Сағындырған Сұлу жыр

Сағындырған сұлу жыр

Мақсаты: М.Жұмабаевтың шығармалары негізінде оқушылардың бойына ұлтжандылық, адамгершілік, инабаттылық, батылдық сынды қасиеттерді дамыту, поэзияға деген сүйіспеншіліктерін ояту.

Көрнекілігі: кітап көрмесі, ақын портреті.

1-жүргізуші: Арыстанмын, айбатыма кім шыдар?

Жолбарыспын, маған қарсы кім тұрар?

Көкте- бұлт, жерде – желмін гуілдеген,

Жер еркесі – желдің жөнін кім сұрар.?

2-жүргізуші: Көкте – Күнмін, көпке нұрын шашамын,

Көңілге алсам, қазір ғарышқа асамын.

Шеті, түбі жоқ теңізбін қаракөк,

Ертегімін- толқып, шалқып, тасамын.

Кіріспе.

1-жүргіуші: Қайырлы күн, құрметті ұстаздар, оқушылар! Әдебиетіміздің үлкен тұлғасы, Абай шыңына нықтаса орналасқан сеңгірі, сыршыл өлең сөздің бәйге бермес шабандозы Мағжан Жұмабаевқа арналған «Сағындырған сұлу жыр» атты поэзия сағатымызға қош келдіңіздер!

Ұлы перзентіміз М.Жұмабаевқа арнап «Мен Мағжанмен мақтанам» слайд арқылы ақын өмірімен танысамыз. Бүгінгі поэзия сағатымыз- қазақ әдебиетінің идеялық-көркемдік дамуына қомақты үлес қосқан үлкен топтың бірі ұлтын тереңнен сүйген ұлы ақын Мағжан шығармаларына арналмақ. Әдебиет бақшасында ұзақ жылдар бойы еңбекенуге тағдыр оған жазбады. Небәрі 15 жылдық шабыт жолының өзі де жеңіл бола қойған жоқ. Заманымен күресті, арбасты айқасты. Ақыры өзі ғайып болды. Бірақ оны жеңілді деп айта алмайсың. Ол жеңді. Аз ғұмырын саз мұрамен ұзартты. Елін, жерін сүйгені үшін ғана жазықты болып жапа шеккен жүрегімізді шыңдады, әсемдікке, сұлулыққа ғашық еткен ұлылығы аппақ арына сай адамға деген сүйіспеншілігіміз айырықша. Осындай асыл азаматымыздың рухына бас иіп өтуге міндеттіміз.

Ақынның өмірінен кішкентай сюжетті қарайық.

Мағжан Бекенұлы Жұмабаев 1893 жылы 25 маусымда Солтүстік Қазақстан облысы, қазіргі Мағжан Жұмабаев ауданы, Сасықкөл деген жерде, әйгілі шаңырақта дүниеге келген. Өз әкесі –Бекен, балалары- Жұмабай қажы, Шонай, Өтеген, Өтеміс – бәріде исі Атығай ішінде даңқы шыққан белгілі кісілер болған. Мағжан өзімен бірге туған Мүсілім, Қахарман, Мұхаметжан,Сәлімжан, Қалижан,, Сабыржан, Күләндам, Гүлбарам деген

бауырларымен бауырларымен құлын-тайдай тебісіп, анасы Гүлсімнің бауырында ауыл баласының қызықты, романтикаға толы тәтті, қимас шағын бірге өткізген.

Мағжан Қызылжар қаласындағы медреседе 4 жыл оқып, мұсылманша білім алады. Араб, парсы, түрік тілдерін үйренеді. Баспадан 1909 жылы шыққан Абай өлеңдерін оқып, «Атақты ақын- сөзі алтын хакім Абайға» деген өлең жазды.

«Атақты ақын – сөзі алтын хакім Абайға» өлеңі оқылады.

Мағжан Жұмабаев... Осы бір есім елге таныс болғаннан бері «Мен қазақпын деген азаматтың бір селк етпей, ішкен асын жерге қоймай, көзіне жас алып, мұңдатпайтыны жоқ шығар. Басына ажал оғы таяп тұрса да айбынды ақын алған бетінен бір қайтпай елінің егемендігі мен ұлтының бақытын жырлады.

2-жүргізуші: Қазақ әдебиетінің ХХ ғасыр басындағы жарқын жұлдыздарының бірі- Мағжан Жұмабаев. Өмірі мен өлеңі кезінде аңызға айналған ақынның соңғы жарты ғасыр бойы айтылмаййтыын болды. Мағжан Жұмабаев – ХХ ғасырдың қайшылықты тіршілігін бойына жинаған, оны ақындық сезіммен талғаған ақын.

1-жүргізуші: Абайдан кейінгі дәуірдің ең атақты ақыны Мағжан Жұмабаевтың жиырмасыншы ғасырдағы қазақ поэзиясындағы алатын орны ерекше. Әйтседе, аяулы ақын тоталитарлық жүйе тұсында жазықсыз жазаға ұшырап, жетпіс жылға жуық шығармаларын оқуға тыйым салынып келді. Алайда коммунистік режим болып-толып тұрған кезінінң өзінде де ұлы суреткерді халық жадынан мүлде аластай алмады, оның үстіне нәубет заманында қашқан, үріккен елдің зердесі мен қойын қоншында тау асып, теңіз кешіп, отанынан жырақ елдерге жетіп ара-тұра кітап болып басылып, аударылыпта жатты.

«Мен жастарға сенемін» өлеңі оқылыады. Аяжан

2-жүргізуші. Мағжан өз тегінде, өз жүгінде ардақтаумен өткен, өлең сөзді асыл маржандай терген, сұлу жырымен оқырман жүрегін баулаған, ал өзі болса, өне бойы қапаста қайғы мен қасіретке өмір кешіп, ақырында үзліп түсті. Өзі айтатындай соры арылмаған халқының зарлы перзенті.

1-жүргізуші: Жалынмын мен, келме жақын жанарсың,

Тұлпармын мен шаңына ермей қаларсың.

Күл болсын көк,жемірілсін жер, уайым жоқ,

Көз қырыммен күліп қана қарармын.

2-жүргізуші: Мен өлмеймін, менікі де өлмейді,

Надан адам өлім жоғын білмейді.

Өзім патша , өзім қазы, өзім би,

Қандай ессіз не қылдың деп тергейді?.

1-жүргізуші: « Мен кім?» өлеңіне Мағжан өзінің кім екендігін айтып кетті. Жалпы ұлылар өз төреліктерін тарихта өздеріне өздері берген. Өзі айтпақшы, ол арыстан, дауылпаздақахарлы ақын шабысынан бір танбаған тұлпар.Ол озат өмірде елдің егемендігін аңсап жырлап өткен айбарлы ақын!

«Мен кім» өлеңі оқылады.Назерке

2-жүргізуші: Мағжан елін ездіктен ерлікке, қараңғылықтан білімнің биік шыңына шақырып, артына өлмес мұра, ұлы тағылымдарын өнеге етіп жазып кетті.

«Қарағым» өлеңі оқылады. Айжан

1-жүргізуші «Тіл тағдыры-ел тағдыры» мұны бірінен-бірі бөліп қарауға болмайды. Мағжанның қазақ тіліне деген жанашырлығы келесі өлеңде айқын байқалады.

«Қазақ тілі» өлеңі оқылады.Ақерке

2-жүргізуші: Мағжан аты жүрегімізден өшпек емес. Қаншама қиындық көріп, жапа шекседе елін, жерін, халқын мәңгілік сүйіп өтті. Оған дәлел «Сүйемін» деген өлеңі.

«Сүйемін» өлеңі оқылады.Кенже

1-жүргізуші: Қазақтың ұлы ақыны Жұмабайұлы Мағжан... өз жырларын тікелей Еділ,Жайық, Сырдария, Ертіс, Жетісу бойын мекенеген қалың қазақ пен татулық қырғыздарға арнаса да, оларға бүкіл түркінің және Түркістанның бұрынғы шат-шадыман өмірін елестете біледі.

«Түркістан», «Сағындым» өлеңдері оқылады.Ақбота

2-жүргізуші: Ардақты ақынымыз көлемді поэмалар жазу саласында да аса өнімді еңбек еткен, сол поэмалар ішіндегі ең күрделісі, көркемдік жағынан да ерекше асып тұрғаны «Батыр Баян».

«Батыр Баян» поэмасынан үзінді оқылады.

1-жүргізуші:Мағжан өмірі бәрімізге өнеге. Ол батыылдыққа, адамгершілікке, ұлылыққа шақырды. Мағжандай асыл азаматтар, ізбасарлар, жас ақындар ортамызда өсіп келеді.

Келесі кезекті Мағжанның бірнеше өлеңдеріне берейік.

6-сынып оқушылары «Өткен –аяулы», «Құрбым», «Толған ай», «Балалық шағы», «Өмір», «Қазағым» өлеңдерін оқиды.

2-жүргізуші: Мағжан- бүкіл исі қазақтың, қала берді түркі елдерінің жарық жұлдызы. Ұлы Абайдың «Өлді деуге болама, ойлаңдаршы, өлмейтұғын артына сөз қалдырған» деген сөзіндегідей Мағжан өлген жоқ. Ол мәңі халқымен бірге.Осылай дей келе өзіміздің, оқушылардың бізге әкелген қонақкәдесіне жол берейік. Сахнаға өз оқушыларымыздың өлеңдерін тыңдасаңыздар. Домбырамен күй тыңдасаңыздар.

Ендеше, бүгінгі «Сағындырған сұлу жыр» атты поэзия сағатымызды Кәрібай Мұсырманның өлеңімен аяқтаймыз.

Мағжан! Мағжан! Ерік есім киелі,

Ұмытпайды халқың сені сүйеді.

Күннен туған пайғамбары өлеңнің,

Алты алашың өзіңе бас иеді

Туған елге өміріңді арнадың,

Суға батқан қазақ талын қармадың...

Сан жүректі лапылдатып, жандырдың,

Хан Абылай, Ер кененің арманыын!

Сол арманға құрбан болдың өзіңде,

Кете бардың үміт өшпей көзіңде.

Қандай асқақ арман жатыр, апыр-ай,

«Мен жастарға сенем!» деген сөзінде.

Тәңірі берді, орыындалды сол арман,

Шықты іздеген тәуелсіздік жолы алдан.

Алашаңды табындырдың тағыда,

Күннен туған пайғамбарға енгендей!

Қазағыңа құт-береке келгендей!

Еңсесі тік, кеудесін кең кергендей.

Көшін түзеп күн батысқа бет алған,

Күннен туған пайғамбарға енгендей!

Даңқың асар шын жеңісің бар бүгін,

Дүниені шарлайды енді жан жырың!...

...Білсін әлем Абайы бар қазақтың,

Мәңгі жасар Мағжанның да барлығынІ...