Қолөнер үйірмесі арқылы

оқушылардың ұлттық құндылықтарын қалыптастырудың

педагогикалық негіздері

Қалқашева Ақмарал Мұратқызы

Ақтөбе облысы, Қобда аудандық Оқушылар үйінің

педагогы, әдіскер

Кіріспе

Қазіргі таңда қоғам алдында тұрған маңызды міндеттердің бірі – жас ұрпақтың бойына ұлттық құндылықтарды сіңіре отырып, рухани-адамгершілік қасиеттерін дамыту. Бұл бағытта мектептен тыс қосымша білім беру ұйымдарының, соның ішінде қолөнер үйірмелерінің рөлі ерекше. Қолөнер арқылы бала тек әсемдікке, еңбекқорлыққа, ұқыптылыққа ғана емес, сонымен қатар туған халқының мәдениеті мен дәстүріне терең бойлайды.

Ұлттық қолөнер – ұлттың рухани айнасы, жаны мен болмысын айқындайтын қазына. Сондықтан қолөнер үйірмесі арқылы ұлттық құндылықтарды дәріптеу – жас ұрпақ тәрбиесінің негізгі бағыттарының бірі. Бұл жұмыс оқушылардың шығармашылық қабілеттерін ашып қана қоймай, оларды өз елінің мәдени мұрасын құрметтеуге, бағалауға тәрбиелейді.

Зерттеу мақсаты мен міндеттері

Зерттеудің басты мақсаты – қолөнер үйірмесі арқылы оқушылардың ұлттық құндылықтарын қалыптастырудың тиімді педагогикалық жолдарын айқындау.

Міндеттері:

-қолөнердің ұлттық мәдениеттегі орнын анықтау;

-үйірмелік жұмыстың тәрбиелік және дамытушылық әлеуетін талдау;

-тәжірибелік жұмыстар арқылы оқушылардың қызығушылығы мен -шығармашылық қабілеттерін зерттеу;

-ұлттық құндылықтарды дарытуда педагогтың кәсіби рөлін айқындау.

Зерттеу нысаны: Қобда аудандық Оқушылар үйіндегі «Өрнек ізімен» үйірмесіне қатысатын оқушылардың оқу-тәрбиелік әрекеті.

Зерттеу пәні: қолөнер үйірмесі арқылы ұлттық құндылықтарды қалыптастыру процесі.

Теориялық негіздер

Ұлттық құндылық ұғымы – халықтың тарихи тәжірибесін, мәдениеті мен салт-дәстүрін сақтау мен дамыту үдерісін қамтиды. Ғалымдар (А.Құнанбаев, Ы.Алтынсарин, М.Жұмабаев, А.Байтұрсынұлы және т.б.) еңбектерінде ұлттық тәрбиенің негізі халықтық өнер мен дәстүрге сүйену керектігі айтылады.

Қолөнер – эстетикалық талғамды, еңбек дағдыларын, ұлттық рухты дамытатын ерекше сала. Ол – ұлттық тәрбиенің тірегі, ұлт болмысының көрінісі.

Қолөнер үйірмесінің мазмұны:

Қобда аудандық Оқушылар үйіндегі қолөнер үйірмесінде оқушылар ұлттық қолөнердің әртүрлі бағыттарымен танысады:

-кесте тігу,

-фетрмен жұмыс,

-моншақ тоқу,

-мата мен капроннан бұйым жасау,

-киізбен жұмыс,

-киім пішу мен тігу негіздері.

Бұл сабақтарда балалар қолөнердің түрлерін үйреніп қана қоймай, әр бұйымның шығу тарихын, қазақ халқының тұрмысындағы орнын зерттейді. Мысалы, «Кесте тігудің ұлттық мәні» тақырыбында оқушылар ою-өрнектердің мағынасына үңіліп, символдық мәнін талдайды. Осы арқылы олар өз халқының дүниетанымын, эстетикалық мәдениетін түсінеді.

Тәжірибелік зерттеу барысы

Зерттеу барысында бірнеше тәжірибелік сабақтар мен шығармашылық жобалар өткізілді. «Ұлттық мұра – ұлт мақтанышы» атты жобада оқушылар өз қолдарымен фетрден, матадан, моншақтан бұйымдар жасап, аудандық көрмелерге ұсынды. Әр оқушы өз жұмысын таныстырып, оның ұлттық мазмұнын түсіндіріп берді.

Сондай-ақ 7–8 сынып оқушылары қазақтың дәстүрлі киім үлгілерін зерттеп, аймақтық ерекшеліктерін анықтады. Нәтижесінде «Қазақ киімдерінің тарихы» атты көрнекілік альбом жасалды. Бұл жұмыс олардың зерттеу қабілеттерін, өз бетімен іздену дағдыларын арттырды.

Оқушылар ұлттық бұйым жасау барысында өлшеу, пішу, түстер үйлесімін табу сияқты нақты практикалық дағдыларды меңгерді. Үйірме жұмысы барысында олар «Шебер қолдар» байқауына қатысып, жүлделі орындарға ие болды. Бұл оқушылардың қызығушылығы мен жауапкершілігін арттырды.

Зерттеу нәтижелері мен талдау

Сауалнама және бақылау нәтижесінде оқушылардың 85%-ы ұлттық қолөнерге ерекше қызығушылық танытатынын көрсетті. Ал 70%-ы қолөнер арқылы өз халқының мәдениетін тереңірек түсінгенін айтты.

Педагогикалық тұрғыдан алғанда, қолөнер үйірмесі ұлттық құндылықтарды қалыптастырудың тиімді формасы болып табылады. Себебі ол баланың эмоциялық, эстетикалық және практикалық қабілеттерін қатар дамытады. Үйірмеде топтық жұмыс, өзара көмек, пікір алмасу арқылы әлеуметтік қарым-қатынас дағдылары қалыптасады.

Оқушылардың шығармашылық белсенділігі артқан сайын, олардың еңбекке деген сүйіспеншілігі мен өз ұлтына деген мақтанышы күшейді. Бұл зерттеу нәтижелері ұлттық тәрбие беру ісінде үйірме жұмысының тиімділігін нақты дәлелдейді.

Педагогикалық қорытындылар

1. Қолөнер үйірмесі – ұлттық тәрбие берудің маңызды педагогикалық құралы.

2. Үйірме жұмысы арқылы оқушылардың шығармашылық және зерттеушілік қабілеттері дамиды.

3. Ұлттық өнерге баулу арқылы тұлғаның рухани және эстетикалық мәдениеті қалыптасады.

4. Педагогтың кәсіби шеберлігі мен әдістемелік дайындығы үйірменің нәтижелілігіне тікелей әсер етеді.

Қорытынды

Қолөнер үйірмесі арқылы ұлттық құндылықтарды қалыптастыру – бүгінгі білім беру жүйесінің өзекті мәселелерінің бірі. Ұлттық тәрбиені қолөнер арқылы жүзеге асыру жас ұрпақтың бойында отансүйгіштік, еңбекқорлық, әсемдікке сүйіспеншілік қасиеттерін дамытады.

Мұндай жұмыс түрі оқушының рухани дүниесін байытып, тұлға ретінде қалыптасуына зор ықпал етеді. Алдағы уақытта үйірме мазмұнын кеңейтіп, заманауи технологияларды енгізу (мысалы, цифрлық эскиз жасау, 3D үлгілеу) – оқушылардың қызығушылығын арттырып, зерттеу бағытын тереңдетуге мүмкіндік береді.

Пайдаланылған әдебиеттер

1. Құнанбаев А. Қара сөздер.

2. Алтынсарин Ы. Таңдамалы педагогикалық еңбектер.

3. Жұмабаев М. Педагогика.

4. Қазақ халық өнері. – Алматы, 2012.

5. Қосымша білім берудің заманауи әдістемесі. – Нұр-Сұлтан, 2021.