқты әдістер журналистерге тек деректер жинап қана қоймай, оларды күрделі статистикалық әдістермен талдауға мүмкіндік береді. Мысалы, контент-талдау жаңалықтардың тоналитетіндегі өзгерістерді немесе ақпараттық ағындағы негізгі тақырыптарды анықтауға пайдалы болады. Осылайша, қазіргі заманғы зерттеу әдістерін журналистердің жұмысында қолдану жаңа мүмкіндіктер ашып, нақты әрі аналитикалық материалдар жасауға жол ашады, бұл күрделі әлеуметтік процестерді жақсы түсінуге және түсіндіруге мүмкіндік береді.

Цифрлық дәуірде зерттеу әдістері мен ақпарат жинау тәсілдерінің өзгеруі журналистиканың дамуына жаңа жол ашты, алайда бұл кезеңде журналистер өздерінің міндеттерін орындауда да көптеген қиындықтарға тап болуда. Цифрлық технологиялардың қарқынды дамуы мен ақпараттың шексіз ағыны журналистика саласына жаңа талаптар қоюда. Қазіргі таңда журналистер тек ақпаратты жинап, оны жеткізіп қана қоймай, ақпараттың сапасын, анықтығын және сенімділігін сақтауда да үлкен рөл атқарады. Цифрлық дәуірде қазіргі заманғы журналистика көптеген маңызды қиындықтармен бетпе-бет келеді, олар мамандықтың өзін және оның қоғамдағы рөлін өзгертуде. Олардың бірі — интернеттегі контент таратуды басқаратын алгоритмдердің ықпалы. Алгоритмдік сұрыптау жиі эмоцияға негізделген, сезімтал контенттің үстемдік етуіне әкеледі, бұл терең әрі объективті зерттеулердің маңыздылығын төмендетеді. Бұл «жабық шеңбер» қалыптастырады, онда тез арада назар аудартатын контент көпшілікке тарайды, ал маңызды және ақпараттық материалдар көлеңкеде қалады.

Сондай-ақ, журналистер аудиторияның фрагментациясымен бетпе-бет келеді. Цифрлық платформалардың арқасында пайдаланушылар өздерінің қалыптасқан көзқарастарына сәйкес контент іздей алады, бұл қоғамдық пікірдің сегментациясына және саяси поляризацияның күшеюіне әкеледі. Арнайы идеологиялық топтарға бағытталған нишалық БАҚ-тың өсуі де алаңдаушылық туғызады, өйткені бұл біржақты ақпараттың таралуына және жаңалықтардағы объективтіліктің төмендеуіне себеп болады. Одан бөлек, дезинформацияның және жалған жаңалықтардың таралуы үлкен проблема болып табылады, бұл журналистикаға деген сенімділікке айтарлықтай зиян келтіреді. Әлеуметтік желілер мен басқа да цифрлық арналар тексерілмеген немесе манипуляциялық материалдардың таралуын жылдамдататыны соншалық, журналистерге жалған ақпаратты жоққа шығару үшін едәуір күш жұмсауға тура келеді. Алайда, фактілерді тексеру тек реактивті сипатқа ие болып, жалған жаңалықтар кең аудиторияға тарамас бұрын, оларды түзету қиынға соғады.

Бұл жағдайда журналистер жаңа жағдайларға бейімделіп, этикалық стандарттарын сақтай отырып, объективтілікке ұмтылуы керек. Маңызды міндет тек сапалы контент өндіру ғана емес, сонымен қатар аудиториямен жұмыс істеп, медиаграмотаны арттыру және фейк жаңалықтармен күресу болып табылады.

Қорытынды: қорытындылай келе, цифрландыру сияқты заманауи зерттеу әдістері мен ақпараттық технологиялар журналистиканың қоғамдағы рөлі мен функцияларын айтарлықтай өзгертетінін атап өтуге болады. Тез өзгеретін медиапейз жағдайында журналистер ақпаратты жинау және талдау үшін цифрлық құралдарды қолдануға байланысты жаңа қиындықтар мен мүмкіндіктерге тап болады. Бұл технологиялық өзгерістер ақпараттың жедел таралуын қамтамасыз етеді, бірақ сонымен бірге мазмұнның объективтілігі мен сапасына қауіп төндіреді, бұл жалған ақпараттың таралуына және саяси поляризацияның күшеюіне әкеледі.

Сандық ортадағы Журналистика, қиындықтарына қарамастан, қоғамдық пікірді қалыптастырудың және демократиялық процестерді қолдаудың маңызды құралы болып қала береді. Журналистердің кәсіби стандарттар мен этикалық қағидаларды сақтай отырып, жаңа жағдайларға бейімделуі маңызды. Маңызды аспектілер теңдестірілген мазмұнды іздеу, аудиторияда медиа сауаттылықты дамыту және жаңалықтардың сенімділігі мен дәлдігін қамтамасыз ету үшін инновациялық зерттеу әдістерін қолдану болып қала береді.

Осылайша, цифрлық дәуірдегі журналистика өзінің негізгі рөлін жалғастыруда, бірақ бұл үшін икемділік пен тұрақты өзгерістерге дайын болу қажет. Медиа ландшафт барлық қиындықтарға қарамастан, журналистиканың негізгі құндылықтары — шындық, объективтілік және қоғам алдындағы жауапкершілікті ұмытпай, цифрлық құралдарды тиімді пайдалана алатындар үшін жаңа мүмкіндіктер ұсынады.

Әдебиеттер тізімі:

1. Светлана Иост Интервью – метод сбора информации. «suzungazeta.ru» білім беру сайты. 2023.

2. Мулламетова А.А. Методы сбора и обработки информации в журналистике традиционные и социологические. «Время Знаний» білім беру порталы.

3. Светлана Иост Эксперимент как метод сбора информации в журналистике. «suzungazeta.ru» білім беру сайты. 2023.

4. Чертовских О.О., Чертовских М.Г. Искусственный интеллект на службе современной журналистики: история, факты и перспективы развития. «Вопросы теории и практики журналистики» ғылыми журналы. 2019. Т. 8, №3. — 555-568 Б.

5. Линь Бо Особенности современной информационной журналистики.

«Аспект» ғылыми-баспа орталығы. 2023.

6. Корнев М.С. Понятие «Журналистика» в современной цифровой среде. «Вестник РГГУ. Серия: Литературоведение. Языкознание.

Культурология» ғылыми журналы. 2015, — 80-83 Б.

7. Denise-Marie Ordway 5 common research design: A quick primer for journalists. «The Journalist’s Resource» ғылыми порталы. 2021.

8. Shyam Swaroop T. The challenges and role of modern journalism in digital media enterprises. «ResearchGate» ғылыми порталы. 2024.

9. Ташпулатова А. Ұлттық интернет журналистика және қазіргі журналистік зерттеулер. «Stud.kz» ғылыми мақалалар порталы. 2021, — 4-58

10. Караматдинова А.Д. Журналистика и ее значение. «Достижения науки и образования» ғылыми журналы. 2020, — 46-48 Б.

11. Сұлтанбаева Г. Журналистика зор жауапкершілік жүктейді. «ANA TILI» газеті. 2014.

12. Research methods and information gathering. «Intro to journalism» электрондық ресурсы. «library.fiveable.me» ғылыми порталы.

13. Ilias Flaounas, Omar Ali, Thomas Lansdall-Welfare, Tijl Be Bie, Nick Mosdell, Justin Matthew Wren Lewis, Nello Cristianini (2013) Research methods in the age of digital journalism. «ResearchGate» ғылыми порталы. «Digital

Journalism» ғылыми журналы.

14. Elias Machado Journalism research methodologies. «Brazilian journalism research» ғылыми журналы. 2010. Т 6, № 1. — 10-28 Б.

15. Alison Hill How To Research Topics Like a Journalist. «Writer’s Digest» ғылыми порталы. 2022.

16. Млечин Л. Что сегодня происходит с профессиональной журналистикой.

«Российская газета» газеті. 2020. №179 (8233).

17. Sophie Culpepper Local journalists try new methods to reach, serve, and build trust with audiences. «NiemanLab» жаңалықтар порталы. 2024.

18. Hamadou Tidiane Introduction to Investigative Journalism: Interviewing Techniques for Beginners. «Global Investigative Journalism Network» ғылыми порталы. 2024.