Ринолалиясы бар балаларда дыбысты қалыптастыру

Кіріспе Ринолалия – бұл сөйлеу кемістігінің бір түрі, онда дауыс пен дыбыстардың айтылуында мұрындық реңк байқалады. Бұл ауыз-жұтқыншақ қуыстарының дұрыс жұмыс істемеуіне байланысты туындайды. Ринолалия ашық және жабық болып бөлінеді. Ашық ринолалияда ауыз қуысы арқылы шығуы тиіс дыбыстар мұрын қуысына өтеді, бұл дыбыстың бұрмалануына әкеледі.

Дыбысты қалыптастыру кезеңдері Ринолалиясы бар балаларда дұрыс дыбыстауды қалыптастыру үшін кешенді логопедиялық жұмыс қажет. Ол келесі кезеңдерден тұрады:

1. Тыныс алу жаттығулары

   • Дұрыс тыныс алуды дамыту үшін арнайы жаттығулар жүргізіледі (мысалы, «шамды үрлеу», «қағазға дем шығару» жаттығулары).

   • Мұрын-ауыз тыныс алуын үйлестіру маңызды.

2. Артикуляциялық жаттығулар

   • Ерін мен тіл бұлшықеттерін нығайтуға бағытталған жаттығулар (мысалы, «ат шаптыру», «тілді жоғары көтеру» және т.б.).

   • Жұмсақ таңдайдың қозғалысын жақсарту үшін арнайы жаттығулар («гү-гө-га» дыбыстарын қайталау, есінеу, «қораз шақыру» техникасы).

3. Дыбысты қою

   • Алғашқы кезеңде оңай айтылатын дауысты және дауыссыз дыбыстар жаттығады.

   • Кейіннен қиын дыбыстарды (мысалы, "р", "с", "з") қалыптастыруға назар аударылады.

   • Логопед арнайы айна әдісін қолданып, баланың дұрыс артикуляциясын көруіне көмектеседі.

4. Дыбысты ажырату және автоматтандыру

   • Дыбыстарды есту арқылы ажырату жаттығулары жасалады.

   • Баланың күнделікті сөйлеуіне дыбысты дұрыс енгізу үшін диалогтар мен әңгімелер құрастыру жүргізіледі.

5. Фонетикалық-ритмикалық жаттығулар

   • Дыбыстарды ырғақпен айтуға үйрету.

   • Өлеңдер, жаңылтпаштар мен әндерді қолдану арқылы сөйлеу аппаратының қозғалысын жетілдіру.

Қорытынды Ринолалиясы бар балаларда дыбысты дұрыс қою жүйелі логопедиялық жұмысты талап етеді. Арнайы жаттығулар, тыныс алу мен артикуляцияны дамыту әдістері сөйлеудің анықтығын жақсартуға көмектеседі. Бұл балалардың қарым-қатынас дағдыларын қалыптастырып, әлеуметтік бейімделуіне оң ықпал етеді.