Қысқа мерзімді сабақ жоспары

Мекеменің атауы: Балалар мен жасөспірімдер орталығы

Үйірме атауы: «Мұрагер» ұлттық өнер үйірмесі

Мұғалімнің аты-жөні: Тилеуова Эльвира Талипбековна

Сабақтың тақырыбы: Ат тергеу дәстүрі

Сабақтың мақсаты:

1. Білімдік: Қазақ халқының салт-дәстүрінің бірі – ат тергеу туралы түсінік беру. Ат тергеудің мәні мен маңызын түсіндіру.

2. Дамытушылық: Оқушылардың сөздік қорын, ауызекі сөйлеу тілін дамыту. Шығармашылық ойлау қабілетін жетілдіру. Қазақ халқының дәстүріне деген қызығушылық пен құрметті арттыру.

3. Тәрбиелік: Үлкенге құрмет, кішіге ізет көрсетуге тәрбиелеу;

Күтілетін нәтижелер:

Оқушылар ат тергеудің не екенін біледі;

Мысалдар арқылы дәстүрдің тәрбиелік мәнін түсінеді;

Өз ойын еркін жеткізе алады.

Сабақтың әдіс-тәсілдері: Әңгімелеу, талқылау, топтық жұмыс, рөлдік ойын, «Ой қозғау» және «INSERT» стратегиялары

Қажетті құралдар: Слайд-презентация немесе бейнематериал. Кеспе қағаздар (мақал-мәтелдер, сөздер). Интерактивті тақта

Сабақ барысы:

I. Ұйымдастыру кезеңі

Сәлемдесу, көңіл-күйді көтеру жаттығуы;

Сабақтың тақырыбы мен мақсатымен таныстыру.

II. Қызығушылықты ояту

Ой қозғау:

Мұғалім сұрақ қояды:

«Ат тергеу» дегенді естіп көрдіңдер ме?

Қазақтар неге бір-бірінің атын тура атамайды?

(Бейнеролик немесе шағын мәтін көрсетіледі)

III. Жаңа тақырыпты түсіндіру

Мұғалім түсіндірмесі:

Ат тергеу — келіннің, кейде жас адамдардың өзінен үлкен кісінің атын тура атамай, басқа сөзбен ауыстырып айту дәстүрі. Бұл — қазақ халқының әдептілік пен сыйластыққа негізделген салты. Мысалы, енесінің аты «Айгүл» болса, келіні оны «Шырайлым» деп атауы мүмкін.

Ат тергеу — қазақ халқының әдептілік пен сыйластыққа негізделген дәстүрі. Бұл дәстүр бойынша келін өзінен үлкен адамдардың (әсіресе қайын жұртының) аттарын тура атамай, оларға лайықты бейне ат, яғни сыпайы балама атау қойып айтуы керек.

Мысалдар: Адамның аты, келіннің тергеуі

Бекен, Шалқарым, мырзам

Айсұлу, Сұлуым, жарық күнім

Қыдыр, Ата, ақсақал

Ат тергеудің мәні мен мақсаты

Үлкенге сый-құрмет көрсету;

Әдеп пен инабаттылықты сақтау;

Отбасылық татулықты нығайту.

Қазақ қоғамында әйел адамның үлкендерге құрмет көрсетуі — оның тәрбиесінің, әдептілігінің, мәдениетінің көрсеткіші болып саналады.

Ат тергеудің мысалдары

Келін қайын жұртының адамдарын тура атамай, былайша атап кеткен:

Тура аты Келіннің қойған атауы

Қасым Бәйбішеңіздің ағасы

Ермек Үлкен ағай

Тұрсын Ақсақал

Бекен Бек ата

Қайрат Шырағым

Айгүл Шырайлым / Көркем жеңге

Жанар Жарық жеңгем

Мысалы, келін қайнағасын “Қайрат” деп атамай, “Шырағым” немесе “Ағеке” деп айтады.

Мәдени және тәрбиелік маңызы

Ат тергеу – қазақ қоғамындағы сөз мәдениетінің, әдеп пен тәрбиенің бір көрінісі.

Бұл дәстүр арқылы жастарға үлкенді сыйлау, әдепті сөйлеу, жақынға құрметпен қарау үйретіледі. Сондай-ақ, ол қазақ әйелінің ақылдылығы мен тапқырлығын да танытады, себебі ол әр адамға лайықты, әдемі ат ойлап табуы керек.

Қысқаша айтқанда, ат тергеу – қазақтың инабат пен ізеттілікті дәріптейтін дәстүрі, келін мен үлкендердің арасындағы сыйластықтың көрінісі.

IV. Топтық жұмыс

Тапсырма:

1. Әр топқа бірнеше есім беріледі.

2. Сол есімдерді «ат тергеу» дәстүрімен өзгертіп жазыңдар.

3. Әр топ өз нұсқасын қорғайды.

V. Рөлдік ойын

Жағдаят:

Келіннің алғаш рет енесімен, күйеуінің ағаларымен, көрші үлкен кісілермен танысу сәтін сахналау.

Қатысушылар «ат тергеу» дәстүрін қолданып сөйлеседі.

VІ. Жаңа сабақты қорытындылау

Сұрақтар:

Ат тергеудің мәні неде?

Бұл дәстүр қандай тәрбиелік ой береді?

Қазіргі қоғамда бұл дәстүр сақталып жүр ме?

Бағалау:

Топтық жұмыс пен белсенділік бойынша бағаланады

VII. Үй тапсырмасы:

1. «Ат тергеу – сыйластықтың белгісі» тақырыбында шағын эссе (8–10 сөйлем).

2. Отбасы мүшелерінен естіген ат тергеу үлгілерін дәптерге жазу.