Павлодар облысының білім беру басқармасы, «Екібастұз қаласы білім беру

бөлімінің №26 гимназия-мектебі» КММ

Кабенова Таттигул Какеновна

Кояганова Бакыт Зиятаевна

Бастауыш сынып мұғалімдері

«Қызықты жаратылыстану»

2024-2025 оқу жылы

Түсінік хат

Қазіргі кезеңдегі білім беру ісінің негізгі нысаны – жас ұрпақтың дағдыларын қалыптастырып қана қоймай, олардың бойында ақпаратты өздері іздеп табатын және талдай алатын, сондай – ақ ұтымды пайдалана білетін, жылдам өзгеріп жатқан бүгінгі дүниеге лайықты өмір сүріп, қызмет жасауға қабілетті тұлғалық қасиеттерді қалыптастыру болып отыр.

Білім беру реформасы табысының басты өлшемі – тиісті білім алған еліміздің кез келген азаматы әлемнің кез келген елінде қажетке жарайтын маман болатындай деңгейге көтерілу болып табылады.

Әрбір оқушы табиғатынан таныс еместің барлығын білуге құмар және оқуға деген ынтасы зор екені белгілі, сол себепті де ол оқытудың бастауыш сатысында шығармашылыққа, таным мен белсенді әрекетке ұмтылады. Осы тұрғыдан алғанда зерттеу әрекетшілдігі қоршаған орта туралы оқушының танымын кеңейтудің ең басты тәсілдерінің бірі болып келеді.

«Болашақта өркениетті дамыған елдердің қатарына ену үшін заман талабына сай білім қажет.Қазақстанды 50 елдің қатарына жеткізетін, терезесін тең ететін - білім. Қазіргі заманда жастарға ақпаратты техникамен байланысты әлемдік стандартқа сай мүдделі жаңа білім беру өте қажет» деп атап көрсеткеніндей, инновациялық әдіс-тәсілдерді кеңінен қолдану жаңаша білім берудің бір шарты. Қазіргі педагогика жаңалықтарын пән ерекшелігіне қарай қолдануды дұрыс жоспарлау оқыту мақсатына жетудің бірден-бір жолы. Дүниетану пәнін меңгеру жас ұрпақтың дүниетанымын, ойлаудың ғылыми тәсілін қалыптастырады. Оқушыларды тақырыптарды зерттеуге, ресурстарды пайдаланып, өз қорытындыларын жасауға үйретеді. Орыс педагогі К.Д.Ушинский айтқандай, қазіргі заман талабына сай, әр мұғалім, өз білімін жетілдіріп, ескі бірсарынды сабақтардан гөрі, жаңа талапқа сай инновациялық технологияларды өз сабақтарында күнделікті пайдаланса, сабақ тартымды да, мәнді, қонымды, тиімді болары сөзсіз. Бұл жөнінде Қазақстан Республикасы «Білім туралы» Заңының 8-бабында «Білім беру жүйесінің басты міндеттерінің бірі оқытудың жаңа технологияларын енгізу, білім беруді ақпараттандыру, халықаралық ғаламдық коммуникациялық желілерге шығу» деп атап көрсеткен.Оқытудың әр түрлі технологиялары сарапталып, жаңашыл педагогтардың іс-тәжірибесі зерттеліп, мектеп өміріне енуде. Дүниетану ғылымы білім беру төменгі сынып жасындағы оқушылардың табиғи білім құмарлығының дамуына, әлем жайлы ой-өрісінің кеңеюіне, ғылымды түсінудің және қоршаған ортаны тұтастай қабылдауының дамуына, қоршаған ортаны қорғау және бағалай білу біліктерінің дамуына көмектеседі.

Зерттеуге қызығушылықты тудырудың маңызды алғышарты ретінде іс-әрекеттің кең әлеуметтік түрткілерін тәрбиелеу, оның мағынасын ұғыну, өз іс-әрекеті үшін зерттеп отырған үрдістерінің маңыздылығын түсіну болады. Осыған орай Аристотельдің мынандай сөзі бар: «Таң қалу арқылы адамдар философияға жақындай бастайды, олар алдындағы қиын мәселені шеше келе одан ары жолдың жалғасында одан да қиын мәселелердегі қиындықтарды түсінеді», яғни қызығушылық зерттеу әрекетінің қозғаушы күші. Қазіргі жас жектіншектердің негізгі міндеті – білім алу, ғылымды игеру. Білім-ғылымсыз ешбір қоғам алға баспайды, ешбір мемелекет күшеймейді.

Зерттеуші-білім алушы өзінің табиғатынан зерттеуге бейім болып келеді. Білуге құмарлық, бақылау жасауға талпыныс, өзінше эксперимент жүргізу баланың балалылығымен жүретін процесс. Зерттеу, іздеу белсенділігі-баланың жаратылысына тән табиғи құбылыс. Зерттеушілік әдісін қолдану қажеттігі оқушының білім алу процесінде қоршаған ортасына қызығушылығымен, сүйіспеншілікпен қараумен түсіндіріледі. Оқушының өз бетінше зерттеу жүргізуі оның жеке талабын қанағаттандыру мен көкейінде жүрген сұрақтарға жауап табуға үлкен ықпал етеді. Одан басқа, өз бетінше зерттеу жүргізу интеллектуалдық және шығармашылық қабілеті мен ойлау, зерттеу білігінің дамуына мүмкіндік туғызады. Оқушы өз бетінше зерттеу жүргізу арқылы қоршаған ортасын тани алады, жаңа білімді дайын күйінде қабылдамай, өз зерттеуі арқылы алады.

Бағдарламаның мақсаты:

• Оқушыларға айнала қоршаған ортаны адам өмірімен байланыстыра отырып білім беру.

• Оқушыларға қоршаған ортаның бір–бірімен үнемі байланыста болатынын ұғындыру

• Оқушыларда алғашқы экологиялық ұғымдарды қалыптастыру және табиғатқа деген жауапкершілік сезімдерін дамыту.

• Оқушыларды өз бетінше жұмыс істеуге үйрету, өздігінен зерттеу жұмыстарын жүргізуге баулу, қосымша пәндерді оқып- үйренуге негізгі біліктіліктермен қаруландыру.

• Оқушыны өз пікірі бар, құзыретті тұлға ретінде бағыттап тәрбиелеу.

• Оқушыға сенімділік білдіру, пәнге деген қызығуларын арттыру, жеке шығармашылық деңгейін көтеру.

Міндеттері: 

• Оқушыларға қоршаған әлем туралы, әртүрлі денелер мен құбылыстар туралы алғашқы білімдерін қалыптастыру;

• Пән бойынша оқушының ғылыми-зерттеуге дағдыландыру;

• Оқушылар зерттеуге қатысу барысында сұрақ қою және сол сұраққа жауап табу, сұрақтарға жауап беру үшін зерттеулер жүргізу, зерттеу нәтижесінде алынған мәліметтерді жинақтау, өңдеу және түсіндіру дағдыларын қалыптастыру;

• Оқушылар ақиқатпен байланысты іс-әрекеттердің жауабын табуға, сұрақтар қоюға, бақылауға және ойлауға дағдыландыру.

Кәсіпке бағдарлау:

Мотивация, мәселені қою, жобаның тақырыбын таңдау, мақсатын анықтау, міндеттерін айқындау. Мәселені анықтайды. Болжам жасайды.Мақсатты нақтылайды. Оқушыны ынталандыру. Мақсат қоюға, міндеттерін анықтауға көмектеседі. Ақпаратты жинау және талдау жолын анықтау. Қорытынды нәтижені ұсыну жолдарын таңдау (есеп беру түрі).

Ақпаратты талдайды, тұжырымдайды. Нәтижені сұрыптап жазады, жобаны қорғауға және презентация жасауға материалдарды дайындайды.

1. Бала есінің, баланың дүние туралы ойын толықтырылатын, оны кейбір қарапайым түсініктерді түсінуіне дайындайтын (уақыт, белгі, белгілік жүйелер) жаңа мазмұнмен байытылуы.

2. Іс жүзінде балада жыл бойында алған белгілер туралы,белгілер жүйесі туралы ақпаратын бекіту және кеңейту.

3. Кейбір нақты тарихи дәйектер арқылы балада адамның жинаған тәжірибесіне қызығушылық тудыру. Балаланың өз тәжірибесін басшылыққа ала отырып, оларда берік қызығушылық қалыптастыру.

4. Үйренуге деген ниет, уақытты түсіне білуге және оны айыра білуді қалыптастыру.

5. Жинақталған және алынған ақпаратты логикалық операциялар арқылы жүйелендіру (талдау, салыстыру, жалпылау, жіктеу).

6. Әрі қарай ақпарат жинақтауға ұмтылу (жеке дәйектер, ақпараттар)және қайтадан жаңа жиналған ақпаратты реттеуге дайын болу, көлемді блоктарға жүйелендіру (үй және жабайы жануарлар, үй және дала өсімдіктері).

7. Балада әлемге деген қамқорлық пен тудырушылық қатынасты қалыптастыру.

Пәнаралық байланыс: Қазақ тілі, әдебиеттік оқу, өзін – өзі тану, жаратылыстану, бейнелеу өнері, еңбекке баулу, математика.

Курсты ұйымдастыру формасы: Іздену, есептеу, пікір алмасу, топпен жұмыс, танымжорық, зерттеу жұмысы әдістерін пайдалану.

Кәсіпке бағдарлау: Мұғалім, зерттеуші, суретші, спортшы, геолог, құрылысшы, дәрігер, ақпараттанушы

Курстың уақыты: 36 сағат, аптасына 1 сағат

Курсты ұйымдастыру формасы: тәжірибе, практикалық жұмыс

Күтілетін нәтиже: 

• Оқушылар қоршаған әлем туралы, әртүрлі денелер мен құбылыстар туралы алғашқы білімдерін қалыптастырады;

• Пән бойынша оқушылар ғылыми-зерттеуге дағдыланады;

• Оқушылар зерттеуге қатысу барысында сұрақ қою және сол сұраққа жауап табу, сұрақтарға жауап беру үшін зерттеулер жүргізу, зерттеу нәтижесінде алынған мәліметтерді жинақтау, өңдеу және түсіндіру дағдыларын қалыптастырады;

• Оқушылар ақиқатпен байланысты іс-әрекеттердің жауабын табуға, сұрақтар қоюға, бақылауға және ойлауға дағдыланады.

Оқу курсының аяқталу формасы:

-Жоба тақырыбы мен мақсатты айқындау;

-Зерттеу тақырыбы бойынша әдебиеттер тізімін жасау;

-Ғалымдардан,ғылыми жобалармен айналысатын адамдардан ақыл-кеңес іс сұрау;

-Интернетке жүгіну;

-Байқа,іздеу,жинақтау жұмыстарын жүргізу;

-Тәжірибе жүргізу.Оны жүйелі түрде талдау;

-Тәжірибенің нәтижесін шығару;

-Қорытынды жасау;

-Презентация жасау;

-Жұмысты қорғауға дайындалу.

Нормативті бөлім

Күнтізбелік тақырыптық жоспар аптасына-1 сағаттан 36 сағат

Қолданылған әдебиеттер:

1. Андриянова Т. А., Беркало В. Н., Жакупова Н. Ш., Кузнецова С.Н.,Полежаева А. В.

Астана: «Назарбаев Зияткерлік мектептері» ДББҰ, Жаратылыстану 3-сынып.2018ж.

2. Бигазина П.К. Жуманкулова А.Ж. Кажекенова Э.А.Тураканова Г.А.Хонтай М.К 4-сынып. Жаратылыстану 4-сынып.2019 ж.

3. Е. А. Ахметов, М.О.Әбілова. Қазіргі заманғы жаратылыстану концепциялары. Алматы, 2005 жыл.

4. А.А.Горелов. Концепция современного естествознание. Москва 2023

5. Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі: География және геодезия. — Алматы: "Мектеп" баспасы, 2007. — 264 бет

6. Географиялық ақпараттық жүйе.

7. ↑ Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі. Су шарушылығы. – Алматы, «Мектеп» баспасы, 2002 жыл.

8. ↑ Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі: География және геодезия. — Алматы: "Мектеп" баспасы, 2007. — 264 бет. 

9. Қазақстан физикалық географиясы.Алматы: Атамұра.2008

10. Батыс Қазақстан облысы. Энциклопедия. Алматы: «Арыс»баспасы, 2002.

11. Международное исследование TIMSS. Методическое пособие – Астана: НЦОСО, 2012г. — 75 с.