Дарын

Келісілді Бекітемін

Әдіскер Дарын колледжі директоры

________Ә.Керімқұл ________ Қ. Асатиллаев

«_____»_____ 2024ж. « ____»_______ 2024 ж.

«Кәсіпті білім-табысты маман»

атты айлық іс-шара

Ресей мәдениеті

«Арнайы пәндер» циклдік

комиссия кеңес мәжілісінде

бекітілген №__ хатама «__ »___ 2022 ж.

Пәндік (циклдік) комиссия төрайымы:

___________ Ш.Танирбергенова

Бөлімше меңгерушісі:________І. Керімбек

«___»_____2024 ж.

Мерзімі: 8.11.24 ж.

Уақыты: 8:30

Тобы: БҚ-1124

Өтілетін орны: ауд.

Пәні: Мәдениеттану

Оқытушы: Н.Музарапова

Түркістан

Мәдениеттану пәнінен «Ресей мәдениеті» тақырыбына ашық сабақ

Жоспары:

І. Ұйымдастыру кезеңі (5 минут)

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру (25 минут)

Тақырыбы: Еуропалық Қайта өрлеу және Жаңа заман кезеңіндегі

мәдениет

Жоспар:

1. “Қайта жаңғыру” термині

2. Қайта жаңғыру дәуірі – мәдениет пен өнер

1 -тапсырма. «kahoot»

2 -тапсырма. «Термин сөздерді талдау»

3. тапсырма: «Ребус» шешу

ІІІ. Жаңа сабақ (30 минут)

Тақырыбы: Ресей мәдениеті

Жоспар:

1. Ежелгі Русь мәдениеті

2. Ежелгі славяндардың дүниетанымы.

ІV. Бекіту (20 минут)

1- тапсырма: «Күзгі тыныштық » сұрақ жауап ойыны

2- тапсырма: «Кім тапқыр» ойыны

3- тапсырма: «Ғажайып дорба » сергіту сәті

V.Бағалау (5 минут)

VІ.Үйге тапсырма беру (3 минут)

VІІ.Пайдаланған әдебиеттер (2 минут)

Жоспар:

3. Ежелгі Русь мәдениеті

4. Ежелгі славяндардың дүниетанымы.

1.Орыс мәдениеті IX-XI ғасырлардағы Ежелгі Русь мәдениеті ертефеодалдық қоғам мәдениеті болып табылады. Бұл кезеңде ауыз әдепиеті, мақал – мәтелдер, ертегілер, жырлар жақсы дамыды. Сол кезеңдегі мәдениет өкілдері – скоморохтар, музыканттар, әншілер халық арасынан шығып, көркемөнерде демократиялық әуендерді насихаттаушылар болған.

Халық әуендері орыс халқының ұлы шығармаларының бірі Игорь полкі туралы сөз дастанына арқау болды. Халықтың ұлттық санасының өсуі, әсіресе батырлар жырынан айқын көрініс тапты. Илья Муромец, Микумула Сельянинович, Алеша Попович жырлары біздің заманымызға дейін жетті. Ежелгі орыс әдепиетінің дамуына жазудың пайда болуы үлкен әсер етті. Новгород қаласында жүргізілген археологиялық қазбалар кезінде қайыңның қабығына жазылған көптеген хаттар табылады. Сонымен қатар орта ғасырларда өмір сүрген бірқатар жазушылардың есімдері белгілі. X – XI ғасырлардың аса көрнекті жазушылары митрополит Илларион және Киев – Печорск сопыхана монағы Нестордың Оқу Феодосидың өмірі атты шығармалары халық арасында кең тарады. Князь Ярослав Мудрый грек тілінен орыс тіліне кітаптарды аударуға ерекше мән берді. Жазумен қатар, орыстың сәулет өнері мен көркемсурет өнері де ерекше дамыды.

X-XIII ғасырларда Киев Русьінің Киев, Новгород, Чернигов, Полоцкі басты қалаларында тастан бір қатар архитектуралық ғимараттар салынды. Солардың ішінде , Византиялық және орыс шеберлерінің қолымен салынған мозаикалық – фрескалық орасан зор София соборы ерекше көзге түсті. Киевтегі София соборының қабырғаларына Ярослав Мудрый және оның отбасының портреттік суреттері,құдайлар мен періштелердің бейнелері ойылып салынды. ХV ғасырдың екінші жартысында орыс мәдениетінің ұлы жаңалығы – кітап басу ойлап шығарылды. Ресей үшін жазуды пайдаланудың көптеген тұрғыдан маңызы зор болды: біріншіден, Ресей мемлекетінің тарихын жылнамаларды жазу мүмкіндігі пайда болды; екіншіден, балалар мен жасөспірімдерді тәрбиелеу ережелері жазылды; үшіншіден Русьты жаудан қорғау туралы алғашқы көркем шығармалар жасақталды; бесіншіден , жастар мен балаларды оқыту және тәрбиелеу жөнінде арнайы кітаптар жазылды.

Ғылыми – техникалық прогрестің дамуына орыс өнер тапқыштары И.И.Ползунов, И.П.Кулибин, К.Д.Фролин зор үлес қосты.

Ресей мәдениеті — адамзат баласына баға жетпес мол мәдени мұралар қалдырған дүниежүзілік мәдениеттің ажырамас бөлігі. Ресей мәдениеті — өзіндік ерекшеліктері бар қайталанбайтын мәдениет, ендеше оның әлемдік мәдениет қазынысына қосқан үлесіне де баға жетпейді. Орыс мәдениетінің қалыптасу ерекшеліктері негізінен төмендегі факторларға тығыз байланысты болды. Олар:

1. Көптеген этикалық топтар мен халықтар мекендеген орасан зор территорияны игеру;

2. Христиан дінінің ерекше тармағы — православиені руханилылықпен дәстүрлі салт-дәстүрлерге негіздей отырып орнықтыру;

3. Уақытша болса да ұзақ уақытқа созылған батыс-еуропалық өркениеттік процестерінен оқшау дамуға байланысты туған «тұйықтыққа» бұдан әрі жол бермеу;

4. Жеке адамдардың мүддесін мемлекет мүддесіне бағындыру.

Ұлттық топырақта пайда болып, өзіндік бет- бейнесімен ерекшеленсе де, мәдени өркендеудің жалпы арнасына келіп құйылатын Ресей мәдениеті, оның ішінде ұлттық бұлақтан нәр алған ежелгі Русь мәдениеті, византиялық көркем жүйемен және тағы да басқа мәдениеттермен тығыз алмасып жатады. Атап айтқанда, Ресей мәдениеті Византиямен қатар, көршілес жатқан Болгария, Сербия, Армения, Грузия сияқты елдердің мәдениетімен үндестік тапты.

Славяндар Ресей аборигендері емес, олар Ресей аумағына Батыстан келген. 4-5 ғасырларда қазіргі Смоленск, Новгород, Чернигов, Курск облыстарымен Днепр жағалауына қоныстана бастады.

2.Ежелгі славяндардың мәдениеті — орыс мәдениетінің қайнар бұлағы болып саналады. Оның басты мәдени құндылықтары — қасиетті жырлар, мифология, аңыз-ертегілер. Ғалымдардың пікірінше, олардың көпшілігінің тектері Христиан дінін қабылдағаннан кейін құрып кеткен. Ежелгі славяндар пұтқа табынушылықты бастан кешірген, сондықтан да болар Ресей топырағында пұтқа табынушылық мәдениетінің дамуы жоғары болды.Пұтқа табынуға көпқұдайлық тән болғандықтан славяндарда бірнеше құдай болды. Басты құдай Перун, оны князьдар құдайы деп атады. Ол аспанда өмір сүріп, жаңбыр, найзағай және күн күркіреуінің құдайы болды.

Ежелгі славяндардың дүниетанымы табиғатты пір тұтумен тығыз байланысты болды. Олар әр орманды, бұлақты, құдықты, тіпті жекелеген ағаштарды да жанды нәрсе деп түсінген.Оларға жапырағы жайқалған ескі емендердің көрінісі ерекше әсер еткен. Ағыны қатты, асау өзендерді қасиетті деп санаған, сондықтан да болар ертегі аңыздарда өзендер кейіпкерлермен адам тілінде сөйлеседі. Ежелгі славяндықтар таулар мен орасан зор тастарды киелі деп санап, оларға құдайдай табынған.

Тек славяндар ғана емес, басқа да көптеген халықтар құрмет тұтқан жер мен молшылықтың, дүниедегі барлық нәрсенің құдай тәңірананы ежелгі славяндар Бережна (жер тіршілік анасы, дүниеге әкелуші) деп атаған. Қолын көөке көтерген осы бір әйел бейнесі, шығыс христиандарда, оның ішінде ежелгі орыс өнерінде ерекше орын алады. Олар әрбір үй рухтың жебеуінде деп ойлаған. Рух мал-жанға қамқорлық жасап, ошақ басының отын сөндірмей, түн сайын пештің астынан шығып, өз сыбағасын жейді екен деген ұғым қалыптасқан. Егістікті жыртататын өгіз молшылықтың бейнесі деп танылған. Сонымен бірге ежелгі славяндар көсемдерін жерлегенде олардың әйелдерін қоса көметін скифтерден қабылдаған тағылық әдет-ғұрпын қолданған.

Ресейде ежелгі славяндардың мерекелері: тротца, Иван купала күні, коляда, масленница т.б. сақталып қалған. Троица пасхадан кейін 50-ші күні аталып өтіледі. Жазды күні иван Купала мерекесі өтіледі. Купалада жастар түнді ойын-сауықпен өткізеді. Қыздар басына гүлденген өрілген шір киеді. Алау жағылып қыз-жігіттер қос-қостан секіреді.

Христиан діні 988 жылы Князь Владимирдің басшылығымен қабылданады. Христиан дінін қабылдағаннан кейінгі аз ғана уақыттың ішінде, әсіресе, князь Ярослав кезінде ежелгі Русьтің мәдениеті өзінің шарықтау шегіне жетті. Киев Еуропаның ең ірі қалаларының біріне айналды. Князь Ярославтың кезінде тұрғызылған киевтік София Соборы- таңғажайып ескерткіштердің бірі болды. Киев Русінің ең құдіретті сәулет өнерінің бұл тамаша ескерткішінің он үш мұнарасына ұқсас үлгі Византия ғана емес, басқа да бірде –бір христиандық елден табылмаған.

Ежелгі Руське христиан дінінің келуіне байланысты шіркеулер мен монастырьлар салу, яғни діни құрылыстар кең етек алды. Сондай мәдени ескеткіштердің өқатарына ХІ ғ. Ортасында Антония және Феодосий, Печерскийлер негізін қалаған Киев – Печерск монастыры, ежелгі тас ғибадатхана Киевтің Десятин шіркеуі және т.б. жатады.

Славян әліппесін жасаушылар ағайынды гректер Кирилл мен Мефодий болды. Дәл осы бір мәдени бетбұрыс кезеңінде орыс жазуы мен әдебиеті өзінің шарықтау шегіне жетті. Олар грек алфавитін славян тіліне ыңғайлап жасады.

Орыстар жазуды пергаментке жазды (б.з.д. ХІІғ. Кіші Азияда болған Пергам қаласының атынан) Пергамент ірі қара мен шошқа терісінен жасалды.

Киев Русінің ең алғашқы жазба ескерткіштерінің бірі «Орыс шындығы», аса үздік тәдеби мұрасы «Игорь жасағы туралы жыр».

Киев Русін «кітаптар елі» деп атаған. Киев Русі өздері басып шығарған кітаптарын мақтаныш еткен. Олардың бірқатарының бағсының қымбат болғаны соншалық, өрт шыққан жағдайда, ең алдымен құнды кітаптарды сақтап қалуға тырысқан. Кітапты безендіру үшін ештеңені де аямаған. Кітаптың бүкіл өрнегін алтындаушы суретшілер жасаған. Орыс кітаптарының ең үздік ежелгі үлгілерінң бірі ұлы князь Изяславтың жақын серігі Остромирдің тапсырысы бойынша дьякон Григорий 1056-1057 жылдары жазған «Інжілдік дүниетаныс кітабы». Демек, өз заманының деңгейі тұрғысынан алып қарағанда, Киев Русі мәдениетінің жоғары болғандығын аңғаруға болады.