Баяндама

Тақырып: «Қолөнер мен қозғалыс – қазақ халқының дәстүрлі тәрбиесінің тірегі»

Жакипова Жулдыз Давлетбоевна
Көркем еңбек пәні мұғалімі
№4 орта мектеп
Алматы облысы, Іле ауданы

«Қолөнер мен қозғалыс – қазақ халқының дәстүрлі тәрбиесінің тірегі»

Мақсаты:

Қазақ халқының дәстүрлі тәрбиесіндегі қолөнер мен қозғалыс түрлерінің маңызын зерттеп,олардың тәрбиелік мәнін қазіргі ұрпаққа жеткізу.

Міндеттері:

Қолөнер мен қозғалыстың түрлерімен танысу;

Олардың тәрбиелік,ұлттық құндылық маңызын анықтау;

Қазіргі қоғамда дәстүрді сақтаудың жолдарын ұсыну.

Кіріспе:

Қазақ халқының ғасырлар бойы қалыптасқан өмір салты мен мәдениетінде тәрбие – ұлттың ең қастерлі мұрасы.Сан ғасырлық тарихы мен мәдениеті,салт-дәстүрі – ұлт тәрбиесінің алтын қазығы.Қолөнер мен қозғалыс- ата-бабамыздың өмір сүру салты мен ұрпақ тәрбиесінің негізгі бөлігі.Қазақ тәрбиесі – тіршілікпен біте қайнасып жатқан,өмірмен бірге жүретін үлкен мектеп.Сол мектептің қос тірегі – қолөнер мен қозғалыс.Қолөнер жай ғана бұйым жасау емес.Ол – ұрпаққа еңбекпен жеткен тәжірибенің,шеберліктің талғам мен төзімнің көрінісі.Әжелеріміз киіз басып,сырмақ сырып отырғанда қыздарға тек қана іс тігуді емес өмірдің мәнінде үйреткен.Әр өрнекте – тарих,әр түсте – тағылым,әр сызықта – ұлттың жан сыры бар.Қолөен арқылы бала қолымен ғана емес,жүрекпен үйренеді.Ұқыптылыққа,шыдамды болуға,сұлулықты көруге бейімделеді.

Қолөнер – ұлттың рухани байлығы

Қолөнер – шеберлік пен сабырдың,тәртіп пен әсемдіктің мектебі.

Мысалдар:

Киіз басу – ұжыммен жұмыс істеуге,еңбекқорлыққа баулиды;

Кесте тігу,өрмек тоқу – нәзіктік,ұқыптылық,шыдамдылықты қалыптастырады;

Ағаш және темір өңдеу – ер баланы шеберлікке,батылдыққа тәрбиелейді.

Қозғалыс – тән саулығы мен рух серігі.

Қазақ халқында ұлттық қозғалыстар денсаулық пен батылдықты арттырудың құралы болған.

Бұл – тек дене тәрбиесі емес,өмірге бейімділік мектебі.

Көкпар тартқан,аударспақ ойнаған,кұрескен баланың бойында күш пен қайрат қана емес,батылдық,намыс,жеңіске ұмтылыс тәрбиеленеді.Асық ату,тоғызқұмалақ ойындар – зейінді,ойлау қаілетін дамытатын ерекше құрал.

Би мен ұлттық ойындар – сұлулықты,ырғақты сезінуге баулиды.

Қозғалыссыз қазақты елестету мүмкін емес,себебі көшпелі өмірдің өзі – ұдайы қозғалыс,үздіксіз еңбек.

Тәрбиелік мәні:

Ұрпақты еңбекке баулу;

Отбасы мен қоғам арасындағы байланысты күшейту;

Халықтық педагогиканы ұрпақ санасына сіңіру;

Рухани жаңғырудың негізі ретінде қызмет ету.

Бүгінгі міндет – кешегіні жаңғырту

Біз ұлт болмысын сақтайтын дәстүрлі тәрбиені қайта тірілтуіміз керек.

Қолөнер үйіпмелері,ұлттық ойындар,спорт секциялары – бұл жай ғана хобби емес,ұлттың болашағына салынған іргетас болып қалануы тиіс.

Мектеп те,отбасы да осы бағытта бірлесе әрекет етсе – тәрбиенің тамыры тереңге кетер еді.

Мектеп бағдарламасына ұлттық қолөнер мен ойындарды енгізу;

Шеберлік сабақтары мен ұлттық спорт үйірмелерін ашу;

Қорытынды:

Қолөнер мен қозғалыс – қазақ халқыныың ұрпағын тәрбиелеудің мызғымас негізі.Бұл элементтер ұлт рухын,еңбекқорлықты,парасаттылықты,денсаулықты қалыптастыруда маңызды орын алады.Бұл екеуі – тек тіршілік құралы емес,нағыз рухани тәрбие құралы.Сол тәрбиені жаңғыртып,келер ұрпаққа аманат жеткізу – біздің ең басты борышымыз.Осы құндылықтарды сақтап,қазіргі заманмен үйлестіру – әрбір қазақтың парызы.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:

1. Қазақ салт-дәстүрлері Ә.Тауұлы... – Алматы:Балауса баспасы,2017

2. Ел іші – өнер кеніші – Алматы: «Мерей» баспасы,2019.
3. Сужикова А.,Хинаят Б.Қазақ халқының ұлттық киімдері.- Алматы:Алматы кітап,2011
4. Шоқпарұлы,Дәркембай... – Алматы: Өнер,2005.
5. Шкляева С.,Муратаев К. История искусств Казахстана.В 3-х т.Т.1.- Алматы: Өнер,2011

6. Бөпежанова Ә. Өнер – жеке тәжірибе: Сыни-мәдениеттанушылық кітап.І.- Алматы: «Жібек жолы» баспа үйі,2007.
7. Бейсембек Тілеуғазы «Өнер саңлақтары»-Қарағанды,2007