Рефлексия мен кері байланыс: айырмашылығы, маңызы және әдістері жайлы қысқа нұсқа

«Өрлеу» БАҰО» АҚФ Маңғыстау облысы бойынша КДИ Жаратылыстану-математикалық бағыттағы кафедрасының аға оқытушысы Тажибаев Булатбек Толкумбекович

Рефлексия мен кері байланыс – білім беру үдерісінде маңызды орын алатын екі ұғым. Олар көбіне бір-біріне ұқсас болып көрінгенімен, мақсаты мен қолдану тәсілдері әртүрлі.

Рефлексия дегеніміз не?

Рефлексия – адамның өз әрекеттерін, ойларын, эмоцияларын талдап, бағалап, олардың нәтижесін саналы түрде түсіну үдерісі. Бұл педагогикада оқушының немесе мұғалімнің оқу барысында не үйренгенін, қандай қиындықтар болғанын, қандай жетістіктерге жеткенін және болашақта не істеу керектігін ойлауы үшін қолданылады.

Рефлексияның мақсаттары:

• Өзінің оқу әрекетін түсіну және бағалау;

• Қателіктерін анықтап, олардан сабақ алу;

• Болашақ әрекетті жоспарлау;

• Өздігінен даму мен жетілуге ұмтылу.

Мұғалім үшін рефлексия:

• Сабақтан кейін өз іс-әрекетін сараптау;

• Қай әдіс тиімді болды, не нәтиже бермеді деген сұрақтарға жауап іздеу;

• Сабақты жетілдіру жолдарын анықтау.

Оқушы үшін рефлексия:

• "Мен бүгін не үйрендім?"

• "Маған не қиын болды?"

• "Менің жетістігім неде?"

• "Келесіде нені жақсартамын?"

Рефлексияның түрлері:

1. Когнитивтік рефлексия – оқушы өзінің не үйренгенін, қандай білім алғанын талдайды.

2. Эмоциялық рефлексия – оқу үдерісі барысында қандай сезімдер болғанын бағалайды.

3. Іс-әрекеттік рефлексия – қандай қадамдар жасағанын және олардың нәтижесін қарастырады.

Рефлексияның әдістері:

• "Бес саусақ" әдісі – әр саусақ белгілі бір сұраққа жауап береді (мысалы: Не ұнады? Не қиын болды?).

• "Мен бүгін..." әдісі – оқушылар сөйлемді аяқтайды (мысалы, "Мен бүгін жаңадан білдім...", "Мен бүгін түсіндім...").

• "Стикердегі ой" – оқушылар сабақ туралы өз ойларын қағазға жазып, қабырғаға жабыстырады.

Кері байланыс дегеніміз не?

Кері байланыс – білім алушыға немесе оқытушыға оқу үдерісі барысында берілетін ақпарат, яғни (feedback) – бұл оқушы мен мұғалім арасындағы немесе оқушы мен оқушы арасындағы оқу процесінде берілетін ақпарат алмасу. Оның басты мақсаты – оқушының жетістіктерін анықтау, қиындықтарын түзету және оны әрі қарай дамытуға бағыт беру. Қысқаша айтқанда жетістігі мен жетілмеген тұстарын айқындауға және даму бағытын көрсетуге бағытталады.

Кері байланыстың түрлері:

1. Конструктивті кері байланыс (құнды кеңес беру) – оң және сындарлы пікірлерді қамтиды, оқушыға дамуға мүмкіндік береді, жетілдіру бағыттарын көрсетеді.

2. Позитивті (мадақтау) – оқушыны ынталандырады.

3. Сыни (нақты және сыпайы) – қателікті көрсетіп, түзетуге мүмкіндік береді, дәлелдерге, нақты мысалдарға сүйенеді.

4. Жедел кері байланыс – уақытылы беріледі, себебі уақыт өте келе оның әсері азаяды.

5. Өзіндік кері байланыс – оқушы өзінің оқу әрекетін бағалайды (рефлексиямен байланысты).

Кері байланыстың әдістері:

• "Үш жұлдыз, бір тілек" – үш жақсы нәрсе мен бір жақсартуды қажет ететін ұсыныс айтылады.

• "Бағдаршам" әдісі – жасыл (бәрін түсіндім), сары (орташа), қызыл (түсінбедім) түстер арқылы оқушылар өз жағдайын көрсетеді.

• "Шеңбердегі пікір" – оқушылар шеңберге отырып, сабақ туралы пікір білдіреді.

Рефлексия мен кері байланыстың айырмашылығы

Рефлексия мен кері байланысты сабақта қолдану мысалдары:

Қорыта айтқанда, рефлексия мен кері байланыс – білім беру үдерісінің ажырамас бөлігі.

Рефлексия оқушының өзін-өзі тануына көмектессе, кері байланыс оның дамуына бағыт береді. Мұғалімдер осы екі ұғымды тиімді қолданса, оқушылардың білім сапасы артып, олардың оқу үрдісіне деген ынтасы күшейеді.

Рефлексия – бұл өзін-өзі тану мен дамыту құралы.

Кері байланыс – оқыту сапасын арттыратын маңызды құрал.

Екеуі де сыни ойлау, жауапкершілік, ынтымақтастық сияқты құндылықтарды дамытуда өте маңызды.