Әл- Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті

Философия және саясаттану факультеті

Дінтану және мәдениеттану кафедрасы

Мәдениеттану мамандығының 3 курс студенті Құрман Лаура

Жетекшісі : Аликбаева Маржан Башановна

Қазіргі заманғы архитектуралық эстетика: Қазақстан және әлемдік тәжірибе

Архитектура – әрбір мемлекеттің мәдени айнасы, оның тарихи дамуы мен эстетикалық құндылықтарын көрсететін өнер түрі. Бүгінгі таңда архитектуралық эстетика тек ғимараттардың сыртқы келбетіне ғана емес, олардың қоршаған ортамен үйлесімділігіне, инновацияларға, мәдени кодтарға негізделіп қалыптасады. Әлемнің көптеген қалаларында технологиялық жетістіктер мен дәстүрлерді ұштастыру арқылы ерекше архитектуралық стильдер қалыптасып келеді. Қазақстан да бұл үрдістен шет қалған жоқ.

Әлемдік архитектуралық үрдістер және олардың эстетикалық сипаты

Қазіргі заманғы архитектурада негізгі бағыттардың бірі – минимализм және жоғары технологиялық стильдер. Бұл стильдер қарапайым, бірақ ерекше көрініске ие ғимараттар арқылы функционалдылық пен көркемдікті үйлестіреді. Мысалы, Лондондағы «Шард» ғимараты немесе Париждегі «Луи Виттон» қорының ғимараты осындай стильдерге тән. Сонымен қатар, биоморфизм және экологиялық архитектура да кең таралған. Сингапурдағы «Су бақтары» немесе Миландағы «Тік орман» тұрғын үйлері – жасыл технологияларды қолданудың жарқын үлгілері.

Қазақстандағы архитектуралық эстетика

Қазақстанның заманауи архитектурасы соңғы онжылдықта қарқынды дамып, ұлттық ерекшеліктер мен халықаралық үрдістерді үйлестіріп келеді. Әсіресе, елордасы Астана (Нұр-Сұлтан) постмодернистік және футуристік стильдегі ғимараттарымен ерекшеленеді. Оның ішінде «Бәйтерек» монументі – қазақ мәдениетінің символдық мәнін көрсететін ерекше архитектуралық туынды. Мұндағы ағаш бейнесі қазақтың дүниетанымындағы өмір ағашының концепциясына негізделген.

Қазақстандағы басқа да маңызды архитектуралық туындыларға «Хан Шатыр», «Мәңгілік Ел» қақпасы, «Астана Опера» театры жатады. Бұл ғимараттарда ұлттық нақыштар мен заманауи технологиялар үйлесім тапқан. Мысалы, «Астана Опера» театрында Еуропалық классикалық стиль қазақтың дәстүрлі ою-өрнектерімен әрленген.

Салыстырмалы талдау: Қазақстан мен әлемдік тәжірибе

Егер Қазақстанның заманауи архитектурасын әлемдік тәжірибемен салыстыратын болсақ, бірнеше маңызды айырмашылықтар мен ұқсастықтарды байқауға болады.

1. Тарихи сабақтастық пен инновация

• Еуропа мен Азия елдерінде дәстүрлі архитектураны заманауи стильмен үйлестіру кең тараған. Мысалы, Қытайдағы дәстүрлі пагодалар мен заманауи зәулім ғимараттар қатар орналасқан. Қазақстанда да бұл үрдіс байқалады, бірақ кейбір жағдайларда тарихи сабақтастықтан алшақтау бар.

• Мысалы, Өзбекстан мен Иран секілді елдерде исламдық архитектураның классикалық элементтері заманауи ғимараттарда жиі қолданылады. Қазақстанда бұл үрдіс сирек байқалады, тек кейбір мешіттер мен діни кешендерде көрініс табады.

2. Экологиялық бағыт

• Батыс елдерінде экологиялық таза, табиғатпен үйлесімді ғимараттар салу трендке айналған. Мысалы, Норвегиядағы жасыл шатырлы ғимараттар немесе Голландиядағы су үстіндегі үйлер осы бағыттың мысалдары. Қазақстанда да экологиялық жобалар қолға алынуда, бірақ олар әлі де аз. Мысалы, Алматыдағы «Нұрлы Тау» немесе «Esentai Tower» сияқты заманауи бизнес-орталықтар әлемдік стандарттарға сай жасалғанымен, экологиялық факторларға толық мән берілмеген.

3. Мәдени код пен ұлттық ерекшелік

• Қазақстанда ұлттық мәдениеттің архитектурада көрініс табуы көбіне символдық деңгейде байқалады. Мысалы, ұлттық оюлар, күмбез формалары, киіз үй элементтері кейбір ғимараттарда қолданылады. Дегенмен, көптеген заманауи ғимараттарда батыстық стиль басым.

• Ал Жапония немесе Түркия секілді елдерде ұлттық архитектураның заманауи үлгіде қайта жаңғыруы белсенді жүріп жатыр. Мысалы, Түркияның көптеген жаңа ғимараттарында Осман дәуірінің элементтері заманауи материалдармен үйлеседі.

Қорытынды

Қазіргі заманғы архитектуралық эстетика тек сыртқы сұлулықты ғана емес, оның қоршаған ортамен, мәдениетпен және инновациялармен үйлесімділігін де қамтиды. Қазақстанның архитектуралық дамуы әлемдік үрдістермен қатар жүріп жатқанымен, ұлттық ерекшеліктерді тереңірек көрсету, экологиялық жобаларға көбірек мән беру қажеттілігі байқалады.

Алдағы уақытта Қазақстан архитектурасы экологиялық және тарихи сабақтастықты сақтай отырып, өзіндік ерекше стилін қалыптастыра алады. Ол үшін тек заманауи технологияларды енгізу ғана емес, сонымен қатар қазақ мәдениетінің түпнұсқалық кодтарын жаңа форматта ұсыну маңызды болмақ