Құқықтық сауаттылық заман талабы

ОҚО Мақтарал ауданы

Ш.Бектасов атындағы жалпы орта мектебі

коммуналдық мемлекеттік мекемесі

жоғары санатты тарих пәні мұғалімі

Қонарбаева Үрзада Тәшімқызы

Тақырыбы: Өз құқығымызды білеміз бе?

Мақсаты: Оқушылардың құқықтық сауаттылығын арттыру. Ата заңымызға деген сүйіспеншілік қалыптастырып, шыншыл да әділетті және парасатты тұлғаны қалыптастыру

Түрі: Кездесу, пікірталас

Көрнекілігі: ҚР конституциялық заңы, балалар құқығы туралы заң

Жүру барысы:

І психологиялық тренинг

ІІ Құқық туралы жалпы түсінік

ІІІ Сенің құқығың – менің құқығым (оқушы құқығы)

ІҮ «Тығырықтан шығар жол қайсы» (Ситуациялық жағдайды шешу)

ҮІ Ойды аяқта (Мақал – мәтелдің жалғасын табу, түсінік беру)

ҮІІ Қорытынды

Мұғалім: Құрметті ұстаздар, ата – аналар, оқушылар, және кеш қонақтары «Өз құқығымызды білеміз бе?»атты пікірталас кешімізге қош келдіңіздер!

Пікірталастың негізгі мақсаты: оқушылардың құқықтық сауаттылығын арттырып, құқық бұзушылық және қылмыс белгілерімен, түрлерімен таныстыру. Қоғамның заңдары мен нормаларын орындауға, құқықтарды біліп оны тәрбиелеу.

І психологиялық тренинг

Пікірталасымызды бастамас бұрын бір – бірлеріңізге деген қарым – қатынастарыңызды ізгілендіру мақсатында бір-біріңізге жылы лебіздер айтыңыздар.

Сіздерге екі ақ парақша беріледі. Бірінші парақшаға жоғары бағалайтын адами қаситетерді жазып, қалаған адамымызға бересіз. Осыдан кейін кезектесіп, алған парақтарыңызға не жазылғанын дауыстап оқып беріңіздер.

2 ақ парақ берілген. Дәл ортасында дөңгелек қара ноқаты бар. Осы суреттен не көріп тұрсыздар, соны суреттеп беріңіздер. (бұл тренингте аққа қарағанда қара түс көзге шалынады, сондықтан ақ жақсылықтың белгісі болғандықтан оны көре білуіміз керек)

ІІ құқық туралы жалпы түсінік

Енді құқық жөнінде жалпы түсінік бере кетсек. Интерактивті тақтаға назар аударыңыздар

Қоғамда өмір сүретін адамдардың өздерін ұстау ережелерінің жиынтығын әлеуметтік нормалар дейміз

Ә леуметтік норма

Құқық Мораль

Әлеуметтік нормаларын мемлекеттің пәрменімен заңдастырылған бөлігі құқықтығы, ал мемлекеттің пәрменімен заңдастырылмаған бөлігі моральды құрайды.

Құқық дегеніміз - мемлекет тарапынан заңдастырылған және қорғалатын жалпыға бірдей міндетті нормалар жүйесі.

Құқықтың ерекшелігі – оның нормалары бұзылған жағдайда кінәлі заң арқылы жауапқа тартылатындағында. Моральдық тәртіпті бұзғаны үшін адам заңды жауапкершілікке тартылмайдығ бірақ көпшіліктің назарына ілігеді. Айналасына жағамсыз пікір туғызады.

Құқықтық нормалар тек қана заңдардан тұрмайды, басқа да нормативтік жарлықтар, үкімет мемлекеттік органдар – нормативтік шешімдер қабылдайды.

1948 жылы 10 желтоқсанда БҰҰ Бас Ассабелеясы құқықтарының жалпыға ортақ деклорациясын қабылдады. Ол бойынша адам құқығы 3 топқа бөлінеді.

А дам құқығы табиғи құқық

Азаматтық құқық

Экон-қ әлеуметтік мәдени

Біздің елімізде адам құқықтары Ата заңымыз – Қазақстан Республикасының Конституциясында да көрініс тапқан. Ол 9 бөлім, 98 баптан тұрады.

ІІ Сенің құқығың – менің құқығым. Бұл кезеңде оқушылар өз құқықтары туралыайтып өтеді.

1 оқушы: Еркебулан: баланың өмір сүруіне, жеке басының бостандығына, қадір – қасиетіне және жеке өміріне қол сұғылмауына құқылы

2 оқушы Дамира: мемлекет баланың жеке басына ешкімнің тиіспеуін қамтамасыз етеді, онің тәнін, жанын жәбірлеуге, дөрекіліктен қорғаудан, оның құқықтарымен бостандықтарына қысым жасаудың өзге де түрлерінен қорғауды жүзеге саырады.

3 оқушы Зарина: баланың даралық ерекшеліктерін және оны сақтауға құқығы бала туған сәтінен бастап, аты – жөні, ұлты азаматтығы болуға құқылы. Қай ұлтқа жататындығына, тіліне ,біліміне, денсаулығына ата – анасына қатысты мән жайларға қарамастан тең құқылы.

4 оқушы Темірхан:

Әр бала сөз бостандығына және өз ой пікірін айтуға, ар – ождан бостандығына коммерциялық емес ұйымдарға және ҚР – ның заңдарымен етілген бейбіт жиналыстарға қатысуға құқығы бар.

5 оқушы Орнынбек:

Біреудің атына кір келтіруге, жеке басының тіршілігіне араласуға, рұқсатсыз біреудің үйіне кіруіне ,рұқсатсыз біреудің хаттарын оқуға құқығы жоқ.

6 оқушы Ақзипа:

Әркімнің ана тілі мен төл мәдениетін пайдалануға, қарым – қатынас, тәрбие, оқу, шығармашылық тілін таңдап алуға құқығы бар.

Оқушы Бекболат:

Азаматтардың тегін орта білім алуына кепілдің беріледі. Орта білім алу міндетті. Республика азаматтарының конкурстық негізде тегін жоғары білім алуға құқығы бар.

8 оқушы Саят:

Әрбір адам өз пікірі болуына, ойындағысын еркін айтуға құқығы бар. Өз құқықтарыңызды айтып өттіңіздер, қандай міндеттеріңіз бар соған тоқталып өтсек.(оқушылар өз міндеттерін айтады)

ІІІ «Тығырықтан шығар жол қайсы»

Көшедегі көрініс:

Орынбек: Бекболат бүгін ауылда той болып жатыр білесің бе?

Бекболат: ия. Ия айтпақшы Саяттар бүгін жиналайық той қызықтаймыз деген, саған хабарласқан жоқпа?

Орынбек: жүр ендеше солай қарай барайық, бар қызықтан құр қалармыз.

Бекболат: Кеттік жолшыбай Темірланға соға кетейік, ол да баратын шығар.

Орынбек: Темірлан біз той болып жатқан жерге бара жатырмыз. Балалардың барлығы сонда, кеттік жүр бізбен.

Темірлан: жоқ, мен әуелә ата – анама ескертуім керек, әйтпесе алаңдайтын шығар.

Бекболат: Туу, ата – анаңа ескертіп қайтесің, біз секілді айтпай кетіп қалмайсың ба, сұрансаң жібермейдіғой.

Темірлан: балалар, мені жібермейді бара алмаймын. Ол жақтан ішімдік ішкен адамдар кездесіп бірнәрсеге душар болармыз.

Орынбек: онда өзің біл, көп қызықтан құр қаласың.

Бекболат: осы кезден бастап көшеге үйрене бермейсіңбе?.

1. Құрметті ата – аналар осы жағдайға байланысты сіздердің пікірлеріңізді білсек, ата – ана қай жерден қате жіберіп отыр

2. Учаскелік полиция инспекторына осы жағдайда оқушылар және ата – аналар қандай жауапкершілікке тартылады?

Ү Көкейде жүрген сауал

Кездесу кешіміздің қонағы Тегістік Ауылының учаскелк бөлімінің өкілі келіп отыр. Өзіңізді мазалап жүрген сұрақтарыңызға жауап табуға болады.

• Жасөспірімдердің арасында қандай құқық бұзушылықтар жиі кездеседі.

• Қылмыстық кодекс дегеніміз не?

• Камелетке толмағандарға қандай жаза қоладанады.

• Қазіргі уақытта мектеп жасындағы балалардың түнде көшеге шығу кездеседі. Осыған қандай шара қолданады.

• Мектеп оқушыларына қандай ақыл – кеңесіңізді берсеңіз.

• Мектеп психологы Сырайлова Камила апайға мындай сұрақтар

• Мектеп жасындағы балалардың мінез құлқының ауытқуына қандай жағдайлар әсер етеді.

• Каметелтке толмаған мектептегі «қиын» балалар туралы не айтар едіңіз

• Сыныбымыздағы Ақзипаның мінез – құлқын қалай бағамдар едіңіз. Оның кейбір іс – әректінен ауытқушылық байқалмайды ма? Мектептің ішкі ережесін сақтамайтын оқушыларға қандай шаралар қолданыланды. Оны болдармаудың жолдары қалай?

• Ойды аяқта

(мақал – мәтелдің жартысын тап)

1. Біреуге ор қазба....(өзің тусесің)

2. Заңның құрығы (бәрінен ұзын)

3. Өтірікшінің құрығы ......(бір – ақ тұтам)

4. Тура биде туған жоқ......(туған жоқ)

5. Туғанды биде иман айнасы.....(иман жоқ)

6. Қолыңмен істегенді.......(мойныңмен көтер)

7. Тек жүрсең.....(тоқ жүресің)

8. Заңды силаған...... (еркін жүреді)

Қорытынды: бүгіні пікірталасымызға құқық қорғау қызметкері, мұғалімдер мен оқушылар бас қосуда. Бүгінгі келтірілген статистикалық мәліметерге назар аударсақ проблемалық сұраққа жауап іздесек: жастар арасындағы құқықтық сауаттылықты арттыру үшін не істеу керек?

Қысқа да тұжырымды ой пікірлеріңізді ортаға салыңыздар

Мектеп пен жанұяда жақсы қасиеттерді бойына сіңірген тәрбиелі, мәдениетті білімді адам болуға ұмтылуымыз керек.

Құқықтық сауатсыздық яғни өз құқығы мен міндетін білмей, басқаның құқығын сыйламаудың кесірінен келеңсіз жағдайлар кобеюде. Олай болса құқықтық тәрбие мен құқықтық мәдениетті санаға сіңіріп, өзімізді және қасымыздағы адамдардың жеке басын қадірлеп, құрметтейік дегім келеді.

Қол қусырып қарап отырсаңыз,түзу жолдың үстінде де табан астында қаласыз. Болашақта шалыс баспай, өз өміріне жауап беретін ата – анасының емес, букіл алаштың азаматтары болады деген сеніммен бүгінгі пікірталасты аяқтаймыз.