Батыс Қазақстан инновациялық – технологиялық университеті

« Дене мәдениеті және информатика» кафедрасы

Тақырыбы: Қоян қолтық ұрысы

Орындаған: «Дене шынықтыру және спорт»

білім беру бағдарламасының

3 курс студенті Қалиолла Н.А

Тексерген: PhD, қауымдастырылған профессоры

Мендигалиева А.С

Орал, 2024 жыл

Жоспар

КІРІСПЕ

Қоян-қолтық ұрыс (Рукопашный бой) — күресуші (соғысушы) жақтардың бөлімшелері жаяу бір-біріне қысқа кашықтықта жақындап, негізінен суық қарулар (найза,қанжар және т.б.) қолданатын таяудағы ұрыс түрі. Қазіргі кезде мұндай ұрыстар окоптарда, байланыс жолдарында, елді мекендерде, барлаудағы бөлімшелер әрекетінде және т.б. кездеседі. [1]

Қоян-қолтық ұрысы – бұл адам денесінің физикалық мүмкіндіктерін максималды деңгейде пайдалануға негізделген жекпе-жек өнері. Бұл өнердің маңызы тек әскери және қорғаныс саласында ғана емес, сонымен бірге адамның тұлғалық және физикалық дамуына да байланысты. Қоян-қолтық ұрысының тарихы тереңнен бастау алып, заманауи қоғамда жаңа сапалы деңгейге көтерілді. Қазіргі уақытта ол әскери құрал ретінде ғана емес, сонымен қатар спорттық жекпе-жек ретінде де дамып келеді.

Қоян-қолтық ұрысының ерекшелігі – оның жан – жақтылығы мен әмбебаптығында. Мұнда қолмен соққы жасау, аяқпен тебу, қарсыласын құлату, бұрау және қысым түсіру әдістері қамтылады. Бұл ұрыс түрі қарсыластың әрекетіне жылдам жауап беруді, дұрыс стратегияны қолдануды және психологиялық тұрақтылықты талап етеді. Әскери дайындық жүйесінде қоян-қолтық ұрысы құнды құрал болып табылады, себебі ол жауынгерлерді физикалық тұрғыда шынықтырып, шешуші сәттерде тиімді әрекет етуге үйретеді.

Бұл рефератта қоян-қолтық ұрысының тарихи дамуы, негізгі қағидалары, әскери және азаматтық салалардағы қолданылуы талқыланады. Жекпе-жек өнерінің бұл түрі адамға өзін қорғаудың тиімді әдістерін ғана үйретпейді, сонымен қатар өмірде пайдалы болатын дағдыларды қалыптастырады.

I. НЕГІЗГІ БӨЛІМ

1.1 Қоян қолтық ұрысының тарихы

Қоян-қолтық ұрыс (жекпе-жек күресі) адамзат тарихында маңызды орын алатын күрес түрі ретінде ғасырлар бойы дамып келе жатыр. Бұл күрес түрі түрлі дәуірлерде, түрлі халықтар арасында қалыптасып, әртүрлі мақсатта қолданылған: әскери дайындық, өзін-өзі қорғау, спорттық сайыстар және жауынгерлік өнер. Қоян-қолтық ұрыстың тамыры тереңде, әрі ол адамзаттың соғыс және бейбіт өмірге бейімделу тарихымен тығыз байланысты.

Ежелгі дәуірдегі қоян-қолтық ұрыс

Қоян-қолтық ұрыстың ең алғашқы үлгілері ежелгі өркениеттерде байқалады. Алғашқы қауымдық қоғамдарда адамдар табиғатпен, жануарлармен, басқа адамдармен күресу үшін қарапайым құралдарды немесе қолмен күресу әдістерін қолданған. Ежелгі Мысырда, Грекияда және Римде жауынгерлер қоян-қолтық ұрысты жақсы меңгерген. Мысалы, ежелгі Грекиядағы олимпиадалық ойындардың пілесімдік бөлімінде жауынгерлердің қоян-қолтық күрес дағдылары сыналатын болған. Бұл жарыстарда жауынгерлер қолмен, аяқпен ұру, қарсыласты жерге құлату сияқты қимылдарды орындаған. Панкратия деп аталған бұл күрес түрі қазіргі аралас жекпе-жек өнерлерінің негізін салған. Сол дәуірде Рим империясының гладиаторлары да қоян-қолтық ұрыс түрлерін қолданған. Олар аренада жекпе-жекке шығып, қарумен де, қолмен де күрескен. Бұл күрес түрі сол кездегі халықтың арасында танымал ойын-сауықтың бір түріне айналған. Сонымен қатар, қоян-қолтық ұрыс әскери дайындықтың ажырамас бөлігі болды, себебі сол дәуірдегі соғыстарда қаруды жоғалтып алған жағдайда жауынгерлер қолмен күресу дағдыларын пайдалануға мәжбүр болған. [2]

Ортағасырлық кезеңде қоян-қолтық ұрыс

Орта ғасырларда қоян-қолтық ұрыс әскери дайындықта ерекше орын алды. Еуропада рыцарьлар арасындағы турнирлерде қылышпен және қолмен күресу дағдылары кеңінен қолданылды. Рыцарьлар арасында шайқас өнері, оның ішінде қоян-қолтық ұрыс, құрметті іс саналып, әрбір жауынгер бұл өнерді жетік білуге міндетті болған. Рыцарьлар сауыт киіп, қолмен күресу әдістерін қолдана отырып, қарсыластарын жеңуге тырысқан. Сонымен қатар, Скандинавияның викингтері де қоян-қолтық ұрыс әдістерін өздерінің жауынгерлік өнерлерінің ажырамас бөлігі етіп қолданған. Викингтер қару-жарақты жақсы меңгерумен қатар, жақын қашықтықта қолмен күресу тәсілдерін де жақсы игерген. Олардың бұл өнері Солтүстік Еуропадағы жауынгерлік дәстүрлердің дамуына ықпал еткен. Азияда қоян-қолтық күрес өнері мүлдем басқа бағытта дамыды. Қытайдың ушу өнері және Жапонияның дзюдо, карате сияқты жауынгерлік өнерлері орта ғасырларда қалыптасып, олар әскери дайындықтың негізі болды. Бұл өнерлер философия мен рухани тәрбиеге негізделген, сонымен қатар, өзін-өзі қорғау және жауынгерлік шеберлік тәсілдерін жетілдірген. [3]

Жаңа дәуірдегі қоян-қолтық ұрыс.

Жаңа дәуірде, әсіресе 19-20 ғасырларда, қоян-қолтық ұрыс күрделі өзгерістерге ұшырады. Бұл кезеңде әскери технологияның дамуымен бірге, ұрыс алаңында жауынгерлер арасындағы қолмен күресу дағдылары бұрынғыдай өзекті болып қала берді. Қару-жарақтың дамуы ұрыс алаңындағы қоян-қолтық күрестің қажеттілігін төмендеткенімен, көптеген армиялар бұл күрес түрін әскери дайындықтың маңызды бөлігі ретінде сақтап қалды. Ресейде самбо деп аталатын күрес түрі қалыптасты. Самбо – бұл өзін-өзі қорғаудың тиімді тәсілі ретінде танылған және кеңес әскері арасында кеңінен қолданылған күрес түрі. Самбоның ерекшелігі – бұл техника түрлі жауынгерлік өнерлерден алынған, сондықтан ол әмбебап әрі тиімді. Самбоның негізгі қағидаттары қазіргі заманғы қоян-қолтық ұрыста да қолданылады. Сонымен қатар, батыс әлемінде бокс пен күрес түрлері де қоян-қолтық ұрысқа әсер етті. Мысалы, АҚШ-та әскери қызметшілер мен құқық қорғау органдарын дайындауда бокс, грек-рим күресі, фехтование сияқты күрес түрлері үйретілді. Бұл өнерлер қоян-қолтық ұрыстың тиімділігі мен қолданылу аясын кеңейтті. Жаңа дәуірде қоян-қолтық ұрыстың негізгі мақсаты қарсыласын тез арада жеңу, оны залалсыздандыру болды. [4]

Қазіргі заманғы қоян-қолтық ұрыс

Қазіргі кезде қоян-қолтық ұрыс жаңа деңгейге көтерілді. Әлемдегі әскери бөлімдер мен арнайы жасақтар қоян-қолтық ұрыс әдістерін жетілдіріп, оларды әртүрлі жағдайларда қолдануды үйретуде. Әскери дайындықта қоян-қолтық күрес негізгі дағды ретінде қарастырылады, әсіресе арнайы операцияларға қатысатын бөлімшелерде бұл әдістер өте маңызды. Бразилиялық джиу-джитсу, таэквондо, муай-тай сияқты күрес түрлері қазіргі қоян-қолтық ұрыстың негізгі элементтерін құрайды. Бұл өнерлер қоян-қолтық ұрыстың тактикасы мен техникасына айтарлықтай үлес қосып, оны тиімді әрі әмбебап етеді. Мысалы, джиу-джитсудың негізгі элементтері қарсыласын жерге құлатып, оны бейтараптандыруға бағытталған, бұл қоян-қолтық ұрыстың маңызды аспектісі.

Сонымен қатар, аралас жекпе-жек өнерлері (ММА) де қоян-қолтық ұрыстың бір түрі ретінде танымал болды. ММА жауынгерлері түрлі күрес түрлерін біріктіріп, тиімді жекпе-жек стратегияларын қалыптастырады. Бұл жауынгерлік өнердің әртүрлі аспектілерін қоян-қолтық ұрыста қолдануға мүмкіндік береді. Әлем бойынша ММА жекпе-жек түрі спорттық жарыстардың ажырамас бөлігіне айналып, қоян-қолтық ұрыстың танымалдылығын арттыра түсті.

1.2 Қоян қолтық ұрысының негізгі қағидалары мен әдістері

Қоян-қолтық ұрысы – адамзаттың ең көне және әмбебап жауынгерлік өнерлерінің бірі. Бұл ұрыстың негізгі қағидалары мен әдістері тарихи кезеңдер мен аймақтарға байланысты өзгергенімен, олардың жалпы принциптері барлық мәдениеттерде сақталған. Қоян-қолтық ұрыстың басты мақсаты – қарсыласты залалсыздандыру, бақылау немесе бейтараптандыру. Бұл күрестің негізгі қағидаларының қатарына тепе-теңдікті сақтау, қарсыластың күшін өзіне қарсы пайдалану, қарсыласқа зиян тигізу және тиімді қорғаныс техникасы жатады.

Негізгі қағидалар

1. Тепе-теңдікті сақтау және қимыл-қозғалыс

Қоян-қолтық ұрыстағы ең маңызды қағидалардың бірі – өз денеңнің тепе-теңдігін сақтау және үнемі қимылда болу. Кез келген жекпе-жекте қозғалыс пен тепе-теңдік жауынгердің басты артықшылығы болып табылады. Жауынгер үнемі қарсыластың шабуылынан жалтарып, тиімді шабуыл жасайтын позицияны таңдауы керек. Бұл қағида дзюдо мен самбо сияқты күрес өнерлерінде өте маңызды. [5]

2. Қарсыластың күшін өзіне қарсы пайдалану

Қарсыластың күшін өзіне қарсы пайдалану қоян-қолтық ұрыстың негізгі қағидаларының бірі болып табылады. Бұл қағида әсіресе дзюдо мен айкидо сияқты жапондық жауынгерлік өнерлерде кеңінен қолданылады. Мұнда жауынгер қарсылас күшпен шабуыл жасаған кезде оның энергиясын қолдана отырып, қарсыласын құлатуға немесе залалсыздандыруға тырысады.

3. Қарсыластың әлсіз жерлеріне соққы беру

Қоян-қолтық ұрыста қарсыластың әлсіз нүктелерін табу және оларға шабуыл жасау маңызды рөл атқарады. Бұл қағида бокс, муай-тай және таэквондо сияқты ұрыс түрлерінде кеңінен қолданылады. Адамның денесінде осал жерлер, мысалы, бас, тізе, қол буындары, қабырға асты сияқты аймақтарға дәл соққы беру қарсыласты тез арада бейтараптандыруға мүмкіндік береді.

4. Қорғаныс техникасы

Қоян-қолтық ұрыстағы тағы бір маңызды қағида – қорғаныс әдістерін меңгеру. Қорғаныс шабуыл сияқты маңызды, себебі қарсыласқа зиян келтірмей, оның шабуылдарын болдырмау арқылы өзіңді қорғау керек. Қорғаныс техникасы қолмен, аяқпен шабуылдарды болдырмауға бағытталған. Бұған соққыларды қайтару, қарсыласқа жақындамау, аяқтан ұстап құлату сияқты әдістер жатады.

Негізгі әдістер

1. Жерге құлату (тастама әдістері)

Қарсыласты жерге құлату қоян-қолтық ұрыстың маңызды әдістерінің бірі. Бұл әдіс әсіресе самбо, дзюдо, джиу-джитсу сияқты күрес түрлерінде жиі қолданылады. Қарсыласты жерге құлатып, оны залалсыздандыру арқылы ұрыста жеңіске жету мақсаты қойылады. Құлату әдістері көбінесе қарсыластың тепе-теңдігін бұзып, оны ауыр салмақпен жерге тастау арқылы орындалады.

2. Қолмен соққы беру

Қолмен соққы беру әдістері қоян-қолтық ұрыстың ажырамас бөлігі болып табылады. Қолмен соққыны тікелей немесе айналып келетін бағытта орындауға болады. Бұл әдіс бокс, муай-тай сияқты ұрыс түрлерінде кеңінен қолданылады. Қолмен соққы кезінде қолдың иықтан бастап күшпен жіберілуі маңызды, сонымен қатар, шабуыл нүктесі дәл болуы тиіс.

3. Аяқпен соққы беру

Аяқпен соққы беру қоян-қолтық ұрыстың тағы бір негізгі әдісі. Бұл әдіс таэквондо, каратэ және муай-тай сияқты жекпе-жек түрлерінде кеңінен қолданылады. Аяқпен соққылар көбінесе қарсыластың тізе, қабырға және бас сияқты осал жерлеріне бағытталады. Аяқпен соққының күші оны жылдам орындаумен және дұрыс бағыттаумен байланысты.

4. Қылғындыру және бақылау әдістері

Қылғындыру әдістері көбінесе джиу-джитсу, самбо және дзюдо күрес түрлерінде қолданылады. Бұл әдіс қарсыласты толық бақылауға алып, оны тыныс алу жолдарын жабу арқылы залалсыздандыруға бағытталған. Қылғындыру әдістері жақын қашықтықта орындалады және қарсыластың күшін бейтараптандырудың ең тиімді тәсілдерінің бірі болып саналады.

1.3 Әскери саладағы қоян – қолтық ұрысы

Қоян-қолтық ұрыс әскери салада ерекше маңызға ие болып, жауынгерлердің физикалық және тактикалық дайындықтың негізгі бөлігі ретінде қарастырылған. Әскери бөлімшелер мен арнайы жасақтар қоян-қолтық ұрысты жауынгерлік операциялар кезінде, әсіресе қаруды қолдану мүмкін болмаған немесе қажетсіз болған жағдайларда пайдаланады. Бұл ұрыс әдістері әскери саладағы дайындықтың маңызды бөлімі ретінде орын алған, және ол соғыс жағдайында жауынгерлердің өмір сүру мүмкіндігін арттырады.

Қоян-қолтық ұрыстың әскери саладағы рөлі

Қоян-қолтық ұрыстың әскери саладағы маңызы ежелгі дәуірден бастап маңызды болды. Ежелгі заманда жауынгерлер өздерінің қаруларын жоғалтқан жағдайда, қоян-қолтық ұрысты қолдану арқылы қарсыласты залалсыздандыруға тырысқан. Рим легионерлері мен ортағасырлық рыцарьлар да осындай әдістерді қолданған. Қазіргі заманғы қару-жарақтың дамуы әскери қоян-қолтық ұрыстың рөлін төмендетпегенімен, әскерилер бұл күресті қаруды тиімсіз немесе қолжетімсіз жағдайда қолдануға дайын болу үшін үйреніп келеді.

Негізгі қағидалар мен әдістер

1. Жақын қашықтықтағы бақылау

Қоян-қолтық ұрыс әскери салада көбінесе жақын қашықтықтағы бақылау әдістеріне негізделеді. Жауынгерлер қарсыласын толық бақылауда ұстап, оны залалсыздандыруға немесе тұтқындауға тырысады. Мұнда күрес элементтері, соның ішінде құлату, қылғындыру, буындарды бұрау сияқты әдістер кеңінен қолданылады.

2. Өзін-өзі қорғау және шабуылдан жалтару

Қоян-қолтық ұрыста қарсыластың шабуылынан жалтару және өзін-өзі қорғау техникасы маңызды рөл атқарады. Әскери салада жауынгерлер көбінесе қарсыласын қарумен немесе қолмен жасаған шабуылынан тез және тиімді түрде жалтаруға үйренеді. Мұнда бокстағы қорғаныс әдістері, яғни қолды жоғары қойып, басты қорғау немесе жылдам қозғалыс арқылы қарсылас соққысынан қашу қолданылады.

3. Қаруды бейтараптандыру

Әскери қоян-қолтық ұрыстың бір маңызды бөлігі – қарсыластың қаруын бейтараптандыру. Жауынгерлер көбінесе қарсыластың қаруын тартып алу немесе оны залалсыздандыру арқылы өздерін қорғап, ұрысты жалғастырады. Қаруды тартып алу әдістері көбінесе пышақ немесе атыс қаруымен қаруланған қарсыласты залалсыздандыру кезінде қолданылады. Мұнда жауынгерлер қарсыластың қаруын қолынан шығарып, оны өз бақылауына алуға тырысады.

4. Қарсыласты залалсыздандыру

Әскери қоян-қолтық ұрыстағы басты мақсат – қарсыласын тез арада залалсыздандыру немесе оны тұтқындау. Бұл мақсатқа жету үшін жауынгерлер күрестің ауыр және шешуші әдістерін қолданады. Қарсыласты жою немесе тұтқындау әскери операциялардың маңызды бөлігі болып табылады. Жауынгерлер буындарды зақымдау, қылғындыру немесе соққылар жасау арқылы қарсыласын тез арада бейтараптандыруға тырысады. [6]

5. Психологиялық дайындық

Қоян-қолтық ұрыста тек физикалық дайындық қана емес, сонымен бірге психологиялық дайындық та маңызды. Әскери қызметшілер қоян-қолтық ұрыс кезінде суыққанды болып, жағдайды жылдам бағалауға және тез шешім қабылдауға дайын болуы керек. Психологиялық тұрақтылық жауынгерлердің күрес алаңында шешуші факторлардың бірі болып табылады. Қарсыласқа деген қорқынышты жеңу, стресстік жағдайда дұрыс әрекет ету және ұрысқа толық назар аудару – психологиялық дайындықтың негізгі элементтері.

Қазіргі әскери бөлімшелердегі қоян-қолтық ұрыс

Қазіргі заманғы әскери бөлімшелер мен арнайы жасақтар қоян-қолтық ұрысты өзінің дайындық бағдарламасына қосып, оны әскери операциялар кезінде қолдануға үйренуде. Мысалы, АҚШ-тың арнайы күштері қоян-қолтық ұрыстың әртүрлі әдістерін, соның ішінде ММА (аралас жекпе-жек) элементтерін пайдаланады. Олар қаруды жоғалтқан немесе жақын қашықтықта ұрысқа түскен жағдайда қарсыласты жеңу үшін күрестің әртүрлі әдістерін қолданады. Сонымен қатар, Ресейдің арнайы жасақтары самбо күресін өзінің әскери дайындық бағдарламасының негізгі бөлігі ретінде қолданады. Самбоның негізгі қағидалары жауынгерлерді жақын қашықтықтағы ұрысқа тиімді түрде дайындауға көмектеседі. Бұл әдістер қарсыласты тез арада залалсыздандыруды және оны бақылауда ұстауды көздейді.

1.4 Қоян-қолтық ұрысының өмірдегі маңызы және адам ағзасына әсері

Қоян-қолтық ұрысының маңызды аспектілерінің бірі – адамның физикалық және психологиялық қабілеттерін дамыту. Бұл өнер тек қорғаныс әдісі ретінде ғана емес, сонымен бірге өмірде қажетті қасиеттерді – табандылықты, тәртіпті және ерік-жігерді қалыптастырады.

Қоян-қолтық ұрысы әртүрлі жағдайларда қолданылуы мүмкін әмбебап жекпе-жек түрі болып табылады. Оның тактикасы қарсыластың әрекетін алдын ала болжауға, тез жауап қайтаруға және қажетті жағдайда тиімді қорғаныс ұйымдастыруға мүмкіндік береді. Сонымен қатар, бұл өнер жауынгерлерге қиын жағдайларда шешім қабылдауға және жылдам әрекет етуге үйретеді.

Қазіргі заманғы қоян-қолтық ұрысы дене жаттығуларының тиімді құралдарының бірі болып табылады. Бұл жаттығулар адамның бұлшық еттерін нығайтып, жалпы физикалық жағдайын жақсартады. Сонымен қатар, қоян-қолтық ұрысы адамның өзін-өзі қорғау дағдыларын жетілдіреді, бұл қауіпті жағдайларда өте маңызды.

Әр түрлі жекпе-жек түрлерін меңгеру адамдарға өзін-өзі қорғау дағдыларын қалыптастыруға көмектеседі, осылайша, олардың қауіпсіздігі артады. Азаматтық адамдарға арналған қоян-қолтық ұрысының бағдарламалары агрессиядан қорғануға, зорлық-зомбылықтан сақтануға, төтенше жағдайларда өзін сенімді және қорғанулы сезінуге мүмкіндік береді. Бұл ұрыстың түрлері жеке тұлғаның өзін-өзі дамытуына, физикалық тұрғыдан нығаюына және моральдық-рухани өсуіне де септігін тигізеді.

Қоян-қолтық ұрысы (қолма-қол шайқас) адам ағзасына бірқатар физикалық және психологиялық әсер етеді. Міне, олардың негізгі аспектілері:

1.Физикалық әсері:

Бұлшықетке жүктеме: Қоян-қолтық ұрысы дененің барлық негізгі бұлшықет топтарына әсер етеді. Жаттығу кезінде бұлшықет талшықтары тозып, қайта қалпына келіп, күшейеді. Бұл дене төзімділігін, күшін және икемділігін арттырады.

Жарақат алу қаупі: Соққылар мен құлау кезінде буындар, сүйектер, сіңірлер мен байламдарға ауыртпалық түседі. Бұл созылу, буынның шығуы, сыну сияқты жарақаттарға алып келуі мүмкін.

Жүрек-қан тамыр жүйесіне әсері: Қоян-қолтық ұрысы — кардиологиялық жаттығулардың бір түрі. Жүрек соғысы жылдамдап, қан айналымы жақсарады. Бұл жүрек пен өкпе жұмысын күшейтеді.

Жүйке жүйесіне әсері: Қоян-қолтық ұрысы кезінде реакция жылдамдығы және зейіннің шоғырлануы маңызды, сондықтан бұл жүйке жүйесінің жетілуіне және когнитивтік қабілеттерді арттыруға ықпал етеді.

2.Психологиялық әсері:

Стрессті азайту: Қоян-қолтық ұрысы кезінде адреналин мен эндорфиндер бөлініп, стрессті азайтады және көңіл-күйді жақсартады.

Өзіне сенімділік: Ұрыс дағдыларын меңгеру адамға өзін қорғауға қабілетті екенін сезіндіреді, бұл өзін-өзі бағалауды арттырады.

Шешім қабылдау қабілеті: Ұрыс барысында тез және тиімді шешім қабылдау дағдысы қалыптасады. [7]

1.5 2019 - 2024 жж қоян қолтық ұрысынан спорт жеңімпаздары

Қоян-қолтық ұрыстан әлем чемпиондары туралы мәліметтер әртүрлі жылдар бойынша көптеген елдерден шыққан спортшыларды қамтиды.

2019 жылы Қоян қолтық ұрысы бойынша әлем чемпионатының жеңімпаздары төмендегідей:

1.60 кг: Роман Гамидуллаев (Ресей)

2.65 кг: Нурмұхамед Бесланеев (Ресей)

3.70 кг: Максим Ефременко (Ресей)

4.75 кг: Абзалиев Асылбек (Қырғызстан)

5.80 кг: Дәурен Жұмабеков (Қазақстан)

6.85 кг: Мухамедова Эльмира (Ресей)

7.90 кг: Құдайбергенов Азамат (Қазақстан)

8.90+ кг: Анатолий Дегтярь (Ресей)

Әйелдер арасында:

1.45 кг: Мухамедова Лейла (Ресей)

2.50 кг: Ерназарова Гүлназ (Қырғызстан)

3.55 кг: Брагиня Ольга (Ресей)

4.60 кг: Князева София (Ресей)

5.65 кг: Григорьева Марина (Ресей)

6.70 кг: Звягина Ирина (Ресей)

7.75 кг: Мотозова Александра (Ресей)

8.75+ кг: Вероника Мартынова (Ресей)

2020 жылы қоян-қолтық ұрыстан әлем чемпионаты түрлі салмақ дәрежелерінде өтті, және жарысқа қатысушылардың арасында көптеген елдің спортшылары өздерін көрсетті. Жарыстың негізгі жеңімпаздарының бірі ретінде ресейлік Александр Зайцев өз салмағында чемпион атанды. Жалпы, Ресей, Қазақстан, Өзбекстан сияқты елдерден шыққан спортшылар алдыңғы қатарда болды.

Қоян-қолтық ұрысынан 2021 жылғы әлем чемпиондары тізімі (ерлер мен әйелдер арасында):

Ерлер:

•55 кг: Жавохир Собитов (Өзбекстан)

•60 кг: Шахбоз Турсунов (Өзбекстан)

•65 кг: Саурен Арапбай (Қазақстан)

•75 кг: Темирхан Гасанов (Ресей)

•90 кг: Владислав Фокин (Ресей)

Әйелдер:

•45 кг: Шириной Зохидова (Өзбекстан)

•55 кг: Мафтун Қувандиқова (Өзбекстан)

2022 жылы Өзбекстанның Бұхара қаласында өткен жастар мен ересектер арасындағы әлем чемпионатында көптеген спортшылар жүлделі орындарға ие болды. Өзбекстан, Қазақстан, Ресей сияқты елдерден шыққан спортшылар алдыңғы қатардан көрінді. Мысалы, 73 кг салмақта Өзбекстандық Арслонбек Одижонов алтын медаль алса, басқа салмақтарда да өзбек және ресейлік спортшылардың басым түскенін байқаймыз. [8]

2023 жылы қолма-қол ұрыстың әлем чемпионатында ерлер мен әйелдер арасындағы жеңімпаздар түрлі салмақ дәрежелерінде анықталды. Астана қаласында өткен жарыста жеңімпаздар келесідей болды:

•55 кг: Шахбоз Турсунов (Өзбекстан)

•70 кг: Максим Ефременко (Ресей)

•75 кг: Нурмухаммед Бесланеев (Ресей)

•80 кг: Одал Сырогидинов (Өзбекстан)

•85 кг: Мурат Курбанмагомедов (Ресей)

•90 кг: Роман Копылов (Ресей)

•90+ кг: Руслан Аушев (Қазақстан)

Әйелдер арасында:

•45 кг: Любовь Мордвина (Ресей)

•55 кг: Ольга Сафронова (Ресей)

•75 кг+: Вероника Футина (Ресей)

2024 жылғы қоян-қолтық ұрыс чемпионаты Ресейдің Орел қаласында 3-5 тамыз аралығында өтті. Ерлер мен әйелдер арасында бірнеше салмақ дәрежесі бойынша жеңімпаздар анықталды.

Ерлер арасындағы жеңімпаздар:

•73 кг: Грачев Антон (Ресей)

•80 кг: Алиев Зураб (Ресей)

•88 кг: Джолдошев Туратбек (Қырғызстан)

•88 кг жоғары: Алиантсевич Яугений (Беларусь)

Әйелдер арасындағы жеңімпаздар:

•48 кг: Сафукова Мария (Ресей)

•53 кг: Крапивина Дарья (Ресей)

•58 кг: Саламова Руслана (Ресей)

•64 кг: Егорова Мария (Ресей)

•70 кг: Румянцева Ксения (Ресей)

ҚОРЫТЫНДЫ

Қоян-қолтық ұрысы – адамзат тарихында терең тамыры бар жекпе-жек өнері. Оның маңызы тек ежелгі соғыстарда немесе өзара бәсекелестікке түскен жауынгерлер арасында ғана емес, қазіргі әскери және азаматтық өмірде де зор. Бұл ұрыс өнері өзінің әмбебаптылығымен және бейімделгіштігімен ерекшеленеді. Қоян-қолтық ұрысын тек әскери дайындық құралы ретінде ғана емес, сонымен қатар спорт түрі және өзін-өзі қорғау әдісі ретінде де дамытуға болады.

Әскери салада қоян-қолтық ұрыс жауынгерлердің жақын қашықтықта тиімді әрекет етуін қамтамасыз етіп, оларды физикалық және психологиялық тұрғыдан шыңдайды. Әскерилер бұл әдістерді жауынгерлік операцияларда, әсіресе қару қолдану мүмкін емес немесе қажетсіз жағдайларда пайдаланады. Спорттық салада бұл ұрыс түрі дене шынықтыруды, ептілікті және жылдамдықты дамытуға ықпал етеді. Мысалы, дзюдо, самбо, бокс, таэквондо сияқты спорт түрлері жауынгерлік өнердің құрамдас бөлігі ретінде адамның физикалық қабілеттерін шыңдауға мүмкіндік береді.

Қоян-қолтық ұрысы тек физикалық дайындықпен шектелмейді. Бұл өнердің психологиялық жағы да маңызды. Әскери қызметшілер немесе спортшылар үнемі суыққандылықты сақтап, дұрыс шешім қабылдай білуі керек. Жауынгерлер мен спортшылар ұрыс кезінде стресстік жағдайларды еңсеріп, қарсыластың іс-әрекетін алдын ала болжау үшін психологиялық тұрақтылықты дамытуы тиіс. Бұл қасиеттер тек қоян-қолтық ұрыста ғана емес, өмірдің басқа да салаларында маңызды.

Қорыта келе, қоян-қолтық ұрысы – бұл адамның физикалық, тактикалық және психологиялық әлеуетін дамытатын күрделі әрі көпқырлы өнер. Ол әскери салада қарсыласты бейтараптандыруға, спортта жеңіске жетуге және күнделікті өмірде өзін қорғауға үйретеді. Қоян-қолтық ұрысты меңгеру арқылы адам тек күш-қуатын ғана арттырып қоймай, өмірдің әр түрлі қиындықтарына төтеп бере алатын ерік-жігер мен табандылыққа ие болады.

Пайдаланылған әдебиеттер

[1]. Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі: Әскери іс. Алматы:"Мектеп" ААҚ , 2001.- 315б

[2]. Димитриос.М Жекпе жек өнерінің тарихы, 2011.-136б

[3]. Фостер.Б. Батыс әлеміндегі жауынгерлік өнердің дамуы, 2016.-28-34б

[4]. Лебедев.И. Самбо: Ресейдің жауынгерлік өнері, 2004.-52б

[5]. Райт.Д. Қазіргі заманғы қоян- қолтық ұрыс техникасы, 2020.-95б

[6]. Ким, Чонг. Азиялық жауынгерлік өнерлердің шығу тегі, 2018.-163б

[7]. Сүлейменов А.Т.- Әскери өнердің негіздері. Алматы: ҚазҰУ, 2015.-250б

[8]. https://egemen.kz/article/354536-qoyan-qoltyq-urys-sportynan-dgenhimpazdar-anyqtaldy